|
2000
|
|
|
Plazatan eta festetan gaia jartze
|
hori
ere berria da, gure garaian hasi zen. Eta hori txapelketak ekarri zuen.
|
|
|
Teatro lan baten ahozko hizkuntza bat egingo da eta lagun artean tabernan zaudenean beste bat. Aldizkari batean ere, kooperatiben gainean zabiltzanean euskalki jasoa erabiliko duzu eta txiste bat kontatzeko
|
horrek
ere aldizkarian bere lekua izan behar du eta beste maila bat.
|
|
|
Edozein modutan,
|
hori
ere nahiko normala da, orain hasi dira erabiltzen euskalkiak eta horrelako gauzak gertatzea normala da. Euskara batuarekin ere egon ziren halakoak.
|
|
|
Jokamolde gutxiagotan hartzen dute parte.
|
Hori
ere traba bat da. Baina hor badago leku bat betetzen ez dena.
|
|
|
Oraindik ere eraikitzen ari dira eta, zorionez, gero eta gehiago, arkitektoek guri galdetzen digute. Garai bateko frontoi guztiak desberdinak dira eta
|
horrek
ere aldatu behar du, estandarizatu egin behar da. Inork ez du egiten 51 metroko igerilekua 50ekoa baizik.
|
|
|
Sendagileak, idazkariak... euskaldunak badira, ondo, bestela, jai dugu. Eta hori ofizialtasuna aitortzen den lekuetan, besteetan ez dago protestatzeko eskubiderik,
|
hori
ere ukatua zaigu".
|
|
|
" Connemara" ez bazen beste bat izango zen. Ipuin bilduma
|
hori
ere denborarekin argitaratuko dut. Baina presa barik.
|
|
|
Liburuaren azala euskaldunentzako arrotz samarra da beharbada. Baina
|
horretan
ere normalizatzen ari gara euskaldunak. Saltoki handietara jotzen duzu eta gero eta liburu sorta handiagoak aurkitzen dituzu.
|
|
|
Egoera absurdoa da eta pertsonaia absurdo bat behar nuen. Lehen ipuin
|
horretan
ere emaztea akatu nahi duen pertsonaiak leloa izan behar zuen. Pertsonaiak ez du lortuko bere emaztea hiltzerik, baina tartean beste batzuk hilko ditu.
|
|
|
Baina ez dirudi oso begiko dutenik eurenari bizkaiera esatea, eta euskara batua herriko euskaratik urrun egonagatik, zailagoa dirudi bizkaiera batua zubilanerako onartzea. Izan ere, bizkaiera mota
|
horri
ere urrun deritzo inguru horretako askok, ardurea egia deklinatzea eurenean arduria egixa dena adibidez.
|
|
|
Baina
|
hori
ere Estatu Batuetan gertatu izan da, duela gutxi arte, behintzat; alegia, europar jatorriko jendea, Myflower belauntzian iritsitako britainiar protestanteen ondorengoak bakarrik egiazko" estatubatuar" tzat jotzea.
|
|
|
Kultura izanda gure nortasunaren adierazle, nekez konprenitzen da plangintza orokorrik ez egotea arte eszenikoentzat, horrela nola bultzatuko da besteengandik hain ezberdin egiten gaituen euskal nortasun hori? Baina ez dut esan nahi konpainia bakan batzuek aurrekontu guztia xurgatu luketeenik;
|
hori
ere ez litzateke batere aproposa, konpainia txiki asko saretik kanpo geratuko liratekeelako. Hasteko, profesionalekin lan egin, gehiago programatu eta antzerki ikasketak arautzeak egonkortasun bat emango lioke antzerkiari.
|
|
|
Bai baina
|
hori
ere bada, batez ere EAJren aldetik biak kontrajarri izan direlako," ez zeundeten bake prozesu batean, bakearen izenean nazio eraikuntza egiten ari zarete" eta horrelakoak esanez. Eta gakoaren alde bat behintzat hor dago.
|
|
|
EHk garai hartan hiru proposamen egin zizkion EAJri: lehenik, Udalbitzako batzarra uztailean bertan egitea proposatu genien eta beraiek ezezkoa eman ziguten; bigarrenik, trantsizio hau guztia elkarrekin diseinatzeko konpromiso politiko bat egitea, eta ezetz; eta hirugarrenik, jadanik Gasteizko Gobernurako egindako hitzarmena udal eta diputazioetara eramatea, eta
|
horri
ere ezetz esan zioten.
|
|
|
|
Horrek
ere badu zerikusia irakurle potentzialarekin eta merkatuarekin. Liburu bat egin eta jakingo bazenu urtebetean horrekin 600.000 ale salduko dituzula, gauzak asko aldatuko lirateke.
|
|
|
Eta irabazteko orduan faktore asko daude, askotan kalitateari lotuta ez daudenak. Baina kontrako jarrera hori," ni lehiaketen kontra nago, kontra nagoelako eta kitto"
|
hori
ere ez zait bidezkoa iruditzen. Lehiaketak irtenbideak ematen dizkio bati baino gehiagori.
|
|
|
Aurreko urte guztietan familiak ez du jarri nahi izan salaketarik," bihotzak orainaldian izatea" eskatzen zielako. Horrez gain, inoiz ez dute izan esperantzarik Espainiako justizian, eta
|
horrek
ere atzera bota izan ditu preskripzioaren mugara iritsi diren arte. Entzutegi Nazionalak ikerketa agindu zuen baina Polizia espainiarrak ez zuen ia ekarpenik egin, Jon Juaristiren" Sacra Nemesis" liburuan zerbait aipatzen dela eta bertan ETA jotzen dela desagerketaren egiletzat.
|
|
|
Julen 9 urteko seme koskorra, momentuz surf a nahiago duena eta Onintze alaba, idi probetan laguntzen aritzen zaiona.
|
Horretan
ere jo eta su ibiltzen baita Olasagasti. Enbor gainean ordu mordoa sartzen baduzu ere, aizkoratik bizitzea ezinezkoa da; beste nondik ateratzen duzu bizibidea?
|
|
|
Guk geure buruak hobeki ezagutzeko modua da.
|
Horregatik
ere irakurri beharrekoa da Mark Kurlanskyren" The Basque History of the World"
|
|
|
Berrogeita zortzi bat ordu lehenago agertutako zuriska liluragarriagoa zen: baina
|
hori
ere ez da ahuntzaren gauerdiko eztula. Latitude horietara itzuli behar dut, negu minean izanik ere (orduan usuago agertzen dira), berdin zait Nunavut, Yukon, Jakutia nahiz Groenlandiara, hauxe baita" amazing", argiok gauero huts ematen baititut.
|
|
|
Baita ere, baina hain hezur zaharretan ADN gutxi geratzen da. Bsaina har daiteke eta
|
hori
ere dantzan dabil momentu honetan. Leioako unibertsitatean, Antropologiako departamenduan, ari dira ADN hori lantzen.
|
|
|
Egun, eskualdun anitzek pentsatzen du Euskal Herria munduko bihotza dela;
|
hori
ere ez da ona. Frustraziotik jalgitzeagatik ez da bortxazko ekimenik egin behar.
|
|
|
Ohartuko zinetenez, idazlea saiatzen zen euskara batua osatu ahal izateko ordurarte emandako arauak betetzen.
|
Horretan
ere ez zetozen denak bat berarekin, baina, aste hartan eta editorial horren inguruan ageri ziren artikuluak ikusita, kostako zitzaion inori antzematea aurkakorik izan bazela ere. Hauexek irakur zitezkeen orrialdean:
|
|
|
Gehienetan bestelako arrazoi nabarmenak egon ohi dira, hala nola makina zaharkituak, enpresarien nahiz langileen prebentzio eza, lan arriskutsuegiak, lan erritmo biziegiak edo antolamendu kaskarra, edo esperientziarik eza eta behin behineko kontratuak eta abar. Eta aipatu berri dugun ACBko lan istripu
|
horrek
ere horixe erakusten du. Langile horrek berak, bizitzaren makurkeriak, arazoaren muina agerian utzia zuen lanean hil aurretik:
|
|
|
Aurrez gertutu egin behar da gaixoa ere operaziorako. Gertuera tarte
|
horretan
ere il ohi dira, ordea, beste batzuk, zirt edo zart, il edo bizi, lehenbaitlehen iriki ez direlako".
|
|
|
Ezberdintasuna da, irakaskuntza arautu normaldua ez den aldetik beti master moduko gauza bat dela. Eta
|
horrek
ere bere bizioak eta joera xelebreak sortuko ditu. Baina normaltzen doan heinean beste edozein irakaskuntza mota bezala izango litzateke.
|
|
|
Espainiako telebista informatiboetan Euskal Herriari izaten dugun baino eguraldi okerragoa iragartzen digutela tema eta topikoa da gure elkarrizketetan.
|
Hori
ere, Meteosaten eskasiaren ondorioa izango al da. Nire ustez, onena da konturatzea eguraldiaz hitz egitea merezi duela eta nork bere sateliteak ondo kontrolatzea.
|
|
|
" Honekin ez dut egin nahi, baina berak egingo lukeena ikusten dut egin behar dela, beraz, neuk sortuko dut paraleloa". Uste dut bide
|
horretan
ere eredugarria izan dela bertsolaritza mugimendua.
|
|
|
|
Hori
ere bai. Gure karreran, sermoigintzagatik, literatura unibertsaleko oratoriari garrantzia handia ematen genion:
|
|
|
Behar denean nonbaitetik sortu dira, behatzez izendatuak askotan eta izendapen horri ezetz esaten ez dakitenek egin izan dute lan hori ahal duten ondoen. Bertsolaritzaren egituran eginkizun garrantzitsu izan behar badute
|
hori
ere antolatu egin da.
|
|
|
Agian izan liteke gizartean zenbait joera politikok ez dutela beste batzuk duten erraztasunik beste erabakigune batzutan egoteko. Proiektuak denei irekitzen dizkie ateak baina
|
horretan
ere badu zeregina Elkarteak, hoztuta dabiltzan horiei sinistarazten, denentzako, azken batean bertsoaren eta bertsolaritzaren proiektua baita.
|
|
|
Euskaltegia izandako etxea CIT i emana dago, baina 400 milioi pezeta inguru behar dira martxan jartzeko. Proiektuak ahots formazioari eskainitako zati bat ere badauka, behar
|
hori
ere sumatu dugulako. Txotxongiloen alorrean, urtean 115 eguneko programazioa pentsatuta zegoen, gainontzeko egunetan 250 eserlekuko aretoa libre geldituko litzateke beste ekitaldietarako.
|
|
|
lagun bat hiltzen zaigunean, edo elizara joan eta txintxo txintxo egin, edo bestela, mutu egon.
|
Horretarako
ere balio ez badu, orduan niri ez zait interesatzen.
|
|
|
Ohiko saioetan gainera, gero eta gehiago dira gai jartzen ikusten diren gazteak, txapelketetan ez dira hainbeste izan oraintsu arte baina.
|
Horrek
ere bere prestakuntza eskatzen du-eta; Bertsozale Elkarteak txapelketa honetan horri ekin dio. Bernardo Mandalunizez gain, Josu Goikoetxea, Asier Ibaibarriaga, Xiomara Gezuraga, Zuriñe Iarritu eta Leire Aurrekoetxea, astero astero bildu dira gaiak aukeratu eta eztabaidatzeko.
|
|
|
Ez doa gazteleradunen hizkuntz eskubideen aurka. Beste hizkuntzak ikasi eta erabiltzea ez dugu arbuiatzen, baizik eta
|
hortan
ere lehenak izaten ohi gara eta izaten jarraitu nahi dugu. Asmoaren helburua eranstea da, aberastea, ez murriztea.
|
|
|
Nire liburu honen aipamen soilak ez du ezertarako balio, bertan agertzen nuena ulertu ezik. Baina
|
horretarako
ere elebiduna izan behar.
|
|
|
Bestalde, epaitegietan gure hizkuntzak duen sarrerarik ezaren lekukotasunak ematen ditugu eta horren arabera norbere burua behar bezala zuzen defendatu ezinarenak.
|
Hori
ere giza eskubideen aurka doa.
|
|
|
Urte batzuk beranduago, 1986an, komunikazio askatasunaren legea eraldatu zuen lege berriak; HACAdesegin eta beste erakunde arauemaile bat eratu zuen, Komunikazio eta Askatasunerako BatzordeNazionala (CNCL), aurrekoak baino eskuduntza zabalagoekin eta telekomunikazioak ere araupetzekoahalmenarekin. Erakunde berri honen jarduera, ordea, oso eztabaidatua izan zen, eta handik hiru urtetara, 1989an alegia,
|
hori
ere deuseztatu eta gaur egun indarrean dagoena, CSA hain zuzen, ezarri zen ikus entzunezko sektorea araupetzeko, are eskuduntza zabalagoekin, telekomunikazioen gainekoa, berriz, galduegin zuen?. Komunikazio askatasunaren gaineko legea eraldatzeko 2000ko lege berriak ez du funtsezkoeraginik izango CSAren egituran (bai, ordea, eskuduntzetan, zabalagoak izango baitira hauek hemendikaurrera).
|
|
|
Horrela, alderdi abertzaleen arteko adostasunak zein desadostasunak lehengo kolpez identifikatu ahal dira. Alderdi abertzaleek daramaten abiadura kontuanizanik, dokumentu arras garrantzitsua eta interesgarria izan daiteke mahai ingurua.Gainera, mahai inguru hori osatzeko ABren ekarpena ere jaso dugu,
|
hori
ere P.Iparragirreren eskutik. Eta aurreko hiru ikuspegiak objektibotasunez aztertzen etaerkatzen dituen EZBAIKA elkartearen artikulu labur bat ere badator, azken bosturteotan gure artean bizi izan den Gerardo Trujano behatzaile mexikarrak egina.
|
|
|
Une hartan 80 urte zituen Oskar Il.a erregeak (1825ko otsailaren 21eanStockholm en jaio baitzen). Osasunez dexente ahuldua,
|
horrek
ere bere eragina izanzuen Norvegiako kinkaldian.
|
|
|
mailan politika ekonomikoa finkatzeko botere politikorik ez dagoelako. Finantzamunduan botere politiko horren eskasia sentitu da, eta, noski,
|
hori
ere etorriko da.
|
|
|
esaera zaharra gogora ekarriz, hauxe esangonuke auzi honi buruz: euskal herritarrak badirela, inork ez du zalantzan jartzen.Horietako asko, nahiz eta ez denak, nazionalistak direla,
|
hori
ere ezin da zalantzanjarri. Hartaz, ondokoa geratzen zaigu galdetzeko:
|
|
|
Xehetasun
|
hori
ere ez da esplizitua berriemailearen hitzetan, baina ondorioztatzenahal da, dudarik gabe. Pasadizoa kontatu zuenean, Eulalik ez zuen liburua zuzen aipatu, dudatan zen:
|
|
|
Istorioa horrela birkonposaturik, historia sumatzen ahal dugu: edozein arrazoirengatik* Marcos komentutik joango zen edo botako zuten, eta menturaz amaren heriotzaren garaian jazo zelako, gertakari
|
hori
ere mitoaren gakoaz interpretatu eta aitarenparte txarrekoak edo haien ondorioak semeari lotu zizkioten, hari ere bizkarreratusorginkeria, superiore batek egiaztatu eta guzti.
|
|
|
–Apolitiko? delakoei gaitzi bazaie ere, nahaspila labain eta itsaskor
|
horretan
ere sartu behar dugu euskaltzaleok. Erretorikaz gain, benetan euskarak aurreraegitea nahi badugu?
|
|
|
Edo, are gehiago, forma antierlijiosoa hartu dute toki haietan, existentzialismo frantsesean adibidez.
|
Hori
ere gure gainean eraginkorra, limurkorra, egun haietan.
|
|
|
Horrela, produktu korrontea bankuetan gordailatua daeta aldi berean x moneta unitateetan. Moneta kopuru
|
hori
ere bankuek deuseztatzendute: erraz ulertzen da, zeren, errenta tituludunek banku gordailuak erosten baitituzte, beren alokairuei esker; erosketa horiek gastaturiko monetaren deuseztapenaren baliobera dute.
|
|
|
Ricardo k azken galdera
|
horri
ere erantzuna eman dio. Urre edo zilar txanponbakoitzaren prezioa bere produkzio kostuak determinatzen du, zeina egiaz egonkorrabaita, epe erdian gutxienez.
|
|
|
daude orekaturik, ezohikoa dena.Baina fluxuak dira. Fluxuen kontabilitate berezi
|
horrek
ere fluxu konkretuen emaitzakbesterik ez ditu erregistratzen. Kontuetan agertzen diren idazpenek, beraiek sortzendireneko fluxuak ezkutatzen dituzte.
|
|
|
–Gorritara pasa duk
|
hori
ere. Berak zabaltzen ziek atea.
|
|
|
–
|
Hori
ere bai, hori ere bai. Garai batean, zenbat ikasle eta fraidegai hemenbertan...?
|
|
|
–Hori ere bai,
|
hori
ere bai. Garai batean, zenbat ikasle eta fraidegai hemenbertan...?
|
|
|
gaur egun irudien gizartean bizi gara, telebistaren hedatze eta arrakastari esker neurri handi batez. Albisteek dimentsio
|
hori
ere hartzen dute eta irratigintzan ezinbestekoa da hausnarketa egitea, irudiak gure diskurtsoetatik, berben bidez alegia, sortu behar ditugula ahantzi gabe.
|
|
|
Digitalizazioak dakarkio irratiari aire freskoa. Soinuaren jasotzearekin erlazionaturik ez dauden irrati prozesuetan errealitate bihurtu da digitalizazioa irrati idazgela eta estazioetan; hala ere, oraindik beste pauso garrantzitsu
|
hori
ere eman behar du, soinuaren jasotze digitala orokortuz. Jasoketa digital horrek eragingo du irratiaren aldaketa, hedabide hori neurri handiz multimedia bihurtuz.
|
|
|
Baina ez zen horrela gertatu. Rocío García de Mainuetaren aurpegia imajinatzen saiatu arren, soilik eskotea gogoratzen zitzaion, eta
|
hori
ere nekez. Baina ezin zuen etsi:
|
|
|
Egunak hain dira motzak... Eta gero zerbait idatzi behar dut zure gainean, eta ez zait bururatzen, guztia izan delako hain zoragarria egun
|
horretan
ere...
|
|
|
Baina mehatxuren baten zurrumurrua zabaldu da gure artean, hitzaldiak bonba mehatxua jaso duela, alegia. Eta jendea hasi da esaten protestante putakumeen errua zela, gaur euren egun seinalatua zela (artean ez bainekien
|
hori
ere, nahiz eta famatuak izan" orangista" izeneko talde horiek gaurko egunez egiten dituzten desfile eta alarde harroak), eta Ipar Irlandan istilu larriak izan direla gaur, eta gauean larriagoak izango direla seguruenera. Bitxiena da Errepublikan ere, alegia Hegoaldean, zenbait ekintza txiki burutu omen dituztela txerri lealistek aurten; garrantzirik gabekoak, bai, baina han hemenka izua hedatu dutenak.
|
|
|
Hantxe zegoen Ralph.
|
Horretan
ere, izenean ere, Eider engainatuta joan zen kanposantura. Baina Eiderrek arrazoi zuen:
|
|
|
Eider tabernara sartu zen egun hartan bertan desagertu zen Rocío; eta Txemaren neskalagunari orduak baino falta ez zitzaizkionean Irlandara abiatzeko, orduantxe azaldu zen berriro neska liluragarri hura.
|
Horrek
ere bazuen zerbait ikustekorik heriotzarekin.
|
|
|
Oker nago?", galdetu dit Rocíok ukondoak nire koltxoian jarrita, bion aurpegiak hurbil geratzen zirela. Ez dakit (eta ez nekien momentu
|
horretan
ere) oker ala zuzen zegoen. Ez dakit zerekin ibiliko nintzen ametsetan, Rocíok deskribatu didan irri hori izateko.
|
|
|
Zorionez, hutsune hori nahiz goian aipaturiko gehienak bete ditugu, nola edo hala. Orain gutxiagotan entzuten ditugu horrelako salaketak, bestelakoak dira gure kexuak, eta
|
hori
ere esan beharra dago: atzera begiratu, eta bide puska bat egin dugu.
|
|
|
Aitzitik, erranen nuke ezen beldurti samarra naizela. Baina egia da, halaber, ezen, abersitatearen aitzinean, aitzina egiteko disposizione
|
hori
ere badudala. Eta hala sentitzen ditut usu neure baitan bi jaidura edo bi sentimendu kontrajarri horiek, bi zaldi balira bezala, elkarren aurka garaikarrean, nor gehiago.
|
|
|
Baina, oker ez banago, jauregiari buruz egin dizudan deskripzionean, ez dizut ziega haren berri ere eman, zer zen eta nolakoa zen, ezta nondik zetorkion izen hura ere, eta
|
hori
ere ez genuke kontakizun honetan sobera, jakin dezazun zein zen ene beldurra eta ene izu ikara harat sartu aitzin.
|
|
|
Zientziaren Eliza hura gehiago izan zen, beraz, gure isilpeko adiskidetasunari izena emaiteko modu bat, eta konplizitate keinu bat, etxeko bertze guztienganik bereizten gintuena, eta elkartzen... nahiz eta
|
horrek
ere ez zigun eragotzi egite guti batzuen aitzinatzea, zeinetarik pare bat bederen sonatuak baino sonatuagoak izan baitziren... zeren, komunionearen kontuan izan ezik, osaba Joanikot Lutheroren guragoa eta aldekoagoa baitzen Kalvinena baino eta, ondorez, gauzak gehiegi ez lotzearen aldekoa, airearekin aire eta haizearekin haize, eta zeren halakoak ere izan baitziren gure egite haiek ere —bihu... " Baldin satorren moduan ibili behar badugu, satorren moduan ibiliko gaituk, Joanes, lurpean, baina, haiek bezala, lurra ere jo diagu noizik behin, mutturraren erakusteko bertzerik ez bada ere".
|
|
|
Izan ere, jauregian urteetan izan dugu gizon jakintsu bat, jaun Marcel Dibarsoro zeritzana, duela hilabete guti batzuk hil zena, goian bego...; bada, jaun Marcel gure etxeko mutilen prezeptorea izan zen, eta hark irakatsi zidan euskal berboak gordetzen duen altxorra; eta harrigarria da, zeren eta, euskaraz mintzatzen garen bakoitzean, logika eta matematika mintzatzen ari baitzaizkigu bide batez, ezkutuan bada ere, berboaren baitarik eta berboaren muinetik... Baina
|
hori
ere irakats diezazuket, nahi baduzu, bertze egun batean...
|
|
|
Eta ezin ahantzi nuen, finean, kontu hari buruzko zure iritzia, jaun André, noiz eta erran baitzenidan ezen apez izaitea munduko gauzarik ederrena izan zitekeela, baina maitasuna eta eskuzabaltasuna ardatz harturik... Eta, hargatik, ez nuen aita Bartolome bezalako apeza izan nahi,
|
hori
ere ezin garbiago nuen, baina apez berezi bat. Zeren eta, arestian erran bezala, Tomas Mororen Utopia irakurri ondoren eta Miguel de Sandovalen komentarioak entzun ondoren, amesten bainuen ezen, jauregiaren itzalaz baliaturik, justizian eta karitatean zimendatu lurralde zerutiar bat eraiki ahal izanen genuela noizbait Urbiainen, non guztiok anai arrebak eta Jain koa ren seme alabak senti baikintezkeen, Plautoren edo Hobbesen Homo homini lupus etik urrun.
|
|
|
Galileok, aldiz, erdibide bat bilatu zian: alde batetik, beldur zelako, segur, eta bertzetik, bere ideien alde bizi nahiago izan zuelako hil baino,
|
hori
ere segur... edo behatu, bertzenaz, nola egin zion buru Pisakoak tribunalaren itsukeriari... zeren, bere aurkako prozesuan, tribunalekoei hitzez baietz erran zien arren, onartzen zuela bere hutsa, buruz ezetz erraiten ari baitzitzaien, eta ezezko hura handik sei urterat biribildu zuan, noiz eta bere Discorsi ak skribatu baitzituen, bizitzan gehien hunkitu izan nauen liburua, Italian ezin argitara...
|
|
|
Zeren eta zure gutun berri bat iritsi baitzait orain berean —esker mila, bihotzez! —, eta hori ez da egunoroz gertatzen den pozgarria... ...batez, begia orrien gainetik kendu ga be... eta bikaina iduritu zait Brunori eta Hobbesi buruz egiten duzun gogoeta —oker ez banago, osaba Joanikoti aditu nion lehen aldiz Hobbesen izena, zeren eta osaba Joanikotek Pierre Gassendi filosofo ezaguna izan baitzuen aldi batez irakasle, eta Pierre Gassendik lagun eta adiskidetzat zuen Hobbes—, baita orain artean ezezagun nuen bertze filosofo
|
horri buruzkoa
ere: Spinozari buruzkoa.
|
|
|
HOR nonbait erran dizut ezen osabak superstizionearen eta sineskeriaren landarea zimendutik eta erroetarik erauztea zuela amets eta, xede hari buruzkoan, egitekorik egitekotsuenetan sartu zela; eta erran dizut, halaber, ezen gure Zientziaren Eliza hura gure isilpeko adiskidetasunari izena emaiteko modu bat izan zela, bertze deus ere baino gehiago... nahiz eta
|
horrek
ere ez zigun eragotzi egite guti batzuen aitzinatzea, zeinetarik pare bat bederen sonatuak baino sonatuagoak izan baitziren: lehena, ondotik doakizuna duzu, jaun André.
|
|
|
—Bai, Graziana,
|
hori
ere egia da. Batek ez du bizkorra izan behar ohartzeko ezen don Frantzisko ez dela Zizeron eta Kintilianoren eskolakoa, eta haren predikuak ez direla, ondorez, bertze munduko gauza, eta gehiegi korapilatzen dituela batzuetan...
|
|
|
—Bai,
|
hori
ere ez dago gaizki pentsatua. Izan ere, Santo Tomásetik hiruzpalau egunetarat, iparrerako eta setentrionerako bidean beti ere, inguru haietako etxaldeak dauden tokian doi, badugu bertze misione bat, eta han ere aurki dezakezue nahi duzuena.
|
|
|
—Zure osaba
|
horrek
ere deabruarekin ikasiko zuen, beraz, Axularrek bezala, Salamancako haitzuloetan... Baina Axularrek bere itzala bereganatu zuen azken mementuan, eta zure osabak, dirudienez, ez...
|
|
|
Eta infernu hura, halarik ere, infernuago izan zitekeen —gaitz eta neke den arren halakorik imajinatzea—, baldin alkaideak ene aurkako neurri berezirik hartu izan balu, zeren
|
hori
ere pentsatzekoa baitzen, gizon hura jaun Santiago de Tapioles y Villarrínen sokakoa zenez gero.
|
|
|
Fortunak nekez ahanztaraz ziezazkidakeen iragan penak eta sufrimenduak, baina ongi bai ongi eztitu eta ematu zizkidan orduan,
|
hori
ere aitortu beharra dizut, jaun André...!
|
|
|
—Tristea duk behatza horrela galdu behar izaitea, Joanes, baina tristura
|
horrek
ere bere erremedioa izanen dik, Amsterdamen hire neurriko bigantxa aurkitzen duanean... zeren hori baita bakardadearen eta tristuraren aurkako baltsamorik onena!
|
|
|
—eta, berriro hats hartzen zuela, erran zuen—: Tokiaz denaz bezainbatean, berriz, hobe duk kakontzi batean aurki daitekeen erakusgarria, nik egin nuen kakategian aurki daitekeena baino, zeren eta urak daramana urak baitarama, eta
|
horrek
ere ez dik erremediorik... Ordea, kondeak eta dukeak nekez eginen ditek kaka kakontzian, ene kakategiaren abantailak probatu zituztenetik...
|
|
|
Gure etxerat igorri zenuke zure seme hau denbora baterako, jaun Martin... hartzaren froga gaindituz gero, jakina... zeren eta anitz baitira zure mutil horren dohainak, eta ez du gure etxea baino eskola hoberik edirenen haien lantzeko. Eta, jakina, zu markestzat zaitudan bezala, zin degizut ezen zure seme
|
horri
ere markesaren tratua emanen diodala, zeren markesaren seme denak markesaren tratua merezi baitu, eta zeren nik neure hitza eman baitizut... eta ene hitza halakoa da: erran eta bete —eta, irri bat ezpainetan, erantsi zuen—:
|
|
|
Baina
|
horregatik
ere galdetzen dizut, hain zuzen ere, ni baino jakintsuago zarelako... jakin dakidan arren, bertzalde, gauzen esplikazionerik onena eta justuena dela ezen esplikazionerik ez dutela, hainbatetan eta hainbatetan ez bederen: zer gertatu ote zitzaion aitona Nikolasi, jaun André...?
|
|
|
Eta bere tokian ez dagoenak faltatzen du, eta bere faltaz lohitzen du bere burua, eta lohitzen ditu ondokoak ere. Eta
|
hori
ere aitortu beharra dago, eta bertze guztia gure burua engainatu nahi izaitea da, nola engainatu nahi izaiten baitzuen gure aita hil berriak, Jainkoak zeruan izan dezala. Eta Gaztela handi da eta Gaztelak handi egin gaitu; ez ote da, bada, Villagrandeko dukearekin egin tratua handitasun horren seinale eta aieru ere?
|
|
|
Zeren, nork daki gaztetan hartu hinduen su hark hartuko ez ote hauen egunen batean berriro, eta mudaraziko ez ote duen hire pintura goiti beheiti...? Eta ezin etsi duk, hasi baino lehen... eta heure bide
|
hori
ere bilatu beharra duk, nahiz eta, bertzetik, ene anaiaren gustuko pintura ere egin behar izanen duan... Baina hik ere aurkituko duk heure erdibidea, eta, handik aitzina, auskalo...
|
|
|
Eta spiritu horren arabera, zalantzarik ez zagok ezen Jesus errege ere izan zela... eta errege ere dela, bertze deus baino lehen, eta errege gisa tratatu genukeela koadroetan ere. Eta
|
hori
ere ebanjelioaren egia duk...
|
|
|
—Zaude lasai —erran zidan taldeburuak—, zeren, ongi dakizunez, ezin trebeagoak eta ezin adituagoak baikara bertzeen ahoa hersten, eta deabru
|
horri
ere berehala hertsiko diogu berea... —eta, taldeburua irri karkaraka hasten zelarik, guardietarik batek sare bat atera eta hedatu zuen, baita sare hartaz txakurra meneratu ere, bertze guardia batek Lutherori muturrean uhala ipin ziezaion amoreakatik.
|
|
|
—Esker mila, Joanes, ene etxerat etortzeagatik, zeren, desiratzen den bakardadea ona den bezala, eta bazekiat nik zerbait horretaz, desiratzen ez dena ez... eta ni bakarregi nagok azken aldi honetan —eta, malkoen xukatzeko, eskua begietarat zeramala, eratxiki zuen—: Baina jakin ezak ezen bertzeek markatua nagoela eta etxe honetarat sartzen dena ere markatua dagoela, eta
|
hori
ere neurtu huke, beharbada... Haize nahasiak zebiltzak hemen inguruan, eta haizeetarik batek aihotza goititurik zeramak!
|
|
|
Eta ez al dakizu ezen bere dorretxerat bakartu zenetik ez dela mezatarat behin ere joan, eta ez duela Pazkoarekin konplitzen? Bai, badakit ezen hori ez dela aski arrazoin Joanikot luthertartzat hartzeko, eta froga agerikoago bat genukeela, baina
|
hori
ere etorriko da. Eta, hala bada, bere ordaina izanen du...
|
|
|
—Zeren, ihes eginen banu, neure buruari eginen bainioke ihes, eta
|
hori
ere ez nikek nahi... —eta, sutan erretzen ari ziren skribuei beha, erantsi zuen—:
|
|
|
Ez genuen, ez, guti edan, gau hartan bortz guardiek eta nik! Osabak, aldiz, deus guti, baina
|
horrek
ere ez ninduen harritu, zeren, gartzelatik itzuli zelarik, baikenekien ezen arnoak urdailean kalte egiten ziola eta bihotzerrea sortzen.
|
|
|
Osabaren hitzak oroitzen nituen, ordea: " Zeren, ihes eginen banu, neure buruari eginen bainioke ihes, eta
|
hori
ere ez nikek nahi..." Baina orain ez zegoen bakarrik, Maddalenekin baizik, eta nola amorioak mirakuluak ere egin ditzakeen, bizi berri bati ekin ziezaioketen, han Lapurdin, Nafarroa Beherean, Zuberoan... edo haratago, Frantzian, Urbiaingo desterrutik ihesi...
|
|
|
Anitzetan erran izan dizut ezen Eliza Katolikoaren dogmetarik, komunionearena izan zela umetarik ulergaitzenetakoa egin izan zitzaidana. Baina
|
horri buruz
ere ez dakit orain zer erran... Izan ere, amorioan eta komunionean, bietan ere ez ote dago, azpian eta harroinean, sentimendu bera:
|
|
|
—Joanes, guztiok behar diagu kontzientzian ausiki egiten ahal digun har bat, zeren, bertzenaz, bakoitzak nahiko lukeena eginen bailuke, eta
|
hori
ere ez duk kontua. Baina mundu honetan harrak eta harrak zeudek, eta hireak ez hau gaitzaz libratuko, zeren eta harra bera baituk gaitza.
|
|
|
—Ez kexatu, anaia, zeren zeure untzikideen aldean izan duzun zortea eta Jainkoak zuri isuri dizun garazia ez dira tipiagoak izan. Izan ere, zure galerak handiagoa dirudien arren, iduriz da handiago, zeren galdu duzun behatzaz ez baituzu bekatu gehiagorik eginen, eta
|
horrek
ere alegeratu zintuzke...
|
|
|
Errefera niri zegokidan, baina ez hitz, ez hitzondo gelditua nintzen.
|
Horregatik
ere, ateko txirrina aditu genuelarik, dardaririk ere ez nuen egin nire lekutik. Edurne zen hurbilena sukaldeko irteeratik, baina hura ere bere lekuan gelditu zen.
|
|
|
—Lehenbizikoetan deseroso egoten nintzen, ezin kendurik jendaurrean ari nintzelako sentipena. Baina
|
horretara
ere jarri naiz, baita aspaldi honetan halako plazer berezi bat hartu ere, bertze bikote baten ondoan gainka egiteari. Orgia tiki batean egotea bezala da.
|
|
|
erabakitzen zuena erabakitzen zuela, etxera diru karga berriak ez ekartzeko modukoa izatea.
|
Horretan
ere ez zidan kasurik egin. Handik labur, bere sabeleko fruitua elkarte naturista baten eskuetan ezarria zuela jakinaraztearekin erakutsi zidan lehen faktura.
|
|
|
Azken asteetan ederki probestua nuen kokaleku hobezina, lanaldi hasiera nahiz bukaeretako asperra Anarekin arintzeko. Abuztuko larunbat
|
horretan
ere banekien goiz edo berant neska izanen nuela buruz buru. Orduan nola jokatu aitzinetik prestatzearren, gogoeta egona nintzen ortzegun gau ondikozkoaz geroztik.
|
|
|
Unai ikusiko ez nuela jakiteak porru eginda nengoen.
|
Horretan
ere pot.
|
|
|
Lehenagoko denboretan, erraiak estutzen zitzaizkidan, gisako leku bateko atarira agertzean. Abuztuko ortzegun gau
|
horretan
ere," Purpleko" atetik kirika egin bezalaxe, aspaldiko sentipen ahantzi hura berritu nuen, bi gizasemeren begi nabalak nigan landaturik sumatuta. Barrako mutur urrunenean ziren:
|
|
|
Orain ez nekien zinez ala txantxetan ari zen, baina neure baitan eskertu nion Charlyri. Nengoen nengoenean —204 egun zertu gabe! —, erdibanakako
|
hori
ere ez zen hain moldaketa txarra niretako.
|
|
|
Hori zuen neska bere ondotik bidali zuela adierazteko manera. Elkarri boxeolari plantak egitea bezala, zeharka mintzatzeko molde
|
hori
ere gutarteko klabea zen. Hogeita bortz urte baino gehiagoko klabea.
|
|
|
Behako bat eskaini nion inguruari. Abuztuko ortzegun
|
horretan
ere, karpetarik ez ikusgai. Non ote lerro multzo mardula, SARAGUETA ALDAZ, EDUARDO JESUS izenburupean?
|
|
|
—Tira, Edu, ergelkeriarik ez.
|
Horretarako
ere bagaituk.
|