|
2001
|
|
|
Gizabanako desberdinen batuketak, gizarte deitzen dugun proiek  tu jakin batekiko adostasunak eta desadostasunak bereganatzen ditu, behin behinekoak auzi honetan, behin betikoak beste mauzi horretan, eta abar... Baina nekez hitz egin daiteke borondate desberdinen metaketaz eta elkarrekin eta benetan egindako bideaz, komunikaziozko bidea behar lukeen
|
horretan
hiztun komunitate batek bestearenari buruzko ezjakintasun ia erabatekoa badu.
|
|
2002
|
|
|
Historiaren kausaz eta, inoiz, erlijioaren kausaz, hiztun talde bat besteren hiztun lurraldean geratzen da. Beharbada, talde horrek bat egiten du nagusi den hiztun taldeak beretzat dauzkan ezaugarri erlijiosoekin eta politikoekin; baina, bere berezko hizkuntza eta taldea bera, hizkuntza
|
horren
hiztun kolektibo moduan, baztertuak dira eguneroko bizitzan.
|
|
|
E rrealitate gordin horrek ez ote digu irakasten hizkuntza bateko hiztuna izatea hizkuntz eduki batzuk barneratzea baino askoz gehiago dela? Izan ere, hizkuntza bat ikastea gizabanakoaren mailako gertakizuna bada, hizkuntza
|
horren
hiztun osoa izateak izaera soziala du: pertsona ez ezik, gizartea ere tartean sartzen da, ezinbestez.
|
|
2004
|
|
|
Beste modu batean adierazita: aitorpen horien argitan, hizkuntza jakite hutsak berekin dakar hizkuntza
|
hori
hiztunaren identitate osagarri bihurtzea. Halere, guk dakigunez, erabileran gehien eragiten dutenetako faktorea hizkuntzaren eta hiztunaren arteko talde identifikazioa izaten da.
|
|
|
Alabaina, hizkuntzaren beraren sostengu den herriaren gizarte botererik ezak hura mendeko izatera behartzen duenean, zer egin dezake hizkuntza
|
horrek
hiztun berriaren aho lumetan erabilia izateko. Euskaldun berriaren kultura bakarra erdal kultura denean, kultura horrek nola arraio eragin diezaioke euskaldun berriari euskara erabiltzera, hain zuzen ere, besteak beste, kultura hori bera izan bada euskal hizkuntza ordezkatu duen faktore bat?
|
|
2005
|
|
|
Bat dan hori beti nagusitzen jako erdi apur horri. Erdi
|
horren
hiztunetakoa bazara, orduan atzerritarra izan zaitekez zeure herrian bertan, bat deitu dodan hizkuntza horretako edonork seinalatu zaikez bere atzamarrez. Gauzak holan, eta behingoz benetako atzerritarra sentitzeko, atzerrira joatea erabagi neban.
|
|
|
hizkuntza hori baliatzen duten beste erkidegoetarik bereizteko, gizatalde batek bere hizkera berezia du (Séguy 1973). Bereizkuntzaren oharmen horretan oinarritzen du Terracini k dialektoaren sentimendua (1937, 1960); aipatu sentimendu
|
horren arabera
hiztuna bere erkidegoari loturik egon ohi da. Hizkera erkidegoaren bizitasunaren ezaugarria da arestiko sentimendu hori eta Euskal Herriko bazter guztietan berdin gertatzen ez bada ere, Bizkaian adibide nabarmenak ditugu:
|
|
2006
|
|
|
Izan ere, zapalkuntza testuinguru batean, desoreka eta ezegonkortazuna dira nagusi, menderatzailea bata, menderatua bestea. Zeren, edo hizkuntza ofizialak hizkuntza gutxitua pixkanaka ordezkatzen du, edo hizkuntza
|
horretako
hiztunek haurre egiten dute beraien hizkuntzaren erabilera berreskuratzeko, ez bakarrik esparru pribatuan baita ere zerbitzu publikoetan, komunikabideetan eta eskolan, beti ere erabileraren usadio egokiak errespetatuz, ortografia, hiztegia eta fonetika mailetan.
|
|
|
Alegia, herri jakin bateko biztanle gehienek ez dituzte ezaugarri horiek betetzen. Ondorioz, hiztun eredu horrek eman digun argazkia edo emaitza, askotan, ez da herri
|
horretako
hiztun gehienei bete betean dagokiena. Herri jakin horretako hiztun askok antzeko emaitza emanen lukete, akaso, baina beste askok oso bestelako irudia erakutsiko lukete.
|
|
|
Ondorioz, hiztun eredu horrek eman digun argazkia edo emaitza, askotan, ez da herri horretako hiztun gehienei bete betean dagokiena. Herri jakin
|
horretako
hiztun askok antzeko emaitza emanen lukete, akaso, baina beste askok oso bestelako irudia erakutsiko lukete. Eta zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta ezberdinagoa.
|
|
2007
|
|
|
Udalerrietatik haratagoko portzentajeak (herrialdeetakoak edo Euskal Herri osokoak, esate baterako) kalkulatzeko, udalerri bakoitzeko portzentajeak udalerri
|
horretako
hiztun kopuruarekin biderkatu dira. Modu horretara estimatzen da udalerri batean zenbat egiten den euskaraz, zenbat gaztelaniaz edo frantsesez, eta zenbat beste erdararen batean.
|
|
|
Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen den erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo hainbat teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena. Hizkuntza erabiltzeko nahia, hizkuntza
|
horrekiko
hiztunak duen jarrerak adierazten digu. Gehiago ikertu genituzke beraz, euskararekiko hiztunek duten jarrerak, nahiak, asmoak, euskararen etorkizuneko joerak antzemateko.
|
|
|
Euskara normalduko duena ez da ofizialtasunari esker eskura genezakeenestatus juridikoa. Hizkuntza ez du legeak gizarteratzen, baldin eta, arestian esanbezala, estatus juridiko
|
horrek
hiztunen jarduera soziolinguistikoa aldatzeko indarrik ez baldin badu. Legearen aterpeak eskolaren bidez euskaldun berriak sortzekobakarrik balio izatekotan, aldez aurretik iragarritako hizkuntza politikaren porrotabizkar gainean izango dugu.
|
|
2008
|
|
|
Hizkuntzaren erabileran eragiten duten faktore nagusiak bi dira: hizkuntza hitz egiteko erraztasuna eta hizkuntza
|
horretako
hiztunen harreman sarea. Hau da, hizkuntza erabiliko dugu menperatzen badugu eta norekin hitz egin baldin badaukagu.
|
|
|
Parametro hori txikia izateak hizkuntza
|
horretako
hiztunak oso gogotsu jarduten dutela esan nahi du eta alderantziz. Horren arabera euskaldunok oso saiatuak izango ginateke.
|
|
|
Sailburuordetzaren arteko lankidetza hitzarmena (2007). sortzen ditu, beraz hizkuntza bat edo bestea erabiltzeko ahalmena eta askatasuna. Zein hizkuntza erabil,
|
hori
hiztunen motibazioaren gain da.
|
|
|
Hizkuntzak komunikaziorako gizarte erabilgarritasuna edo instrumentaltasuna izan behar du, eta hemen hizkuntza, gure ustez, orokorrean hartu litzateke, hizkuntza jakin batek oraindik erabiltzen duen edo erabil dezakeen taldearentzat izan dezakeen erreferentzia funtzioaren bitartez. L. J. Calvetek hizkuntzaren gizarte funtzio horri buruz mahaigaineraturiko galdera funtsezkoa da, baina, gure ustez, galdera horren erantzun bakarrak ez luke izan behar esatea funtzio hori betetzeko ahalmena galdu duen hizkuntza jada ez dela baliagarria, eta ez dela harritzekoa hizkuntza
|
horren
hiztunak hizkuntza horretatik aldentzea. Hiztunen portaera hori, noski, emaitza objektiboen arabera azter daiteke, baina baita portaera horren jatorriaren arabera ere, arrazoiak hobeto ezagutzeko; izan ere, hizkuntza batek funtzio guztiak galtzen dituenean, identitate funtzioa ager daiteke gizarte funtzioak betetzeko helburuarekin, baita egoera hori behartua bada ere.
|
|
|
Hizkuntzaren eraginindarra zein eskala edo dimentsiotan neurtu behar genuke? Esan nahi baitut, eragin indar
|
hori
hiztunen mikro esparruko fenomenoa den ala fenomeno sozial eta soziologikoa den Nire iritziz, hizkuntzaren gizarte balioa, nazio eragina, ez datza gizabanakoaren jardun bakartuan, jardun horrek gizarte ekintza hegemonikoak taxutzeko balio ez baldin badu. Hartara, euskararen nazio balioa ez datza euskal hiztunen banakako jardun soilean; jardun diglosikoan edo jardun periferikoan.
|
|
|
Osasun arloa espezialitateko arloa bada ere, era askotako komunikazioa bideratzen da arlo
|
horretako
hiztun eta partaideen artean (mediku eta gaixoaren artean, administrazioaren eta hiritarraren artean, ikertzaileen artean?) eta arloko euskararen azterketak egoera konplexu hori kontuan hartu beharra du testuak nahiz lexikoa lantzeko eta erabakitzeko orduan.
|
|
|
Aholkuak ematen dituen Etxepareren jarrera ez da dantzara igarotzen denaren berbera. Aholkuak ematen dituenarentzat herri hizkuntza idatzia bitarteko bat gehiago da hizkuntza
|
horretako
hiztunei irakasteko. Honen au rrean, dantzara igarotzen denak, herri hizkuntza idatzian hizkuntzaren esta tus aldaketa dakusa.
|
|
2009
|
|
|
Bati endoglosiko esaten dio eta besteari exoglosikoa (El futuro de las lenguas, 2008). Hemen bereziki aurreneko identitate motaren izaera ezagutzea komeni zaigunez, esan dezagun identitate mota
|
hori
hiztunaren jatorrizko komunitatearen etnokulturarekin hertsiki lotuta dagoela. Hiztunaren jarrera eta leialtasuna bermatuta daude hizkuntzarekiko identifikazio mota horri esker.
|
|
|
Nuklearren aurkako pegatinarik ez badaukat kotxean, hauen alde nago. Ez al da nahikoa? Zergatik dugu
|
horren
hiztunak izan baharra. Norberearen ideologia, ideograma edo dena delakoa plazaratu eta publikoa egitea beharrezkoa balitz, mundu osoko guztiak panfletoz bete genitzake.
|
|
|
Hori baino baldintza bidezkoagorik aurki daitekeelakoan gaude. Europako lurralderen batean ofiziala izatea eta hizkuntza
|
horren
hiztunek hala nahi izatea behar beste arrazoi luke Europako erakundeetan ofizialtasuna eskuratu ahal izateko. Gaur egun, ordea, estatu hizkuntza ez izatekotan, bi baldintza bete behar dira Europar Batasunean ofizialtasuna erdiesteko, Europar Batasunak aho batez onartu behar duen ofizialtasuna lortzeko, alegia:
|
|
|
Beste hitzetan esanda, bidezkoak (legitimoak, alegia) eta aukera berdintasunerako eraginkorrak izango diren hizkuntza politikak behar dituzte. Hizkuntza baten biziraupenarekin jokoan dagoena hizkuntza
|
horren
hiztun erkidegoaren eta hizkuntza hori bere ondaretzat eta autoidentifikazio erreferentziatzat hartu duen gizataldearen elkargune bat da, eta, beraz, horrexegatik beragatik, gizarte bizikidetza bera da jokoan dagoena, hizkuntza baten biziraupenarekin eta hizkuntzen arteko oreka edo desorekarekin batera.
|
|
|
Labov, bere bariazionismoarekin, lehenengoetarikoa izan da hizkuntzaren irudikapenak aztertzen. New Yorken egindako ikerketa famatuan frogatzen du/ r/ ahoskatzea prestigioduna dela, eta
|
horregatik
hiztunaren gizarte maila eta nahiaren arabera ahoskatzen dela. Kasu honetan,/ r/ ahoskatzea ez da prestigioduna berez, egitura prestigioduna baizik, barneratutako gizarte arauengatik eta askotan inkontzienteak diren jarrera eta errepresentazioengatik prestigioduna.
|
|
2010
|
|
|
Ijitoen Romani hizkuntzaren eta Euskararen arteko nahasketak Erromintxela eman zuen, ijito espainolen Kalo hizkerarekin zerikusirik ez duena. Erromintxela ere deitzen zaie hizkera
|
horren
hiztunei; gaur egun ia ez da erromintxelik gelditzen.
|
|
2011
|
|
|
zer da ahuldutako hizkuntza indarberritzea? zer ikusi du ahuldutako hizkuntza indarberritze
|
horrek
hiztun elkarte batek une jakin batean betetzen duen espazio fisikoa eta soziokulturala konpartimentazio hesiz zurkaiztearekin, zein dira gutxienezko elementuak, hiztunelkarte baten belaunez belauneko jarraipena garantizatzen dutenak?
|
|
|
Beren hizkuntzak ez dira ordea, neurri bateko edo besteko diglosia horien eraginagatik, begien bistako etorkizunean arriskuan. ...ko eta herriko, laneko eta bizimodu arrunteko adierazpide bakar edo nagusi diren artean, nahiz eta unibertsitatean, ikertegietan, enpresa transnazionaletan, pop kulturaren kontsumoan, turismoan, internet en eta beste hainbat esparrutan beste hizkuntzaren bat (maiz aski ingelesa) nagusitu, bistan da belaunez belauneko transmisioa bermaturik dutela eta, horrenbestez, garatzen ari diren diglosia modu
|
hori
hiztun elkartearen babesle dela, apurtzaile baino gehiago. hots, orain arteko datuen arabera diglosia modu hori aski gertatzen zaiela belaunez belaun bizirik jarraitzeko.
|
|
|
Argi dago, orobat, diglosiarekiko mesfidantza handia. ez da arazo soziopolitikoa bakarrik, ordea, diglosiatik aldentzen dituena. osagai psikosozialik ere badu arbuiozko jarrera horrek. diglosia giroan bizi den hiztun menderatuak berariazko arazo psikikoak ditu bide batez. horregatik ere kaltegarria da diglosia. hona zergatik, soziolinguista horien ustean: diglosiazko egoeran, hizkuntza batari eta besteari funtzio sozial diferenteak atxikitzen zaizkien neurrian, prestijioa ere diferentea dute hizkuntza (edo aldaera) biek. hala dute kanpokoen begietan, eta halatsu hizkuntza
|
horretako
hiztunen beraienetan. Balioztatze diferente horrek hierarkizazioa sortzen du:
|
|
|
Ez da askotan ulertu, hasteko, lau punta mutur deskribatzen dituela ardatz biko taula horrek. Egoera posible askoren arteko lau puntamutur bakarrik direla horiek. esplizitazioa, gizarte diglosikoak ez du eskatzen gizarte
|
horretako
hiztun guztiak elebidun izatea. diglosiarik gabeko herrialde batean izan liteke herritar elebidunik, eta alderantziz ere bai. Bi plano dira gizartearen (hiztun elkarte baten) tipifikazio linguistiko kolektiboa eta hiztun konkretuaren elebitasuna (oro har, bere hizkuntzaedo aldaera aniztasuna).
|
|
|
Izan ere, aztertu litzateke hiztunek nola erabiltzen dituzten hizkuntza baliabideak giza harremanak sortzeko, identitate anitzak adierazteko, eta abar. hori guztia, ikerketa makro demolinguistikoei lotuta, oso aberasgarria izango litzateke. Modu
|
horrek
hiztunentzat hizkuntzak duen balioa ulertzen lagunduko liguke. Jadanik, ez da nahikoa jakitea zenbat edo zein testuingurutan erabiltzen den euskara. uste dut etnografiak baduela horretan zeresana.
|
|
|
Azken finean, hori egiten dute hizkuntza politikek. ...k izan daitezen, etengabe aztertu behar dira hizkuntza politikak. egoera soziolinguistiko guztiak ezberdinak dira. euskararen egoera ez da katalanaren edo gaelikoaren egoera. erantzuna egoerara egokitu behar da. hortaz, nahiz eta hizkuntza ekologia orokorra izan, egoera jakin batean aplikatzen denean, egoera jakin horren ekologia bilakatu behar da, hots, berariazkoa eta zehatza, eta hori hizkuntza
|
horretako
hiztunek soilik egin dezakete.
|
|
|
C. Grinevald ek ohartarazten digunez, hizkuntza kitxuak, Andeetako mendikatean 8 eta 12,5 milioi lagunen artean mintzatuta ere, leku askotan ez dauka bizirik irauteko bizi indar etnolinguistiko askirik. Bestalde, Mexikon beste horrenbeste gertatu bide zaio nahuatlerari: hizkuntza
|
horren
hiztunak milioi bat baino gehiago dira, antza, baina mehatxupean dago haren etorkizuna.
|
|
|
naturala eta kulturala. Hizkuntza
|
horretako
hiztun osoa, beraz, AB da, goiko ikurrez baliatuta. Hizkuntza bigarren hizkuntza gisa ikasi duena, berriz, BA da, hots, aurrena ikasketa sekundarioa egin du eta gero naturaltasuna bereganatu du.
|
|
|
Txepetxen hitzetan, hizkuntza komunitatea arestian aipaturiko bost talde soziolinguistikoek osatzen dute, zirkulu zentrokideen moduan antolatua: erdian jatorrizko hiztun kulturizatuak (AB taldea) ditugu; hurrena, heldu eta gazte bertakotuak (BA taldea); gero, jatorrizko hiztun primarioak (A taldea), kanporalderago, egituraren azken mailan, hizkuntza ikasten ari direnak (B taldea); eta, azkenik, kanpoan, hizkuntza
|
horren
hiztunak ez direnak (Ø taldea).
|
|
2012
|
|
|
Aztertu nahi dudan gertakariaren gaineko ikerketek erakutsi dutenez, funtsaren funtsean, hizkuntzaren jarraipenaren eta galtzearen arrazoiak, askotarikoak izanda ere, hiztunen eguneroko elkarrekintzetan daude sustraituak eta horietan aurkitu behar dira. Maila
|
horretan
hiztunen portaerak eta motibazioak baititut aztergai, ikerketa kualitatiboa diseinatu dut, kasu azterketa batean (Iruritan) oinarritua. kasu azterketa ikerketa enpirikoa da, egungo gertakari bat bizitza errealeko bere testuinguruan aztertzen duena. kasu ikerketan gertakariaren eta testuinguruaren arteko mugak ez dira agerikoak eta informazio iturri askotarikoak erabil daitezke (Yin 1984:... 23).. elebitasun egoeretarako hurbilpen etnosoziolinguistikoan kasu azterketen baliagarritasuna froGerra Zibilaren ondotik sortutako karrikakumeen artean txikitan euskaraz sozializatu ez ziren eta, ondorioz, hizkuntza ikastera iritsi ez ziren lehen iruritarrak ditugu. gatuta dago datu makrosoziolinguistikoak eta mikrosoziolinguistikoak ikusmolde sistemiko global batean uztartzea ahalbidetzen baitute (Blanchet 2000:
|
|
|
Beste diskurtso batean norbanako hiztunei leporatzen zaizkie erantzukizun eta ardurak; diskurtso horren arabera, inoizko erabilera daturik onenak izateko baldintzak ditugunean (ezagutza hazten doala), erabilera ez da hazten eta
|
hori
hiztunei leporatzen zaie. Aukerak sortu sortu ditugu, zabaldu ditugu euskaraz hitz egiteko aukera ematen diguten espazioak eta guneak, baina neurri horiek berez eta berauek bakarrik, ez dakarte erabilera orokortzerik.
|
|
|
" Hizkuntza bizitasuna" diogunean honako hau dugu gogoan: espazio fisiko jakin batean bizirik dagoela hizkuntza, eguneroko adieraz behar nagusietan; batez ere, ahozko jardueran, espazio fisiko
|
horretako
hiztunen artean. Norabide bakoitzean eragiten duten faktoreak sakonki aztertzea funtsezkoa da, horietan eragin nahi bada.
|
|
|
Argudiatzearen muinean dago argudio (ar) en eta ondorio (ar) en arteko kateatzea ongi egituratuta eta mamituta egotea. Eta horretarako ohikoa da ondorio
|
hori
hiztun komunitateak, oro har, onartzen dituen iritzietan (argudio hobietan) oinarrituz arrazonatuta edo justifikatuta egotea.
|
|
2013
|
|
|
Emaitza hauek azalduta," benetakotasuna" eta" legitimitatea" adierak, labur bada ere, argitu behar dira. Hizkuntza gutxituetako testuinguruetan, hiztun berrien hazkunde handiak hizkuntza
|
horretako
hiztun legitimotzat, benetako zentzuan, jatorrizko hiztuna hartzen zuen ideologia auzitan ipin dezake. Mota horretako tira-birak, besteak beste, galiziera eta katalanaren testuinguruan (O’Rourke eta Ramallo 2013 eta Woolard 2008, hurrenez hurren) deskribatu dira.
|
|
|
Hori ez da inoiz gertatu gure historian, lehenengo aldiz euskara komun bat daukagu. Lehenengo aldiz gazte euskaldun gehienak jatorriz erdaldunak dira eta hori lehenengo aldiz gertatzen da gure historian eta esango nuke hori lehenengo aldiz gertatzen dela gutxienez Europako hizkuntza minorizatuen historian, alegia, hizkuntza minorizatu
|
horretako
hiztun gazte gehienen gurasoak erdaldunak izatea. Baina gainera gertatzen da gaur egun euskaldun gazte eta alfabetatua izatea sinonimoak direla.
|
|
|
Esaterako, mexikar hizkuntza batean hitz bakarra dute (gure) berdea eta (gure) urdina izendatzeko. Orduan hizkuntza
|
horretako
hiztun bat jartzen baldin badugu zenbait tonu urdin eta berderen aurrean, gerta daiteke harentzat berde mota bat urdin mota baten antzekoagoa izatea beste berde mota batena baino. Alegia, haren hizkuntzak berdearen eta urdinaren arteko mugarik ezartzen ez duenez, horrek eragina dauka koloreak bereizteko eta alderatzeko gaitasunean.
|
|
|
Kasaresek ondorioztatu du belaunez belauneko segida hori, beraz, ez dela lineala, hiztunen jarrerak ez direla monolitikoak, aldatzen direla baldin eta hizkuntzaren egoera aldatzen bada. Eta segida
|
hori
hiztunaren erabakiarekin lotuta dagoela ondorioztatu du, hiztunen atxikimenduarekin.
|
|
|
Estatus formazio
|
hori
hiztun izateko motibazioaren euskarri izan liteke jakintzari edo logos ari dagokionaren aldetik. Horretarako, bada curriculum ekolinguistiko bat antolatzeko aukera, hezkuntzako beste hainbat atalekin egiten den moduan.
|
|
|
Bi faktore multzo beraz: bata, gizarte aldaketen norabidea eta
|
horretan
hiztun komunitatearen bilakaera. Bestea, mugimenduaren gaitasuna erantzunen zain egon gabe bideak asmatzeko.
|
|
2014
|
|
|
Prozesu horren bitartez, gizabanakoa bere identitatea definituz doa, hurbileko errealitatea osatzen duten komunitate edo talde horien eraketa finkatzen eta zehazten doan heinean. Prozesu
|
horretan
hiztuna egile eta eragile bihurtzen da, hizkuntzarekin egiten duena komunitate horiekiko duen lotura mota eta komunitate horien ezaugarrien isla izanik. Interpretazio honen azpian hizkuntz komunitatearen definizio berria antzeman daiteke, eta horixe da hain zuzen ere, Eckert-ek eta McConnell Ginetek" Community of practice" kontzeptua proposatzerakoan planteatu izan dutena.
|
|
|
Akaso, edukiko dituzte euskal hiztun gehiago; baina horiek dira guretzat ezagunak irratian. Poztekoa bezainbat da tristatzekoa milaka afiliatu dituzten sindikatuek
|
horren
hiztun kualifikatu gutxi edukitzea, nahiz eta 30 urtetik gora igaro eredua ezarri zenetik. Arazoa ELArekin.
|
|
|
Beraz, egun Nafarroan euskaldun izatea hautua da. Aukera
|
hori
hiztunek berek egiten dute mintzairarekin eratzen dituzten atxikiduren bidez.
|
|
|
Hau erokeria litzake. Are larriagoa, gainera, gure huntan bezala hizkuntza oso
|
horren
hiztunak milloi bat ere ez diralarik.
|
|
2015
|
|
|
Beste alde batetik, nazioa nortzuek osatzen duten jakiteko, nazioaz nazionalismoak egiten duen definizioari begiratu behar diogu: arraza kidegotzat jotzen badu, arraza horretakoek bakarrik osatuko dute; hizkuntza kidegoa bada, hizkuntza
|
horretako
hiztunek, eta abar. Lurraldea jotzen bada, azkenik, lurralde horretako biztanleak joko dira naziokidetzat.
|
|
|
Aldakuntza horiek guztiok jende arruntak ere euskara batua ikasi eta erabili beharra ekarri du eta, jakina, jende arruntari ezin zaio eskatu idazle, itzultzaile, irakasle edo kazetari bati eska dakiokeen hizkuntza gaitasuna. Era
|
horretako
hiztun bati ezin zaio eskaini aspaldiko idazle lapurtarren hizkera, ez eta Zuberoako, Bizkaiko, Nafarroako eta gainerako euskalkiak nahasiaz oratutakoa. Beragandik gertuko euskara batua aurkeztu behar zaio.
|
|
|
Egile honen irudiko, zentzuaren, sormenaren, arrazoiketaren mintzaira horren muinera biltzen diren hiztunek osatzen dute hizkuntzaren esparru sinbolikoa; esparru hori ezinbestekoa, funtsezkoa da hizkuntzaren bizitzarako, beronen osasun egoeraren ondorio baitira haren sendotasun edo ahulezia uneak. Esparru sinbolikoa sasoiko, indartsu badago, mundua une oro interpretatzea ahalbidetuko die hizkuntza
|
horretako
hiztun kontzientziadunenei, eta, bidenabar, arrazoi horrexegatik beragatik haien hizkuntzarekiko atxikimendua hazi egingo da (hizkuntza euren egunerokotasuna eta nortasuna bera definitzeko tresna baliagarria zaielako); horrez gain, kanpoaldeko espazioetan kokatutako hiztunen hizkuntzarekiko atxikimenduak ere gora egingo du, zeharka bada ere, hauek ere esparru sinbolikotik bazkatzen baitira (dena ...
|
|
|
Beraz, jatorrizko hiztunengan (euskaldun zaharrengan, konparazio batean) hizkuntzaren berezko erabileratik abiatzen da prozesua; behar besteko erabilerak hizkuntzaren berezko ezagutza eskainiko dio jatorrizko hiztunari, eta, azkenik, hizkuntzaren behar besteko ezagutza
|
horrek
hiztunari bere ingurua interpretatu eta inguru horri erantzunak emateko tresna baliagarria damaionez, horrek hiztunaren behar adinako berezko motibazioa eragingo du; berezko motibazio horrek hizkuntza lantzera bultzatuko du jatorrizko hiztuna, era horretan kultur motibazioa erdietsita; horrek, aldi berean, hizkuntzaren kultur ezagutza ekarriko du ondorio modura, eta, azkenik, kultur ezagutza beha... Horra zirkulua itxirik.
|
|
|
Beraz, jatorrizko hiztunengan (euskaldun zaharrengan, konparazio batean) hizkuntzaren berezko erabileratik abiatzen da prozesua; behar besteko erabilerak hizkuntzaren berezko ezagutza eskainiko dio jatorrizko hiztunari, eta, azkenik, hizkuntzaren behar besteko ezagutza horrek hiztunari bere ingurua interpretatu eta inguru horri erantzunak emateko tresna baliagarria damaionez,
|
horrek
hiztunaren behar adinako berezko motibazioa eragingo du; berezko motibazio horrek hizkuntza lantzera bultzatuko du jatorrizko hiztuna, era horretan kultur motibazioa erdietsita; horrek, aldi berean, hizkuntzaren kultur ezagutza ekarriko du ondorio modura, eta, azkenik, kultur ezagutza behar bestekoa denean, hori kultur erabileran gauzatuko da. Horra zirkulua itxirik.
|
|
|
179 Besteak beste, kalitatezko produktuen zirkuitu
|
horrek
hiztunen komunikazio gaitasuna bera ere hobetzen lagunduko du. Izan ere, azken bolada honetan euskal hiztunen komunikaziorako gaitasun eskasa eta erabilitako baliabideen urritasuna eta egokitasun eza hainbat adituren kezka nagusi bihurtu baitira.
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun kopuruaren
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun kopuruaren
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun
|
|
|
Euskarazko hedabideak hainbeste garatu diren azken hiru hamarkadetan geografikokieuskal hiztunen atomizazio prozesua gertatu da. Lehen baino euskaldun gehiago dago, etaerdara nagusi den eskualdeetan eta etxeetan bizi den euskaldunen proportzioak gora egin dunabarmen, soslai
|
horretako
hiztunak euskaldungoaren gehiengoa bilakatu direlarik (HizkuntzaPolitikarako Sailburuordetza, 2013: 4).
|
|
|
Eta mingaineko borroka
|
horretan
hiztun gehienok trebatu behar dugu, orain arte baino gehiago. Eta trebatu diodanean, ez naiz ari ikasteaz, ez naiz ari teoriaz, ez naiz ari nonbaiten ikasi edo desikasi daitekeenaz.
|
|
|
Beraz, Ama edo lehen hizkuntza izateak ez dakar per se mintzaira
|
hori
hiztunaren bizitzan nagusia izatea, ez ohikoena edo usuena, ez eta maiteena edo nahiena ere edo hiztunak seme alabekin solasteko hautatuko lukeena izatea. Ama hizkuntza ez da kontzeptu zehatza, ez eta eragingarria ere hiztunen bilakabidea aztertzeko.
|
|
|
Biziraupen sarea eta sorkuntza amarauna eratzeko modua asmatu dute. Honetaz ez dakit asko, baina iruditzen zait internet elementu gakoa izango dela egoera
|
horretan
hiztun komunitatearen muina eratzeko.
|
|
2016
|
|
|
|
Horregatik
hiztun eta emakume gisa boteretzeak herritar gisa boteretzea dakar gizarte justuago baten bilaketan. du, tresna teoriko praktikoak landuz menderakuntza egoerei aurre egin ahal izateko. Eta boteretzeak, kolektibo edota gizarte gisa boterearen kudeaketa eta botere harreman justuago eta berdinzaleagoen posibilitatea eta beharra dakar berarekin.
|
|
|
Euskal hiztunak boteretzea behar du, euskarak boterea behar du, nola emakumeak.
|
Horregatik
hiztun eta emakume gisa boteretzeak herritar gisa boteretzea dakar gizarte justuago baten bilaketan. Eta horregatik euskaltzale garelako gara feminista, eta, feminista garelako gara euskaltzale.
|
|
|
Iraupen ahalmen edo jarraipen horretan zer garrantzi dute hiztun elkartearen neurriak, hiztunen kontzentrazioak, beste hiztun elkarteekiko separazio edo isolamendu geoterritorialak eta immigrazioeta emigrazio isuriak? Zer pisu eragin du belaunez belauneko jarraipen edo iraupen indar
|
horretan
hiztun elkartearen (edo bere baitako hiztun talde jakin baten) beregaintasun maila politiko operatiboak (hortik eratorritako ordainsari zigorren sistemaz eta marko jurilinguistikoaz) eta moldaera ekonoteknikoak (industrializazio mailak, kale/ baserri tarteak). Zer eragin du iraupen indar horretan euskara erdaren arteko konpartimentazio soziofuntzionalak (hots, diglosia bai/ ez dikotomiak)?
|
|
|
Edozein hiztun herri bizik, edozein hiztun elkarte sendok, belaunez belaun bizirik aterako bada bere gogoetagile propioak, bere sormen eragileak, bere eliteak eta bere buruzagiak behar izaten ditu. Ez dago
|
hori gabeko
hiztun elkarte osasuntsurik munduan. Horren premia baldin badute beren hizkuntza belaunez belauneko perspektiban segurtaturik duten hiztun herriek, gurea bezalakoek are beharrezkoago dute osagai hori.
|
|
|
Jone Miren Hernandezek (2016) proposatzen digu hizkuntza dimentsio subjektibotik aztertzea, non, praktikaren ikuspegiak eta ez hainbeste esentziarenak balioa hartzen duen. Begirada
|
horretatik
hiztunaren subjektibotasuna kontuan hartu beharrekoa dela jarriko du agerian; gorputzak, emozioek, eguneroko jarduerek eta horien performazioak (gauzatzeak) euskararen gaineko fenomenoetan nolako eragina duten ikusteko aukera ematen baitute.
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun kopurua biztanleekiko
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun kopuruaren proportzioa.
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun kopuruaren proportzioa handitzeko bideak jartzea.
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun kopuruaren proportzioa.
|
|
|
Hizkuntza komunitate
|
horretako
hiztun kopuruaren proportzioa handitzeko bideak jartzea:
|
|
2017
|
|
|
Zu zara hizkuntza
|
horretako
hiztun gazteena.
|
|
|
Elebidunaren eremu pertsonalera mugatuta, nazio identitateen arteko gatazka
|
horrek
hiztunaren nortasuna alde batera edo bestera lerrarazten du. J. M. Sánchez Carrión Txepetxek dioenez,, gatazka hau sortzen da subjektuaren hizkuntza identitate elebidunaren konfrontazioagatik, elkarrekiko bateraezinak diren identitate sozial edo nazionalak tarteko? 78.
|
|
|
Hedabide sistema horrek desberdintasun handiak erakusten ditu eremu geografiko desberdinetan. Gipuzkoan euskarazko hedabideen erdiak baino gehiago kokatzen dira, eta portzentaje
|
hori
hiztun dentsitate eta abertzale dentsitatearena baino handiagoa da. Bizkaian eta Araban egoera askoz eskasagoa da.
|
|
|
Gipuzkoan 5.368 hiztun eta 11.000 biztanle daude hedabide bakoitzeko; Nafarroan, aldiz, 5.864 hiztun eta 45.771 biztanle. Bigarren
|
horretan
hiztun portzentaje txikia dugu, horregatik hedabide dentsitatea ona da hiztun kopuruari begiratuta, nahiz eta biztanleria osoa ikusita nahiko eskasa iruditzen zaigun. Gogoratu behar dugu bertan ez dagoela zabalkunde orokorreko mediorik, denak tokikoak baitira.
|
|
2018
|
|
|
Euskaraldiak plazaratzen duen gaia eta helburua, gure hizkuntza ohiturak aldatzea eta euskararen erabilpena beraktibatze
|
hori
hiztunetik abiatu behar dela sinesten dut. Herritar gisa eta hiztun gisa hitz egiten dut eta uste dut zinez hau dela bidea Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
Baina, transmisio mota
|
horrek
hiztunen perfila erabat aldatzen du. Helduen komunikatzeko gaitasuna eta gazteen gaitasun testualak ez dira konparagarriak.
|
|
|
125) aipatzen duenean. Ulertzen dugun moduan, gizarteak hizkuntza lan banaketa ezartzen du eta gizarte
|
horretako
hiztunak, hizkuntza lan hori burutzen duten neurrian, pertsona zein arlo ezberdinen arteko harremanak antolatzeko eta kudeatzeko ezinbesteko bilakatzen dira.
|
|
|
Testuan zehar gogorarazi dugun moduan, gizarte antropologiak hizkuntzaren gainean proposatzen digun ikuspuntutik hizkuntza kulturaren parte bat da, eta hizkuntza praktikak baliabide material zein sinboliko gisa ulertu ditzakegu.
|
Horregatik
hiztunek hizkuntza (hizkuntzapraktika) erabiltzen dute norbanako identitatea, komunitatea zein desberdinkeria eraikitzeko, elikatzeko, zalantzan jartzeko. Hizkuntza –soziolinguistika kritikoak planteatzen duen moduantentsio, gatazka zein borroka ahalbideratzen duen gunea litzateke (Del Percio eta Duchene 2011:
|
|
|
Izan ere, euskaldun zahar kategoria esentzialista da, kategoria honek" ama hizkuntza" 8 kontzeptuaren inguruan eraikitako ideologia baitu oinarri: etxean ikasitako hizkuntzak erabat eta bizitza guztirako baldintzatuko du pertsona
|
horren
hiztun ibilbidea, eta ez du beste hizkuntzarik bere lehen hizkuntza bezain ongi menperatuko zein eroso erabiliko (Amorrortu et al., 2017). Alta," lehen hizkuntza edo lehen hizkuntza izateak ez dakar per se mintzaira hori hiztunaren bizitzan nagusia izatea, ez ohikoena edo usuena, ez eta maiteena edo nahiena ere" (Kasares, 2014:
|
|
|
etxean ikasitako hizkuntzak erabat eta bizitza guztirako baldintzatuko du pertsona horren hiztun ibilbidea, eta ez du beste hizkuntzarik bere lehen hizkuntza bezain ongi menperatuko zein eroso erabiliko (Amorrortu et al., 2017). Alta," lehen hizkuntza edo lehen hizkuntza izateak ez dakar per se mintzaira
|
hori
hiztunaren bizitzan nagusia izatea, ez ohikoena edo usuena, ez eta maiteena edo nahiena ere" (Kasares, 2014: 22).
|
|
|
Euskara normalizatu nahi badugu, euskara gizartearen erdigunean jarri nahi badugu, euskararen aldeko aldaketa soziala eragin nahi badugu, euskara erabiltzeko behar sozio funtzionala, edota bestela esanda, komunikazio hizkuntza izateko behar naturala, sorrarazi behar dugu hiztunen artean. Edo, hobeki esan, hizkuntzak berak sorrarazi behar du behar natural
|
hori
hiztunen artean.
|
|
|
Hortik aurrera ez egiteak euskaraz komunikatzeko erraztasuna ez lortzea eragiten die eta, azken batean, komunikaziorako euskara ez lehenestea. Hain zuzen ere, euskaraz egiteko erraztasun falta
|
horregatik
hiztun aktibo izateari uko egiten diote eta, ezari ezarian, euskara ez erabiltzearen ondorioz, hiztun pasibo bihurtzen dira.
|
|
|
Izan ere, euskararen ezagutza bai baina hiztun komunitateko kide bihurtzeko bestelako osagaiak (erabilera, nortasuna edota lurraldea) modu apalagoan jaso dituztenak komunitate horretara erakartzeko bestelako alternatiba handirik ez baitago gure testuinguruan. Horrela, ezagutza hedatu ostean, edo hedatzearekin batera, hizkuntz politika batek hurrengo urratsak aurreikusi behar ditu, hiztun komunitatea trinkotu nahi badu eta komunitate
|
horretara
hiztun berriak ere integratu nahi baditu.
|
|
|
hizkera batean anekdotikoa (esate baterako, hiztun gutxi batzuek edo hiztun guztiek baina gutxitan darabiltelako) edo indartsua den, auzo bakar batekoek besterik ez darabilten, ezaugarri sozialen araberako erabilerarik dagoen (adibidez, gazte edo emakumeen artean gehiago erabiltzea) eta beste. Bistakoa denez, egun euskara berriz bizirik badago ere, ezin dugu Iruñean egiten zen euskalkiaren ezaugarrien bila metodo hau erabili, ez baita hizkera
|
horren
hiztunik geratzen.
|
|
2019
|
|
|
Ez du indar apartekorik ezta bere lanabesaren âhizkun  tzarenâ sozializazioan ere. Kalitate literarioan eta
|
horrek
hiztunengan sor dezakeen autoestimuaren zelaian markatu behar genuke literaturaren eremua.
|
|
|
Erakuslearen funtzioa eta hau/ hori oposizioa izan ziren buruan zituztenak; galde esaldi
|
horretan
hiztunak hau erabili du. Erantzun esaldian solaskideak hori erabiliko du.
|
|
|
Berdin da planeta honetan non sortua eta garatua izan den, eta axolarik ere ez, bere erabiltzaileen eskutik, mundu txiki honetako era desberdinetako bizi baldintzetara egokitzean, zer maila lortu duen: hizkuntza
|
horren
hiztun guziek eguzkia sortaldetik sortzen eta sartaldetik sartzen ikusi dute salbuespenik gabe.
|
|
|
Hor, ez beti, entzulearen barrutia izaten ahal da; haren inguruan dagoen eremua, mintzo denak, hor adberbioarekin aipatuko du; eta erakusleak erabili beharrean —erran dugu ez beti, litekeena baita gauza
|
hori
hiztunarengandik hurbilago egotea entzulearengandik baino—, hori eta horiek erabiliko ditu. Eta ondoan dagoen laguna pixka bat urruntzea eskatu nahi izanez gero, joan aditzarekin horra erabiliko du.
|
|
|
56 Gaur egungo euskararen ezaugarrien definiziorako argitaratutako ikerlanak erabili ditugu, baina lanik aipatzen ez denetan, Mikel Tabernaren juzguak jarraitu ditugu, aldaera
|
horren
hiztuna baita. nak ziren testu zenbait ere gaineratu ditugu.57 Hona testuen zerrenda, ordena kronologikoan: 1680: Berako olagizonaren gutunak (Urrizola, 2006) 1680:
|
|
2020
|
|
|
Literaturak ere bere pisua izanik du, Jespersen en arabera, hizkera molde zabal bateratua sortzen eta
|
horren araberako
hiztun elkartea trinkotzen: bai idatzizko literaturak eta bai ahozkoak.
|
|
|
Mudak hizkuntza
|
horretako
hiztunekin etengabe harremanetan egoteko aukera dagoenean gertatzen dira, hiztun legitimotzat hartzen dituzten edo hizkuntza hori ikasteko eta erabiltzeko zilegitasuna duten ingurune seguruetan.
|
|
|
Aurreko lerroetan aurreratu bezala, Mitxelenari zor zaio zaindu terminoa. Hizkera formal edo jasoari legokiokeena litzateke ahoskera zaindua, hizkera
|
horretan
hiztunak arreta jartzen duelako (beti bezala) edukian ez ezik, eduki hori adierazteko forma fonetikoan (ahoskeran) ere (Oñederra eta beste 2015: 506).
|
|
|
Sarreran adierazi bezala, euskara hizkuntza gutxitua izanik, ez da erabili esparru askotan (zainduetan, estandarrak lekua duenetan), ez du izan hizkera formalik (beharrik ez duelako izan) eta horrek hizkera mailen arteko egiturarik ez izatea ekarri du. Hizkuntza osasuntsu edo indartsuetan hizkera mailen artean antolaketa jakin bat izan ohi da, eta egitura mailakatu
|
hori
hiztunek eurek, bestelako" laguntzarik" gabe, eratzen dute (Milroy 1994: 21).
|
|
2021
|
|
|
Orain arte ikusi ditugun gainerako DMekin gertatzen den moduan, testuinguru egokia izan gabe nekez erabil daiteke DMa, esan nahi baita, ez garela gure solasean besterik gabe hasiko DM hau barnean daukan perpaus batekin zuzen zuzenean, beste zeozer presuposatzen ez dugun bitartean behintzat. Goiko adibide
|
horretan
hiztunak badaki norbait etorriko dela edo jendearen esperoan dagoela, nahiz agian une horretan ez den ziur jende guztia azkenean agertuko denentz. Horregatik baieztatzen du Koldo eta Jone gutxienez baietz, horiek etorri direla, perpausaren galdegaiaren baiezkotasuna azpimarratzen delarik hor.
|
|
|
Hor nekez balio dezake ingeles idazlea/ idazle ingelesa bikotekideen artean egin dugun bereizketak. Baditugu ingeles hiztun, ingeles itsasgizon eta ingeles musikagile, eta
|
horiekin batera
hiztun ingelesa, itsasgizon ingelesa edo musikagile ingelesa. Bietara erabiltzen dira holakoak, estatu frantsesa/ frantses estatua edo telebista frantses/ frantses telebista bezala.
|
|
|
Jatorri horretako% 43,5 Gipuzkoan kokatzen da,% 30,1 Araban eta% 26,4 Bizkaian. Halere, kontuan izan behar da Punjab eskualdea Pakistaneko eta Indiako mugaz bi aldeetan hedatzen dela, eta, beraz, hizkuntza
|
horren
hiztun gehiago ere izan daitezkeela, EAE n.
|