|
2000
|
|
|
Niri ere lanak ematen dizkit zergatik
|
hori
ulertzea. Euskal kulturaren ikuspuntutik, biblioteka nazional bat hil ala biziko arazoa dela esango nuke.
|
|
|
Beraz, gure herriaren gehiengoa egiten dugun proiektu politikoaren atzean demokratikoki ipintzea lortzen badugu, guere joan gintezke ate joka Europara. Eta Estatu espainiarrak gizarte zibila zapaltzera bere armada hemen sartuko balu, Europan litzateke
|
hori
ulertu.
|
|
|
Honen ondorio bat daaskotan aipatzen diren egungo diziplinanitzaren, diziplinartekotasunaren, edo diziplinazeharkotasunaren beharra, aztergai bakoitzaren inguruan, egungo zientziagintzan. Orokorki zein partikularki hartutako hizkuntzen aztergaiak nahiko etsenplu onak ematen dituzte
|
hori
ulertzeko; horrela sortu dira lehen aipatutako zenbaitdiziplina berri, beraien artean geroz eta lotura handiagorekin bilakatzen aridirenak: soziolinguistika, psikolinguistika, etab.; eta horrela gertatzen dira, baitaere, aditu eta ikerlari gehiago geroz eta jantziagoak egotea, modu anitz honetanorokorki zein partikularki hartutako hizkuntzak aztertzean.
|
|
|
Monarkiako indar politiko hegemonikoek oso garbi izan zuten zer pentsa eta zeregin, gaztelania ez ziren Penintsulako beste hizkuntzekin.
|
Hori
ulertzeko, RomanonesGobernu Buruaren hitzak (berriz ere!) eta Lliga Regionalista ko Cambo ren erantzunaizan daitezke Erregeren Gobernuak nondik nora zebiltzan jakiteko eta eskuinerregionalista bera haiengandik zein urrun zegoen erakusteko testu egokiak (Ferrer1985: 131):
|
|
|
Alde
|
horretatik
uler daiteke Hobsbawn ek hizkuntzari eskaintzen dion garrantzia, berak aipatzen duen ingeniaritza sozial horren barruan duen indarrarengatik, maila sinbolikoan duen indarrarengatik hain zuzen ere46 Nazionalismoaren gaian zuzenean sarturik, ideologia nazionala oinarritzerakoan hizkuntzak aparteko garrantzia duela uste du Rocker ek:
|
|
|
Azken finean, modernizatze prozesuak berekin dakarren aldaketak kultur identitatearen oinarrietan eragin nabarmena izan behar duela pentsatu behar da55, eta, lehen ikusi dugun legez, kultur identitatea funtsezko zutabea dugu Estatu Nazioa eraikitzerakoan (dakigun bezala, hizkuntzaren eta kulturaren batasunek Estatuaren jarduera errazten dute; eta ez dagoenean, helburu bilakatzen dira). Beharbada, adibide batek
|
hori
ulertzeko errazbidea eskainiko digu. Jo dezagun, esate baterako, gertuko testuinguruan, Frantziaren kasuan hain zuzen, gertaturikoa ikustera; Brunot ek dioenez:
|
|
2001
|
|
|
Hain zuzen ere, lehen aipatutako borroka, amets eta ilusioen koktel haren ondorioz.
|
Horri esker
uler daitezke hiru hilabeteko greba eta botereak hura desegiteko egin behar izan zituen guztiak, bost lankide erailtzea eta ehundik gora zauritzea, zenbait lanetik bota eta ez dakit zer dela eta, beste batzuk sedizio salaketapean atxilotzeko erabakia hartzea. Gaur egun, 25 urte igaro ondoren, errealitatea baino gehiago ametsa dirudien honen aurrean, etsipen eta suntsipen giroa bizi dugu nire ustez.
|
|
|
Dekretu honek bete betean iraultzen du orain arteko euskararen arautzea administrazioan, eremu mistoa ia ez euskalduna bihurtuz eta euskalduna mistoa. Ondorengo ibilbide historikoan dira garapen
|
hori
ulertzeko klabeak.
|
|
|
Seguru asko, gaitasun eta gogo horien arrazoiak bilatu behar dira sineste ideologiko eta portaeretan, eta ez koiunturako analisi politikoetan.
|
Horren
ulertzeko, apunte batzuk:
|
|
|
Hori aritzeko modu azkarra eta distiratsua! Hasteko, testua zuhurtasunez hartzeko behartzen zaitu:" Argi dago zaila dela oraingoz gauzagarri den errealitate integratu
|
hori
ulertzea, zaila egiten da errealitate hori eraikitzearen abantailak argi ikustea. Hau da, zaila da errealitate lurraldetar berri bat izatearen abantailak ikustea, non potentzialki 1+ 1, 2 baino gehiago den".
|
|
|
Orain, dinamika horretan jende askok nahi dugu, gizarteak ulertzea hori lagun talde txiki batek egin badu, gizarteak ere egin dezakeela. Gizarteak
|
hori
ulertzen duenean, helburua ere lortuko da. Intsumituen adibidea hor dago.
|
|
|
Ezker Batuaren jarrerak eztabaida bizia eragin du proiektu honen aurkako taldeen barruan. Jarrera
|
hori
ulertzen laguntzeko, garai batean EEk Leitzarango Autobiaren gaiaren inguruan hartu zuen jarrerekin alderatu dute. Gaur egun desagerturik dagoen EE alderdia Gipuzkoako Foru Aldundiaren gobernuko kide zen garaian, txosten berriak egiteko premia aldarrikatzen zuten eta obrak atzeratzeko itxaropena zuten, nahiz eta beren funtsezko jarrera EAJk zuenaren parekoa izan.
|
|
|
Biktimak borreroaren beharra duen bitartean ez du sekula haren aurkako lekukotzarik egingo eta
|
hori
ulertzea kosta egiten zaio Espainia zein Marokoko poliziari.
|
|
|
Sobera formalak dira, graziarik gabeak, aseptikoak.Hori, trebetasun hartzaileen garrantzia kontuan hartu ez dugulako eta behar bezainongi landu ez ditugulako gertatzen da. Ikasleak beren inguruan txertatzeko prestatubehar ditugu, eta erabiltzen diren hizkeren jabe izatea lortu behar dugu; ez bakarrikhizkera
|
hori
uler dezaten, erabil dezaten baizik.
|
|
|
Prozesu psikosozialek antzekotasunak eta ezberdintasunak dituzte; antzekotasun garrantzitsua da, adibidez, denek kognizioarekin, emozioarekin eta motibazioarekin zerikusia dutela; ezberdintasun garrantzitsu bat, adibidez, kognizio barruan azpiprozesu ezberdinak daudela (identifikazioa, hautemateak, kategorizazioak, usteak eta irudikapenak, egozpenak, jarrerak, motibazioak, eta abar); besteezberdintasun bat, agian, identifikazio prozesuak betetzen duen erdigunetasuna da, hori delako gizabanakoa definitzeko ondoen funtzionatzen duenaeta, gainera, berak garantiza dezakeelako beste prozesu psikosozial guztienarteko lotura eta artikulazioa. Gauzak modu
|
horretan
ulertuz, identifikazioaizango da portaerekin ere ondoen lotuko litzatekeen prozesu psikosoziala.
|
|
|
Horiek berriagoakdirenez, nekezagoa izan da lan hau bideratu aurretik ezagutzea, batez ereazkenekoak direnak, eta, hala, gutxiago erabili dira.
|
Hori
ulertzeko gogoratu behar da tesi honetan sartzen diren bi ikerketa enpirikoak 1992 eta 1994urteetan diseinatu zirela. Hala ere, lan honetan eraikiko den ereduaren konplexutasuna, bere osotasunean, hamarkada honetako lanetan eta autoreetanoinarritzen da, neurri handi batean, zeren horien arabera ikuspegi zabalagoada eta erabiltzen dituzten ereduak ere konplexuagoak dira.
|
|
|
Baina bi laginen ereduen artean badaude ezberdintasun batzuk ere, batez ereeuskararen ezagutza mailaren aldagaiak eraginda: aldagai hori boteretsuena balitzbezala agertzen delako euskararen erabileran, lagin osoko kasuan (1 irudia); errazada
|
hori
ulertzea, nekez erabili daitekeelako nahiko ezagutzen ez den hizkuntza.Horrez gain, ezberdintasun nagusia jarreren aldagaiekin gertatzen dena da: laginosoko ereduan agertzen ez delako, baina bai euskaraz egiteko gai diren subjektuekin lortutako azpilagineko ereduan; beraz, identitatearen aldagaiekin batera, aldagai estari psikosoziala osatzen duelako, euskararen erabilera horrela baldintzatuz.Identitatearen eta jarreren arteko konparazioa eginez, identitatea da eragin handienez aldagai estari psikosoziala baldintzatzen duena, espero zen bezala.
|
|
|
Behe ornogabeen kimio hartzaileak nerbio mutur askeak dira, espezie eboluzionatuagoetan kimio hartzaile sekundarioak ohikoagoak diren bitartean. Ildo
|
horretatik
uler daiteke gizakiak, bizidunetan garatuena denak, usaimen kamustuagoa izatea. Hau da, gizakia ikusmen eta entzumenaren menpekoa da.
|
|
|
‘Bikote batzuek hitz egiten dakite, ’ diot eta beldurrak nago, ‘urruntze
|
hori
ulertu nahi dute, baina gehienek ez dute ulertu beharrik... ’
|
|
|
Praktikan PPren politika espainol kolonialista bera erabili dute Euskal Herrian, baina azken hauteskundeen emaitzek inflexio puntua markatu dute, eta, beraz, badirudi susmatzen hasi direla jokabide horrek ez diela hemendik aurrera gehiago etekin onik ekarriko. Programa, eskaintza eta aurpegi politikoa aldatzeko ordua heldu zaie beraz, eta testuinguru
|
horretan
ulertu behar da atzora arte ostrazismoan erdi gorderik egondako kideak eta ideiak, izozkailutik atera eta orain plazaratzeko gertu egotea.
|
|
|
Hamalau urte pasatu dira, dagoeneko, tenperatura altuko lehen supereroalea aurkitua izan zenetik eta fenomeno berri
|
hori
ulertzeko asmoz burutu diren ikerketa teorikoen kopurua handia izan da, baina ahalegin guztiak hutsalak izan dira. Berriro ere, konplexutasunaren ondoriozko propietate emergenteen garrantzia ren adibide baten aurrean gaude.
|
|
|
Erasooi dagokienez, berriz, nik uste dut intrantsigenteago izan behar genukeela euskara ideologia jakin batekin identifikatu nahi dutenekin. Ho rtik gora zer egin dezakegun ez dakit nik, zenbaiti euskara guztion ondare dela ulertarazteko,
|
hori
ulertu baino nahiago baitute, antza, euskara ideologia jakin batekin lotuta dagoela diotenei sinetsi, eta lasai bizi.
|
|
|
esperientzia lege enpiriko berezien sistema gisa pentsatu behar da bertan zerbait ulertu nahi bada. Izaki bizien osotasuna izaki goren batek ordenatu ahal izan balu bezala ikus dezakegu, mekanikoki uler ezin daitekeen
|
hori
ulertzearren. Azkenik, aipatu behar da Kantek geroago, argitaratu ez zituen idazki batzuetan, subjektuaren soina hartu zuela izaki biziez hitz egiteko euskarri gisa.
|
|
|
Horregatik, sentimenaren pasibotasuna ezagutzeko ekintzak eskatzen duen une bat baino ez da izango. Eta
|
hori
ulertzeko autoafekzioa eta azkenean autoezarpena bezalako ideiak erabiliko ditu. Geroago emango ditugu argibide gehiago.
|
|
|
Heinrich Heine idazleak idatzi zuen Kanten iraultza Robespierrerena baino arriskutsuagoa zela.
|
Hori
ulertzeko filosofia modernoaren pentsalari nagusienaren pentsamenduak dakarren berritasunaz jabetu behar dugu. Pentsamendu berri horren lehen emaitza Kritika n aurkeztutako epistemologia da.
|
|
|
Izatea ezizatea da, ezizatea izatea.
|
Hori
ulertzen
|
|
|
Bestetik, aise ulertzen da B agerpenak eta bere errebelazioek sortu zituzten poza eta ilusioa itzelak izan zirela; eta,
|
hori
ulerturik, are aiseago ulertzen da denok –B ere barne, noski– sagardotegira afaltzera eta gero parranda egitera joan ginela. Eta parranda ikaragarria egin genuen, sekula ez bezalakoa, kanona bilatzen hastearena hurrengo egunerako, geroko, bai, geroko utzirik; eta edan ere, luze, ikaragarri luze edan genuen, batez ere B botika probatuko genuelakoan eta bestondorik edukiko ez genuelakoan (zeren, gure artean esan dezadan, bestondoa baita edateak sortzen duen arazorik txarrena).
|
|
2002
|
|
|
«Badakizu non topatuko duzun gaur egungo Argentinako gazteria?» dio Aitor Ibargurenek, «Espainia eta Italiako enbaxaden ate pareko ilaratan. Baina jarrera
|
hori
ulertu behar da, bizi ere egin behar dugu».
|
|
|
Nik uste ezinbertzezkoa zaigula nora joan jakiteko. Euskal museoa gure historiaren berraurkitzeko egina da, historia
|
horren
ulertzeko eta hortik abiatuz geroa hobeki segurtatzeko... Euskal museoak funtzio sozial garrantzitsua badu, bereziki hirian kokatua delako, eta hiriak gaur egun nortasun bila baitabiltza...
|
|
|
Ikuspuntu horretatik, desobedientzia orori atxiki dakioke subiranoaren konnotazioa. Geratzen dena, hemen, Euskal Herrian, konnotazio
|
hori
ulertzen badugu herri honen subiranotasuna lortu nahi duen ekimen bezala, hartara, desobedientzia zibila subirano zalea, helburu espezifiko baten bila ari den desobedientzia zibil gisara sailkatuko nuke. Desobedientzia mota hau, beste une eta lekune batean, adibidez, ejertzitoen deuseztapenerako aplika liteke eta bere mugapena eta kokapena bere helburuak berak xedatua legoke.
|
|
|
Ikerketaren emaitzak plazaratu aurretik gogoratu, emaitza horiek adierazle zehatz batzuk kontutan hartuta lortuak izan direla eta beraz, emaitzak kontutan harturiko adierazle multzo
|
horren arabera
ulertu behar direla. Behean ageri diren bi grafikoren bidez laburtuko ditugu emaitzok.
|
|
|
Azken bi hamarkadetan Hego Euskal Herriko inportazioen hazkundea oso inportantea izan da, eta munduko zein Europako Batasunekoigoerak gainditu ditu, urte batzuetan salbu. Igoera
|
hori
ulertzeko ere, esportazioenhazkundea esplikatzen zuten egiturazko arrazoiak berretsi behar ditugu: hots, Europako Batasuneko merkatu bateratuaren sorrera, nazioarteko merkataritzarenliberalizazio azkarra eta, oro har, ekonomiaren globalizazioa dira hazkunde horiesplikatzen duten gakoak.
|
|
|
Nola lortu zuten Probintziaren boterea beren eskuetan edukitzea? Prozesu
|
hori
ulertzeko, egileak Arrasateko leinu baten historia hartu zuen abiapuntu, Bañez Artazubiagakoaren leinuarena, hain zuzen. Arrasateko hiribilduan bestefamiliek egin zuten erara, XV eta XVI. mendeetan Bañeztarrek ondarea pilatu, jaraunspen lerro bat definitu eta bere etxearen egonkortasuna bermatu zuten.Kontzejua, hots, tokiko boterea?
|
|
|
Zergatik aukeratu ditu egileak? Bere aburuz, XIV.eta XV. mendeetan Nafarroako erresumaren egitura militarrak bilakatzen badira, prozesu
|
hori
ulertzeko, aipatu den garaiko feudalismoaren krisialdian kokatu beharra dago. Gizarte osoaren krisi horrek nobleziaren errentak ahuldu eta jaitsarazizituen.
|
|
|
Ez dugu ahaztubehar, diskurtso horren atzean errealitate ekonomikoa ere bazegoela, etxea produkzio unitatea baitzen, eta bai lurraren eta beste aberastasunen jabetza lortzeko bideaere, horiek herentzia sistemaren bitartez jasotzen baitziren batez ere. Beraz, leinuhorien ezkontza politika, etxearen ondarea filiazio linea batekin lotzen zuen herentzia sistema, ondare ekonomikoa kudeatzeko modua eta emakumeek jokatzen zuten papera ere, errealitate
|
horien barnean
ulertu behar ditugu. Bestalde, gipuzkoargizarte hura, printzipioz, estamentu bakar batez osatutako gizarte korporatiboa zen, kaparetasun unibertsalaren ondorioz.
|
|
|
adierazpena egokiagoa izatea, edo nahiago bada, indibidualizazioa lan merkatuan.
|
Hori
ulertzeko, estatu sozialaren testuinguruan kokatu beharra dago. Pentsamendu nagusiak ezkutatzen duena agerian jarri eta kontzientzia hartzea beharrezkoa da, zoriontasunerako aukera gehiago dagoelako aitzakian estaltzen den askatasunik ezaz eta kultura menperatzaileaz ohartzeko.
|
|
|
Azken ideia
|
hori
ulertzeko, desberdintasun sozialen indibidualizazioaz egindako azalpena ulertu beharra dago eta, hein berean, klase kontzeptua baztertu, kontraesanean dauden bi ikuspegi direlako (Beck, 1998a: 116).
|
|
|
Gaur arteko ereduarekiko arrisku
|
hori
ulertzeko nahitaezkoa da desberdintasun erreala, bere baldintza eta kausekin, kontzientzia hartzearekiko bereiztea (Beck, 1998a: 152).
|
|
|
Azken gogoeta
|
hori
ulertzeko, destradizionalizazioaren ondorioz, pertsonaren esperientziak eta norberaren nortasunaren eraikuntza gero eta zatikatuagoak daudela frogatu besterik ez dago. Aldi berean, testuinguru, talde eta bizitza sozial eta kulturalaren arlo desberdinetan jarduten du gizabanakoak batak bestearekin loturarik zertan eduki ez duena.
|
|
|
Zeharo ezberdinak izan daitezke bi esaldiak. Lehenengo esaldia bere
|
horretan
ulertzearekin, OFFEren (1988) akatsean eror gintezke, hau da, gizarte mugimenduek paradigma zaharra edo alderdi politikoak ordezkatzeko sortuak diren ustea. Azken hamarkadan emaniko jazoerek, ordea, gizarte mugimendu berrien helburuak bestelakoak zirela eta direla erakusten dute.
|
|
|
palestinarrak Israelgo herritarren aurka, Alkaedakoek New Yorkeko dorreen aurka... Oro har, Mendebaldean ez dugu inmolazio mota
|
hori
ulertzen; ez dator bat gure kultura aztura nagusiarekin.
|
|
|
jendearentzat arriskua badago, ez dago berunarentzat. Metal astun horrekin harremanetan jartzen ohituta gaude, eta
|
horri esker
uler dezakegu" laguntzat" hartzen dugula. Horretaz baliatzen da, gizateriaren historian ez baitago toxikorik hainbeste kalte eragin duenik, eta oraindik ere hala egiten jarraitzen duenik:
|
|
|
Peiok ez zuen entzundakoa sinetsi nahi, Jonek ez zuela sekula huts egiten baitzekien, ez behintzat abisatu gabe. Alabaina, pareko gizona ez zen
|
hori
ulertzeko gai, ez zuen sentimendurik hesiaren bestaldean zeudenentzat, ez zuen ulertu nahi.
|
|
|
kultur elkartearen ekimena izan da hau. Ikastolari eusteko apostua egin genuenetik argi izan dugu Ikasberrikoek zer nahi dugun eta ekitaldi hau ere
|
horren inguruan
ulertzen da.
|
|
|
Alpujarreña Huarte du izena.
|
Horrekin
ulertuko duzula esan dit.
|
|
|
Hala, bada, nitaz eta nire oroitzapenez hitz egin ordez, pazientzia bildu, eta beste bide bati ekin nion: gizonezko askok haustura garaietan  bizitzen dutena melankolia dela eta ez bakardadea; melankoliak, iraungo badu, galdu den zerbaiti buruzko bazka etengabea behar duela; melankoliak bere berea duen bazka Â
|
horren baitan
ulertu behar dela gizonezkoei normalean sartzen zaien seme alaben zaintzarekiko larritasuna ere; baina galdutakoa ordezkatu bezain agudo, bukatu dela melankolia, eta seme alabekiko kezka ere bai.
|
|
|
Gaizki ibiliko gara euskara nahitaez, gustatu nahiz ez, beti beti ideologia batekin lotzen baldin badugu eta euskara zaleak baldin bagara ez euskara maite dugulako, baizik herri hau menderatzen duten balizko kate batzuk hautsi nahi ditugulako, berdin dela zein den erabiltzen dugun hizkuntza, nahiz badirudien, euskara ez den beste zerbait baldin badarabilgu ahoan, mingaina hortz artean trabaturik geratzen zaigula. Euskarak ideologia guztietako jendea behar du bere alde egiten dutenen artean, eta
|
hori
ulertzen ez badugu, edo hori onartzen ez badugu, euskararen hilobiaren zuloa handiagotu besterik ez dugu egiten, euskaltzaletasuna itota eta askatasunik gabe gelditzen delako. Gaizki ibiliko gara, eta mesede gutxi egingo diogu denek, nonbait, hain gustukoa dugun hizkuntza honi.
|
|
|
Zeren orain, euskara bultzatzeko inoiz baino diru eta baliabide gehiago erabiltzen diren honetan, Euskaltzaindia baita inoiz baino estuago ibiltzen. Nekez da
|
hori
ulertzen. Nekez da ulertzen erakunde hau izaki erakunde ofizial bakarra, goi mailako legeetan espresuki onartua, auzo koxkor bateko elkarte baten antzera tratatua izatea.
|
|
|
Hori esan ziguten behintzat. Edo nik bederen
|
hori
ulertu nien garai hartan. Hizkuntza indartu nahi zela, eta indartzeko bide egokia ikusi zela telebista bat izatea, hizkuntza landu orok duen gisa.
|
|
|
Egia da gurean literatura garaiak gizarte garrantzi  dezentekoa izaten jarraitzen duela; abiapuntu
|
horretatik
ulertzen dut nik Ramon Saizarbitoriaren baieztapena, merkatuaren tiraniatik at geratuko den esparru bat aldarrikatzen zuelarik euskal literaturarentzat. Aberriaren alde (eta kontra) liburuan zioen bezala:
|
|
|
Izan ere, euskararen historian inoiz izan bada ondo prestaturiko gazteria, oraingoa da. Eta ikuspuntu
|
horretatik
ulertuta, itzulinguru eta zehar esanik gabe, heldutasun falta larria eta oroimen historikorik eza litzateke arestian jasotakoa bezalako iritzia izatea.
|
|
|
Eta halaxe egiten ahaleginduko naiz, nahiz eta badakidan (eta azken urteetan berton idatzi ditudan urteko balantzeak irakurri dituenak ere badaki) jakin ere, gaurkotasunetik abstraktura ihes egiteko joera handia izaten dudala. Beste arlo askotan gertatzenden bezalaxe, kulturgintzan ere ezin baitira gertakizun solteak bere
|
horretan
ulertu, ingurune eta prozesu batean kokatzen ez badira.
|
|
2003
|
|
|
beti esportazioari begira egongarela. Gure ekonomia, gure burgesia, beti egon da kanpora begira eta horibarneratu egin dugu eta gure gizarteak ere
|
hori
ulertzen du. Baina beste alde batetik ere badauzkagu neoliberalismoaren eraginak.
|
|
|
ARS Image Gallery Gurinaren ordez margarina erabiltzea ukaezina da duela hamar urte baino gehiagotik. Hainbat arrazoik lagundu lezakete fenomeno
|
hori
ulertzen, hasi osasunari mesede egiten dionetik eta horrek kontsumitzaileari irudi hobea ematen dionetik eta etxean erabilgarritasun handiagoa izateraino. Hala ere, ez dago produktu bat beste bat baino askoz hobea dela frogatzen duen froga zientifiko aski sendorik, ez eta industrian margarinaren testura, plastikotasuna, zaporea eta aroma gurina baino askoz hobea dela hautematen duenik ere.
|
|
|
Funtsean, gaixorik zeuden animaliak, edo haien zati bat, tratatu egiten ziren agente infekziosoak desagerrarazteko, eta, ondoren, animalien produkzioan sartzen ziren, haragi, odol, hezur edo nahasketa irin bihurtzen baitziren, eta horiek interes handiko osagarri proteiko minerala dira. Hala ere, oraindik jakinarazi gabe dauden zenbait datuk lagunduko lukete kasu positibo
|
hori
ulertzen, eta neurri handi batean argituko lukete gertaera puntuala den edo, aitzitik, behi patologiaren barreiatzea Atlantikoaren beste aldean hasten den. Erantzunik gabeko lehen kontua da ea irinek prioiak desaktibatzen zirela ziurtatzeko tratamendu egokiak jaso zituzten.
|
|
|
–Hara.
|
Hori
ulertzeko, ikusi besterik ez zegok munduan nola dauden nahastuta, baita norbere baitan ere, gauza onak eta txarrak, ongia eta gaizkia. Eta Azpil bizilekutzat hartu zutèn lehen belaunaldikoek ere hala ikusten zitean mundua:
|
|
|
–Sekula ez dut
|
hori
ulertu. Oskarrek gauza bera esaten dit.
|
|
|
Beharbada, familiakorik edo lagunik preso ez dudalako, konforme. Agian horregatik ez dut horrelako presiorik sentitzen, eta
|
horregatik
ulertzen dut beste modu batera gure herriaren askatasunerako bidea.
|
|
|
Sekula ez ditu hasiberriak oso kapaz ikusi.
|
Horregatik
ulertu behar da Ubernako eskolako maisuaren kontrako ekintzaren prestaketan neskak erakutsi zuen adore hura. Egun hartan estimazio bila ari zen komandoko buruaren aurrean.
|
|
|
Hortaz, Zuzenbide kanonikoan ezin daitekeenez ezer egon erregela horren aurka, denbora gaiei buruzko lege kanonikoak printzipio horrekin bateratu behar dira; hori errazena da, haien aplikazioa gaingiroki aztertu ondoren. ..., elizgizonei zenbait merkataritza mota gauzatzea debekatzen zaienean, edota erlijioa, zina, konbentzioen erabilpena elizari nahiz eliza gizabanakoei begira, edo antzeko autuak aipatzen direnean; erregela horietarik batzuk aita santuen erantzunak baino ez direla, eurei egindako kontsulten erantzunak, hain zuzen; eta, azken buruan, erregelaren bat denbora erregela hutsa izanez gero, ezin daitekeela
|
horretara
ulertu, ezpada Aita Santua aldi berean denbora printzetzat duten estatu pontifizioetako mendekoentzat ezarritako erregela bezala. Muga horietatik kanpo, printzeek emandako agintea bakarrik dute erregelok, eta mendekoek ere horiek erabiltzea onartzen da.
|
|
|
Arrakastaren aurretiazko baldintza, hain zuzen, ekintza elektrikoa distantzia jakin batera dauden partikula batzuen arteko grabitazioaren antzeko ekintza batera murrizten zuen paradigma izan zen. Franklinen ondoren, elektrizitatearen ikertzaileek ekintza elektrikoa zentzu
|
horretan
ulertu zuten; Coulombek zein Cavendishek horren arabera diseinatu zituzten beren aparatuak. Azkenik, bi kasu horietan eta gainerako guztietan, paradigmarekiko konpromisoa ezinbestekoa izan zen besterik gabe motibazio egokiak mantentzeko.
|
|
2004
|
|
|
Eta are gehiago gure herrian eta abertzale izanez gero. Zentzu
|
horretan
ulertuta, ontzat eman dezaket».
|
|
|
Hitz hori osotasun baten barnean ulertu behar da. Alde batek ezin du bakarrik bizi, bestearen parean bizi behar du osotasun
|
hori
ulertu ahal izateko. Eta, hala ere, mugaldekoek euren arteko ezagutza nola bizi duten gauza bat da, eta beste gauza bat da nola ikusten duten »beren" esparru natural" horretatik kanpo» mugaz harantzagoko alde bat nahiz bestea.
|
|
|
Bi estatutan txertatuta gaude. Hala ere, bi estatu hauek bilakaera oso diferentea izan dute, Frantziak oso goiz garatu du identitate nazionalaren sentimendua eta
|
horregatik
uler daiteke, ñabardurekin, Frantziaren alde gerretan aritzea. Baina Iparraldean desertore kopuru handiena izan zen, jende askok ihes egin zuen Ameriketara eta Hegoaldera.
|
|
|
Baina informazio hori ongi erabiltzen al da? Jendea gai ote da han eta hemen eskuratzen duen informazio
|
hori
ulertu eta probetxuz baliatzeko. Internet etik lortutako informazio uholdeak, modu egokian jaso eta dekodifikatu ezean, ez ote dio hiritar arruntari mesede baino kalte gehiago egingo?
|
|
|
Kontuan izan behar dugu, beharbada inguruan zuen jendeagatik edo zahardadeagatik azken hamar urteetan Oteizaren lanak izugarrizko eraldaketa jasan zuela. Planteamendu ideologiko zehatz bati erantzuten dion heinean, Oteizaren lana oso hauskorra da, eta, ulertzeko, planteamendu ideologiko
|
hori
ulertu behar da. Planteamendu hori errespetatzen ez den momentuan, guztia hankaz gora geratzen da.
|
|
|
Hobeto erabakitzeko eginbideei kalterik egin gabe,
|
hori
ulertzen da erroldatze ziurtagiria espedientera elkartzea bezala, lekuko bidezko froga edo bestelakoak aurkeztu zein zabaltzea bezala.
|
|
|
Bestelako espedienteak berreratze espedientearekin batera pilatzen direnean, pilaketa
|
hori
ulertzen da bakoitzaren araubide bereziari, eta, hala denean, haien nahitaezko onespen judizialari kalterik egin gabe.
|
|
|
Ukatzea edo etetea idazkuna sustatu dutenei jakinaraziko zaie, eta, hala denean, Fiskaltzari ere.
|
Hori
ulertzen da, agiria zein agintarik edo funtzionariok egin eta horrek jaso beharreko komunikazioari kalterik egin gabe; agintariak edo funtzionarioak, era berean, ukatze edo etete kasuan, prozeduraren edo egintzaren alderdiei edota agiriaren sustatzaileei egingo die jakinarazpena, hura jaso eta hurrengo hamar egun baliodunetan.
|
|
|
–Bai, bai,
|
hori
ulertu dizut, baina Beñatekin eta zurekin hitz egin dudanean, bada, nik...
|
|
|
Gogo giro
|
horretan
ulertzekoa da komunitate minorizatu batek ez duela oro har bere buruaren oharmena taxutzeko autonomiarik eta gaitasun orokorrik. Izan, Euskal komunitatea ez da hegemonikoa den beste gizatalde nazional baten azpisistema besterik, eta haren logikapean dihardu maila guztioetan:
|
|
|
Axularrek arrazoi zuen, noski, hiztun herriaren esku dago bere hizkuntzaren garapen maila eta hiztun taldearen mintzo trebezia. Baina munduan herri gehiegi mututu dira zoritxarrez ustezko errudunen logika hori arrazoizko argibide osoa izateko.524 Gure egoeran dauden milaka herri horien hitza herdoildu izana sakoneko ur geruzetan erabakitzen diren botere logiken emaitza delako ustean dagoen honek, euskaldunaren ardura maila testuinguru
|
horretan
ulertu behar dela esango luke. Edonola ere, mintzabide aski izateari utzi dion euskararen atarramentuan, hiztunaren adierazpidea, meharraren meharraz, ataka itogarrietan dabil denbora ezin luzeago honetan. Axularren garaitik gutxienez.
|
|
|
Eta, horren ondorioz, ezin du imajinatu ere egin kulturgintzaren dinamika eta egitatea ahalbidetzen dituena botere mekanismoen eskuko denik. Politika, adiera zabal
|
horretan
ulerturik, sormenaren ahalmena bera da, giza ekintzaren sorburuan eta garapenean une oro tarteko delako.
|
|
|
Ustez, familia bezalako esparru pribatuak berariazko autonomiaren jabe dira nor bere etxean nahi duen hizkuntzan mintza dadin.
|
Hori
ulertuko nuke nik Mendigurenen goiko iritzi horretan. Haatik, hizkuntzaren erabilera ezin da gizarte organo bakartu baten irudira planteatu; besteak beste, ustezko beregaintasun hori ez dagoelako gizarte komunikazioaren sare orokor eta nagusitik at. Gorputzaren organo guztiak odolaren zain sareetan txertatuak dauden bezalatsu, familia bezalako esparru pribatuak ere hizkuntzazko komunikazio sareetan estekatuak baitaude gizartearen bizitzan.
|
|
|
Aldiz honek guztiak ez du inplikazio nazionalik zertan izan, hizkuntza eta hari lotutako kontzeptu soilak baitira abiapuntu, ez leialtasun politikoak (beti ere euskara ondare komun gisa onartzen deno, ezen leialtasun nazional jakin batek euskara baztertu beharra eskatzen badu argi dago hemen proposatzen dena bateraezina izango dela proiektu nazional baztertzaile horrekin). Bestalde, euskara, Euskal Herria eta euskaldungoa balio gisa sustatzea proposatu arren ez dira historiaren bidez esentzializatuta aurkeztu nahi, baizik historia ikasgaiak haien izaera konbentzional eta aldakorraz ohartzeko balio dezake, izaera konplexu
|
hori
ulertzeak absolutismorik gabeko balio gisa estimatzen lagunduko dituelakoan. Zentzu horretan guztiz posible da euskal historia kritiko bat eraikitzea, gure egungo ikuspegiak abiapuntutzat hartuko dituena baina horregatik ez dena autokonplazentzian eroriko, baizik dogmatismorik gabe norbere ezagutzan sakonduko duena.
|
|
|
Ez daez kontzeptuagarria, ez adierazgarria eta ezta komunikagarria ere; bere paradoxikotasunagatik, ezin daiteke kontzeptu arrunten bidez azaldu; baina bai esperientziaren edo bizipenaren bidezezagutu. Kontrakoen joku
|
horren
ulertzea ez da pentsamendu kontzeptualaren eta arrazionalaren bidez lortzen; ulertzeko bide bakarra maila pertsonalaren bidez esperimentatzezuzena izango da. Horretarako, subjektuak, beste errealitateekin bateratze prozesu batesperimentatzen du teknika konkretuen bidez, prozesuen eta kontrakoen jokuen zentzuaesperimentatuz.
|
|
|
...o espiritual bat (honi buruzzientifiko ospetsu horien entseguen antologia bat irakurtzeko, ikus Wilber 1994). Adibidez, Newtonen hitzetan unibertsoa objektu solidoen bidez osaturik zegoen, eta horien funtzionamendua, lege fisiko konkretu batzuei loturik zegoen; XIX.mendearen hasieratik fenomeno elektromagnetikoak aztertzen hasi zirenean, aldiz, ezin izan ziren aurkikuntza berriak Newtonen ikuspegi
|
horrekin
ulertu: objektu terminoa erabili beharrean eremu terminoa erabiltzen hasi zen.
|
|
|
Eta kullura zein gizarte
|
hori
ulertzeko ez dira nahikoa guk maneiatzen ditugun ohikokategoriak. Ongi frogatu zuen Kuhn ek gure fisikarekin ezin dela fisika aristotelikoa ulertueta, era berean, testu homerikoen azterketan hasten denak berehala antzematen du gurekategoria filosofikoekin ezin dela mundu homerikoa ulertu.
|
|
|
Ez zen hori izan Kuhnen liburuak sortu zuen erreakzio bakarra. Beste orientabide batek naturalizazioa historiko sozialean baino gehiago zentzu kognitibistagoan ulertu zuen.Handik urte gutxi barru, 1969an, Quine k epistemologiaren ordeztea aldarrikatu zuen ezagutzaren azterketa zientifikoaren btdez, psikologiak eskain dezakeenaren bidez, hain zuzen.Bide
|
horretatik
uler daitezkc Zientziarcn Filosofiaren ikusmolde kognitibistak (psikologiaren, neurofisioiogiaren zein bcste natur zientzien metodoak eta cmailzak crabiliz, hainbatfilosofok proposatu duten bidctik: P. Churchland, P.M. Churchland, P. Thagard, R.
|
|
|
Hori deki eta, biologia cta fisikaren arteko harremanak ez dira batcre errazak izan, biologiaren bchar metodologikoak edo azalpenezkoak askotan cz zicntifikoak bailiran ikusi baitira. Teleologiarcnarazo eta eztabaida filosofikoa ikuspegi
|
horretatik
uler daiteke. Askoren ustez, izaki materialak izanda ere, han da, fisikaren legeak betetzen badituzte ere, bizidunek, fisikakokontzeptuen unibertsora murrizturik, guztiz azaldu ezin diren ezaugarri bereziak dituzte,
|
|
|
Errealitatearen eta ametsaren arteko maila horretan, alboko mutilaren hitzak entzuten zituen lainotan. Eta mutilak zioen, edo
|
hori
ulertu zion Romanek," zelan ez ote genuen guk gauza bera egin txapelekin...", eta gero hitz solteak entzun zizkion, ezer gutxi, murmurio atsegin bat baino ez, kamioiaren motorraren antzekoa.
|
|
|
Eskolaren zeregina da mundu jakin batean bizi ahal izateko eta mundu
|
hori
ulertu ahal izateko funtsezkoa den guztia irakastea. Orain arte funtsezkoa zen irakurtzen eta idazten jakitea.
|
|
|
Fikzioa eta errealitatea nahastatzea, bata bestera murrizgarri egitea —eta alderantziz—, erokeria mota bat besterik ez litzateke. Izan ere, badakigu metafora eta fabula errealitatearen parasitario direla; azken
|
horri esker
uler ditzakegu besteak, egiantzaren atzealdea behar dute ulergarriakizateko (Currie 1990). Ez legoke fikziorik egia eta errealitaterik gabe.
|
|
|
Horrela, giza gogoaren erabateko batasunaren ideia nagusituko da, denongan berdina izango dena eta egitura matematikoak mugatutakoa. Era uniboko
|
horretan
ulertuta, arrazoimenetik kanpo geratuko dira adimenaren garapenaren zenbait alderdi funtzional, matematiketara murriztu ezin direnak, eurak unibertsaltzat jo daitezkeen arren.
|
|
|
Bitxia eta paradoxikoa ematen du, egia esan, agintean oinarritutako ezagutza orori aurre egiteko gertu dagoen gizonak aginte forma nagusia eta bortitzena den armada bere egin eta ihesbide modura hartzea. Gaur, seguru, onartezina irudituko litzaiguke, baina kontuan hartu behar dugu armadan parte hartze
|
hori
uler daitekeela ere bere bidaiatzeko grina asetzeko modura eta bere izaera abenturazalearen isla bezala, eta ez, hainbeste, gerragizon baten bokazio modura.
|
|
|
Mistiko denari buruz galdegitea ez da, inondik ere, zentzurik gabea, mistiko dena zentzu ororen zentzua baita. Egia esan, mistiko denari buruz ezin mintza gaitezke natur zientziei buruz mintzatzen garen bezala; zentzu
|
horretan
ulertu behar da, hain zuzen ere, Wittgensteinen azken perpausa (7 zenbakia daramana). Baina esan ere behar da zentzugabekeria —eta munduaren hondamena— litzatekeela mistiko denari buruz galderarik ez egitea eta erantzun biderik aurkitzen ez saiatzea.
|
|
|
maitatu ahal izatea eta maitatua sentitzea.
|
Hori
ulertu gabe ezin daiteke, gure ustez, etikarik eraiki.
|
|
2005
|
|
|
Zentzuak esaten digu hori! Gobernuak harremanak zeharo eten behar direla zabaldu du eta
|
horrekin
ulertu da inolako harremanik ez dugula izango Kataluniarekin, ez hizkuntzarekikoak ez bestelakoak. Mahai azpitik egindako harremanak nahikoa izan ez direnez, enpresariak adibidez, publikoki kexatu dira.
|
|
|
Potxo Argitalzuloaren asmoa hiru autore handi hauen obra eta olerkigintza, oro har, gazteei hurbiltzea izan da. Eta hain zuzen ere, esparru
|
horretan
ulertu beharra dugu Bitoriano Gandiagak egindako lana. Egungo gazteentzat arrotza gerta zitekeen Lauaxetaren hizkera moldatzeaz arduratu baitzen Arantzazuko olerkaria.
|
|
|
Ziur aski, aspaldiko amorrazio eta ikusiezin ezkutuak bere garaian gaia planteatzeko iaiotasun ezarekin nahastuko ziren. Honek bakarrik ez du, hala ere, gorrotozko tema
|
hori
ulertzeko balio. Batez ere, buruzagi kalamitosoak izan dituzte.
|
|
|
Hortik, gero, automobilismoaren adarretako batera igarotzen dira batzuk; aukera faltan ez daude behintzat. Auto eta lasterketa mota asko dago, eta anabasa
|
hori
ulertzea ez da erraza bertan ez dabilenarentzat. Rally, rally sprint, mendi igoera, slalom hor trebeziak agintzen du, ez abiadurak, kart... Guzti horien Euskadiko Txapelketa bana antolatzen du Federazioak, eta batez beste 40 gidari aritzen da bakoitzean.
|
|
|
Salmentetatik bizi diren egileak maiz oso probokatzaileak izaten dira liburuen salmentak igotzeko. Agian klabe
|
horretan
ulertu litzateke J. Alonso-ren obra.
|
|
|
Beraz, gerturatze arrazionala egitea ezinezkoa da; eta noski, Alardeahaiek bezala bizi, sentitzen? ez duenak ez du inoiz sentipen
|
hori
ulertuko. Ideiahau islatzen duten adierazpenak oso ohikoak izaten dira Bidasoan.
|
|
|
Carolina, itsusia baino itsusiagoa sentitu zen, baina Fionak egin irriak, ahantzarazi zion haren edertasuna, zeren irri horrek Wendyren maitasuna ere erakusten zuen. Carolinak une
|
horretan
ulertu zuen amak maitatu zuela, zer nahi gisaz...
|
|
|
Kasu larriak ezagutu ditugu ikasturte honetan bertan. Nafarroan adibidez, Patxi Larraintzar eta Ezkaba ikastetxeetako kasuak argigarriak ditugu
|
hori
ulertzeko. Edota Seaskan Estatuak egindako murrizketak.
|
|
|
Norat haize, harat aise! Ezin dute
|
hori
ulertu.
|
|
|
batetik, beharrezkoa izango du, egun" antropologia sozialak" edota" antropologia kulturalak" egiten dutenaren antzera, gizakia bere izate errealean edo orain den horretan ezagutzea eta, azken finean, giza-fenomenoak ahalik eta gehien biltzea eta ondoen deskribatzea. Bestetik, beharrezkoa izango du ere, egun" antropologia filosofikoak" edota" antropologia pedagogikoak" egiten dutenaren ildotik, gizakia bere izate posiblean edo etorkizunean izatera irits daitekeen
|
horretan
ulertzea eta, azken batean, gizakiaren beraren giza-tasuna kontsideratzea eta pertsonen humanizazioa bultzatzea. Antropologiaren bi dimentsio hauek, bata" zientifikoagoa" eta bestea" humanistikoagoa", ezberdinak dira gizakiaren aspektu ezberdinetan zentratzen direlako; baina eta hain zuzen batak bestea ezin duelako ordezkatu, honengatik, Humboldtek biak elkarren osagarri bezala kontsideratzen ditu.
|
|
|
–
|
Hori
ulertuko dauenak badauko nik besteko talentua...!
|
|
2006
|
|
|
Guk ekintzen armairua nahi dugu, orduan sinetsiko dugu alderdiek ere sakabanaketa politikarekin amaitu nahi dutela. Hitza ekintza bihurtzen ez duten bitartean ez dugu balizko nahi
|
hori
ulertzen. «Gobernuak hurbilketaren politika hasi behar duela» diote alderdiek.
|
|
|
Eta hori, gai ikusgarriren bat ukitzen badute. (...) Telebistek ere ez dute egile dokumentalez ezer jakin nahi(...) Kate pribatuen aldetik jarrera
|
hori
ulertzen dut, azken finean dirua irabaztea baita euren xedea; baina ez publikoen aldetik».
|