2000
|
|
Gatazka horretanetengabeak dira nortasun horien eraikuntza eta desegituraketa prozesuak, nortasunakez baitira betiko emanak, eta gizarteko prozesuen barnean kokatzen baitira. Izan ere, behin eta berriz ikusten ari gara nolako esfortzuak egiten diren estatu espainol etafrantsesetik, esaterako, beren nortasun nazionala finkatzeko, eta
|
horrekin
batera euskalnortasuna desagerrarazteko. Era berean ez dira txikiagoak Euskal Herritik nortasunpropioari eusteko eta, neurri berean, ezarri nahi zaizkigunak desegiteko egiten direnahaleginak.
|
|
autopertzepzioa gara dadin eta ondorio sozialak izan ditzan.Nortasun guztien eraikuntzan bezalaxe (taldekoak izan zein banakoak izan), ezinbestekoa da nortasunaren subjektuak bere izatearen pertzepzioa edukitzea. . Ni neu naiz, esaten dudanean, honela neure buruari nortasuna aitortuz, neure osotasunaren(, batnaiz?) eta denboran zeharreko neure jarraikortasunaren(, atzokoa naiz, eta bihar erehalakoa izango naiz?) pertzepzioan oinarritzen naiz1 Pertzepzio
|
hori gabe
, neureosotasun fisikoak zein denboran zehar bat bera iraun izanak ez dute, berez eta eramekanikoan, nire nortasuna sortzen. Berdin gertatzen da talde nortasunekin:
|
|
izendatzen duena, epe luzeak baldintzatua da, eta historian zehar taldebatek gizaldiz gizaldi transmititzen diren gizarteko praktiken multzoa sortzen dueneanosatzen da. Gizarteko praktiken multzo honek bestelako taldeengandik bereizten du, eta oinarri
|
horren gainean
hautematen du taldeak bere burua talde gisa. Horrela, jarraitzen du autoreak Devereux aipatuz, izaera etnikoa, bi datu motek osatzen dute: taldearen jokaera, zuzenean beha daitekeen neurrian, eta taldeko kideek beren ezaugarriei buruz egiten dituzten auto orokortzeak? 3 Beraz, ezberdintasun enpirikoarenexistentziari taldeak bere buruaz duen pertzepzioa gehitzen zaiola esan dezakegu, ondorio gisa.
|
|
estatu nazioak ezdira, besterik gabe, nortasun etniko nagusitu baten garapen politikoaren emaitza. Etniabat nagusi izanik ere, bere naziotasuna ez du oinarritzen ezaugarri kultural edohistoriko enpirikoetan soilik, eta
|
horrek
esplikatzen du oraindik ere beste etniabatzuetako ezaugarriek irautea, nazio nortasun berdin edo ezberdinarekin. Beste aldebatetik, gurean bezala nazio eskakizunak mugimendu etniko batetik datozenean ere, nazio nortasunaren eraikuntza osagai etnikoan soilik oinarritzen ez dela erakustendiguten zenbait gertaera ditugu:
|
|
Antzeko zerbait gertatzen zaigu hizkuntzarekin: Iparraldean nortasunak gora egiten du euskaldunen kopuruak gora egiten duenean, Hegoaldeko herrialdeetan harreman
|
hori
hain argia ez dela ikusten dugun bitartean.
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan, bertan bere burua Euskadi edo PaisVasco izendatzen duen egitura politiko administratiboa dagoelarik, euskal nortasuneanaskoz pisu handiagoa bide du politikaren eta, oro har, eremu publikoaren bitartekotzak.Antzeko zerbait aurki dezakegu Nafarroa Garaian ere: egitura politiko administratibopropioa, kasu honetan euskaltasunetik at edo are euskaltasunaren aurka eraikitzendena,
|
horrek
–itxura denez, populazioaren nortasun sentimenduetan nolabaitekoarrakasta lortzen duelarik.
|
|
populazioaren nortasun sentimenduetan nolabaitekoarrakasta lortzen duelarik. Beraz, ondorio gisa esan dezakegu, euskal nortasunareneraikuntzan zenbait kasutan osagai etnikoek lehen mailako garrantzia dutela, eta bestebatzuetan eremu publikoaren osaketari lotutako eragileek hartzen dutela leku
|
hori
.
|
|
Edozelan ere, bestebatzuentzat uzten dugu bi nortasun moten arteko harremanen azterketa, eta baita biakelkar elikatuz gara daitezkeen gizarte egitasmoen proposamena ere. Gure helburuahedabideek euskal nortasunaren garapenean nola eragiten duten aztertzea izaki, nortasun
|
horrek
alderdi edo aurpegi ezberdinak dituela eta horietako bakoitzeanhedabideek modu batera edo bestera joka dezaketela argi uztea da. Horixe erakutsikodigute, batetik, Euskal Herriko hedabideek eremu publikoaren eraikuntzan nolajokatzen duten aztertzeak, batetik, eta hedatzen dituzten kultura eta gizartekoerreferenteak nolakoak diren begiratzeak, bestetik.
|
|
Liburu honetako atalak, bakoitzean arlo bat landuz, helburu
|
horri
begira eginda daude.Gehienbat azterketa deskriptiboa burutu dugu, Euskal Herriak bere eremu publikopropiotik eta bere komunikazio esparru propiotik zein urrun gauden azpimarratzekoasmoz, eta horren zergati eta ondorioen inguruko gogoeta piztu nahian.
|
|
Liburu honetako atalak, bakoitzean arlo bat landuz, helburu horri begira eginda daude.Gehienbat azterketa deskriptiboa burutu dugu, Euskal Herriak bere eremu publikopropiotik eta bere komunikazio esparru propiotik zein urrun gauden azpimarratzekoasmoz, eta
|
horren
zergati eta ondorioen inguruko gogoeta piztu nahian.
|
|
Lehenengo atalean Euskal Herrian gehien hedatzen diren hedabideen zabalpenaaztertu du Edorta Aranak, kokapen orokorra emateko. Audientzia azterketak erabiliditu, hain paisaia konplikatua den arlo
|
horretan
mapa moduko bat eskainiz.
|
|
Argitu beharra dago, ezen laugarren eta seigarren ataletako azterketan burutu direnegunkarien eta telebistaren hustuketak, UPV EHUk finantzatutako ikerketa bati eskergauzatu egin ahal izan direla10 Ikerketa
|
horren
atal baten barruan, lagin bat aukeratuzen prentsaren11 eta ETBren12 hustuketa egiteko. Lagin hori astebete konposatu batekoegunkari guztien aleek eta ETBko emanaldiek osatu zuten.
|
|
Argitu beharra dago, ezen laugarren eta seigarren ataletako azterketan burutu direnegunkarien eta telebistaren hustuketak, UPV EHUk finantzatutako ikerketa bati eskergauzatu egin ahal izan direla10 Ikerketa horren atal baten barruan, lagin bat aukeratuzen prentsaren11 eta ETBren12 hustuketa egiteko. Lagin
|
hori
astebete konposatu batekoegunkari guztien aleek eta ETBko emanaldiek osatu zuten. Astebete konposatua1999ko udaberrian zehar osatu zen.
|
|
Astebete konposatua1999ko udaberrian zehar osatu zen. Behin egunkarietako ale guztiak eta ETB1 zeinETB2ko emanaldi guztien grabazioa eskuetan genituela, bakoitzaren eduki analisiariekin zitzaion,
|
horretarako
diseinatutako fitxa batean oinarrituz. Egunkarien kasuan, artikulu guzti guztiak hartu genituen kontuan (hamar milatik gora), eta bakoitzarenpisua ponderatu ondoren (Budd eskala baten bitartez), hauexek neurtu genituen:
|
|
Eusko Jaurlaritza, 1995). Begi bistakoa dugu nortasunen mundua osokonplexua dela, eta
|
horregatik
ezin dela inkesta soil batez neurtu. Gure asmoa ez da ordea euskalnortasunaren egoeraren analisi sakona egitea, ezta urrunetik ere, nortasun horrek oinarri ezberdinakdituela erakustea baizik.
|
|
Begi bistakoa dugu nortasunen mundua osokonplexua dela, eta horregatik ezin dela inkesta soil batez neurtu. Gure asmoa ez da ordea euskalnortasunaren egoeraren analisi sakona egitea, ezta urrunetik ere, nortasun
|
horrek
oinarri ezberdinakdituela erakustea baizik. Beti ere orain arte azaldutako hipotesien arabera.
|
|
Azken hauen kasuan azterketarako erabili ditugun unitateak, ez dira artikulu guztiak izan, Euskal Herriarekin nolabaiteko lotura zutenak soilik baizik (batzuk, kanpokoedizio osoan argitaratu arren, Euskal Herriko berri ematen dutelako, eta beste batzuk, Euskal Herriarekinzerikusirik eduki ez arren, bertako edizioan sartzen direlako).
|
Horrek
esplikatzen du egunkari horiekazterketaren zati batzuetatik kanpo geratu behar izatea.
|
|
12 ETBren azterketarako egun osoko emanaldien grabaketa egin zen aukeratutako aste konposatuan, eta horixe aztertu. Neurketak egiteko, segundoka banatu genituen emanaldiak, eta
|
horren
araberaponderatu.
|
|
artikulu batek eremu jakin batekin zerikusia duen alaez zehazteko, honako irizpidea erabili genuen: ukitzen zen gaiak eremu
|
horrekin
zerikusi espezifikoabazuen, edo eremu horretan izan lezakeen eragin zuzena artikuluan bertan aipatzen bazen, edo, iritzi artikuluen kasuan, egilea eremu horretakoa bazen, orduan erabakitzen zen artikuluak bazuela zerikusiaaukeratutako eremuarekin.
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. MikeCormack ek ondo dioen legez, hizkuntzarik gabe ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago, hizkuntza
|
hori
estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
artikulu batek eremu jakin batekin zerikusia duen alaez zehazteko, honako irizpidea erabili genuen: ukitzen zen gaiak eremu horrekin zerikusi espezifikoabazuen, edo eremu
|
horretan
izan lezakeen eragin zuzena artikuluan bertan aipatzen bazen, edo, iritzi artikuluen kasuan, egilea eremu horretakoa bazen, orduan erabakitzen zen artikuluak bazuela zerikusiaaukeratutako eremuarekin.
|
|
ukitzen zen gaiak eremu horrekin zerikusi espezifikoabazuen, edo eremu horretan izan lezakeen eragin zuzena artikuluan bertan aipatzen bazen, edo, iritzi artikuluen kasuan? egilea eremu
|
horretakoa
bazen, orduan erabakitzen zen artikuluak bazuela zerikusiaaukeratutako eremuarekin.
|
|
Klase sozialaren arabera, irakurleen erditik gora klase ertain zein ertain baxukoak dira.
|
Hori
bai, Nafarroaren kasuan oso markatua da klase altu zeinertain altukoen pisua (%43, 7); EAEn, aldiz, tipologia horiek ez dira %34tikpasatzen.
|
|
Populazioaren banaketa kontuan hartuta ere, desberdintasunak daude Nafarroaeta Baskongaden artean. Bietan handia da hiriburuan bizi diren irakurleenpisua, baina Nafarroaren kasuan kopuru
|
hori
%42, 1era heltzen da; gainera, Nafarroan herri txikien ehunekoa ez da makala: %30, 5 Euskal AutonomiaErkidegoko audientzian, hiriburuetan bizi direnena %37, 7koa da eta herritxikietan bizi direnak %9, 2koa; askoz baxuagoa, beraz.
|
|
Bizkaian ere, EL CORREOren nagusitasunak baldintzatu egiten du, neurri handibatean, herrialde
|
horretako
panorama. Izan ere, hamar egunkari irakurleetatik seik ELCORREO leitzen dute, ondoko taulan ikusten denez.
|
|
Izan ere, hamar egunkari irakurleetatik seik ELCORREO leitzen dute, ondoko taulan ikusten denez.
|
Horrez
gain, herrialde horretakopopulazio erdiak (%49, 8) egunerokoa du periodikoak irakurtzea.
|
|
Hemen, egunkari irakurleen kopurua altuagoa da (%60, 7) etagainera, duplikazio maila %16koa; beraz, egunkari bat baino gehiago irakurtzendutenen presentzia ezin da ahaztu. Bizkaian DEIA bigarren egunkaririk indartsuenabada, Gipuzkoan GARAk betetzen du leku
|
hori
.
|
|
Gipuzkoa da Madrildik bidalitako telebista seinaleen aurrean erantzun baxuenaerakusten duen herrialdea; hala ere, kopuru
|
hori
ez da batere txikia: %63, 5 Gainera, beste herrialdeekiko berezitasunak markatzen dituen ikus entzulegoak arreta gehiagozsegitzen du ETBlen (%12, 5) eta ETB2ren (%19, 8) eskaintza.
|
|
Izan ere, hedabideak eta nortasun kolektiboa argumentu zentraltzat dugun honetan, ETBrenekarpena garrantzitsua da oso.
|
Hori
dela eta, ondoko lerroetan ETBren audientziarenosaeran sakonduko dugu. Horretarako, beti bezala CIES: 1 erabiliko dugu eta, kasu honetan, Euskal Autonomia Erkidegoko biztanleriaren barnean 14 urtetik gorakoen informazioa eskuratuko dugu soilik.
|
|
Orohartuta, nagusiki Madrildik programazioa egin eta igortzen duten irratien garrantziportzentuala %68ra iristen da.
|
Horrez
gain, Eusko Irratiaren eskaintza desberdinakdauden arren (%21, 2), gainerakoak irrati txikiak dira gehienak.
|
|
Gure herrian, telebista, irrati eta egunkari desberdinek eskuratzen duten audientzia zenbatekoa eta zelakoa den aztertzea da atal honen helburua. Erabiliko duguninformazioaz baliatuz, hedabideetatik bidaltzen diren edukiek beren xedera norainoiristen diren eta, maila
|
horretan
, arrakasta izan dezaketen jakitera hurbil gaitezke.
|
|
Prentsa idatziaren pisu kuantitatiboa neurtzean, biztanleen artean norainoko lekualortzen duen begiratzen da. Kopuru
|
horri
Hedapen Indizea deritzo eta horren bidezmila pertsonako zenbat egunkari ale saltzen diren zenbatzen da. Gure inguru hurbilekoherrialdeetan ematen diren kopuruak interesgarriak izan daitezke etxe barruan gertatzen dena hobeto ulertzeko.
|
|
Prentsa idatziaren pisu kuantitatiboa neurtzean, biztanleen artean norainoko lekualortzen duen begiratzen da. Kopuru horri Hedapen Indizea deritzo eta
|
horren
bidezmila pertsonako zenbat egunkari ale saltzen diren zenbatzen da. Gure inguru hurbilekoherrialdeetan ematen diren kopuruak interesgarriak izan daitezke etxe barruan gertatzen dena hobeto ulertzeko.
|
|
Estatu espainiarrean gehiago sakonduz eta Hego Euskal Herriko datuetan arretajarriz, guztiz bestelako parametroetan mugitzen garela ikus daiteke, izan ere Hedapen Indize
|
hori
dexente altuagoa baita gure kasuan.
|
|
EL DIARIO VASCO, aurrekoa bezala Correo enpresak argitaratua, Gipuzkoan, alde nabarmenaz, gehien saltzen den egunkaria da, (OJD): 95.060 ale egunero.Donostian argitaratu eta herrialde
|
horretan
du bere erosleria.
|
|
Egunkari desberdinek kaleratzen dituzten ale bakoitza zenbat jendek irakurtzenduen jakitea interesgarria izaten da, euskarri
|
horren
penetrazioa eta proiekzio sozialaneurtzean. Hala ere, datu honek bi desbideraketa dakartza berez:
|
|
Hala ere, datu honek bi desbideraketa dakartza berez: egunkari nagusienekbeti dute ale bakoitzeko irakurle gehiago eta, EUSKALDUNON EGUNKARIArenkasuan, euskara hutsez dela eta, jakina denez hizkuntza
|
horren
ezagutza ez dago tokizein maila guztietara zabalduta, oraindik.
|
|
Izan ere, hamalau urtetik gorako bi miloi t' erdiko populazioa duen EuskalHerri penintsularretik, %54, 1ek egunerokoa du egunkaria irakurtzea.
|
Hori
bainogehiago dena, aipatzekoa da, halaber, egunkari bakarra irakurri ez ezik bi eta hirueskuratu eta irakurtzeko zaletasuna erakusten dutenen kopurua: %20, 7.
|
|
Halaber, Madrildik emisioak eskaintzen dituztenen pisua oso garrantzitsua da, etakuantitatiboki
|
horrek
indarra kentzen die irrati lokalei.
|
|
Oro har, bertoko irrati emandegien pisua ez da oso altua eta
|
horrek
eragina duEusko Irratiaren barruan kokatzen diren emisioen arrakastan. Radio Euskadi, EuskadiIrratia, Euskadi Gaztea eta Radio Vitoria batera hartuta, kontsideratuenak direnenartean bigarren postuan kokatzen dira, eta bereziki datu baikorrak dituzte Araban etaGipuzkoan, arrazoi desberdinak direla medio.
|
|
izeneko euskarazko humore tartea dakarkigu astero. Nolanahi ere, utzitako toki
|
hori
anekdotikoa da, pentsamoldeen garapenaren lekuko.
|
|
Frantses estatuak deszentralizazio politikoaren prozesua martxan jarri zuenunean, tokian tokiko hedabide berrien eta apostu mediatikoen eremu bilakatu zenean, irratigintza publikoak inguru berri
|
horretara
egokitzen saiatzea besterik ez zuen, merkatuko parteak galtzeko arriskua izanik, programen gaiaren inguruan ekimenenjabetasuna galdu ondoren.
|
|
1986tik aurrera, deszentralizazio
|
hori
ausarki geldiarazia izan zen. Radio FranceRoussillon izenekoa sarearen hogeita hemeretzigarren eta azken estazioa izan zen21.Politika publiko honen garapenak bat egin zuen 1981 eta 1982an Estatuak bultzaturikodeszentrali zazio politikoaren prozesu orokorraren moteldurarekin.
|
|
hauen adibide batzuk AlsaziakoFrance 3 Rund Um eta Lille-ko Europole dira. Tokian tokikoaz, mugaz gaindikoaz etaEuropaz azaltzen den interes berri
|
hori
, 1992 urteko gertakizun batzuen elkarketakazal ditzake: Frantziako eskualdeetako bigarren hauteskundeek, 1992ko martxoan, garrantzi berria hartu zuten, Europak eta eredu federalistek gero eta gehiago markatzenduten paisaia politikoan, subiranotasunaren printzipioan oinarrituta.
|
|
Estado y tendencias de losmedios en España delakotik atereak izan dira.
|
Hori
bai, Hego Euskal Herriko datu globalak guk kalkulatuditugu, CIESen 1999ko lehen olatuko datuak erabilita.DEIA, EL PERIODICO DE ALAVA eta GARAren kasuan, ez dago OJDren daturik. Lehen bienkasuan kontrol sistema horretatik kanpo daudelako eta, GARAri dagokionez, sortu berria izanik, aztertuaizateko beharrrezkoa zen denbora bete ez duelako.
|
|
Hori bai, Hego Euskal Herriko datu globalak guk kalkulatuditugu, CIESen 1999ko lehen olatuko datuak erabilita.DEIA, EL PERIODICO DE ALAVA eta GARAren kasuan, ez dago OJDren daturik. Lehen bienkasuan kontrol sistema
|
horretatik kanpo
daudelako eta, GARAri dagokionez, sortu berria izanik, aztertuaizateko beharrrezkoa zen denbora bete ez duelako. Hiruren kasuan, egunkarietan bertan emaniko datuaksartu ditugu taulan.Informazio orokorrekoak diren egunkariak bakarrik aipatu ditugu, nahiz eta hauetariko bestelakobatzuek salmenta handiak lortu gure artean, esaterako, MARCA izeneko kirol kazeta.OJDren datuak izan ezean, ARMENTIA et al ek Kazetaritzaren hasi masiak izeneko liburuan (UPV, 2000) emaniko datuak erabili ditugu GARAren kasuan eta baita ere DEIArenean ere.
|
|
Aitzitik, egitate handiagoetan (Euskal Autonomia Erkidegoan, Hegoaldean edota Euskal Herrian) eragina duten albisteak gehiago dira lurralde hauetan gertatu direnak baino. Adibidez, Gasteizko Jaurlaritzak berak hartutakoerabaki baten berri ematen duenean, berri ematea (prentsaurrekoa esaterako) herrialdebatean gertatzen da, baina eragina Euskal Autonomi Erkidego osora heda daiteke.Ezberdintasun
|
hori
neurketak egiteko erabili dugun metodologiaren ondorioa da: izanere, gertaerak leku jakin batean gertatzen dira gehienetan (eta horretarako erabili dugunneurketa unitatea herrialdea izan da, Iparraldea bere osotasunean herrialdetzat hartudugularik).
|
|
Bigarrenik, Euskal Herriaren barnera begiratuta, maila ezberdinak (herrialde bakoitza, Euskal Autonomia Erkidegoa, Hegoaldea etaIparraldea, eta Euskal Herria bere osotasunean) zein gairen inguruan osatzen direnaztertuko dugu.
|
Horretarako
Hegoaldean argitaratzen diren egunkarietako item edo azterketa unitate guztiak (hots albisteak zein iritzi artikuluak) hartuko ditugu kontuan.3
|
|
Aldea nabarmena dela uste dugu, biek zuzendaritza bera dutela kontuan hartuta. Ezberdintasun
|
hori
, neurri handi batean, programen jatorri ezberdinarekin lotuta dago, 29 taulak erakusten digunez.
|
|
Kirolari dedikaturiko denboran ematen den ezberdintasunik handiena, ETB1eko egun osokoprogramazioan kirolak berebiziko lekutzarra eskuratzean datza.
|
Horren
ondorioz, euskarazko kanaleankirola ez da albistegietan aparteko tarterik izatera iristen; aldiz, ETB2k kirol programaziorik ez duenez, hainbat minutu dedikatzen dizkio gai honi berri saioetan.
|
|
Ezberdintasun ideologikoei gagozkielarik, gogora dezagun EUSKALDUNON EGUNKARIAketa GARAk bakarrik eskaintzen diotela nolabaiteko arreta Iparraldeari, Hegoaldekoprentsaren aldetik. Oraingo datuetan ikus dezakegunez, gainera, arreta
|
horren
zatigarrantzitsu bat euskararekin lotura duten gaietan fokatzen da. Bestalde, egunkariabertzaleak eta gainerakoak bereizten dituen beste puntu bat, Euskal Herri osoariematen dioten izaeran datza:
|
|
geografiari lotutako egitatea den bitartean, lehenengoentzat Euskal Herria egitate politikoa ere bada.Egunkari abertzale eta erregionalisten artean auzi honen inguruan dagoen aldea, gainera, oso nabarmena da: lehenentzat politikazko albisteen erdiek baino gehiagokEuskal Herri osoarekin zerikusia duten gaiak aipatzen dituzte; bigarrenentzat, ordea, mota
|
horretako
albisteak politika gaietako %10etik behera dabiltzala kasu gehienetan.
|
|
Hala gertatzen da Hego Euskal Herriko egunkari probintzialekin. Baina harantzago ere badoaz, eta bidaia
|
horretan
ez dute islatzen Euskal Herri osoa, zati bat baizik: aurrekoetan bezala, berriro ere probintziaren eta Euskal Herriaren arteko maila agertzen zaigu hemen.
|
|
Bata (GARA) ez Nafarroako Hobekuntza ezta Gernikako Estatutua onartu ez dituen mugimendu politikobaten babespean sortua delako. Mugimendu honek, ezker abertzaleak preseski, Hegoaldeko lurraldeen arteko zatiketa izan du hain zuzen ere eredu politiko
|
hori
errefusatzeko arrazoi nagusienetakoa. Bestalde, mugimendu honek Nafarroan izan duen presentzia, nabarmen handiagoa izan da EAJk izan duena baino.
|
|
Baina bere atzetik hizkuntza egitasmoa agertzeak, zalantzarik gabe Euskal Herria beste modu batean ikustera eraman du, ez hainbeste sistema politikoek egituratzen duten parametroetan oinarrituta, hizkuntzarenerrealitatean oinarrituta baizik. Berea, neurri batean, hizkuntza komunitatean oinarritutako erreferentzia eremua da, nahiz eta ez den
|
horretara
mugatzen, eta nahiz etahizkuntza egitasmoak eta egitasmo politikoak zirt zart bereizterik ez dagoen.
|
|
Oraingoan honako galderahau egin dezakegu: baldintzatzen ote du erabilitako hizkuntzak irudi
|
hori
–Izan ere, hizkuntzak komunitatea osatzen du, hiztunen komunitatea hain zuzen.
|
|
Nabarmenenak, Iparraldeangertatutakoen inguruan agertzen dira: mota honetako albisteak EUSKALDUNONEGUNKARIAren albiste guztien %11 diren bitartean, GARAn %4ra jaisten da portzentaje
|
hori
. Horren aldean, GARAn zertxobait gehiago agertzen dira Gipuzkoan gertatutakoak, eta bai orokorrean aldi berean Euskal Herri osoan gertatzen direnak ere.Edozein modutan ere, ezberdintasun txiki horien gainetik antzekotasuna nabarmenageri da.
|
|
mota honetako albisteak EUSKALDUNONEGUNKARIAren albiste guztien %11 diren bitartean, GARAn %4ra jaisten da portzentaje hori.
|
Horren aldean
, GARAn zertxobait gehiago agertzen dira Gipuzkoan gertatutakoak, eta bai orokorrean aldi berean Euskal Herri osoan gertatzen direnak ere.Edozein modutan ere, ezberdintasun txiki horien gainetik antzekotasuna nabarmenageri da.
|
|
Adibidez, Gasteizko Jaurlaritzak berak hartutakoerabaki baten berri ematen duenean, berri ematea (prentsaurrekoa esaterako) herrialdebatean gertatzen da, baina eragina Euskal Autonomi Erkidego osora heda daiteke.Ezberdintasun hori neurketak egiteko erabili dugun metodologiaren ondorioa da: izanere, gertaerak leku jakin batean gertatzen dira gehienetan (eta
|
horretarako
erabili dugunneurketa unitatea herrialdea izan da, Iparraldea bere osotasunean herrialdetzat hartudugularik). Oso gauza gutxi gertatzen dira, esaterako, Euskal Herri osoan aldi berean (eguraldia, euskararen aldeko kanpaina bat, e.a.). Toki jakinetan gertatu baina eraginaEuskal Herri osoan duten jazoerak, ordea, askoz gehiago dira.
|
|
Frantziako kasua alde batera utzi dugu, ikusi dugunez Hegoaldeko prentsak osoarreta gutxi jartzen baitio herrialde
|
horri
, euskarazko egunkariak izan ezik. Frantziarekin zerikusia duten artikuluak argitaratzen direnean, ez da ukitzen Euskal Herriarekinduen lotura.
|
|
Hurrengo lerroetan ikusiko dugunez, alabaina, EUSKALDUNON EGUNKARIAk Frantziari buruz argitaratzen dituen albisteetan, oro har, Espainiari buruzkoetan sumatu dugun joera bera antzematen da: hots, ekonomiatik birsortzen da Euskal Herriaren eta Frantziaren arteko lotura
|
hori
, nagusiki.
|
|
Edo, zein gaik eragiten duHegoaldea unitate esanguratsutzat hartzea?
|
Horretarako
berriro joko dugu, lehenik, egunkari guztien azterketara, geroago egunkariak banan banan ikusteko. Adierazle gisahonako ezaugarri hau hartu dugu:
|
|
Azken ikuspegi honek (Euskal Herria osotasun politiko gisa) hartzen duen pisuak, dena den, erabat banatzen ditu egunkari abertzaleak eta erregionalistak. Beraz, aurrerago helduko diogu auzi
|
horri
.
|
|
gai honetan duen presentzia (albisteen %13) ez da batez besteduen presentziaren oso ezberdina (%11).
|
Horren aldean
, ekonomia arloan albisteen%36 hartzen ditu beretzat. Beraz, egitate ekonomiko gisa islatzen da egunkarietan.Honek hipotesi bi planteatzera garamatza.
|
|
Euskal Herri osorako politikagintza indartuz joan den neurrian, Euskal Autonomia Erkidegorakoa ahuldu egin da. Baina Lizarra Garaziko itunetiksortu den politikagintza
|
hori
gehienbat egitasmoen mailan burutzen den neurrian, gauzapenen mailan burutzen direnak oraindik ere daukagun egituraketa juridiko politikoari lotuta daude, eta hori islatzen da, besteak beste, ekonomiari buruzkoalbisteetan. Gai honen inguruan agertzen diren albiste asko erakunde administratiboekhartutako erabakiekin edota datuak bildu eta emateko erabiltzen diren estatistika sistemekin dute zerikusia.
|
|
Euskal Herri osorako politikagintza indartuz joan den neurrian, Euskal Autonomia Erkidegorakoa ahuldu egin da. Baina Lizarra Garaziko itunetiksortu den politikagintza hori gehienbat egitasmoen mailan burutzen den neurrian, gauzapenen mailan burutzen direnak oraindik ere daukagun egituraketa juridiko politikoari lotuta daude, eta
|
hori
islatzen da, besteak beste, ekonomiari buruzkoalbisteetan. Gai honen inguruan agertzen diren albiste asko erakunde administratiboekhartutako erabakiekin edota datuak bildu eta emateko erabiltzen diren estatistika sistemekin dute zerikusia.
|
|
Estatuaketa egitura administratiboak, esaterako, lurraldea eta herritartasuna definitzen dituzte, eta horien bitartez taldea geografikoki eta sozialki mugatzen.
|
Hori
da, beharbada, estatuak talde nazionalaz egiten duen mugaketaren adibide nabarmenena, baina ezbakarra, estatuak berak duen botere sinbolikoaren indarra kontuan hartuta.
|
|
Hedabideek ere mugatzen dute, kasu askotan, taldea.
|
Hori
egiteko bide bat, berenproduktuaren egituraketan bertan aurki daiteke, informazioaren eremuan adibidez. Albisteen sailkapenak(. Euskal Herria?,. Mundua?,. Espainia?...), informazio praktikoaren edo agendaren hedadurak, eguraldi mapek eta abarrek zehazten dute zein den, hedabide bakoitzarentzat, erreferentzia eremua.
|
|
Albisteen sailkapenak(. Euskal Herria?,. Mundua?,. Espainia?...), informazio praktikoaren edo agendaren hedadurak, eguraldi mapek eta abarrek zehazten dute zein den, hedabide bakoitzarentzat, erreferentzia eremua. Egituraketa
|
horrez gain
, erreferentzia eremuhori albisteen aukeraketan ere baliagarri suertatzen zaie hedabideei: gertaera batengarrantzia (eta horregatik albistegarritasuna), besteak beste, gertatzen den edo eraginaduen eremuaren araberakoa da.1 Lehenengo elurtea, esaterako,, gure lurraldeko?
|
|
Egituraketa horrez gain, erreferentzia eremuhori albisteen aukeraketan ere baliagarri suertatzen zaie hedabideei: gertaera batengarrantzia (eta
|
horregatik
albistegarritasuna), besteak beste, gertatzen den edo eraginaduen eremuaren araberakoa da.1 Lehenengo elurtea, esaterako,, gure lurraldeko? (hots, medioak definitzen duen erreferentzia eremua) lehenengo elurtea da.
|
|
Beren bigarren erreferentzia eremua Euskal Herria da (Euskal Herriarenzati bat, zehazkiago esanda). Hirugarren eremu esanguratsua Estatu Espainiarra da, etaeremu
|
horretan
gertatzen direnak argitaratuak izateko bezain garrantzitsutzat jotzendira. Azkenik, mundua agertzen da laugarren erreferentzia eremu modura.
|
|
gure asmoa ez da egunkariek Euskal Herriaz eraiki duten irudiaren azterketahistorikoa egitea, une jakin batean dagoen errealitatea hedabideetan nola islatzen denikertzea baizik. Une
|
hori
ez-ohikoa edo berria bada, berripaperek ez ohikotasun edoberritasun hori jasotzen ote duten edo nola interpretatzen duten jakin nahi dugu, datuenbilketa eta azterketaren bitartez. Eta horixe eskaintzen digu oraingo azterketak.
|
|
gure asmoa ez da egunkariek Euskal Herriaz eraiki duten irudiaren azterketahistorikoa egitea, une jakin batean dagoen errealitatea hedabideetan nola islatzen denikertzea baizik. Une hori ez-ohikoa edo berria bada, berripaperek ez ohikotasun edoberritasun
|
hori
jasotzen ote duten edo nola interpretatzen duten jakin nahi dugu, datuenbilketa eta azterketaren bitartez. Eta horixe eskaintzen digu oraingo azterketak.
|
|
Bestalde, Lizarra Garaziko itunaren ondorioz, Euskal Herria osotasun politikogisa harturik, egunkariek hedatzen duten irudia koiunturala ala zerbait iraunkorragoaizango ote den erantzuterik ez daukagu. Izan ere, neurri handi batean
|
hori
itun hartatikaurrera abiatutako prozesuaren bilakaerak berak erabakiko baitu.
|
|
Eguneroko programazioan ere, telebista katepribatuen etorrerarekin batera, aldaketa sakonak izan dira, gaur arte iraun dutenakbestalde. Ikus entzuleak erakartzea eta kanal
|
horretara
–lotuta, mantentzea izan dirakate pribatuen dinamikaren eraginez sortu baina gero orokortu egin diren programazio estrategiak4 Programen edukia ikuskizun bihurtu, generoen arteko mugak desagerrarazi, publizitatea programen barruan txertatu eta, oro har, emisio maiztasuna etaprogramen iraupena areagotu eta aurkezleak saioen elementu zentral eta nagusi izaterapasatzea, horiek guztiak izan dira kanal pribatuen etorrerarekin gizendutako joerak.
|
|
Ondoko lerroetan, ETBren programazioan ageri diren oinarrizko hainbat elementu zehaztuko ditugu, emisio osoa fokatuz lehenengo, eta prime time orduetakoaazkenik. Beti ere, programazio
|
horren bidez
egiten zaigun eskaintzan erreferentzia gisahartzen diren esparru geopolitikoa, kulturala, soziala eta tematikoa nolakoak direnjakiteko asmoz.
|
|
Ondoko lerroetan, kanal bakoitzaren berezitasunei egingo diegu kasu,
|
horretarako
egun osoko programazioari erreparatuz. Aurrerago egingo dugu prime timedelakoan gertatzen denaren azterketa.
|
|
Batak eta besteak oso erreferente ezberdinak eskaintzen dizkiete ikusleei beren edukietan. Datu batek erakusten digu
|
hori
: emanaldiek Euskal Herriarekinzerikusia izatea ala ez.8
|
|
ETBlen emanaldien heren bik baino gehiagok Euskal Herriarekin zerikusia dutenbitartean, ETB2n erdira jaisten da portzentaje
|
hori
. Aldea nabarmena dela uste dugu, biek zuzendaritza bera dutela kontuan hartuta.
|
|
Autorehorien arabera: . Denbora tarte honek berebiziko garrantzia du jendearengan, kateeiburuz duen irudiaren sorkuntzan, eta, aldi berean, iragarleengan, tarte
|
horretako
kateenbalio komertziala definitzeko.?
|
|
Programaziogintzaren urrezko ordu horiek dira, Peiro ren esanetan, lehiakortasunanagusitu dela erakusten dutenak, eta borroka
|
horren
joko esparrua eta arauakdefinituko dituztenak. –Evolucion del prime time televisivo en Cataluña.
|
|
a) Homogeneotasuna jabetu da prime time aldiaz eta
|
hori
programen edukietan, generoetan eta, oro har, programatzaileek erabiltzen dituzten programazio tekniketan nabaritzen da.
|
|
Lehenago esan dugun bezala, bi kanalen arteko erlazioak neurri batean elkarrenarteko espezializazioan eta osagarritasunean mantendu dira. Joera
|
hori
–zeinarenarabera ETBlen ia film luzerik eskaintzen ez den, eta ETB2k erretransmisio edotaHaur/ Gazteentzako programarik ematen ez duen, prime time aldian ere gauzatzen da.
|
|
egotea helburu dutenen artean kokatzen delako eta lehiakortasunarenarauak bere egin dituelako. Fikzioak eskuratzen duen pisutzarra da
|
horren lekuko
.
|
|
Goiko taulari begirada azkar bat emanez ikusten den legez, kanal batean sendoagertzen den generoak ez du leku gehiegirik bestean; eta alderantziz.
|
Hori
, behin bainogehiagotan aipatu dugun osagarritasuna prime time aldian areagotu egin izanarenadierazgarria besterik ez da.
|
|
Alegia, hemengo gaiak, pertsonaiak, lekuak edo istorioak kontatzen dira sarriago beste orduetan baino.
|
Horrek
ematen dio, duda barik, bertokotasun handia Euskal Telebistarenprime time aldiari.
|
|
Gorakada
|
horren
atzetik, kanal bietan Informazio saioek duten lekua eta, ETBlenkasuan, Kirol erretransmisioak eta Magazinak daude.
|
|
Gutxi gorabehera, emisio ordu guztien erdiak ez du zerikusirik gaietan, pertsonaietan edo produkzioan Euskal Herriarekin.
|
Horren
arrazoien artean dago, nola ez, ETB2n kanpoko produkzioak nagusi izatea. Espainian ekoitziriko produktuen presentzia %17koa da, eta beste tokietakoa %53koa.
|
|
Era berean, Iparraldearen berri Euskal Herri osora hedatzen daIparraldearen Orena saioaren bitartez. Hala ere, begi bistakoa da bere herrialdeko izaera, Hegoal dean gertatzen den ezer ez baita aipatzen albistegi
|
horretan
. Esandakoarenadibide gisa Aberri Eguneko ekitaldien albistea jarri ahal dugu:
|
|
Donibane Garazinegindako ekitaldien berri eskaini zen, baina Hegoaldeko ekitaldien aipu bat ere egingabe. Izaera territorial
|
horrek
bultzatu gaitu albistegi hau gure analisitik kanpoan uztera.
|
|
Izan ere, albistegien bidezbeste saioetan baino agian argiroago islatzen dira kanalaren ildo editorialaren nondiknorakoak eta, oro har, erreferentziatzat dituen lurraldea, pertsonaiak eta gaiak, besteakbeste. Geure ikerketa honetan helburu
|
hori
izan dugu: ETBren albiste saioetan miatuz, egiten den Euskal Herriaren definizioa eta errepresentazioa nolakoak diren jakitea hainzuzen.
|
|
Azpiatal honen hasieran azaldu dugu albistegien aukeraketa egitean Iparraldearen Orena saioa kanpoan utzi dugula, bai eta
|
horretarako
arrazoiak eman ere. Honainoiritsita, hauxe argudia lezake norbaitek:
|
|
Batetik planteamendu bera ezbaita gertatzen herrialde penintsularrekin: Hegoaldeko herrialdeek ere beren albistegiadute, baina
|
horrek
ez du ekiditen, aztertzen ari garen albistegietan herrialde horietangertatzen direnek agerpen garrantzitsua izatea (Nafarroaren agerpen txikiari, geroxeagoerreparatuko diogu). Bestetik, argudio horrek baliorik izatekotan, euskarazko kanalerako balioko luke, ez gaztelaniazko kanalerako, azken honetan Iparralderako albistegirikeskaintzen ez dela kontuan izanda.
|
|
Hegoaldeko herrialdeek ere beren albistegiadute, baina horrek ez du ekiditen, aztertzen ari garen albistegietan herrialde horietangertatzen direnek agerpen garrantzitsua izatea (Nafarroaren agerpen txikiari, geroxeagoerreparatuko diogu). Bestetik, argudio
|
horrek
baliorik izatekotan, euskarazko kanalerako balioko luke, ez gaztelaniazko kanalerako, azken honetan Iparralderako albistegirikeskaintzen ez dela kontuan izanda. Honi, gainera, lehenago azaldutako zerbait gehitubehar diogu:
|
|
Azpimarragarria da, gai honen inguruan, Nafarroari eskaintzen zaionarreta txikia: kontuan hartuta bere erakunde politiko propioak dituela (Euskal Autonomia Erkidegoaren parekoak, Foru Hobekuntzatik datozenak), ia ez da agertzen herrialde
|
horri
soilik dagokion politika albisterik, Euskal Autonomia Erkidegoari soilikdagozkionak %39 izanik. Gizarte gaietan, ordea, Nafarroak badu presentzia aipagarria: Bizkaiaren pare, eta Arabak baino handiagoa.
|
|
Kiroletan, berriro ere Nafarroari emandako arreta txikia dugu aipagai. Dena den, datu hau interpretatzeko, gogoratu beharra dago ezen datu bilketa burutu zenean (1999ko udaberrian) Osasuna taldea Espainiako Ligaren 2 mailan zegoela,
|
horrek
dakarren medioetako agerpen txikiarekin. Futbolari buruzko informazioak (talde handieningurukoak bereziki) kirol albisteetan duen presentzia kontuan hartuta, hortik uler dai
|
|
El Correo taldea 80ko hamarkadan hasi zen hedatzen, El Correo Español El Pueblo Vasco argitaratzen zuen Bilbao Editorial enpresak hasitako garapen politikarekin.Lehendik berea zuen El Diario Vasco gipuzkoar egunkaria argitaratzen zuen SociedadVascongada de Publicaciones; baina hamarkada
|
horretan
, hainbat prentsa enpresatradizionalen krisiaz baliatuta (EDICA, nagusiki), erosketa zabalak egiten hasi zenEstatu osoan zehar, hainbat probintziatako egunkariak bereganatuz. Gaur egun 11 (hamaika) egunkari kontrolatzen ditu, eta baita horiek eta beste hainbat egunkarik banatzen dituzten aldizkariak eta gehigarriak (Suplemento Semanal, Suplemento TV,...) argitaratzen dituen Taller de Editores enpresa ere.
|
|
1977an sortu zen ElPais egunkaria argitaratzeko, eta denborarekin lotura estuak eratu dira bera eta Santillana argitaletxearen artean, zeina, azken batean, bere hedapen estrategiaren oinarriaizan den. Gaur egun kultur industria gehienetan dihardu, esan bezala, nagusitasun posizioetan guztietan ere, nahiz eta
|
horretarako
kanpoko hainbat enpresaren laguntzaere behar izan duen. Prentsan, El Pars egunkaria eta El Pais Semanal dira berarenproduktu nagusiak.
|
|
Askoz presentzia esanguratsua du ikus entzunezkoetan, bereziki ordaindu beharreko telebistareneta zerbitzu digitalen gestioan. Bere atal
|
hori
Canal Plus eta Canal Satelite Digitalkontrolatzen dituen Sogecable da. Sogecablek, halaber, hainbat kanal tematikoekoizten ditu CIT s.l. delakoaren bidez (Cinemanfa, Documania, Estilo Viajar, 40TV, Fox Kids,...), eta Cable Antena ren bidez horiek eta beste hainbat komertzializatzendizkie kable sareei.
|
|
Azken aldian, Prisa taldea lokalizaziorako joera modu indartsuan ari da hedatzen: batetik bere egunkarien edizionalizazioarekin, baina bestetik egunkari eta telebistalokaletan ere posizioak bereganatuz, Pretesa ren bitartez. Nonbaiten izatekotan, telekomunika zioetan du hutsunea, hain zuzen ere komunikazioen sektorean etorkizunerakoarlo estrategikoa bilakatzen ari den
|
horretan
.
|