|
2008
|
|
|
Eneka zenbatean hartu dute emakume izentzat? Zelan jakin Egieder
|
emakume
ala gizona den. Galdera horri funts handiagoko galdera batez erantzun genioke:
|
|
|
Galdera horri funts handiagoko galdera batez erantzun genioke: zer garrantzi du gizona ala
|
emakumea
den jakiteak. Zertarako behar dugu jakin?
|
|
|
Azken lan hori egiteko tradizioari eutsi omen diote: gizon izenak dira o atzizkiaz bukatutakoak,
|
emakume
izenak amaieran a dutenak (Eneko/ Oneka, Otsando/ Otsanda...), edota tradizioz ere gizonentzat soilik edo emakumeentzat soilik erabili diren izenak era horretan arautu dituzte. Horrez gain, aranatarren (n) e ospetsua jaso dute izen femeninoentzat (Ane, Julene...).
|
|
|
Horregatik, izen berri gehienak arautzeko, hau da,
|
emakumeentzat
edo gizonezkoentzat izango diren erabakitzeko irizpide orokor bat proposatu da: kontsonantez edo i, o, u bokalez bukatutako izenak gizonezkoentzat izango dira, e eta a bokalez bukatutakoak, berriz, emakumeentzat.
|
|
|
Horregatik, izen berri gehienak arautzeko, hau da, emakumeentzat edo gizonezkoentzat izango diren erabakitzeko irizpide orokor bat proposatu da: kontsonantez edo i, o, u bokalez bukatutako izenak gizonezkoentzat izango dira, e eta a bokalez bukatutakoak, berriz,
|
emakumeentzat
. Emakumeen izenen stocka osatzeko Andre Marien izenak gehitu behar dira eta gizonezkoena biribiltzeko, a edo e bukaera izanda ere, oso zabalduta dauden tradiziozko gizon izenak erantsi9.
|
|
|
kontsonantez edo i, o, u bokalez bukatutako izenak gizonezkoentzat izango dira, e eta a bokalez bukatutakoak, berriz, emakumeentzat.
|
Emakumeen
izenen stocka osatzeko Andre Marien izenak gehitu behar dira eta gizonezkoena biribiltzeko, a edo e bukaera izanda ere, oso zabalduta dauden tradiziozko gizon izenak erantsi9.
|
|
|
Lehendabizi, bide ofizialetatik egiten dira erreklamazioak: ahal den guztia arakatuz, izenari eusteko informazioa bilatzen da, hizkuntza batean edo, berdin dio zeinetan, izen hori
|
emakume
izena dela egiaztatze aldera. Horrelako erreklamazioek kale egiten dutenean, beste jite bateko arteak erabiltzen dira.
|
|
|
Euskal izen guztiak halakoak direla pentsa dezake euskaraz ez dakienak edo euskal tradizio onomastikoa ezagutzen ez duenak. Eneka zenbatean hartu dute
|
emakume
izentzat. Zelan jakin Egieder emakume ala gizona den?
|
|
|
Azken lan hori egiteko tradizioari eutsi omen diote: gizon izenak dira o atzizkiaz bukatutakoak, emakume izenak amaieran a dutenak (Eneko/ Oneka, Otsando/ Otsanda...), edota tradizioz ere gizonentzat soilik edo
|
emakumeentzat
soilik erabili diren izenak era horretan arautu dituzte. Horrez gain, aranatarren (n) e ospetsua jaso dute izen femeninoentzat (Ane, Julene...).
|
|
|
legokiokeen genero gramatikal argirik. Eder izena
|
emakume
edo gizon izena ote da. Ezin, legez, bientzako izan.
|
|
|
Toponimiak hartu du neurri batean, erlijioak betetzen zuen izen harrobiaren papera. Eta Andra Marien toponimoak berdin izan daitezke gizonzein
|
emakume
izena, batez ere, erlijio fedearekin zuten lotura ia ia osorik ahaztu denean.
|
|
|
dirudienez, burua bota zuen zubitik behera.
|
Emakume
ingeles hori Mazarin kalean bizi zen, izeba batekin. Aipagarria da urte horietan Donibane Lohizuneko biztanleriak behera egin zuela? 4.458 biztanle 1876an eta 3.951 biztanle 1896an?, eta pizten ari zen turismoak ere ezin izan ziola populazioari eutsi (Laborde, 2001:
|
|
|
Enciso k ez du kontua argitzen, baina matxinatutako zaurituen zainketari buruz hitz egiten duenean hauxe dio: apaizaren neskamea, Francisca Albizuri, izan zela herrian zenbait hilabetez gelditu zen
|
emakume
bakarra. Hilaren 11 arte medikuaren bi arreba, Pilar eta Epifania Ortíz de Zárate, bertan egon ziren lan bera egiten, «y algunas otras» (Enciso Viana, 1937:
|
|
|
Beste asko, berriz, bakarrik daude eta ez dute hemen karga familiarrik. Datuen arabera, nahiko ohikoa da bakarrik emigratutako
|
emakumeen
eredua.
|
|
|
Bakarrik etorritako
|
emakumeen artean
, seme alabak eduki arren, asko dira bikotekiderik ez dutenak, hau da, ama ezkongabeak dira, banandutakoak edo alargunak, eta beraz, familiaburuak.
|
|
|
Bikotekiderik ez, baina seme alabak dituzten
|
emakume
etorkinen kasuan, seme alaba horiek familiaren ardurapean utzi ohi dituzte; kasu gehienetan amaren aldeko amona izaten da zaintzailea. Gehienetan, hona etorri den emakumearen egoera egonkortzen den neurrian, joera izaten da familia berriz ere elkartzen saiatzea, nahiz eta zailtasunez betetako bidea izaten den.
|
|
|
Bikotekiderik ez, baina seme alabak dituzten emakume etorkinen kasuan, seme alaba horiek familiaren ardurapean utzi ohi dituzte; kasu gehienetan amaren aldeko amona izaten da zaintzailea. Gehienetan, hona etorri den
|
emakumearen
egoera egonkortzen den neurrian, joera izaten da familia berriz ere elkartzen saiatzea, nahiz eta zailtasunez betetako bidea izaten den.
|
|
|
Emigratzeko egitasmoari bakarrik heldu arren, jomuga den tokian familia edukitzea, elementu euskarri garrantzitsuenetariko bat da. Datozen
|
emakume
askok norbaiten bidez datoz, erreferentziaren bat dute, maiz familiarra izan ohi dena. Horrek hauxe esan nahi du:
|
|
|
3.2
|
Emakume
etorkinen egoera jomuga den gizartean
|
|
|
Atal honetan deskribatzen diren emaitzak 2 taulan ageri dira. Emigratzeko arrazoiak ugariak eta konplexuak dira, baina, oro har,
|
emakumeak
bizi egoera hobetzeko etortzen dira, hau da, motibazio ekonomikoei jarraituta. Emigratzearen oinarrizko arrazoia ekonomikoa da latinoamerikarrentzat, hala ere, familiarekin berriro biltzea bigarren motibazioa da beraientzat.
|
|
|
Emigratzearen oinarrizko arrazoia ekonomikoa da latinoamerikarrentzat, hala ere, familiarekin berriro biltzea bigarren motibazioa da beraientzat. Magrebeko eta Ekialdeko Europako
|
emakume
taldeetan, bi motibazio nagusi daude, alde batetik ekonomikoa, eta bestetik, familiarra. Emakumeen artean, prestakuntza, babes politikoa edo bestelako arrazoiak, gutxitan agertzen dira, X2 (8)= 47,40; p= 0,000.
|
|
|
Magrebeko eta Ekialdeko Europako emakume taldeetan, bi motibazio nagusi daude, alde batetik ekonomikoa, eta bestetik, familiarra.
|
Emakumeen artean
, prestakuntza, babes politikoa edo bestelako arrazoiak, gutxitan agertzen dira, X2 (8)= 47,40; p= 0,000.
|
|
|
Sarritan gertatzen da jatorrizko herrialdeak bizi duen krisiaren ondorioz,
|
batbatean
emakumearen egoera familiarra estutu egiten dela, eta emakumeak egoera estu horrek bultzatuta hartzen du emigratzeko erabakia.
|
|
|
Sarritan gertatzen da jatorrizko herrialdeak bizi duen krisiaren ondorioz, batbatean emakumearen egoera familiarra estutu egiten dela,
|
eta
emakumeak egoera estu horrek bultzatuta hartzen du emigratzeko erabakia.
|
|
|
|
Emakume
asko eta asko profesio edo lanbide batekin etortzen dira euren jatorrizko herrialdeetatik, bai akademikoki prestakuntza hori jaso dutelako, edota bai lan jakin bat garatuz lan esperientzia hori eskuratu dutelako. Beren prestakuntza, beraz, ona da,% 53k derrigorrezko bigarren mailako hezkuntza du eta% 29k unibertsitatekoa.
|
|
|
Ekialdeko europarren hezkuntza maila altuena da,% 42,8 unibertsitatera joan da, Magrebekoena berriz, baxuena,% 16k ez du ikasketarik, X2 (10)= 54,62; p= 0,000 Gutxi dira, beraz, ikasketa maila baxuarekin iristen diren
|
emakume
etorkinak. Ikasketa maila baxua duten horiek normalean Afrikako landa eremuetatik, eta Europako gutxiengo nomadetatik etorritakoak izaten dira:
|
|
|
Lanari dagokionez, bai jatorrizko bai jomuga den herrialdean% 75,3k lana du. Magrebtarren erdiak baino gehiagok, eta latinoamerikarren eta Ekialdeko europarren hiru laurdenak, lan egiten zuten beren jatorrizko herrialdeetan, baina gizarte berrian, bakarrik Latinoamerikako
|
emakumeek
dute lan tasa altuagoa. Gaur egun, lan egoera ez da berdina denentzat, Latinoamerikako emakume gehienek lana lortzen badute ere(% 81,8), Ekialdeko Europako eta Magrebeko populazio erdiak bakarrik etxetik kanpo lan egiten du, X2 (2)= 15,67; p= 0,012.
|
|
|
Magrebtarren erdiak baino gehiagok, eta latinoamerikarren eta Ekialdeko europarren hiru laurdenak, lan egiten zuten beren jatorrizko herrialdeetan, baina gizarte berrian, bakarrik Latinoamerikako emakumeek dute lan tasa altuagoa. Gaur egun, lan egoera ez da berdina denentzat, Latinoamerikako
|
emakume
gehienek lana lortzen badute ere(% 81,8), Ekialdeko Europako eta Magrebeko populazio erdiak bakarrik etxetik kanpo lan egiten du, X2 (2)= 15,67; p= 0,012.
|
|
|
|
Emakume
etorkinek dakarten formazioa eta euren herrialdeetan garatutako gaitasun profesionala edozein delarik ere, emakume etorkinek lanbide jakinetarako sarbidea baino ez dute, Atzerritarren Legeak ez baitie uzten kualifikatutako esparru profesional baterako lan baimena eskuratzen.
|
|
|
Emakume etorkinek dakarten formazioa eta euren herrialdeetan garatutako gaitasun profesionala edozein delarik ere,
|
emakume
etorkinek lanbide jakinetarako sarbidea baino ez dute, Atzerritarren Legeak ez baitie uzten kualifikatutako esparru profesional baterako lan baimena eskuratzen.
|
|
|
|
Emakume
gehien kontratatzen duen segmentuaren barruan, zerbitzuetan, emakume etorkinen aukerak dira etxeko lanak egitea edota adineko pertsonak zaintzea, eta neurri txikiagoan, ostalaritzako lanposturik gutxietsienetan aritzea. Emakume etorkinei eskaintzen zaizkien lanak, prestigiorik gutxien duten merkatuko segmentuetatik etortzen dira eta segmentu bakoitzaren barruan, lanik prekarioenak izan ohi dira, biztanleria autoktonoarentzako onargarriak ez diren baldintzak dituzten haiek.
|
|
|
Emakume gehien kontratatzen duen segmentuaren barruan, zerbitzuetan,
|
emakume
etorkinen aukerak dira etxeko lanak egitea edota adineko pertsonak zaintzea, eta neurri txikiagoan, ostalaritzako lanposturik gutxietsienetan aritzea. Emakume etorkinei eskaintzen zaizkien lanak, prestigiorik gutxien duten merkatuko segmentuetatik etortzen dira eta segmentu bakoitzaren barruan, lanik prekarioenak izan ohi dira, biztanleria autoktonoarentzako onargarriak ez diren baldintzak dituzten haiek.
|
|
|
Emakume gehien kontratatzen duen segmentuaren barruan, zerbitzuetan, emakume etorkinen aukerak dira etxeko lanak egitea edota adineko pertsonak zaintzea, eta neurri txikiagoan, ostalaritzako lanposturik gutxietsienetan aritzea.
|
Emakume
etorkinei eskaintzen zaizkien lanak, prestigiorik gutxien duten merkatuko segmentuetatik etortzen dira eta segmentu bakoitzaren barruan, lanik prekarioenak izan ohi dira, biztanleria autoktonoarentzako onargarriak ez diren baldintzak dituzten haiek.
|
|
|
Magrebtarrek eta Ekialdeko europarrek, ia erdiak, ez dute baimenik, X2 (2)= 8,85; p= 0,012 Dagozkien lan baimenak ez dituzten neurrian, enplegurako eta beste oinarrizko baliabide batzuetarako legezko sarbidea erabat itxita geratzen zaie. Ondorioz, legez kanpoko lana egitea beste aukerarik ez dute egoera horretan dauden
|
emakume
etorkinek.
|
|
|
Lan irregularra egitearen legezko ondorioetatik harago, badira bestelako ondorioak ere: egoera irregularrean dauden
|
emakume
etorkinek lan esparruan duten babes falta, ahuldade sentsazioa eta sufritzen dituzten esplotazio egoerak.
|
|
|
Etxebizitza lortzea da
|
emakume
etorkinentzako hona egokitzeko arazo larrienetarikoa. Zailtasunak ugariak diren arren (etxebizitzak garestiak, elkarbizitza arazoak, gehiegizko eskakizunak), gehienek lortzen dute zenbait estrategiaren bitartez:
|
|
|
bigarrenez alokatuz, lan egiten den etxean bertan bizi izanez interna modura, elkartasuna eta laguntza instituzionala jasoz. Kasu honetan ere, etxebizitza lortzeko zailtasunekin lotuta, bada Magrebeko eta Ekialdeko
|
emakume
etorkinen artean biztanleria oso marjinala(% 12 eta% 9,5), marjinalitate baldintzetan emigratzen duena eta kalean bizi dena, X2 (2)= 5,86; p= 0,053.
|
|
|
dela diote, eta beren herrialdeetan dagoen jendearekin, ertaina?. Bertako populazioarekin duten harremana txikiagoa da Magrebeko
|
emakumeei
dagokienez, latinoamerikarrek eta Ekialdeko europarrek dutenarekin konparatuta, F (2,195)= 4,21; p= 0,016.
|
|
|
|
Emakume
etorkinen artean oso ohikoa da jatorrizko herrialdeetan dauden senitartekoekin lotura mantentzea, batez ere, bertan seme alabak utzi dituztenean.
|
|
|
Baina, errealitatea, bestelakoa da:
|
emakume
etorkinek parte hartzen duten laneta formazio espazioetan, nagusiki, etorkinak diren emakumeek baino ez dute parte hartzen. Ondorioz, dinamika horrek harremanak sustatzen ditu jatorri desberdineko etorkinen artean, etorkinen eta autoktonoen artean baino gehiago.
|
|
|
Baina, errealitatea, bestelakoa da: emakume etorkinek parte hartzen duten laneta formazio espazioetan, nagusiki, etorkinak diren
|
emakumeek
baino ez dute parte hartzen. Ondorioz, dinamika horrek harremanak sustatzen ditu jatorri desberdineko etorkinen artean, etorkinen eta autoktonoen artean baino gehiago.
|
|
|
Ondorioz, dinamika horrek harremanak sustatzen ditu jatorri desberdineko etorkinen artean, etorkinen eta autoktonoen artean baino gehiago. Sare horiek,
|
emakume
etorkinak eta bertako biztanleak lotzen dituztenak, bereziki erlazionatuta daude etorkinekiko laguntzarekin, hasierako laguntza sarearekin eta lanarekin.
|
|
|
3.3
|
Emakume
etorkinen ongizatea eta osasun mentala
|
|
|
Helburu gutxi batzuk lortu dituztela pentsatu arren, haien estres maila gehiegizkoa ez dela deritzote eta eskerrak ematen dituzte emigratzeko aukera izateagatik. Oro har, jomuga den gizartean gaur egun
|
emakumeek
duten egoera, ekarri zituzten aurreikuspenekin konparatuta, berdina edo hobea da.
|
|
|
Baina, pertsona guztiek ez dituzte aukera berdinak beren herrialdeetatik ateratzeko eta migrazio prozesu bati ekiteko. Ekialdeko europarrek eta latinoamerikarrek, Magrebeko
|
emakumeek
baino esker gehiago adierazten dute aukera hau izateagatik, F (2,192)= 3,40; p= 0,035 Antzekoa jazotzen da gaur egun duten satisfazio mailarekin, magrebtarrek satisfazio txikiena adierazten dute, eta latinoamerikarrek, berriz, handiena, F (2,132)= 6,85; p= 0,001.
|
|
|
Jatorri desberdineko
|
emakumeen
migrazio egitasmoa eta ongizatea. Genero ikuspuntutik egindako ekarpenak
|
|
|
Azterlan honetan Euskal Herrian bizi diren jatorri desberdineko 201
|
emakume
etorkinen egoera psikosoziala aztertuko da. Beren ongizate maila eta osasun mentala azalduko dira, genero ikuspuntutik eragiten duten aldagaien arteko harremanak deskribatuz.
|
|
|
Beren ongizate maila eta osasun mentala azalduko dira, genero ikuspuntutik eragiten duten aldagaien arteko harremanak deskribatuz. Elkarrizketatutako
|
emakumeen artean
,% 77,1 Latinoamerikakoa da,% 12,4 Magrebekoa eta% 10,4 Ekialdeko Europakoa. Migrazio prozesuaz eta hona egokitzeko prozesuaz egiten duten balantzea positiboa da eta osasun oneko emakumeak izan ohi diren arren, emigratzeak suposatzen duen aldaketaren gogortasunak emakume etorkinen osasun mentalean eragina du:
|
|
|
Elkarrizketatutako emakumeen artean,% 77,1 Latinoamerikakoa da,% 12,4 Magrebekoa eta% 10,4 Ekialdeko Europakoa. Migrazio prozesuaz eta hona egokitzeko prozesuaz egiten duten balantzea positiboa da eta osasun oneko
|
emakumeak
izan ohi diren arren, emigratzeak suposatzen duen aldaketaren gogortasunak emakume etorkinen osasun mentalean eragina du: % 42k sintoma depresiboak ditu,% 45ek somatikoak eta% 57k antsietate sintomak.
|
|
|
Elkarrizketatutako emakumeen artean,% 77,1 Latinoamerikakoa da,% 12,4 Magrebekoa eta% 10,4 Ekialdeko Europakoa. Migrazio prozesuaz eta hona egokitzeko prozesuaz egiten duten balantzea positiboa da eta osasun oneko emakumeak izan ohi diren arren, emigratzeak suposatzen duen aldaketaren gogortasunak
|
emakume
etorkinen osasun mentalean eragina du: % 42k sintoma depresiboak ditu,% 45ek somatikoak eta% 57k antsietate sintomak.
|
|
|
% 42k sintoma depresiboak ditu,% 45ek somatikoak eta% 57k antsietate sintomak. Migratze dolua, jatorrizko herrialdean geratu den familia eta bakardadea, familia egituraren ezaugarriak, gizarte harremanak, lana eta irregulartasun egoerarekin lotutako urrakortasuna dira, beste batzuen artean,
|
emakume
etorkinen ongizatea eta osasun mentala esplikatzen dituzten arrazoiak.
|
|
|
Ikerketa askok salatu dute migrazio prozesuetan
|
emakumeek
izan duten rol aktiboa alde batera utzi izana. Hamarkada gutxi batzuk arte immigrazioa aztertzeko erabili diren azalpenak irteera esplikatzeko motibazio ekonomikoetan oinarritzen ziren, eta lanaren banaketa argitzeko, sistema produktibo erreproduktiboan.
|
|
|
Modu sistematikoan,
|
emakume
etorkina, beste norbaiten lagun gisa tratatu izan da, eta elkarrekin egindako migrazio egitasmoan emakumeak izan dituen eragina eta autonomia gutxietsi dira. Oro har, abiapuntua honako hau da:
|
|
|
Modu sistematikoan, emakume etorkina, beste norbaiten lagun gisa tratatu izan da, eta elkarrekin egindako migrazio egitasmoan
|
emakumeak
izan dituen eragina eta autonomia gutxietsi dira. Oro har, abiapuntua honako hau da:
|
|
|
Oro har, abiapuntua honako hau da: ?
|
emakumea
–kategoria homogeneo gisa.
|
|
|
kategoria homogeneo gisa. Horrela,
|
emakume
kategoria horren errepresentazio hedatuenetariko batean sakontzen da: bere pasibotasunean (Lipszyc, 2004).
|
|
|
Haien papera kontuan hartzen zenean, familiaren barnean kokatzen zen, ugalketa arloko funtzioen hedapena bezala (Izzard, 1985).
|
Emakume
etorkinei buruz eta migrazioetan duten parte hartzeari buruz egin ziren lehenengo ikerketetan, arrazoi sozialek justifikatzen zuten haien bizileku aldaketa, adibidez, alarguntasuna, banantzea edota nahi gabeko ezkontza sahiestea (Vicente, 2006).
|
|
|
Laurogeiko hamarkadatik aurrera,
|
emakume
etorkinek indarra hartu zuten migrazio ibilbideetan, beraiek baitziren eta baitira askotan prozesua hasi eta familia biltzen dutenak. Oro har, bi patroi desberdin bereiz daitezke (Solé, 2000):
|
|
|
Gaur egun, immigrazioaren feminizazioa gertatzen ari da, non
|
emakumeak
beren herrialdetik ateratzen diren lana bilatzeko helburuarekin, gizonak egiten duen bezala (Gregorio, 1997, 1998; Izquierdo, 2000). Hala ere, bigarren mailako arrazoiak aztertzean, prestakuntza hobetzea eta egonkortasun afektiboa lortzea agertzen dira; gizonen artean, berriz, askatasuna eta dirua (Izquierdo, 2000).
|
|
|
Gregorio-k (1997) bi konzeptu deskribatuz, talde domestikoa eta gizarte sareak, migrazioa azaldu eta genero ikuspuntua barneratzen duen eredu bat proposatzen du. Lehenengo kontzeptuarekin ikusarazi nahi du, bai gizonek eta bai
|
emakumeek
, familiaren iraupena segurtatzen dutela, eta horren ondorioz, edozein pertsona izan daitekeela hautagai etorkina izateko eta taldearen beharrak asebetetzeko. Bestaldetik gizarte sareak jatorrizko herrialdean dauden pertsona ezagunek eta jomuga den gizartean daudenek osatzen dituzte, eta etorkinek duten babesa irudikatzen dute.
|
|
|
Bestaldetik gizarte sareak jatorrizko herrialdean dauden pertsona ezagunek eta jomuga den gizartean daudenek osatzen dituzte, eta etorkinek duten babesa irudikatzen dute. Talde horien laguntza eta ezaugarriak erabakigarriak izaten dira etorkin bihurtzen den gizona edo
|
emakumea
aukeratzeko.
|
|
|
Ikerlan batean, non
|
emakume
dominikarren eta marokoarren egoera konparatzen den (Gregorio eta Ramírez, 2000), ikus daitekeenez, bai jatorrizko bai jomuga den herrialdean duten estatusak eragina du emigrazioarekin gertatzen diren aldaketen pertzepzioetan eta familiarekin dituzten eskakizunetan.
|
|
|
Dominikar Errepublikako gizartean,
|
emakumeek
estrategia produktiboen bidez, etxera dirua eramaten dute. Hala ere, haien lanaren balioa ez da onartzen lan merkatu formalean edo ez formalean, ez sozialki ezta ekonomikoki ere.
|
|
|
Marokon saritzen den papera etxekoandrearena, amarena edota emaztearena da, eta rol hori bertan behera uztea edo jaramonik ez egitea, zigortuta dago. Horregatik, oro har, Marokoko
|
emakumeek
ez dute aldarrikatzen eta desiatzen etxetik kanpo lan egitea, betebehar eta batzuetan karga bezala bizitzen dutelako. Hau da, kasu gehienetan, etxekoandrearen funtzioa legitimatuago dago Marokon.
|
|
|
Immigrazioa gertatzen denean, bi taldeko
|
emakumeak
etxeak mantentzeaz arduratzen dira jatorrizko gizartean, baina gauzak aldatzen dira jomuga den herrialdera ailegatzen direnean. Latinoamerikan, emakumearen rola ezinbestekoa da eta leku-aldaketarekin garrantzi hori mantendu edota areagotzen da.
|
|
|
Immigrazioa gertatzen denean, bi taldeko emakumeak etxeak mantentzeaz arduratzen dira jatorrizko gizartean, baina gauzak aldatzen dira jomuga den herrialdera ailegatzen direnean. Latinoamerikan,
|
emakumearen
rola ezinbestekoa da eta leku-aldaketarekin garrantzi hori mantendu edota areagotzen da. Marokon, berriz, familiaren ardura gizonari dagokio, eta emakumeen immigrazioa gertatzen denean, ez da eskuz aldatzen.
|
|
|
Latinoamerikan, emakumearen rola ezinbestekoa da eta leku-aldaketarekin garrantzi hori mantendu edota areagotzen da. Marokon, berriz, familiaren ardura gizonari dagokio, eta
|
emakumeen
immigrazioa gertatzen denean, ez da eskuz aldatzen. Hala ere, horrek ez du esan nahi emakumeek garrantzirik ez dutenik eta etxearen mantentze lanaz kezkatzen ez direnik.
|
|
|
Marokon, berriz, familiaren ardura gizonari dagokio, eta emakumeen immigrazioa gertatzen denean, ez da eskuz aldatzen. Hala ere, horrek ez du esan nahi
|
emakumeek
garrantzirik ez dutenik eta etxearen mantentze lanaz kezkatzen ez direnik. Ez dago dudarik, haien ekarpenak aldaketa handia suposatzen duen arren, haien erantzukizun domestikoa latinoamerikarrena baino txikiagoa da.
|
|
|
Ez dago dudarik, haien ekarpenak aldaketa handia suposatzen duen arren, haien erantzukizun domestikoa latinoamerikarrena baino txikiagoa da. Magrebeko
|
emakumea
familiaz arduratzen da gehigarri bat lortzeko; aldiz, estatusaren negoziazioa edo ospea, besteak beste, latinoamerikarren helburu nagusia da emigrazio prozesuan, lehen esan bezala (Gregorio eta Ramírez, 2000).
|
|
|
Osasun mentalaren agerpena azaltzeko egin diren ikerketetan faktore sozialen eta kulturalen eragina demostratu egin da (Montero et al., 2004). Argi dago pertsonen ibilbideak paregabeak direla, eta kultur jatorriak neurri batean bideratzen dituela
|
emakumeek
eta gizonek gizarte berrian dituzten ardurak eta eskakizunak (Gregorio eta Ramírez, 2000). Hala eta guztiz ere, oro har, emakumeek estresore gehiago jasaten dituzte (Achotegui, 2002), haien osasun mentala okerragoa da (Elgorriaga, Martínez Taboada, Arnoso eta Otero, 2007; Navarro eta Morales,
|
|
|
Argi dago pertsonen ibilbideak paregabeak direla, eta kultur jatorriak neurri batean bideratzen dituela emakumeek eta gizonek gizarte berrian dituzten ardurak eta eskakizunak (Gregorio eta Ramírez, 2000). Hala eta guztiz ere, oro har,
|
emakumeek
estresore gehiago jasaten dituzte (Achotegui, 2002), haien osasun mentala okerragoa da (Elgorriaga, Martínez Taboada, Arnoso eta Otero, 2007; Navarro eta Morales,
|
|
|
2001; Tizón et al., 1992), eta, askotan, diskriminazio anizkoitza pairatzen dute,
|
emakumeak
, etorkinak eta beste etnia batekoak izateagatik (Parella, 2003; Solé, 2000). Emakumeak, gizonekin konparatuta, egoera txarragoan daude arlo sozialean, asistentzialean, ekonomikoan, lan munduan eta legalean (Standing, 2000), baina batez ere, desberdintasunak lan arloan agertzen dira.
|
|
|
2001; Tizón et al., 1992), eta, askotan, diskriminazio anizkoitza pairatzen dute, emakumeak, etorkinak eta beste etnia batekoak izateagatik (Parella, 2003; Solé, 2000).
|
Emakumeak
, gizonekin konparatuta, egoera txarragoan daude arlo sozialean, asistentzialean, ekonomikoan, lan munduan eta legalean (Standing, 2000), baina batez ere, desberdintasunak lan arloan agertzen dira. Lanpostuetan diskriminazio egoera asko ikus daitezke, adibidez soldatan, baina lan baldintzek erakusten dute benetan non dagoen arazoa:
|
|
|
kontraturik eza, ordu estra ez ordainduak, ordutegi luzeegiak, gauekoak edota asteburukoak (Bermúdez, 2004; Solé, 2000). Gizonen lanaren edota bertako
|
emakumeen
lanaren ordezkotzat hartzen dira, eta ez prozesu produktiborako behar diren langiletzat. Modu horretan, diskriminazioa zabaltzen da, etorkinak lanpostu ez kualifikatuetan daudelako edota beren prestakuntza mailakoak baino baxuagoak diren lanak dituztelako (Solé, 2000).
|
|
|
Rolen gainkarga izan da
|
emakumeen
osasuna argitzeko proposatu den adierazpen erabiliena (Caro, 2001; Chandola et al., 2004; Martikainen, 1995; Lahelma, Arber, Kivela eta Roos, 2002). Immigrazioarekin, horrek, batez ere emakumeengan eragiten du, beraiek baitira etxearen ardura hartzen dutenak eta hainbat gauzari aurre egiten dietenak:
|
|
|
Rolen gainkarga izan da emakumeen osasuna argitzeko proposatu den adierazpen erabiliena (Caro, 2001; Chandola et al., 2004; Martikainen, 1995; Lahelma, Arber, Kivela eta Roos, 2002). Immigrazioarekin, horrek, batez ere
|
emakumeengan
eragiten du, beraiek baitira etxearen ardura hartzen dutenak eta hainbat gauzari aurre egiten dietenak: familiaren zailtasunei eta deserrotze sozial eta afektiboari (Mogollón eta Vázquez, 2006).
|
|
|
Historikoki, ikuspuntu maskulinoa nagusi izan da bai migrazioei bai osasunari buruzko ikerketak egin direnean. Oro har, osasuna lantzen duten azterlanek, batez ere inkestekin eginak daudenek, gizonen osasuna bakarrik azaltzen duten aldagaiak kontuan hartu dituzte, alde batera utziz edo garrantzi gutxi emanez
|
emakumeena
ulertzeko balio duten faktoreei (Rohlfs et al., 2000). Gaur egun, nahiz eta ikerlan askok jakinarazi duten gizonen eta emakumeen osasun mentala esplikatzeko aldagai desberdinak kontuan hartu behar direla, oraindik ere, ikertzaile askok ugalketa funtzioetan indarra jartzen dute, eta bizi estiloak eta familiaren zainketa alde batera utzi.
|
|
|
Oro har, osasuna lantzen duten azterlanek, batez ere inkestekin eginak daudenek, gizonen osasuna bakarrik azaltzen duten aldagaiak kontuan hartu dituzte, alde batera utziz edo garrantzi gutxi emanez emakumeena ulertzeko balio duten faktoreei (Rohlfs et al., 2000). Gaur egun, nahiz eta ikerlan askok jakinarazi duten gizonen eta
|
emakumeen
osasun mentala esplikatzeko aldagai desberdinak kontuan hartu behar direla, oraindik ere, ikertzaile askok ugalketa funtzioetan indarra jartzen dute, eta bizi estiloak eta familiaren zainketa alde batera utzi.
|
|
|
Zorionez, azken urteetan, zenbait arlotatik
|
emakumea
kontuan hartu duten lanak egin dira (Castaño, Plazaola, Bolívar eta Ruiz, 2006). Lanotan frogatu dute ezen generoarekin zerikusirik duten elementu batzuek emakumearen sintomatologia azaltzen dutela, rolen gatazkak eta ardura afektiboak, besteak beste (Samarasinghe eta Arvindsson, 2001).
|
|
|
Zorionez, azken urteetan, zenbait arlotatik emakumea kontuan hartu duten lanak egin dira (Castaño, Plazaola, Bolívar eta Ruiz, 2006). Lanotan frogatu dute ezen generoarekin zerikusirik duten elementu batzuek
|
emakumearen
sintomatologia azaltzen dutela, rolen gatazkak eta ardura afektiboak, besteak beste (Samarasinghe eta Arvindsson, 2001).
|
|
|
Lan horien adibide bat, Ameriketako Estatu Batuetan egin zen azterlan batean aurki daiteke. Depresioa eta depresio faktoreak ikertzean aurkitu zuten
|
emakume
etorkinek, batez ere herrialde pobreetatik etorritakoek, bertakoek baino depresiotasa altuagoa zutela. Desberdintasun hori honako aldagai hauek esplikatzen zuten:
|
|
|
Gure gizartean,
|
emakume
etorkinak medikuarenera joaten direnean, estresarekin, antsietatearekin eta somatizazioarekin erlazionatuta dauden eskaerak edo arazoak izaten dituzte (Achotegui, 2002; Bermúdez, 2004; Herrero, 2001; Tizón, 1992).
|
|
|
Orain arte esan duguna kontuan hartuta, azterlan honetan Euskal Herrian dauden jatorri desberdineko
|
emakume
etorkinen egoera psikosoziala aztertuko dugu. Aldi berean, beren ongizate maila eta osasun mentala azalduko ditugu, eta berauekin zerikusirik duten aldagaiak deskribatuko ditugu.
|
|
|
Euskal Herrian bizi diren 201
|
emakumek
osatzen dute lagina,% 77,1 Latinoamerikakoa da,% 12,4 Magrebekoa (Maroko eta Aljeria) eta azkeneko% 10,4 Ekialdeko Europakoa. Gazteak dira, batez besteko adina 35,48 urtekoa da
|
|
|
Bestetik, osasun mentala aztertzen denean desberdintasun esanguratsuak ikus daitezke depresio sintometan, X2 (2)= 9,37; p= 0,009, Magrebeko
|
emakumeen
% 58,3k, latinoamerikarren% 43,5ek eta Ekialdeko europarren% 14,3k sentitzen dituzte. Beste bi arloetan emaitzak berdinak dira hiru jatorrietako taldeetan,% 45ek sintoma somatikoak azaltzen ditu eta% 56,8k antsietate sintomak.
|
|
|
3.4 Osasun mentala eta
|
emakumea
: genero ikuspuntutik eragiten duten aldagaien harremanak
|
|
|
Elkarrizketatutako
|
emakumeen artean
, zenbait faktore identifikatu dira kolektibo horren osasun mentalarekin lotura dutenak: migratze dolua, jatorrizko herrialdean geratu den familia eta bakardadea, familia egituraren ezaugarriak, gizarte harremanak, irregulartasun egoerarekin lotutako urrakortasuna, etxebizitzaren eta lanaren ezaugarriak eta, oro har, ongizatea adierazten duten beste aldagaiak elementu debaluatzaile gisa agertzen dira.
|
|
|
4 taulan aurkezten dira sintomen eta arlo horien arteko korrelazioak hiru jatorrietako
|
emakumeen artean
. Ikus daitekeenez, Magrebeko, Latinoamerikako eta Ekialdeko Europako emakumeen osasun mentalak zenbait aldagairekin du harremana; kasu guztietan, faktore horiek arlo erreproduktibo eta produktibokoak dira.
|
|
|
4 taulan aurkezten dira sintomen eta arlo horien arteko korrelazioak hiru jatorrietako emakumeen artean. Ikus daitekeenez, Magrebeko, Latinoamerikako eta Ekialdeko Europako
|
emakumeen
osasun mentalak zenbait aldagairekin du harremana; kasu guztietan, faktore horiek arlo erreproduktibo eta produktibokoak dira.
|
|
|
Lehen esan bezala, Magrebeko, Latinoamerikako eta Ekialdeko Europako
|
emakumeengan
agertzen diren sintomak, edo hobeto esanda, trastorno bat garatzeko arriskuan dagoen portzentajea, bakarrik arlo depresiboan da desberdina. Hala ere, osasun mentalarekin harremana duten aldagaiak aztertzen direnean, ezberdintasunak ageri dira.
|
|
|
Seme alabak urrun egoteak, helburuak ez lortzeak, beste etorkinekin harremanak mantentzeak eta etxetik kanpo lana egin beharrak Magrebeko
|
emakumeen
sintoma somatikoekin loturak erakusten dituzte. Ekialdeko Europako taldean, somatizazioa bakarrik beste etorkinekin harremana edukitzearekin lotzen da, eta Latinoamerikako populazioan langabeziarekin, estresarekin eta seme alabak hemen egotearekin.
|
|
|
Elkarrizketatutako
|
emakumeek
ziotenaren arabera, emakumeen osasun fisiko eta mentalaren alterazio handiagoa nabarmentzen da bizi baldintzekin eta lan egoerarekin lotuta. Jaso dugunez, diferentzia nagusiak honako hauek dira:
|
|
|
Elkarrizketatutako emakumeek ziotenaren arabera,
|
emakumeen
osasun fisiko eta mentalaren alterazio handiagoa nabarmentzen da bizi baldintzekin eta lan egoerarekin lotuta. Jaso dugunez, diferentzia nagusiak honako hauek dira:
|
|
|
Bakardade sentsazioak eragiten duen tristezia oso ohikoa da
|
emakumeen artean
, batez ere, hasieran. Bakardadeaz hitz egiten dutenean, jatorrizko herrialdeetan dituzten harreman sareez, eta harreman horien estutasunaz ari dira.
|
|
|
Bakardadeaz hitz egiten dutenean, jatorrizko herrialdeetan dituzten harreman sareez, eta harreman horien estutasunaz ari dira. Herrimina eta jatorrizko herrialdean geratu den familiarekiko kezka handiagoa dute
|
emakume
etorkinek euren seme alabak han utzita etorri direnean. Gainera, egoera irregularrean egoteak familia bizitzan eta norberaren jatorrizko herrialdearekiko deserrotzean ere baditu ondorio latzak.
|
|
|
Lehen aipatu bezala, jatorri desberdineko etorkinen arteko harremanak dira
|
emakume
etorkinen sare sozial nagusiak. Baina badira emakumeak euren jatorrizko komunitatekoak diren emakume etorkinen inguruko iritzi negatiboa dutenak eta, beraz, haiekiko konfiantzarik ez duten neurrian, esparru horretatik kanpora bilatzen dutenak euren babes sarea.
|
|
|
Lehen aipatu bezala, jatorri desberdineko etorkinen arteko harremanak dira emakume etorkinen sare sozial nagusiak. Baina badira
|
emakumeak
euren jatorrizko komunitatekoak diren emakume etorkinen inguruko iritzi negatiboa dutenak eta, beraz, haiekiko konfiantzarik ez duten neurrian, esparru horretatik kanpora bilatzen dutenak euren babes sarea. Alabaina, babes edo laguntza sare horiek, jatorrizko herrialdeko kideek osaturikoak, garrantzitsuak dira emakume askorentzat.
|
|
|
Lehen aipatu bezala, jatorri desberdineko etorkinen arteko harremanak dira emakume etorkinen sare sozial nagusiak. Baina badira emakumeak euren jatorrizko komunitatekoak diren
|
emakume
etorkinen inguruko iritzi negatiboa dutenak eta, beraz, haiekiko konfiantzarik ez duten neurrian, esparru horretatik kanpora bilatzen dutenak euren babes sarea. Alabaina, babes edo laguntza sare horiek, jatorrizko herrialdeko kideek osaturikoak, garrantzitsuak dira emakume askorentzat.
|
|
|
Baina badira emakumeak euren jatorrizko komunitatekoak diren emakume etorkinen inguruko iritzi negatiboa dutenak eta, beraz, haiekiko konfiantzarik ez duten neurrian, esparru horretatik kanpora bilatzen dutenak euren babes sarea. Alabaina, babes edo laguntza sare horiek, jatorrizko herrialdeko kideek osaturikoak, garrantzitsuak dira
|
emakume
askorentzat. Gainera, harremanak egiteko garaian, beste alderdi garrantzitsua dira emakume etorkinek lana eta familia uztartzeko dituzten zailtasunak.
|
|
|
Alabaina, babes edo laguntza sare horiek, jatorrizko herrialdeko kideek osaturikoak, garrantzitsuak dira emakume askorentzat. Gainera, harremanak egiteko garaian, beste alderdi garrantzitsua dira
|
emakume
etorkinek lana eta familia uztartzeko dituzten zailtasunak. Horrek zaildu egiten du ohiko harreman sareetatik harago, harreman berriak egiteko tartea edukitzea.
|