|
2006
|
|
|
bi hizkuntzen arteko ukipenaren aztergaia, hain zuzen, soziolinguistika eta antzeko arloak (psikolinguistika, hizkuntzaren gizarte psikologia, hizkuntzaren psikopedagogia, „.) landuz. Egia da irakaskuntzan bi hizkuntza eredu irekita dituela, euskarazkoa eta erdarazkoa, baita euskarazko materialak sortzen ekiten duela ere; baina nahikoa al da
|
hori
–Soziolinguistikari ez al litzaioke eman leku egokiagorik?
|
|
|
Ondorengo irudian barne egitura
|
horren
islada ekarri nahi izan dugu. Gazteenen adin taldeak duen pisua bosten bat baino handiagoa izaki baztertu dugu adinarekiko banaketa hobeto antzeman dadin.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte
|
horretan
euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo
|
horrek
zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur
|
hori
; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo horrek bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Honetan, aztertzekoa da 1981eko 40, 60 bitarteko multzoaren bilakaerak. Oso argi antzeman daiteke aurreneko urte horretan euskaldungoan multzo horrek zuen pisua, tontor itxura hartzen duen lerromakur hori; era berean oso argi beha daiteke ere nola multzo
|
horrek
bereari eutsiz, batetik, eragin erlatiboa galdu duen gazteenen mesederako eta, bestetik, desagertze zorian dagoen zaharrenen multzoa irentsia izateko. Azken honek, zaharrenen multzoak, oraindik oso proportzio esanguratsua agertzen du, baina, tamalez, adinaren poderioz ez du gizartean behar adinako eraginik.
|
|
|
Adin talde edo mordo bakoitzaren azterketari lotuz gero gauzak bestelakoak izan daitezke. Dena den
|
horretarako
adin tarteak zabalera berekoak behar ditugu, bost urtetako zabalerakoak hain zuzen.
|
|
|
Demagun 1981eko 16 urte bitarteko 33.293 euskaldunak (V. Taula) handik bost urtetara, 1986an, V. Taulako beheko lerroan 20 urte zituztelarik 42.950 zirela eta, beste bost urte geroxeago, V. Taulako hurrengo errenkadan, 25 urte bitartekoan 42.699 euskaldun zeudela.
|
Horrek
adieraziko luke mordo horretan 1981 delako epean euskaldunen kopurua 8657 hiztunetan handitzen dela, baina 1986 epealdian 251 galdu. Hobeto ikusteko honako taula hau eratu dugu:
|
|
|
Demagun 1981eko 16 urte bitarteko 33.293 euskaldunak (V. Taula) handik bost urtetara, 1986an, V. Taulako beheko lerroan 20 urte zituztelarik 42.950 zirela eta, beste bost urte geroxeago, V. Taulako hurrengo errenkadan, 25 urte bitartekoan 42.699 euskaldun zeudela. Horrek adieraziko luke mordo
|
horretan
1981 delako epean euskaldunen kopurua 8657 hiztunetan handitzen dela, baina 1986 epealdian 251 galdu. Hobeto ikusteko honako taula hau eratu dugu:
|
|
|
Nolanahi ere euskaldunen gehiengoa kasu guztietan. Eskuin aldeko zutabeetan, aztertzen ari garen tarteetako irabazi/ galerak agertzen dira; 81 epealdian, galdutako euskaldunak, adin tarte zaharrenetan ematen dira, 50 urteetatikaurrera, 2.587 hiztun, eta multzo
|
horrekiko
erlatiboki kopuru txikia da eta, hiztun galerak zio naturalak (heriotzak,...) eragindakoak direla pentsatzera eramanez. Epealdi bereani rabazitakoak hiztun, ostera, guztiak helduak izanik ezin pentsa daiteke berezkoak direnik, horiek, duda izpirik gabeeuskaldun ikasiak dira, euskaldun berriak alegia.
|
|
|
Ondorengo bost urteetan (86) helduei dagokienez, aldaketa kualitatibo sakona soma daiteke. Aurrenik aitor dezagun bost urte hauetan euskaldungoa ere hazi dela, 28.583 hiztun gehiago hain zuzen, baina hazkunde
|
horren
banaketa bestelakoa dela da. Helduen artean, 1986an 16 eta 64 urte zituztenen artean, galerak dira nagusi.
|
|
|
Zehatzago, adin talde bakoitzean 81 tartean behatutako hazkuntza proportzioari eutsi izan balitzaio 86 epealdirako 29.600 euskaldun berri edo gehiago espero genezakeen. Tamalez
|
hori
horrela izan beharrean erabat alderantzizkoa izan da; 12.694 euskaldun heldu galdu baitira.
|
|
|
Artikulu honetan, bada, Zentsu eta Udal Erroldako datuen azterketarekin batera, hiztun sailkapenerako irizpideak eta hiztunen zenbaketarako oinarriak jorratzen dira. Hizkuntzen arteko ukipen egoera, egoera aldakor bezala hartzen da;
|
horren
bilakaerak ez du, halabeharrez, norabide bakarra. Euskararen berreskurapen prozesuan behatutako aurrerapausoak ukaezinak badira ere, galerak eta atzerako joerak datuetan bertan antzeman daitezke.
|
|
|
Horiek bere osotasunean azterturik datozen urteotako aldaketak zein nolakoak izan daitezkeen adieraz diezagukete.
|
Horri
heldu nahi izan diogu artikulu honetan.
|
|
|
Dena den label guztiak ez dira guztion gustokoak, esaterako euskarak eta euskal kulturak ez dute labelik,
|
horren
dira sakratuak eta handiak non adjektiborik ez duten merezi ere. Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara.
|
|
|
Beste hizkuntza eta kulturekin nahasian bizitzeko lehia gorrian jarrita dago euskara.
|
Horregatik
gure alor honetan kultur ekarpenak ez du axola nork sortua edo nongoa den, are harrigarriagoa kultura zenbat eta urrunagoko eta zenbat eta hedatuagoa izan orduan eta hobea dela hartu ohi da. Nazioarte mailakoa onena omen, etajakina, gurea ez da nazioartekoa.
|
|
|
Informazio zuzena eta zehatza izatea, denok dakigunez, erabakiak hartzeko ezinbestekoa baita.
|
Hori
egia bada ere ez dituzte hizkuntz arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
Horrela berez anitza eta konplexua den gizarte errealitatea kategoria zehatzetara ekarrita manipulagarriagoa delako. Hizkuntz politikarako
|
hori
izaten dugu abiapuntua hain zuzen ere. Agian hizkuntz politika baino, kasu honetan behintzat, politika demolinguistikoa esan genuke.
|
|
|
|
Hori
da gure artean egiten dena ikus dezagun.
|
|
|
Aztertuz gero eman daitezkeen erantzunen konbinatoria hutsa dela antzeman daiteke, baina 81 kategoria posibleetatik (gehienak esanahigabekoak) bakarrik zazpi onetsi dira.
|
Hori
da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin. Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian.
|
|
|
Hori da, hain zuzen ere, bildutako informazioarekin egiten den lehenbiziko galbahea, zer gertatzen da esandako zazpi kategoria horien arabera erantzuten ez dutenekin? Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera
|
horretako
erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian. Are gehiago, populazio osoko neurketa izanik erantzun batzuk beste batzuk baino probableagoak dira eta hori probabilitate legeen arabera jakingarria da.
|
|
|
Pertsona asko ez badira ere, gure ustez, estatistikoki talde esanguratsua izan daiteke, adibidez ez litzateke horren arraroa hiztun batek ondo hitz egin eta nekez ulertzen duela erantzutea; tankera horretako erantzunak sailkaezinak dira emandako tipologian. Are gehiago, populazio osoko neurketa izanik erantzun batzuk beste batzuk baino probableagoak dira eta
|
hori
probabilitate legeen arabera jakingarria da. Aldez aurretiko probabilitateen azterketa bat eginez probabilitate handiagokoa da iaeuskaldunen kategoria erdaldunena baino.
|
|
|
Jakina denez 86an jaso zen aurrenekoz
|
horri buruzko
informazioa Udal Erroldetan, EAEn bakarrik. Adituek ama hizkuntza esaten diote 3 urte baino lehenago ikasten denari, horrek definitzen du hiztun tipologi berri bat zeinen arabera hiztunak honako hauek izan daitezkeen: Jatorrizko euskaldunak:
|
|
|
Jakina denez 86an jaso zen aurrenekoz horri buruzko informazioa Udal Erroldetan, EAEn bakarrik. Adituek ama hizkuntza esaten diote 3 urte baino lehenago ikasten denari,
|
horrek
definitzen du hiztun tipologi berri bat zeinen arabera hiztunak honako hauek izan daitezkeen: Jatorrizko euskaldunak: 3 urte baino lehenago euskara bakarrik ikasi dutenak. Jatorrizko elebidunak:
|
|
|
Beste jatorrizko hizkuntzetako hiztunak izanagatik baztertu dugu
|
hori
lantzea; izan ere, amaigabeko tipologian sartuko ginateke, batetik, eta bestetik, ez da estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Oker ez bagaude gutxienezko hiztun mota kopurua 39koa da eta gehienez 52koa, aldakortasun
|
hori
ia euskaldunen multzoei zor diegularik. Horrexegatik jarri diegu hain zuzen galde ikurra.
|
|
|
Beraz zenbakietara jo baino lehenago aurreneko galbahe
|
hori
kontutan hartu beharra dago.
|
|
|
Ondo edota nekez bateratzea, itsasontziak zapatetako kordelekin lotzea bezain ahula iruditzen zaigu. Gure ustez kategoria
|
horren
esanahia politikoa baino ez da. Zeozer adieraztekotan hizkuntzaren mugimenduak adieraz ditzake baina maila berean galerak eta irabaziak abadagunearen arabera.
|
|
|
" Euskaldunak batez beste gero eta gazteagoak izatea zantzu positibo bezala ulertu behar dugu" udalerriak, galera galgatua/ etengabea,... Gure ustetan arlo
|
horretan
erabili ohi diren sailkapen guztiei izaera politikoa datxikie, sailkapen guzti horien funtsa hizkuntz politikaren ihardueran baitatza.
|
|
|
Era berean jakina da ere euskararen berreskurapena ezin izan daitekeela berezko prozesua. Berezko prozesu bezala planteatu ezkero euskararenak urte gutxitan egina du eta,
|
hori
da, hain zuzen ere, Euskal Herriko zenbait lurraldetan gertatzen hasia dena (Zuberoan,...). Euskarari eustekotan iharduera gidatua edota herri mugimendu sendoa behar dugu; gure ustez biak dira ezinbestekoak.
|
|
|
" Euskaldunen elebiduntze goiztiarrak ezkor eragiten du euskararen erabileran" multzo horien ezaugarri soziodemografikoak dira, besteak beste, bilakaera
|
horren
deskribatzailerik adierazgarrienak. Nolanahi ere, gure hizkuntzen arteko ukipen egoera honetan zenbatzen diren hiztun bakarrak euskaldunak izanik, biztanleria binakatu egiten da, hots, bi hiztun multzotan banatu.
|
|
|
Nolanahi ere, gure hizkuntzen arteko ukipen egoera honetan zenbatzen diren hiztun bakarrak euskaldunak izanik, biztanleria binakatu egiten da, hots, bi hiztun multzotan banatu. Gure kasuan hirugarren multzoa izanagatik, ia euskaldunak,
|
horrek
hizkuntzen arteko mugimendua baino ez du adierazten. Hiztun multzo horiek nolakoak diren jakin ezkero, berreskurapenaren norabideaz gehiago ezagut dezakegulakoan aldagai esanguratsu bat hautatu dugu:
|
|
|
Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio. Dena den gertaera
|
hori
, III. Taulan beha daitekeena, puztuta dago ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde horri batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako. Aipatutako hau aztertzen dugun prozesuaren beste ezaugarri bat baino ez bada ere, gure ustez oso kontutan hartu beharrekoa da.
|
|
|
Baina, jakina, bata gaztetzeak bestea zahartzea dakar ukipen egoera zio. Dena den gertaera hori, III. Taulan beha daitekeena, puztuta dago ia euskaldunak, beti gazteak, erdaldungotik atereak izanik, azken hiztun talde
|
horri
batezbesteko adina nabarmenki igo arazten diotelako. Aipatutako hau aztertzen dugun prozesuaren beste ezaugarri bat baino ez bada ere, gure ustez oso kontutan hartu beharrekoa da.
|
|
|
Arestian esan dugunez, euskara dagoeneko zaharren hizkuntza izatetik gazteen hizkuntza izatera igaro da. Haatik erabilerari buruzko datu bilketek eta azterketek ez dute ematen oraingoz aldaketa
|
horren
zantzurik.
|
|
|
Bestetik X1, gure kasuan 1981eko 2 urte bitarteko euskaldunak, bi multzotan bana genitzake, 1986 urtean 7 urte bitartekoak ziratekeenak eta gainontzekoak, 1986an 16 urte bitartekoak ziratekeenak alegia.
|
Horretarako
adin taldeen proportzio banaketa zein nolakoa den ikusirik honela egin genezake: X1= 2/ 3 X1+ 1/ 3 X1.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta
|
hori
bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
|
Azkeneko taulan (VII. Taula) 81/ 86, 86/ 91 aldea ez da kendura hutsa,
|
horrekin
sail bakoitzean zenbat baino zer egiten den adierazi nahi izan dugu. Hau da, zeinuen arabera berezi ditugu irabazi(+) eta galerak(); bestetik, berezko hazkuntzari dagokiona hutsik utzi dugu, laukitxo horretan hazkuntza beti positiboa baita.
|
|
|
Azkeneko taulan (VII. Taula) 81/ 86, 86/ 91 aldea ez da kendura hutsa, horrekin sail bakoitzean zenbat baino zer egiten den adierazi nahi izan dugu. Hau da, zeinuen arabera berezi ditugu irabazi(+) eta galerak(); bestetik, berezko hazkuntzari dagokiona hutsik utzi dugu, laukitxo
|
horretan
hazkuntza beti positiboa baita. Hala ere 86 urteetan biztanleria hazi baino urritu egin denez ez dugu erabili kasu honetan aurreko 81 epealdirako ezarritako irizpidea.
|
|
|
Aitor dezagun bada legea eskuetan hartuta oraindik gauza asko lortzeke dagoela. Baina ez dago indarrik legeak ezartzen duena betearazteko,
|
hori
legea dagoenean jakina; horrexegatik herri mugimendua ezinbestekoa da.
|
|
|
Okerrena, ostera, ez da eredu ezberdinetan lor daitezkeen emaitzak, orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, genion, sistema
|
horretan
ezarri den aldakortasuna da. Hau da, orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?
|
|
|
|
Hori
da, gure aburuz, Kataluniako ereduarekiko funtsezko ezberdintasuna; han, indarrean dagoen diseinua dela eta katalaneraren berreskurapena prozesu jarraikorra da ezinbestean; biziagoa edo motelagoa izan daiteke baina antolatutako hezkuntza diseinuak ez du atzera jotzeko aukerarik uzten, katalanizazioa ezinbestekoa da.
|
|
|
Gure aztergaiari berriro helduz, hizkuntza gutxiagotuaren berreskurapenerako, lehenik eta behin berritze demo grafikoaren berezko indarrak euskararen alde jarri behar dira. Neurri batean
|
hori
bideratuta dago, gazteengan baitago euskaldun kopururik zabalena eta, aldi berean, proportziorik handiena. Hala ere ez dugu uste nahikoa denik.
|
|
|
Hots, aldaketarik eman ezean estatistikoki kopuru beretsuak behatu genituzke batean eta bestean. Horrelakoetan biztanleriak hamar urte horietan izandako aldaketak edo aldaketa ezakkontutan hartuz, gazteen artean bederen, migrazio mugimenduek eta heriotza tasek ez dugu uste eragin handia daukatenik edo zehazkiago, balizko eragin
|
hori
ez dela estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
Hiztun mota ezberdinak izateak azalduko luke, neurri batean behintzat, behatutako ezberdintasuna. Horrela, gazteen artean alfabetatuak direnek besteek baino joera handiagoa erakusten dute euskaraz aritzeko, hiztun garatuagoak direlako. orain artekoak orokorrean hartuta oso baikorrak baitira; okerrena, sistema
|
horretan
ezarri den aldakortasuna da. Hau da orain arte A B D hurrenkerako bilakaera eman bada ere nork ziurta dezake etorkizunean horrela izango denik?"
|
|
|
Gaur egun tesina lanak egitea posible bada ere, tamalez ikasleek ez dute ikerketa askorik egiten soziolinguistikaren arloan. Bestetik, unibertsitateak onartutako ikerketa lerro bakarra dago eta ez dago ikerketa talderik
|
horretan
, irakasle bakarra (ni neu) baino.
|
|
|
Azken hamarkadetan, soziolinguistikak garapen nabarmena ezagutu du frantzian, berrikuntza teoriko eta metodologoak ekarriz, argitaratzen diren liburu zein artikulu anitzek joera
|
hori
erakusten dutelarik. Labov ek dio linguistika orokorraren barruan sartu daitekela, Saussure n planteamenduak kritikatuz.
|
|
|
Labov ek dio linguistika orokorraren barruan sartu daitekela, Saussure n planteamenduak kritikatuz. Zentzu
|
horretan
, esan daiteke, soziolinguistika, linguistika nagusiaren kritika batetik habiatu dela. Frantzian, soziolinguistika 13 eskoletan banatzen da, Rouen go eskolako linguistika sozialetik eta dialektologiatik, Bourdieu k inspiratu duen erreferentzien teoriara, eskola okzitandarretik igaroz.
|
|
|
Hizkuntza komunitatea hizkuntza hamankomun bat erabiltzen duten pertsona multzo batek osatzen du.
|
Horrek
ez du esan nahi hizkuntzaren itxura berdinak erabiltzen dituztenik, baizik eta hizkuntzaren erabileraren inguruan arau berdinak partekatzen dituztela, azken hauek oso antzekoak bezain egonkorrak baitira.
|
|
|
Bourdieu ren iritziz, komunitate batean dauden hizkuntza trukaketek ekonomia berezi bat agerian uzten dute. Merkatu
|
horretan
, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola hitz egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman
|
horretan
, nagusi direnak esaten dute nola hitz egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Izan ere, egoera ofizialetan kokatuak direnean, menderatuek beraien hizkuntza ekoizpenei ezfagoretuak zaizkien prezioen osaketa legeak gorputz eta pratiko ezagupenetan adierazten dituzte.
|
Horrek
, zuzentasun ala ixiltzerako bidean, indar amaiezin bat egitera derrigortzen ditu".
|
|
|
Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza
|
hori
ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. Hizkuntza merkatu hori eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza ez zilegia baieztatzeko.
|
|
|
1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. Hizkuntza merkatu
|
hori
eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza ez zilegia baieztatzeko. Horrez gain, hauzo horietako gazte askok beraien gizontasuna adierazteko modu bat bezala ikusten dute.
|
|
|
Hizkuntza merkatu hori eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza ez zilegia baieztatzeko.
|
Horrez
gain, hauzo horietako gazte askok beraien gizontasuna adierazteko modu bat bezala ikusten dute.
|
|
|
Beraz, erabateko zuzenketa hizkuntza ezsegurtasunaren adieBourdieu ren iritziz, komunitate batean dauden hizkuntza trukaketek ekonomia berezi bat agerian uzten dute. Merkatu
|
horretan
, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman horretan, nagusi direnak esaten dute nola hitz egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Merkatu horretan, kapital kultural handiena dutenek, arduradun karguak betetzeaz gain, beraien ikuspegiak derrigortzen dituzte. Indar harreman
|
horretan
, nagusi direnak esaten dute nola hitz egin behar den, zein hiztegi erabiltzea komeni den baita zein azentu baliatu behar den ere.
|
|
|
Izan ere, argot ak ala frantses ez legitimoak hiru eginbehar ditu: 1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza
|
hori
ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. razleetariko bat da, batez ere maila soziokultural apaleko jendeetan eta usadio legetimoekin itsututa dauden pertsonetan. Garbizaletasuna hizkuntzaren ikuspegi atzerakoi bati lotua dago non arauei toki garrantzitsuegia ematen zaien.
|
|
|
|
Horrek
irudiak jorratzera garamatza, jakinik irudiak, sozialki osatuak eta partekatuak diren ezagutza mota pratikoak direla zeren munduarengan eta besteengan eragiteko balio dute. Ondorioz, irudi soziala simplifikatzailea eta eskematizatzailea da:
|
|
|
Ikuspegi honek, eraginak ukan ditu hizkuntza pratiketan: batetik, hizkuntza nazionala ez dago beste hizkuntzekin lehian eta, bestetik, arau legitimo bakarra hizkuntzaren usadio egokia da,
|
horrek
, hizkuntza ezsegurtasuna sortzen duelarik baita ere estigmatizazio joera sakona.
|
|
|
Kasu horietan, hizkuntza batzuk gutxituak, eskualdekoak ala lekukoak bezala izendatuak dira, hizkuntza nagusia nazionaltzat ala ofizialtzat jotzen den bitartean.
|
Horrek
, hizkuntza politikak jorratzera garamatza, jakinik ez dutela nahi ta nahi ez ekintza publiko ofizial baten itxura hartzen baizik eta elkarteen zein gizabanakoen esku hartzeei lekua uzten diela.
|
|
|
Izan ere, zapalkuntza testuinguru batean, desoreka eta ezegonkortazuna dira nagusi, menderatzailea bata, menderatua bestea. Zeren, edo hizkuntza ofizialak hizkuntza gutxitua pixkanaka ordezkatzen du, edo hizkuntza
|
horretako
hiztunek haurre egiten dute beraien hizkuntzaren erabilera berreskuratzeko, ez bakarrik esparru pribatuan baita ere zerbitzu publikoetan, komunikabideetan eta eskolan, beti ere erabileraren usadio egokiak errespetatuz, ortografia, hiztegia eta fonetika mailetan.
|
|
|
Hizkuntzen arteko harreman gatazkatsuetan, irudi eta ideologia diglosikoek pizu handia dute gatazka
|
horren
egonkortasunean eta bilakaeran. Lafont ek dion bezala:
|
|
|
Zentzu
|
horretan
, hizkuntza planifikazioa, aukera, begiramen eta ikuspegi batzuen gauzapena eta instituzionalizazioa da. mitologia milikari bat alegia, zeinek B hizkuntzari A hizkuntzari onartzen ez dizkion kalitateak ematen dizkion. Hizkuntza menderatuaren idealizazio horrek, bitxiki, hizkuntza zapalduaren lekua indartzen du.
|
|
|
Zentzu horretan, hizkuntza planifikazioa, aukera, begiramen eta ikuspegi batzuen gauzapena eta instituzionalizazioa da. mitologia milikari bat alegia, zeinek B hizkuntzari A hizkuntzari onartzen ez dizkion kalitateak ematen dizkion. Hizkuntza menderatuaren idealizazio
|
horrek
, bitxiki, hizkuntza zapalduaren lekua indartzen du. Hizkuntza unibertso irauli horretan, usadioa ez da gehiago balore bat gisa ikusia, baizik eta makurtzen den egintza bat bezala".
|
|
|
Hizkuntza menderatuaren idealizazio horrek, bitxiki, hizkuntza zapalduaren lekua indartzen du. Hizkuntza unibertso irauli
|
horretan
, usadioa ez da gehiago balore bat gisa ikusia, baizik eta makurtzen den egintza bat bezala".
|
|
|
Izan ere, mende hasieran, okzitandarra oso estigmatizatua zen eskola munduan eta hainbat neska mutil zauritu eta mindu zituen beraien hizkuntza erabiltzeagatik zigortuak baitziren.
|
Horrez
gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta bertan gelditzearen bortxa nagusi ziren. Hori dela eta, ez zuten gehiago okzitandarrez hitz egin nahi, ez beraien senaremazteekin ezta beraien haurrekin ere.
|
|
|
Horrez gain, frantsesa gaizki mintzatzearen beldurra, promozio sozialik ez ezagutzearen kezka eta bertan gelditzearen bortxa nagusi ziren.
|
Hori
dela eta, ez zuten gehiago okzitandarrez hitz egin nahi, ez beraien senaremazteekin ezta beraien haurrekin ere.
|
|
|
Fenomeno mikrosoziolinguistikoak hobesten dituzte, adibidez hizkuntza harremanak aztertuz.
|
Horren arabera
, hizkuntza aldaketak pertsonen arteko harremanen egituran dauden funtsezko aldaketak adierazten ditu eta ez testuinguru makrosoziolinguistikoarenak. Haatik, errealitatean, deskribatzen dituzten gertakizun mikro soziologikoek erakunde eta gertakizun makrosoziologikoei lotuak dira eta, ondorioz, gizarte osoari.
|
|
|
Hizkuntza politika konzeptua hizkuntza planifikazio nozioari loturik dago, gertaera bereko bi aldeak baitira. Zentzu
|
horretan
, hizkuntza planifikazioa, aukera, begiramen eta ikuspegi batzuen gauzapena eta instituzionalizazioa da. Garmadi k honako zehaztapena ematen du:
|
|
|
Zentzu
|
horretan
, hizkuntza planifikazioak hizkuntzan dihardu egitura eta sistema gisa, ibilmolde eta kulturen arteko harremanak bezala ala hizkuntzen aniztasunaren kudeaketak gisa. Hizkuntza politika eta planifikazioaren arteko harremana Calvet ek zehazten du:
|
|
|
Frantzia,
|
horren
adierazlea da. Estadutik ala gizartetik etorri daitezela, hizkuntza politikak duela gutxi legearen itxura hartu du.
|
|
|
Frantsesa eta hizkuntza gutxituen arteko harreman desorekatua ez konpontzeaz gain, hizkuntza horien erabilera mugatuz, hizkuntza gutxituen araberako jarrera eta irudi ezkorrak garatu ditu, nazioaren batasunaren eta beharrezkoa zen alfabetizazioren izenean. Patois izendapenak eta
|
horrek
daukan karga ezbalorizatzaileak, frantsesaren nagusitasuna areagotu du hizkuntza nazional bakar bat derrigortuz. Bere eraginkortasuna are eta handiagoa zen zilegitasuna lortzen baitzuen legea erabili gabe.
|
|
|
Literatura, corpus planning konzeptua baliatzen du hizkuntza beraren antolaketaz ari delarik eta status plan nozioa erabiltzen du esku hartzeak hizkuntzaren estatusa hunkitzen duelarik. Bereizketa
|
horretatik
habiatuz eta itxura zein eginbeharra zehaztuz, Haugen ek honako modeloa aurkezten du:
|
|
|
Espainia nahiko haurreratua bada hizkuntza gutxituen ezagupenean, ez da gauza bera gertatzen frantzian non eskualde hizkuntzak jarraian Estatu aferak bilakatzen diren, Deixonne legea egon arren (1951). Jarrera
|
hori
urrundik dator, hizkuntza gutxituak, izan dadila euskara, bretoiera, korsikarra ala okzitandarra, frantsesaren etsaiak bezala ikusiak izan baitira, bere garapenerako oztopoak balira gisa. Errepublikak Monarkiapean nagusi ziren joerak indartu ditu.
|
|
|
Frantsesa eta hizkuntza gutxituen arteko harreman desorekatua ez konpontzeaz gain, hizkuntza horien erabilera mugatuz, hizkuntza gutxituen araberako jarrera eta irudi ezkorrak garatu ditu, nazioaren batasunaren eta beharrezkoa zen alfabetizazioren izenean. Patois izendapenak eta
|
horrek
daukan karga ezbalorizatzaileak, frantsesaren nagusitasuna areagotu du hizkuntza nazional bakar bat derrigortuz. Bere eraginkortasuna are eta handiagoa zen zilegitasuna lortzen baitzuen legea erabili gabe.
|
|
|
Lurraldetasunaren oinarriak hizkuntza planifikazio gehienak iradoki ditu, arrakasta ezberdinekin, zeren hizkuntza politika baten arrakasta lurraldetasunaren irakurketa malgu batean kokatzen da. Maila
|
horretan
, Finlandiak bide interesgarri bat hartu du, batez ere distrikto elebidunak sortuz. Elebitasun instituzionalak suediarraren eta finesaren arteko trataera orekatu bat bermatu nahi du.
|
|
|
Haatik, hizkuntza politika ez da bakarrik zein simpleki osatzen eta gauzatzen, alde batetik, eta, beste aldetik, hizkuntzen arteko harreman baketsuak ez dira soilik lortzen goi mailako erabakien bidez, gizarte zibilaren eta berau osatzen duten gizakien ekintzei lotua dago. Alabaina, goi mailako erabakiak, hizkuntza gutxitu baten ofizialtasuna adibidez, ezinbestekoak dira helburu
|
hori
lortzeko.
|
|
|
Kanpotar hitz ala esaeren baliapen guztiak debekatuak dira". Lege
|
horrek
zigorrak aurreikusten ditu, nahiz eta ez gauzatuak izan.
|
|
|
Gogora dezagun, azken hamarkadetan, soziolinguistikak garapen nabarmena ezagutu du Frantzian, berrikuntza teoriko eta metodologoak ekarriz, argitaratzen diren liburu zein artikulu anitzek joera
|
hori
erakusten dutelarik. Funtsean, soziolinguistika 13 eskoletan banatzen da, Rouen go eskolako linguistika sozialetik eta dialektologiatik, Bourdieu k inspiratu duen erreferentzien teoriara, eskola okzitandarretik igaroz.
|
|
|
Labov, Fishman ala Bourdieu gehienek ezagutzen dituzte eta beraien teorien ekarpenak zein mugak agerian uzteko gaitasuna daukate. Ekonomiaren mundializazioak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien agerpenak joera
|
hori
areagotu dute, hartu emanak ugalduz eta elkar ezagutza hobetuz. Hala ere, bi faktorek trukaketa horiek mugatu dituzte, batetik, hizkuntzaren oztopoak zeren artikulu eta liburu frango inglesez eta, maila txikiago batean, frantsesez idatziak daude eta, bestetik, herri bakoitzean nagusi diren iritzi, ohitura eta erreferentziak, nahiko ezberdinak izateaz gain, egonkorrak dira.❚
|
|
|
Azken hamarkadetan, soziolinguistikak garapen nabarmena ezagutu du frantzian, berrikuntza teoriko eta metodologoak ekarriz, argitaratzen diren liburu zein artikulu anitzek joera
|
hori
erakusten dutelarik. Labovek dio linguistika orokorraren barruan sartu daitekela, Saussure n planteamenduak kritikatuz.
|
|
|
Labovek dio linguistika orokorraren barruan sartu daitekela, Saussure n planteamenduak kritikatuz. Zentzu
|
horretan
, esan daiteke, soziolinguistika, linguistika nagusiaren kritika batetik habiatu dela. Frantzian, soziolinguistika 13 eskoletan banatzen da, Rouen go eskolako linguistika sozialetik eta dialektologiatik, Bourdieu k inspiratu duen erreferentzien teoriara, eskola okzitandarretik igaroz.
|
|
|
Hizkuntza komunitatea hizkuntza hamankomun bat erabiltzen duten pertsona multzo batek osatzen du.
|
Horrek
ez du esan nahi hizkuntzaren itxura berdinak erabiltzen dituztenik, baizik eta hizkuntzaren erabileraren inguruan arau berdinak partekatzen dituztela, azken hauek oso antzekoak bezain egonkorrak baitira. Bourdieu k, bere aldetik, hizkuntza komunitatea definitzen du merkatu bat gisa non, hizkuntza pratikak ebaluatuak izateaz gain, indar harreman sinbolikoak gauzatzen diren.
|
|
|
antropologia, historia, emakumearen eta kulturaren inguruko ikerketak, literatura, bibliografia eta lexikografia. Soziolinguistika ez da berez Mintegian lantzen den arloa, ez delako hango irakasleren baten intereseko gaia, baina beti daude pozik ikerlari bisitariak hartzeko eta modu
|
horren bidez
badago aukera hango liburutegi eta giro akademiko ezin hobeaz aprobetxatu eta bertan lanak burutzeko.
|
|
|
Euskal Soziolinguistika hartzen duten ikasleak normalean iparamerikarrak dira eta ameriketako euskaldunak ezagutzen dituztelako edota euskal kultura eta hizkuntzaren berezitasunez jakin mina dutelako ematen dute izena irakasgai
|
horretan
. Batzuk Renon bizi dira baina beste batzuk Nevadako beste herriren batean edo Nevadatik kanpo ere bai.
|
|
|
Irakasgaian oinarrituta gai
|
horri buruzko
testu-liburua argitaratu du Euskal Mintegiak (Amorrortu 2003) eta, horrela, material gehienak UNReko ikasleen esku ez ezik edonoren esku ere ipini dituzte.
|
|
2007
|
|
|
halako lan hau enkargatzeko deitu zidatenean, asunto honi ezin izango niola inolaz ere aurre egin pentsatu nuen. Batetik, gauden datetan gaudelako (KORRIKA 15 gain gainean dugu eta
|
hori
geure jarduera osoa baldintzatzen duen gaia da), eta bestetik, idazle kaskarra naizen neurrian, zail egiten zaidalako holakoetan sartzea. Gero, hobeto pentsatuz eta gaiaren garrantzia ikusita, erabaki nuen merezi zuela gure aldetik esfortzu berezi bat egitea, hori merezi duelako HEA gaitzat hartzen duen monografiko batek, BAT aldizkariak duen prestigioa izanda.
|
|
|
Batetik, gauden datetan gaudelako (KORRIKA 15 gain gainean dugu eta hori geure jarduera osoa baldintzatzen duen gaia da), eta bestetik, idazle kaskarra naizen neurrian, zail egiten zaidalako holakoetan sartzea. Gero, hobeto pentsatuz eta gaiaren garrantzia ikusita, erabaki nuen merezi zuela gure aldetik esfortzu berezi bat egitea,
|
hori
merezi duelako HEA gaitzat hartzen duen monografiko batek, BAT aldizkariak duen prestigioa izanda. Hori dela eta, sartu naiz kontu honetan.
|
|
|
Gero, hobeto pentsatuz eta gaiaren garrantzia ikusita, erabaki nuen merezi zuela gure aldetik esfortzu berezi bat egitea, hori merezi duelako HEA gaitzat hartzen duen monografiko batek, BAT aldizkariak duen prestigioa izanda.
|
Hori
dela eta, sartu naiz kontu honetan.
|
|
|
Ez dago euskararen etorkizuna bermatzerik tarteko belaunaldia bermatuta ez badaukagu. Tarteko belaunaldi
|
hori
da (batzuek, lotsagabeki nire ustez, galdutzat eman duten belaunaldi hori) euskararen transmisioaren giltzarria, euskara hizkuntza osoa badela eta izan daitekeela erakutsiko diguna: ez haur hizkuntza, ez eskolakoa, ez etxerako lanetan baino erabiltzen ez dena, baizik eta hizkuntza oso bat, geure artean normaltasunez erabiltzen duguna, familiatik hasten dena (seme alaba eta guraso) eta edozein esparru, une eta gaitan erabil daitekeena.
|
|
|
Ez dago euskararen etorkizuna bermatzerik tarteko belaunaldia bermatuta ez badaukagu. Tarteko belaunaldi hori da (batzuek, lotsagabeki nire ustez, galdutzat eman duten belaunaldi
|
hori
) euskararen transmisioaren giltzarria, euskara hizkuntza osoa badela eta izan daitekeela erakutsiko diguna: ez haur hizkuntza, ez eskolakoa, ez etxerako lanetan baino erabiltzen ez dena, baizik eta hizkuntza oso bat, geure artean normaltasunez erabiltzen duguna, familiatik hasten dena (seme alaba eta guraso) eta edozein esparru, une eta gaitan erabil daitekeena.
|
|
|
ez haur hizkuntza, ez eskolakoa, ez etxerako lanetan baino erabiltzen ez dena, baizik eta hizkuntza oso bat, geure artean normaltasunez erabiltzen duguna, familiatik hasten dena (seme alaba eta guraso) eta edozein esparru, une eta gaitan erabil daitekeena. Hortxe kokatzen dugu guk, beraz, arloaren estrategikotasuna, eta hortik abiatzen gara lan
|
horri
benetan heldu behar diogula esateko. Honekin ez dugu inondik inora esan nahi bestelako arlo batzuk ez direla garrantzitsuak edo eta estrategikoak.
|
|
|
HEAren estrategikotasuna behin eta berriz azpimarratu beharreko gaia da, duda barik. Izan ere, ez da txantxetakoa" yo no sé, pero mis hijos s�" etengabe errepikaturik entzun behar izate
|
hori
.
|
|
|
Egia esan, HEAk hainbeste arazorekin egiten du topo. Alde batetik, euskararen eremua soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 27 hiru administrazio desberdinen artean banatuta dago, eta
|
horren
ondorioz hasieratik ageri dira egoera desberdinak leku batetik bestera. Argi dago ez dela berdin euskararen egoera, helduei dagokienez, EAEn edo Nafarroan edo, zer esanik ez, Iparraldean.
|
|
|
Azken arrazoi hau" prestigio" faltarekin ere lotu beharra dago. Euskara beharrezko ez zaigun bitartean, gizarte mailan" prestigiatua" ez dagoen bitartean, zaila da benetan, pertsona helduak egin behar duen saiakera
|
hori
egitera bultzatzea.
|
|
|
Nora joan nahi duen eta nondik joan nahi duen inoiz baino argiago dauka, eta gainera, inoiz baino profesionalagoak gara mundu honetan ari garenok. Asko kostata lortu ditugu nolabaiteko baldintza minimoak profesionaltasunera salto egiteko, eta
|
horrek
arrisku batzuk ekar baditzake ere, duda barik, hainbat abantaila dakartza: honetara dedikatu ahal izateak honetan indar gehiago jartzea dakar azken finean.
|
|
|
Baina, lelo zaharrari atxikita," ahal denik eta euskaldun gehien, ahal denik eta denbora laburrenean", helduak euskalduntzeko metodologian egin ditugun aurrerapenak amestu ere ez genituen egiten neu hasi nintzeneko urteetan. Gaur, komunikazioa da ardatza eta
|
hori
da garrantzitsuena, baina gainera, hizkuntza osotasunean hartuta, ikasleak badu bere interesguneen arabera, beharren arabera eta norberaren ahalmenen arabera jokatzeko eta erabiltzeko aukera. Eta horrek egunerokotasunean ere emaitzak ekartzen ditu.
|
|
|
Gaur, komunikazioa da ardatza eta hori da garrantzitsuena, baina gainera, hizkuntza osotasunean hartuta, ikasleak badu bere interesguneen arabera, beharren arabera eta norberaren ahalmenen arabera jokatzeko eta erabiltzeko aukera. Eta
|
horrek
egunerokotasunean ere emaitzak ekartzen ditu. Jakin badakigu guk nahi baino gehiagotan datorrela ikaslea tituluaren behar soilagatik, ez euskara benetan ikasteko eta erabili ahal izateko, baina, zorionez, gaurko irakasteko modu honek, titulua ateratzeko baino ez bada ere, ikasleak komunikatu behar horretan jartzen du indarra.
|
|
|
Eta horrek egunerokotasunean ere emaitzak ekartzen ditu. Jakin badakigu guk nahi baino gehiagotan datorrela ikaslea tituluaren behar soilagatik, ez euskara benetan ikasteko eta erabili ahal izateko, baina, zorionez, gaurko irakasteko modu honek, titulua ateratzeko baino ez bada ere, ikasleak komunikatu behar
|
horretan
jartzen du indarra. Ikasiko badu, euskaraz du.
|