|
2004
|
|
|
Gainera, zenbait faktoreri esker (elikadura, adibidez), bizi itxaropena askoz handiagoa da Europan. Zehazki, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, Europan 80 urte baino gehiago dituzten pertsonen kopurua 21,4 milioi izango da 2000 urtean, eta 35 milioi 2025ean. Hiru proiektu Lehenengo proiektuak, OPTIFORD izenekoak, frogatu du ogiari bitamina dosia gehituz gero osteoporosia prebenitzen lagun daitekeela, oso produktu natural gutxik baitute bitamina horren kantitate handi bat, ezinbestekoa hezurretan kaltzioa finkatzeko.
|
|
2005
|
|
|
Hala ere, Kanariar Uharteek, Galiziak eta Portugalek ere, Atlantikoarekin muga egiten baitute, dieta mediterraneoa egiten dute. Bestalde, mota horretako elikaduraren onurak defendatzen dituzten gehienentzat, obesitatearen arazoa gero eta zabalduagoa dago (gaur egun, 300 milioi pertsona baino gehiagori eragiten die mundu osoan, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera) dieta mediterraneoan salbazio taula aurki daiteke. Adituen iritziz, obesitateari aurre egiteko formula egokiena elikadura orekatua eta osasungarria (dieta mediterraneoa, esaterako) eta jarduera fisiko erregularra konbinatzea da.
|
|
|
Zeliakoek glutenari alergia diote, eta ezin dute jan gari irina, garagarra, zekalea, oloa eta malta dituen elikagairik. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), gaixo horientzat diseinatutako elikagaietako gluten mailak milioiko 20tik 200era bitartekoak dira. ELISA R5 metodoak, CSICek 2001ean garatuak, milioiko hiru parteko gluten mailak neurtzen ditu.
|
|
|
Fruta exotiko horiek merkatuan sartu berriak dira, eta gure organismoa ez dago horietara ohituta. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), jaiotzean pisu txikia izatea ere erabakigarria da. 2.500 g tik beherako pisua duten haurtxoek (Espainian jaioberrien %9) immunitate erantzun asaldatua eta eskasa dute, eta joera handiagoa dute gaixotasun alergiko eta infekziosoekiko.
|
|
2007
|
|
|
Erditzearen baldintzak arriskutsuak direnean, ginekologoek zesarea egiten dute. Teknika hori, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, gehiegi erabiltzen da herrialde garatuetan. Osasunerako Mundu Erakundearen (OME) arabera, jarduera hori ez dago arriskuetatik salbuetsita, eta, askotan, irizpide mediko zorrotzak bete gabe egiten da.
|
|
|
Organismoa metabolizatzeko gai dena baino alkohol gehiago hartzea (egunean 30 g inguru gizonarentzat) toxikoa da eta organoen funtzioa endekatzen du. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, gizonezkoak alkoholismo arazo bat du, egunean 70 g alkohol hartzen baditu. Ardo beltzezko botila batek (13 graduazioa) edo 5 garagardo latak gainditzen dute dosi hori.
|
|
2008
|
|
|
Bi kasuetan, bihotzak huts egiteko arriskua handia da, baita bat bateko heriotza ere. XXI. mendeko epidemia Obesitatea XXI. mendeko epidemia da, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. Osasunari buruzko azken Inkesta Nazionalak (2006) adierazten duenez, 18 urtetik gorako espainiarren %37, 8k gehiegizko pisua du eta %15, 6 gizena da.
|
|
|
Zenbat eta handiagoa izan urarekin batera irentsitako fluor natural edo erantsi kopurua, orduan eta txikiagoa da atzemandako hortzetako txantxarraren ehunekoa. Hain zuzen, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, fluorra da uraren bidez ematen den txantxarrari aurrea hartzeko eragile eraginkor bakarra. Biztanleria taldeen azterketa epidemiologikoek erakusten dutenez, mineral horren kontsumoa handitzen bada, indibiduoen hezur dentsitateak ere handitzen du.
|
|
|
Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera," sendagaiak Internet bidez eta kontrolik gabe saltzea osasun publikoko arazoa da, eta egiazko arriskua gaixoentzat". Esaldi horixe erabili dute abiapuntu gisa, Nafarroako Gobernuko Osasun Departamentuko hiru adituk.
|
|
2009
|
|
|
Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO) esan zuen goseak mehatxatutakoen kopurua 963 milioitik 1.200 milioira igaro dela urte bakarrean, horietatik gehienak haurrak eta emakumeak. UNICEF eta Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, hiltzen diren bost haurretatik bat urtean 1,5 milioi diarreagatik hiltzen da. Hau da, hiesak, malariak eta elgorriak hirurek batera baino haur gehiago hiltzen ditu beherakoak.
|
|
|
Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, 29 herrialdeko 4.000 pertsona A gripeaz kutsaturik daude. Horietariko 2.250 AEBtan eta 1.600 Mexikon.
|
|
|
Tratamendu nahikoak izango dira erkidego guztientzat. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, txertoa 4 edo 6 hilabeteren buruan egongo da prest. Frantziak bere lehen bi kasuak atzeman ditu.
|
|
|
Espainian inplante gehien jartzen diren Europako bigarren herrialdea da; urtero 130.000 inguru. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, Estatuan dentista bat dago 1.800 pertsonako, gomendatutako kopurua, dentista bat 3.500 pertsonako bada ere. Agian, hori dela eta, odontologo asko animatu dira teknika horietan jardutera.
|
|
|
Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, AH1N1 gripeari aurre egiteko txertoa irailerako prest egongo da eta segurua izango da. Nolanahi ere, kasu batzuetan ondorioak izan ditzakeela ere onartu dute.
|
|
|
Espainian inplante gehien jartzen diren Europako bigarren herrialdea da; urtero 130.000 inguru. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, Estatuan dentista bat dago 1.800 pertsonako, gomendatutako kopurua, dentista bat 3.500 pertsonako bada ere. Agian, hori dela eta, odontologo asko animatu dira teknika horietan jardutera.
|
|
|
Ondorio garrantzitsuena da egunero eskaintzen diren plater askok gatz gehiago izan dezaketela. Kasu batzuetan, kopuru hori pertsona heldu batentzat gomendatutako eguneko gehienezko mugaren bikoitza izatera ere irits daiteke (egunean sei g gatz, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera) otordu bakar batean. Jatetxe gaziko platerak Azterketan, 96 plater hartu ziren, herrialde osoan dauden 16 jatetxe katetako menuak osatzen dituztenak.
|
|
|
Bizitzaren osotasuna", Marie de Hennezel psikologo eta psikoterapeutaren lana. 2050ean, haur bakoitzeko 60 urtetik gorako hiru pertsona egongo dira, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. " Seniors" en kopuruak, Hennezel ek helduei deitzen dien bezala, gorantz jarraitzen du etengabe.
|
|
|
Plazenta umetokitik bereizten ez denean ere egiten da histerektomia. Hala ere, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), zesarea urteko erditzeen %10 eta %15 bitarteko kopuruetara mugatu litzateke (kopuru hori Espainiako zentro pribatu batzuetan gainditzen da, arrazoi medikorik gabe). Adituak ados daude ezinbestekoa dela baginako erditzea ez egiteko behar erreala baloratzea.
|
|
|
Gabriel Alconchel Injuveko zuzendari nagusiak azaldu zuenez, nerabezaroa aldaketa garaia da, azkartu egiten dena eta helduen aurreko etapan izaten den emozio oreka hauskorra ezegonkortu dezakeena. Hain zuzen, mundu osoko nerabeen %10 eta %20k osasun mentaleko arazoren bat dute, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. Koaderno berrian, honako hauek nabarmentzen dira:
|
|
2010
|
|
|
Botika aizunak egitea irabazpide handia da faltsutzaileentzat. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, munduan saltzen diren hamarretik bat botika faltsuak dira.
|
|
|
Organismoan daudenean, substantzia horiek bere horretan jarraitzen dute, egonkortasun kimikoa dutelako eta biltegiratzen diren ehunean finkatzen direlako. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), 7 eta 11 urte bitartean egon daitezkeela kalkulatzen da. Giroan, elikadura katean metatzeko joera dute, eta kantitate txikitan egoten dira elikagai askotan.
|
|
|
Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, lau pertsonatik batek teknologia berrien gehiegikeriarekin lotutako arazo bat du. Espainian, hainbat ikerketaren arabera, gero eta ohikoagoak dira, eta horiek zaintzen dituzten zentroek laguntza gehiago eskatzen dute patologia hori tratatzeko.
|
|
|
Ezin dira alde batera utzi tabako ohitura, hezurraren galera areagotzen duena eta hesteetako kaltzio xurgapena murrizten duena, eta jarduera fisikoa, hezur birsorkuntza hobetzean modu positiboan eragiten duena. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, haustura osteoporotikoak %18 murriztuko lirateke Europan sedentarismoa ezabatuz gero. Eragin mugatzailea duten beste faktore batzuk sodioa edo kafeina dira, eta horrek kalte egin diezaioke kaltzioaren metabolismoari edo hezurraren eraketari.
|
|
2011
|
|
|
13:40 Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, NBEk aztertu egingo ditu istripu nuklearrei aurre egiteko protokoloak. Izan ere, zentralak seguruak dira, baina ez horrenbeste.
|
|
|
SECen datuen arabera, kutsadurarekin lotutako 16.000 heriotza izaten dira urtero Espainian. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, Madril eta Bartzelona tamainako hirietan mundu osoan gomendatutako mailetara murriztuko balitz (25 eta 30 mikrogramo partikula kaltegarri metro kubiko bakoitzeko, Osasunaren Mundu Erakundearen arabera), urteko ondorioak nabarmen murriztuko lirateke: 3.500 heriotza eta 1.800 ospitaleratze.
|
|
|
SECen datuen arabera, kutsadurarekin lotutako 16.000 heriotza izaten dira urtero Espainian. Osasunaren Mundu Erakundearen arabera, Madril eta Bartzelona tamainako hirietan mundu osoan gomendatutako mailetara murriztuko balitz (25 eta 30 mikrogramo partikula kaltegarri metro kubiko bakoitzeko, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera), urteko ondorioak nabarmen murriztuko lirateke: 3.500 heriotza eta 1.800 ospitaleratze.
|
|
|
Txostenaren arabera, minbizi kopurua %20 hazi da hamarkada bat baino gutxiagoan, hau da, 12 milioi minbizi kasu berri urtean. Gaixotasun horrek, beste gaixotasun kroniko batzuekin batera (kardiopatiak, biriketako eritasuna eta diabetea, esaterako), 36 milioi pertsona hiltzen ditu Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), eta, 2030ean, 52 milioi pertsona hiltzen dira. Osasun globaleko adituen arabera, datu hori murriztu egin daiteke buruzagi politikoek parte hartzen badute.
|
|
|
Nola saihestu Elikagaien bidez transmititzen diren gaixotasunei aurre hartzeko giltzarria prebentzioa da, hau da, kutsadura, kutsatzaileen suntsiketa eta patogenoen barreiadura saihestea. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, elikagaiak modu seguruan prestatzeko oinarrizko 10 arauak hauek dira: Higiene teknikekin tratatu diren elikagaiak aukeratzea.
|
|
|
Adibidez, 55 kg pisatzen eta 1,65 m neurtzen duen emakume baten kasuan, hau izango litzateke kalkulua: 55/ 1, 65²= 20,2 Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, gizakiaren nutrizio egoera osasungarria da GMI 18,50 eta 24,99 artean dagoenean. Estresa Estres eta antsietate handiko bizimoduak ere zailtasunak ekar ditzake haurdunaldirako.
|
|
2012
|
|
|
a) Prebentzioaren oinarriak eta erantzukizunak zehazten ditu. b) Laneko arriskuen alorreko betebeharrak eta eskubideak finkatzen ditu. c) Araudien bitartez, Gobernua behartuta dago haren edukia garatzera. d) Aurreko guztiak zuzenak dira. 4 Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, osasuna, a) Erabateko ongizate fisiko, psikiko eta soziala da, eta ez soilik gaixotasun eta patologiarik eza. b) Gaixotasunik edo ezintasunik eza da. c) Diziplina anitzeko kontzeptu bat da. d) Zuzenak dira a eta c.
|
|
|
Zenbait ikerketak babesten dute. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), osasunari kalte gehien egiten dioten hamar arriskuetatik, seik zuzeneko lotura dute elikadurarekin, eta heriotzen %40 eragiten dute. Datuen aurrean, bistan da ondo jatea dela osasuntsu egoteko oinarria.
|
|
|
Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, uretan itotzea da 5 eta 14 urte bitarteko haurren laugarren heriotza arrazoia (bosgarrena, nesken kasuan). Heriotza horien %85 baino gehiago istripuz gertatzen dira, eta %75 igerileku partikularretan.
|
|
2013
|
|
|
Horregatik, opil industrialen, haragi gorrien eta animalia gantzen kontsumoa murriztu behar da, eta, horren ordez, dieta mediterraneoaren estiloa erabili behar da, fruta, barazki, lekale, arrain eta oliba olioaren kontsumoan oinarritua, hau da, dieta osasungarria», gogoratu du Esteban Mur-ek. B eta hepatitisen eragina Mundu osoan, 150 milioi pertsona hepatitisaren birusaren infekzio kronikoa dutenak (VHC); urtero, hiruzpalau milioi infekzio kasu berri erregistratzen dira; eta, urtero, 350.000 gaixo hiltzen dira birus horrekin lotutako arrazoi hepatikoengatik, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. Halaber, VHIRek eta beste erakunde batzuek zabaldutako datuek adierazten dutenez, hau kalkulatzen da:
|
|
|
Infertilitate sekundarioak eragin handiagoa du lehen hezkuntzak baino (lehen haurdunaldia lortzeko ezintasuna). Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, berriki egin den nazioarteko azterlan baten arabera, lehen mailako ernalezintasunak bikoteen %2ri eragiten dio. infertilitate sekundarioa %10, 5era iristen da. Espainiaren kasuan, ikerketa horren arabera, hamarretik bat emakumeek zailtasunak dituzte bigarren haurdunaldia lortzeko. Arrakastarik gabeko haurdunaldia:
|
|
2014
|
|
|
Egungo ebola epidemia, 2013ko abenduan sortua, garai berrietako osasun publikoko larrialdi latzena da, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. Mundua ez dago ondo prestatuta ebolaren moduko larrialdi latz eta jarraituari erantzuteko, zuzendari nagusiak esan zuenez.
|
|
|
Gaitza Europan dago, baina ez da haien jauregietan sartuko. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, ez dago arrisku handirik hemen ebola izurri bihurtzeko. Hala ere, horrek ez gaitu guztiz lasaitu.
|
|
2015
|
|
|
Espetxeko errealitateaz jardutean, presoen bizi kalitateaz mintzatzea ohikoa da. Bizi kalitatea, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, norbanakoak bere inguru kultural zein balio sisteman betetzen duen tokiaren hautematean datza, bere helburu, irizpide eta aukeren arabera. Betiere, osasun fisikoa, egoera psikologikoa, independentzia maila, harreman sozialak, ingurumen faktoreak eta sinesmen pertsonalak kontuan izanik (Bonicatto eta Soriak aipatua, 1998).
|
|
|
Irudia: blackregis2 Kutsakorrak ez diren gaixotasunek horietako asko, elikadura txarraren eta bizimodu sedentarioaren ondorioz, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), Europako heriotzen %87 Beste arrazoi batzuek eragindako heriotzen ehunekoa baino askoz handiagoa da, adibidez, zirkulazio istripuek eragindakoa (%2 baino gutxiago, Espainiaren kasuan). Beraz, herritarrek eta osasun agintariek ez dute ahaztu behar gaitz horiei aurrea hartzen laguntzen duen neurri orok ongi etorria izan behar duela.
|
|
2016
|
|
|
buru nahasmendua Nortasunaren ezaugarri batzuek jokabide jakin batzuen aurrean ahulagoa izatea eragin dezakete. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), buru nahaste ugari dago (400 inguru), eta guztiek dituzte adierazpen desberdinak. Pentsamenduaren, pertzepzioaren, emozioen, jokabidearen eta besteekiko harremanen asalduren konbinazio bat dira.
|
|
|
Horietatik, Kongoko Errepublika Demokratikoak eta Nigeriak munduko kasuen% 39 eman zuten, eta malariagatik zenbatetsitako heriotzen% 80 16 herrialdetan soilik kontzentratzen dira. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, txerto bat dago azken ebaluazio fasean merkaturatu ahal izateko, hainbat erakunde eta enpresa farmazeutikok 30 urtez ikertu ondoren. Hori gabe, bost urtetik beherako paludismoaren heriotza tasa %58 murriztu da kontinente hartan, eltxo eltxoetan egindako inbertsioei eta beste prebentzio mekanismo batzuei esker, gaixotasunak transmititzen duen eltxoaren ziztada saihesteko.
|
|
|
kontrolik gabeko itsaski bilketan eta elikagai gordinetan (animali jatorria dutenetan) ez kontsumitzea. Horiek prebenitzeko bost gakoak Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, elikagaien toxiinfekzioak prebenitzeko bost gakoak hauek dira: 1 Garbitu. Eskuak garbitu elikagaiak prestatu aurretik eta komunera joan ondoren.
|
|
|
Bigarren faktore garrantzitsua segurtasuna da. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, itotzeak dira haurren heriotza eragile nagusietako bat. Eta haurtxo eta haur txikiak oso ur maila baxuan gera daitezke, eta, beraz, kontu handiz ibili behar dira.
|
|
|
«oso esanguratsuak izan ziren proba kognitiboen eta profil poligonikoen (zenbait genenek eragindakoak) emaitzak, barne direla garezur barneko bolumena, haurraren buruaren zirkunferentzia eta haurren gaitasun kognitiboa». Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), jaioberrien perimetro garezurraren batez besteko tamaina 36 zentimetro da haurretan eta 35 mutiletan. Lan horretan, UKbiok taldeko 100.000 pertsona inguruk egiten dute lan.
|
|
2017
|
|
|
Izan ere, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), bakterio horrek toxina botulunikoak eragiten ditu, eta substantziarik hilgarrienetakoa da horrako hori.
|
|
|
Osasun zerbitzu publikoa erabiltzeko aukera dutenen kopurua, beste edozein nazio aurreratuekin konparatuz, askoz eskasagoa da (kalkulatu zen 24 milioik galduko zutela asegurua Trumpek aurkeztu zuen lehen proposamenaren arabera). Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, nazio hau omen da, askogatik, antsietate gehien dagoen herrialdea. Iparramerikarrek, batez beste, europarrek baino lau sei aste gehiago lan egiten dugu urtean.
|
|
|
Adibidez, hipertentsioa, diabetesa, kolesterol eta triglizeridoen maila altuegiak, minbizia eta gizentasuna. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), 18 urtetik gorako helduen %39k gehiegizko pisua dute eta %13k obesitatea. Pisua galtzea da Eguberrien ondorengo helburu errepikarienetako bat, udan edo elikagai soberakinen garaian.
|
|
|
E hepatitisa eta horrekin lotutako elikagaiak E hepatitisaren aurka sintoma arinak dituzten pertsona gehienek, nahiz eta batzuetan gibeleko mina izan dezaketen. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), E hepatitisaren zeinuak sukar arina, gosea, goragalea eta gonbitoak dira, egun gutxi irauten dutenak. Pertsona batzuek sabeleko mina, larruazaleko erupzioak edo muskuluetako mina ere jasan ditzakete.
|
|
2018
|
|
|
Labean barazkiak egiteko sekretuak 4 Ahalik eta gatz gutxien bota. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, gatz gehiegi hartzen dugu, 9,7 gramo pertsonako eta eguneko, gomendatutakoaren ia bikoitza. Horrela, arteria hipertentsioa jasateko eta, ondorioz, bihotzeko gaixotasunen bat edo garun hodietako istripuren bat izateko arriskua dugu.
|
|
|
elikagaien aberastasuna. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), «intsektuek kalitate handiko proteinak eta elikagaiak ematen dituzte haragiarekin eta arrainarekin alderatuta». Tearen orduan, galletatxo batzuek txahal xerra batek baino proteina gehiago eman diezagukete, baina irina kilikatzekoa bada, noski.
|
|
2019
|
|
|
Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, 2016an, 4 milioi pertsona hil zen aire kutsaduragatik, munduan, eta Europan, berriz, 556.000 pertsona (1). Aire kutsadura urbanoaren adierazle ontzat ditugu bai PM2.5, 2,5 mikra edo gutxiagoko partikulak, eta bai dioxido nitrogenoa, NO2 eta biek ala biek dute osasunean inpaktu handia.Kontuan izan, PM2.5oso partikula finak izanik, arnasbideetan erraz sartzen direla.
|
|
|
Urteek ez dute, ordea, gizartean, eta osasungintzan? errotutako genero isuria ezabatu, eta Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, ertz asko ditu emakumezkoetan desabantailak eragiten dituen fenomeno horrek (1): –Emakumezkoak eta gizonezkoak ezberdinak dira haien biologian, gizarteak esleitutako roletan eta familia eta komunitateko posizioan.
|
|
|
Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, osasun ekitatea pertsona orok bere osasun potentzial osoa lortzeko aukera zilegi izateari deritzo, bere ezaugarri sozial, ekonomiko edo demografikoengatik inolako eragozpenik jasan gabe (3).
|
|
|
Arazoak garrantzi berezia du adingabeekin. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, haurren %40k gehiegizko pisua edo obesitatea pairatzen dute. «Obesitatea handitzeko joera globala da.
|
|
2020
|
|
|
2 Egin ariketa fisikoa egunero. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), jarduera fisikorik eza da munduko heriotza tasaren laugarren arrisku faktorea (heriotzen% 6). Horregatik, ariketa fisikoa egitea funtsezkoa da bizitzan zehar, hainbat gaixotasunei aurrea hartzeko gaitasuna duelako, minbizia, besteak beste.
|
|
|
Hain erraza eta egunerokoa den ekintza hau, hain zuzen, infekzio eta gaixotasun askoren aurrean, koronabirusak eragindakoak barne, jar dezakegun oztoporik onena da. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), “eskuak garbiak dira infekzioetatik babesten gaituzte”, baina… nola dakigu ondo higienizatu. Hori jakiteko, erakunde honek oso jarraibide errazak ematen dizkigu:
|
|
|
Jarduera fisiko iraunkorrak ere eritasun larriak garatzeko arriskua murriztu dezake, hala nola diabetesa, bularreko minbizia eta kolonekoa. Aitzitik, sedentarismoa munduko heriotza arrisku nagusien artean laugarrena da, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. Psikologikoki, bai bakarkako kirolak bai taldekako kirolak eragin desberdina dute pertsonengan, Brenda Torresek, Mexikoko Unibertsitate Nazional Autonomoko psikologo eta fisioterapeutak, aitortzen duenez.
|
|
|
Nerabezaroa haurtzaroaren eta helduaroaren arteko garaia da, eta, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, 10 eta 19 urte bitartekoa da. Etapa honetan aldaketa garrantzitsuak gertatzen dira gazteen gorputzaren garapenean eta garapen neurokognitiboan, baina gizarte rolak eta identitate rolak ere osatzen dituzte, modu konplexuan eragiten dutenak eta ongizatean eta osasunean ondorio garrantzitsuak izan ditzaketenak.
|
|
|
Txinatarren Urteberri eguna ospatzetik jaioterritik Euskal Herrira bueltatu zirenean —urtarrilaren 25ean izan da aurten—, koronabirusa dela-eta bi asteko berrogeialdia egitea erabaki zuten Mutiloagoitiko (Nafarroa) taberna baten jabeek. OME Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, bi aste behar dira, gehienez, birusa inkubatzeko. Beraz, ugazaba txinatarrek lokala itxita eduki zuten hilaren 3tik 17ra.
|
|
|
Koronabirusa mundu mailan sortzen ari den arazoa larria izanik, osasun krisialdi honetaz gain, hainbat osasun egoera larri pairatzen ditu munduak. Adibidez, urtero munduan lau eta bost milioi pertsona artean hiltzen dira airearen kutsadura dela medio (urtero munduan hildakoen %9 inguru), hainbeste aipatzen ari garen Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. Horrek ere osasun larrialdi luke, ez da
|
|
2021
|
|
|
Azken asteetan, erakunde honek bere jarrera berriro aztertzeko aukera sumatu du. Aerosolak, koronabirusaren hedapenerako giltzarriak Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, koronabirusak, nagusiki, “eztul, doministiku, hitz egin, kantatu edo irrist egitean ahoak edo sudurrak kutsatutako partikula likido txikien bidez” hedatzen dira. Partikula horien tamaina oso aldakorra da, baina, OMEren arabera, garrantzitsuenak —orain arte— handienak dira, arnas tantatxoak.
|
|
|
2025: osasun digitalaren etorkizuna Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, “osasun digitaleko soluzioak erabiltzeak eta zabaltzeak goitik behera alda dezake mundu osoko pertsonek osasun estandar altuagoak lortzeko eta beren ongizatea sustatu eta babesteko zerbitzuak eskuratzeko modua”. Kalitatezko datu zehatzak izatea funtsezkoa da osasun beharrak ulertzeko, programak eta politikak diseinatzeko, osasun publikoaren arloko inbertsioak eta erabakiak bideratzeko eta aurrerapenak neurtzeko.
|
|
|
Baina zein dira ingurumen poluzioa murrizteko politika horiek? Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, hauek dira abian jar daitezkeen neurrietako batzuk: Industria:
|
|
|
Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, ikasleen %3 inguruk daukate adimen gaitasun handia. Eusko Jaurlaritzaren datuen arabera, berriz, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako ikasleen %0, 2k dute adimen gaitasun handia diagnostikatuta.
|
|
|
Adineko pertsonen erorketek ekartzen dituzten ondorioak, fisikoak izateaz gain psikologikoak eta ekonomikoak ere badira (9). Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera 646.000 pertsona inguru hiltzen dira urtean erorketen ondorioz eta 2017 urtean istripuen lesioen ondorioz hildako pertsonen artean erorketak bigarren arrazoi nagusia izan ziren. Zenbait autorek aipatzen dutenaren arabera, gutxi gorabehera 65 urtetik gorakoen% 30ek eroriko bat pairatzen du urtean (6,7, 9).
|
|
2022
|
|
|
Etengabe hazten da. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), 1975etik ia hirukoiztu egin da obesitatea mundu osoan. Gertaera globala da, eta Espainiako haurrei ere eragiten die.
|
|
|
Depresioa da munduko buru nahaste ohikoena. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), 350 milioi pertsonari eragiten die. Prebalentzia biztanleen% 5 eta% 10 bitartekoa da Espainian, eta, espezialisten arabera, handiagoa izan liteke, uste baitute kasu asko ez daudela diagnostikatuta.
|
|
|
Entzumen arazoak ez dira arinak, ezta gutxi ere. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), 1.500 milioi pertsona inguru bizi dira entzuteko urritasunen batekin, eta 30 urte eskas barru 2.500 milioi izango direla kalkulatzen da. garaiz aurreko gorreria (eta itzulezina) handitzen doaz.
|
|
|
Kutsadurak arnas aparatuko gaixotasunak eta gaixotasun kardiobaskularrak izateko arriskua areagotzen du, eta garun hodietako istripuak areagotzen ditu. Arazoa larria da, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, 10 pertsonatik 9 airearen kalitatea txarra den lekuetan bizi dira. Baina nola dakigu hori. Nola neurtzen da?
|
|
|
Birusak hepatitisa eta C dira zirrosi hepatikoaren kasuen erdiak eta munduko hamar gibeleko minbizi primariotik zortzi, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. Hepatitisa osasun publikoko arazo bat da, herrialde pobreetan ugaltzen dena; umezurtzak izaten dira askotan, aurre egiteko tratamenduetatik; edo txertoak, birus motaren arabera.
|
|
|
Espainian, egunero, 800 pertsona ingururi diagnostikatu diete minbizia. Eta kasu horietatik% 40 inguru saihestu litezke, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. Nola?
|
|
|
komunitate baten ongizatea prebenitzea, diagnostikatzea, ebaluatzea, ikertzea eta neurriak hartzea. Osasun publikoak lagundu egiten du pertsonen eta herrien osasun arazoak ezagutzen, biztanleriaren eta gizartearen zientziak ikertuz eta aplikatuz. Gogora dezagun, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, osasuna erabateko ongizate fisiko, mental eta soziala da, eta ez bakarrik gaixotasunik edo gaixotasunik eza. Hau da, jarduera guztiek populazioaren osasun arazo nagusiei erantzun behar diete.
|
|
|
Izan ere, 2018an WADAk legezkotzat jo zuenetik, gero eta gehiago erabiltzen da kirolean. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), ez du eraginik, ez da osasunarentzat kaltegarria, eta ez du menpekotasunik sortzen. Espainiako legediak, ordea, debekatu egiten du CBDa ekoiztea.
|
|
|
Ezaguna denez, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, egunero milioi bat pertsona baino gehiago kutsatzen dira sexu bidez transmitituriko infekzio batez; kasu gehienak sintomarik gabekoak dira, baina, hala ere, beste sexu kideei transmiti diezazkiekete mikroorganismoak. Espainiako Estatuan, esaterako, 2016tik 2019ra artean gonorrea, sifilisa edo klamidiaren kasuak igo egin dira nabarmen (gonorrearen kasuan,% 35eko igoera izan du).
|
|
|
Datua ere eman du Gardek: OME Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, 160 umetik batek autismoaren espektroko nahasteren bat du. «Hau da, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 15.000 kasu inguru lirateke, eta zeharka, 60.000 pertsonari eragingo lieke», ohartarazi du.
|
|
|
Auto istripuak dira, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, auto istripuek eragiten dituzte heriotza gehien 5 urte bitarteko ume eta gazteen artean. Hala eta guztiz ere, azken 22 urteotan auto istripuetan hildakoen kopurua murriztu egin da:
|
|
2023
|
|
|
Zahartze aktiboa, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, osasun, parte hartze eta segurtasun aukerak optimizatzeko prozesua da, eta pertsonak zahartu ahala bizi kalitatea hobetu ahal izatea bilatzen du. Eta horren aldeko apustua egin du duela gutxi eratu den Arbil erretiratuen eta pentsiodunen elkarteko zuzendaritza batzordeak.
|
|
|
Kirola onuragarria da edozein gizakirentzat. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), jarduera fisikorik eza da munduko heriotza tasaren laugarren arrisku faktorea. Eta ohartarazten du planeta osoko populazio helduaren% 27,5 ez aktiboa dela (Espainian,% 26,8).
|
|
|
2015erako ereduarekin,% 24koa zen haurrei iragarritako produktuen ehunekoa. Beste era batera esanda, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, gure inguruan saltzen diren elikagai eta edarien laurdenak baino ez lirateke izan behar gure seme alaben eguneroko iragarkietan eta dietan.
|
|
|
Produktu hartzitu guztiak ez dira probiotikoak, eta edari probiotikotzat jotzen den arren, haien propietateak frogatu gabe daude. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera (OME), produktu bat probiotikotzat hartzeko, mikroorganismo biziak eduki behar ditu, kantitate egokietan emanda, ondorio onuragarriak dakartzatenak. Baina onura hori lehen gizakietan probatu behar izan da, eta, oraingoz, kombuxaren kasuan ez da hala izan.
|
|
|
Etiketa batean 1 jartzen du, eta bere kabuz eman behar ditu haurrak behar dituen elikagai guztiak, elikagai osagarriak sartu arte. Hori ez da sei hilabete igaro baino lehen gertatu behar, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera. “Jarraipen esnea”, 2 batez identifikatua, bularreko haurrentzako da, baina amaren esnea edo formula esnea ez diren elikagaiak jaten hasten direnean har dezaten, hau da, haurrek elikadura osagarria hasitakoan.
|
|
|
OME Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, gaitz neurologiko ezgaitzaileena da migraina, baita buruko min ohikoena ere. Eritasun hori dutenen eguneroko bizitza errazteko, azken urteetan anitz ikertu da horren inguruan.
|
|
|
Erasoetan 400 lagun baino gehiago hil dira, Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera.
|
|
|
Halere, zenbait ikerketak adierazi dutenez, onura baino kalte gehiago izan ditzake sei eguneko itxaronaldi horrek. Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, epe horiek abortatzeko eskubideari ezartzen zaizkion «oztopo politikoak» baino ez dira, eta ez dira «inondik inora ere beharrezkoak». Edonola ere, egun Europako hamalau herrialdetan daude indarrean.
|
|
|
Unicef ek Nire burua: haurren osasun mentala sustatu, babestu eta zaindu izeneko txostenean argitaratutako ikerketaren arabera, hamar eta hemeretzi urte bitarteko nerabeen %13k baino gehiagok buru nahasmendua diagnostikatua dute, eta Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, diagnostikatutako osasun mentaleko nahasmendu horien artean antsietatea eta depresioa dira nagusiak.
|
|
|
Osasunaren
|
Mundu
Erakundearen arabera, osasunean alfabetatuta daudenak gai dira informazio sanitarioa bilatu eta ebaluatzeko, honako asmo hauetarako:
|