|
2000
|
|
|
Asteazkenean, Alberto Letonak Europako estaturik gabeko herrien berri ematen du. Ostegunetan
|
emakumeek
dituzten erronken inguruan arizen dira. Egun berean, Uxue Beloki soziologoak" Boulevard" magazinean dihardu erakunde publikoek gizarte bazterketari konponbide bat eman diezaieten.
|
|
|
6 artikulua. Edozein gizon
|
emakumek
du, nonahi, lege nortasundun dela aitor diezaioten eskubidea.
|
|
|
NafarroaGipuzkoa konkistatzera joan zenekoan, edo herrialde bakoitzean barneko gizarteanizandako hausturaz. Hurrengo belaunaldiko gizon
|
emakumeek
badugu, nahi izanezgero, argitasun nahikoa egia eskuratzeko. Baina joan diren mendeko oroitzapenetanurruneratzen garen neurrian, gero eta ilunago geratzen zaigu herrialde bakoitzakaurreiritzietan finkatutako sinesmena aldatzeko argia.
|
|
|
Laburki aipatuko ditut esan zizkidanak, alferrikakoa baita haren zotin, isilune eta kizkimiziak hona aldatzea. Egia edo gezurra(
|
emakumeek
badute malkoen deposito bat, beren esanak baieztatzeko), agurea izan omen zen gaztetan. Apustuz apustu galdu omen zuen baserrian zegoen gutxia; eta, harrezkero, dimisioa eskaini omen zion bizitzari.
|
|
2001
|
|
|
Flora eta Mikele de Abando gizon koldar batek abandonatutako
|
emakumeak
ditugu. Lehenengoa, sasintelektuala den senar jeloskorrak, bigarrena, senarraren aita antiheroikoak, haurdun utzi ondoren, frontetik desagertu zenak.
|
|
|
Nobelako bi protagonista femeninoak, hau da, Flora eta Mikele de Abando, gizon koldar batek abandotatutako
|
emakumeak
ditugu. Lehenengoa, sasintelektuala den senar jeloskorrak, bigarrena, senarraren aita antiheroikoak, haurdun utzi ondoren, frontetik desagertu zenak.
|
|
|
Felix, burges donostiar guapo, arrakastatsueta intelektualarena; eta Antton, bere aurkako aurpegia: baserritar akonplexatua,
|
emakumeekin
dituen harremanak Felixen bitartekoak izanik, eta bestelakoak, imajinarioak. Felixekin dependentziazko harremana du.
|
|
|
Nobelako bi protagonista femeninoak, hau da, Flora eta Mikele de Abando, gizon koldar batek abandonatutako
|
emakumeak
ditugu. Lehenengoa, sasi intelektuala den senar jeloskorrak, bigarrena, senarraren aita antiheroikoak, haurdun utziondoren frontetik desagertu zenak.
|
|
|
Zentzu horretan, gizonezkoak eta emakumezkoak nahiko parean gaudela uste dut. Hortik aurrera, merkatuan sartzea lortzen duen
|
emakumeak
baditu hainbat erraztasun, besterik ezbada ere, emakume idazleen kuota, mantentzea oso ondo geratzen delako.
|
|
2002
|
|
|
Bakardadera eraman duen iragan batetik askatzeko erabakia hartu duen
|
emakumea
dugu Irene. Harreman afektiboetan ere, Andonirekikoetan, esaterako, berataz ahaztu direla iruditzen zaio, bere irrika eta ilusioez ahaztu direla.
|
|
|
Beraz, ongizate falta izateko arriskuan gero eta gizabanako gehiago daudelaikusteaz gain, arriskurik handiena gazteek eta
|
emakumeek
dutela azpimarratubehar da.
|
|
|
Kontratu partziala da (sarritan, aparteko orduen erabilpenarekin elkartuz) lan denbora malgutasunez kudeatzeko gehien erabili den elementua. Aipatu dugukontratu partzialek
|
emakumeen gain
duten eragina, lanaren banaketa sexistarekinduten lotura eta behin behinekotasunaren gain duten eragina (promozio zailtasunak, gizarte babes apalagoa...). Hori dela eta, lanegunen murrizketa orokorra lanaren behin behinekotasuna murriztu eta enplegua sortzeko elementu bat izan daiteke.
|
|
|
Lan eskaintzaren azterketari hasiera emateko, Hego Euskal Herriko joerademografikoak aipatuko ditugu. Ondoren lan merkatuaren eta birprodukzio lanaren arteko harremanak aztertuko ditugu, bereziki
|
emakumeengan
duten eraginaazpimarratuz, eta bukatzeko, migrazioei buruzko zenbait aipamen egingo ditugu.
|
|
|
Azkenik, batetik emakumeen lanegun bikoitzak (lanpostuan eta etxean) etabestetik gizartearen jokabide sexistek
|
emakumeen gain
dituzten eraginei, denborapartzialeko enpleguen ugalketak sortutako eraginak gehitu behar zaizkie.
|
|
|
Lehenik eta behin, Gipuzkoako XVI. mendeko gizarte estamentalaren ezaugarriak ezagutzea. Izan ere, behar beharrezkoa da gizarte konfigurazio hura ezagutzea, bere baitan
|
emakumeak
zuen eginkizuna zein zen ulertzeko.Are gehiago, ezin da emakume kapareen jokaera ulertu, bere gizartearen baitanaztertzen ez bada. Gipuzkoako etxeen gobernuan emakumeek zuten zereginaz, zertaz ari gara, bada?
|
|
|
Izan ere, behar beharrezkoa da gizarte konfigurazio hura ezagutzea, bere baitan emakumeak zuen eginkizuna zein zen ulertzeko.Are gehiago, ezin da emakume kapareen jokaera ulertu, bere gizartearen baitanaztertzen ez bada. Gipuzkoako etxeen gobernuan
|
emakumeek
zuten zereginaz, zertaz ari gara, bada. Ezkontzaren bitartez bideratzen ziren etxe ezberdinenarteko harremanetan zeukaten garrantziaz; etxeen ondarearen transmisioanjokatzen zuten paperaz, bai ondasunak jasotzerakoan, dotearen bitartez, adibidez, bai ondasun horiek uzteko zeukaten ahalmena erabiltzerakoan ere; beren seme alaben gain zeukaten autoritateaz; leinuen ondarearen eguneroko kudeaketanzuten eginkizunaz.
|
|
|
Dokumentazioak berak eraman gaitu horrelakoikerketa metodoa aukeratzera. Mikrohistoria ez da historia lokala, baizik eta, mikrokasu baten aukeraketaren bitartez, analisi zehatz eta sakonagoa posibleegiten duen analisi eskala14 Leinuen barruan
|
emakumeek
zuten zeregina erasakonean ulertzeko, etxeen egunerokotasunean betetzen zituzten eginkizunenaztarnak jarraitzeko, etxeen eta haien parte ziren emakumeen harreman munduaberregiteko, beharrezkoa da eskala txikiago batean lan egitea, dokumentazioaribeharrezko galderak egin ahal izateko, eta beharrezko sakontasunarekin egunerokoharreman munduak eta funtzionamenduak berregiteko. Erantzunak zailago aurkidaitezke eskala orokor batean egindako lan batean.
|
|
|
Biek ere
|
emakumeengan
badute eraginik eta horrek, emakumeei gaitasun ekonomikoa emanez, gizarte esparruan ematen den indibidualizazioari familia barneko indibidualizazioa eransten dio. Estatusean oinarritutako senar emazte rolak gainditu eta bestearekiko mendetasunaren beharrik nahi ez izateak bikote eredu bakarraren haustura dakar.
|
|
|
Paziente horien arretaren kostua milaka milioi eurotan neurtzen da. Patologia horrek
|
emakumeengan
du eraginik handiena, menopausiaren ondoren, non hezur galera gertatzen baita, batez ere trabekularra (hezurraren barnekoa). 40 eta 50 urte bitartean, emakumeen sexu zikloa irregularra izaten da erabat amaitu arte.
|
|
|
Khadija ren heriotzaren eta Medinaranzko ihesaldiaren ondoren, sura berriak gehienbat ideia patriarkalak jasotzen hasten dira, gizonezkoak
|
emakumearen gain
duen gailentasuna aldarrikatuz. Ezarritako gizarte egitura ez zauritzeko interesari esker, eta ageriko kontraesan hori konpontzearren, ondorengo surak lehenengoak baino garrantzitsuagoak zirela erabaki zen.
|
|
|
Deskolonizazioaren ondoren eratutako erregimen laikoak izaera kulturalari eusteagatik arduratuta agertu ziren. Emakumearen legezko egoeraren baitako edozein eboluzio identitate galera gisa interpreta zitekeela pentsatuz, gizonak
|
emakumearen gain
zuen autoritate tradizionala zilegitu zen.
|
|
2003
|
|
|
Prolapsoa, espezialistaren arabera, zenbait sintomarekin batera agertzen da, hala nola gernu inkontinentzia, kaka egiteko arazoak edo organo genitala. Bestalde, José Mínguez doktoreak, Klinikako Pelbiseko Lurzoruaren Unitate Funtzionaleko Ginekologia eta Obstetrizia Saileko laguntzaileak, adierazi zuen zaila dela zehatz mehatz jakitea prolapsoak
|
emakumeengan
duen eragina, “batzuk ez dituzte kontsultatzen edo ez dute prolapso handirik”. Pelbis zoruko lokailuen lesioaren kausak askotarikoak dira, hala nola, adina, menopausiak eragindako hormona aldaketak edo ehunen elastikotasunari dagokionez konposizio pertsonala.
|
|
|
Gerardo Zornoza Nafarroako Klinika Unibertsitarioko Titietako Patologiaren arloko zuzendariak esan zuen joan den asteazkenean bularreko minbizia “handitzen ari dela eta emakume gaztearen kontura ari dela, seme alabak izateko adina asko atzeratzen ari delako”, esan zuen. Zornozaren arabera, Espainian 100 emakumek 4 edo 5
|
emakumek
dute bularreko minbizia. Azaldu zuenez, ugatz guruina “kanpoko eragile guztiekiko sentikorragoa da, eta kalte egin diezaioke, zenbat eta heldugabeagoa izan, eta bularra, berriz, haurdunaldia eta bularra daudenean heltzen da”.
|
|
|
Auzokoek ez dakite, noski, adiskide soilak ala maitaleak ziren, etxeko egongelan hizketan berandu arte egon eta batzuetan lotara ere etxean geratzen zirela bakarrik, eta hori ere segurantzarik gabe, hasieran gizon guztiak isilka sartzen baitira maitale berrien etxeetan eta modu berean alde egiten baitute, oinutsik eta zaratarik gabe. ...ontra senarrak zabaltzen badu desenkusaren bat aipatu ahal izateko, eta modu berean ateratzen dira goizeko ordu txikietan, zaratarik gabe, atalburuan musu presakor bat eman ondoren; hurrengo hitzordura arte indarrak pilatzeko balioko dien musu labur baina indartsua etenik sartuko da gizonezkoa igogailuan (jaisgailu izango da ordu horietan) eta geratuko zaio emakumea begira, itxoiten geratzen diren
|
emakumeek
duten otzantasunarekin, esku bat ateko sarrailan eta bestea paparrean, bularrak doi doi estaltzen dizkion bataren solapak bilduz. Emakumea ohearen magal epelera itzuliko da gero, gizonak han utzi dituen azken aztarnen bila, eta gizona gauaren altzo hotzean galduko da, soinean emakumearen lurrina daramala, eskuetan oraindik sexuaren usain garratz eta sarkorra, ahoan karminaren tejoa, eta espaloiko galtzada zapaltzean berriro gizonen mundura itzuli dela ohartuko da eta pozik aurkituko du bere burua, pozik emakumearen besarkadatik aske bere kontura pentsatzeko eta gogoeta egiteko astia izango duelako.
|
|
|
Alternatibak bilatzeak, epe labur eta erdiko utopien mailan, neurri zehatzak eragin behar ditu. Hauxe da ehunka milioika gizon
|
emakumek
duten itxaropen bakarra, eta horrek erronka itzela eta balio handiko helburua adierazten du.°
|
|
2004
|
|
|
Azken urteetan, erakusketetan gero eta emakume gehiagoren lanak aurkeztu arren, lehenengo aldiz izan dute mota honetako liburu batean aipatuak izateko" ohorea". Gaur egunean, arte sorkuntzan
|
emakumeek
duten presentzia gero eta handiagoa ederki islatzen du liburuak eta pentsatu genezake, Aro Garaikideko atala osatzeaz arduratu diren bi irakasleak emakumeak izateak, eduki duela eraginik horretan. XIX. mende bukaeran Ascension Martiarenarekin hasi eta gaur egunera hurbiltzen goazen heinean, gero eta ugariagoak dira emakumeen aipamenak, artean ere, beste hainbat alorretan bezala, emakumeek objektu izatetik subjektu izatera eman duten jauziaren ispilu.
|
|
|
Kaltzitriolaren hipotesia Edari karbonatatuen kontsumo handiak eragindako kaltzio urritasuna errakitismo arrisku handiagoarekin lotu da Ildo horretan ikerketa gehiago daude, baina zenbaitek dio kaltzioa egoki irenstea dieta egoki batean gertatzen dela; beraz, azken arrazoia horixe izango litzateke, eta ez beste bat. Horregatik, Oregon Health & Science Universityn (AEB), 1200 miligramo kaltzio osagarri sartzeak haurdunaldian eta haurdunaldiaren ondoren
|
emakumeengan
zuen eragina aztertu zuten. Ikertzaileek diotenez, aldi hori, pisua handitzeagatik eta gero galtzeko zailtasunak izateagatik, emakume askorentzat markatua dago, «obesitatearen hasiera markatzen duena» da.
|
|
|
NBEk garapen bidean dauden herrialdeetako gosearen aurkako borrokan
|
emakumeak
duen garrantzia azpimarratu du
|
|
|
Gizakiok adimen sentikor harrigarri baten jabe gara halaber. Baina are harrigarriago eta txundigarriago da gizon
|
emakumeok
dugun kontzientzia etikoa.
|
|
|
|
emakumeak
ditut atsegin,
|
|
|
|
emakumeak
ditut atsegin,
|
|
|
|
emakumeak
ditut atsegin,
|
|
|
|
emakumeak
ditut atsegin,
|
|
|
|
emakumeak
dituzte atsegin,
|
|
2005
|
|
|
–Ni hitzeko
|
emakumea
naun, ordea?
|
|
|
–Emili, aitortu zion Kontxik?, barkamena eskatu behar dinat: axaleko aldizkari horiek erosita gero, axaleko
|
emakumetzat
baihindudan, baina ez. Eta arrazoi dun, gizonezkoek sukalderako nahi baikaituzte; eta, sukaldetik ateratzen garenean, lorontzi bihurtzen gaitizten.
|
|
|
Izan ere, emakumearekiko zegoen jarrera aldatzerakoan eragina izan zuen emigrazio tasa altuak. Espainiatik kanpo lan edo ikasi zuten gizon emakumeek jarrera oso kritikoa erakusten zuten Espainian
|
emakumeek
zituzten muga handien aurrean.
|
|
|
Aldizkari horien bidez erregimenak nahi zituen emakume rola eta gizon rola defendatu eta zabaldu egiten ziren. Argitalpen horiek klase ertaineko
|
emakumeengan
zuten, batez ere, eragina eta gai ugari lantzen zituzten, hala nola, moda, edertasuna, etxerako aholkuak, seme alaben heziketa, aholkularitza sentimentalak, emakumeen portaera zuzena, maitasun kontakizunak, emakume famatu eta aberatsei buruzko artikuluak, testak, horoskopoa, etab.
|
|
|
Gaixotasun horrek 12.000 heriotza eragiten ditu. Hirugarren tumorea da, eragin handiena duena birikak gizonengan duen tumorearen ondoren, eta bularrak
|
emakumearengan
duena, kasuen %50 inguru sendatzen baita. Gainera, ikerketen arabera, koloneko 100 minbizi kasutatik, gaixoen %30ek metastasia du, eta gainerako %70ari tratamendu kirurgikoa aplikatzen zaio.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, halaber, horietako batzuetan (hil ondoko eresietan, besteak beste)
|
emakumeek
zuten protagonismoa, bakarka zein besterekin lehian, beraiek baitziren poema sortzaile eta garatzaileak. Agian Milia Lasturkoren eresiak dira horretan adierazgarrienetakoak.
|
|
|
Lehen sarrera honetan, emakumeek tradizionalki hastapenetakoak diren generoetara jo izan zuten, munduko literaturgintza guztietan gertatzen den bezalaxe: poesia aukeratu dute lehen instantzian, eta haur literatura ondoren[...] nobelagintza, antzerki idatzia eta saiakera, jakina denez, heldutasunezko generotzat hartuak izan dira beti, eta beraietan
|
emakumeek
duten presentzia oso urria da. (Laura Mintegi 1990, in Torrealdai 1997, 393)
|
|
2006
|
|
|
Donostia hiriko Kutxa literatur lehiaketan aurtengo ipuin saria jaso duen kontakizuna da Xabier Etxaniz Rojoren Marrazkiak. Duela egun batzuetatik goizero taberna txoko batean biltzen diren berrogeita hamar urte inguruko gizona eta
|
emakumea
ditu protagonistak. Maitemindu egin dira.
|
|
|
Elkarrizketa bat atera zen El Pais egunkarian ekainaren 19an, Alfredo Tamayorekin. Denok irakurri eta sakon hausnartu genituzkeen ETAren arazoaren inguruko bere gogoeten haritik, azken galderaren azken erantzunean dio ez dagoela orain gidari handirik, baina politikara" igotzen" diren
|
emakumeengan
duela berak konfiantza, botereak usteldu baino lehen behintzat.
|
|
|
Aitaren inplikazioa seme alaben zaintzan sustatzeko neurririk eraginkorrenakamaren eta aitaren arteko berdintasuna aldarrikatzen dutenak dira. Alderantziz, ezdut uste aita eta ama desberdin tratatzeak (adibidez, aitari diru-laguntza handiagoakaitortuz) inolako eragin positiborik duenik, ez aitaren inplikazioa seme alabenarretan sustatzearen aldetik ezta
|
emakumeak
duen egoera lan merkatuan hobetzearen aldetik ere.
|
|
|
Tratu txarrak jasaten dituzten emakumeek beren eskubideak defendatzea galarazten dieten 24 oztopo dituzte, Amnistia Internazionalak (AI) egindako txosten baten arabera, Babes Integralaren Legea indarrean sartu eta urtebete betetzen denean. GKEak ikerketa honetan salatu duenez, ez dago neurri eraginkorrik osasun arloan genero indarkeria goiz detektatzeko; biktima guztiek kalitatezko baliabideak eskuratzeko zailtasunak dituzte; haiekin harremanetan dauden profesional guztiek ez dute derrigorrezko prestakuntzarik, eta epaitegi espezializatuek eragin txikia dute araudi berria egin aurretik
|
emakumeek
zituzten oztopoak kentzeko. Genero indarkeriaren biktimen, profesionalen eta hainbat komunitatetako emakumeekin lan egiten duten erakundeetako ordezkarien testigantzaren bidez, Estatuak gaitz horri emandako erantzunean legea indarrean sartu zenetik izan diren aldaketak aztertzen ditu AIk bere txostenean.
|
|
|
Gainera, indarkeria mota horiek familiako kideek edo beren ingurune hurbileko pertsonek sortzen dituzte. Era berean, txostenean jasotzen da zaila dela etxean gertatzen den indarkeria hori jendaurrean jartzea; izan ere, “komunikabideetara muturreko kasuak bakarrik iristen dira”, eta zehazten du indarkeria mota horrek
|
emakumeengan
dituen ondorioak ondo dokumentatuta daudela, ez dela gauza bera gertatzen haurren kasuan.
|
|
|
Nerea sartu da lehenengoa, atzetik beste hiru
|
emakumeak
dituela.
|
|
|
Bata Rasputinen magnetismoari buruzkoa da; izan ere, ez baita batere ohikoa nekazari ezjakin, zikin eta aker usaineko batek Grigori Yefimovitxek
|
emakumeekin
zuen arrakasta edukitzea. 2002 urtean San Petersburgon zabaldutako museo batek argitu dezake zertxobait kontu hori, han erakusten baitute Rasputinena omen zen zakila formoletan kontserbatua:
|
|
|
Gorputza halako bi eta odola halaber, zerukoak senarraren esku baziren lurrekoak andrearen ardura ziren etxe hartan.
|
Emakumeak
zuen janaria banatzen eta berak aldiro erabakitzen nori noiz zenbat zegokion. Harena izaten zen, halaber, mahaian entzuten zen boz abantzu bakarra.
|
|
|
Piezaren erdi aldera, piano joleak huts txiki bat egin zuen akorde batean eta gelditu egin zen. Neska bat izango da, pentsarazi zidan
|
emakumeek
duten perfekzio zale famak. Pieza bera jotzen hasi zen berriro.
|
|
|
Mariasun Landaren poetika eta ondorioz pertsonaiak 28 idazlanetan zehar aldatuz joan dira, garaian garaira egokituz. Halere, bada zerbait urte horien joanean aldatu ez dena eta artikulu honek bere azken helburuan frogatuko duena, hau da, Mariasun umeentzako literatura euskaraz idazten duen
|
emakumea
dugula. Emakumea esan dugu, izan ere, Landak Parisetik Filosofiako lizentziaturaz gain irakurketa feminista ugari ekarri zituen, bere konpromisoa indartu zutenak:
|
|
|
Protagonistaren estatusaren inguruan, esan behar dugu egun erdia lanean ematen duela; banandua dela eta seme bat duela; gertatzen diren inguruko gaiekin arduratuta bizi dela: Egineko editoriala irakurtzen du, adibide bat ematearren; kotxea du eta bere irudia zaintzen duen
|
emakumea
dugu.
|
|
|
Izenburuak berak mito femeninorik esanguratsuenetakoa iradokitzen du, izan ere, sugeak esan baitzion Evari sagar hartatik jaten bazuen Jainkoen gisara betiko jakituria eskuratuko zuela. Teresa ere bere paradisutik botatako edo ihesean doan
|
emakumea
dugu; azken finean, Gorka Urbizuk esaten duen bezala (Euskaldunon Egunkaria,), lanpostu eta senar egokiak ditu Teresak, gizartean arrakasta lortua du, zorion estandarrean bizi da, baina bere baitatik ihes egiteko, edo bestela bere burua aurkitu ahal izateko bidaiari ekiten dio. Dena den, Evak bezalaxe Teresak, transgresioaren ideia bere baitan daroa.
|
|
2007
|
|
|
Lekualdaketak edo lantokiaren aldaketak hasieran sei hilabete iraungo du; sei hilabete horietan, enpresak betebeharra du, lekualdaketa gertatu baino lehenago
|
emakumeak
zuen lanpostua erreserbatzeko.
|
|
|
Elementu nagusia bi bider bi bider bi metro luze eta hiru metro garai den kabina da, 30 segundutan 130 neurketa erregistratzeko aukera ematen duena. Valentziako Biomekanika Institutukoa da makina hau, eta gorputz osoaren hiru dimentsioko irudiak lortuko ditu, luzetarakoak eta perimetralak, harekin kontaktuan jarri gabe, laser bidezko ekorketa teknologiaren bidez. Ausaz hautatutako laginak 8.500
|
emakume
ditu. Akats maila% 1 baino txikiagoa izanen da.
|
|
|
Asmak
|
emakumeengan
duen eragina 20 urtetik aurrera areagotzen da
|
|
|
12 edo 13 urte arte, gaixotasunaren eragina handiagoa da haurrengan neskengan baino, eta nerabezarora iristean bi generoei berdin eragiten die. Baina 20 urtetik aurrera,
|
emakumeengan
duen eragina nabarmen handiagoa da, eta datu horrek bizitza heldu osoan irauten du, Biriketako Elkarte Amerikarraren ikerketa baten arabera. Pneumologoek azaltzen dutenez, asmak bi sexuetan duen eragina ez da oinarritzen gaixotasuna gizonetan egonkortu edo desagertzean; aitzitik, asma pubertaroaren ondoren agertzen denean, ohikoagoa da emakumeetan, eta, gainera, forma larriagoak eta birika funtzio okerragoa ditu, Italian eta Europako iparraldeko herrialdeetan egindako azterketa epidemiologikoen arabera.
|
|
|
Alde horretatik, Setem erakundeak asko lagundu digu hasieratik, bolondres asko etorri dira moda diseinuekin, eta, Espainiara itzultzen direnean, merkataritza kanalak aurkitzen laguntzen digute. " 300 bat
|
emakume
ditugu kooperatibetan, eta beste 150, beren etxeetan produktuak egiten dituztenak" Gainera, Creative Handicrafts ek ekimen berriak ditu, hala nola janari lasterreko proiektua edo emakumeek gidatutako lehen taxi flota. Bai, 400 otordu inguru banatzen ditugu egunero bulegoetan, baita jai eta ezkontzetan ere.
|
|
|
Aldaketa epigenetiko horietako asko ‘onak’ dira, ‘normalak’ direlako:
|
emakumeek
dituzten X kromosometako bat desaktibatzea, adibidez, mekanismo epigenetiko baten bidez gertatzen da. Haurdunaldian fetua haztearekin zerikusia duten zenbait prozesutan aldaketa epigenetikoak ere funtsezkoak dira.
|
|
2008
|
|
|
Bere buruari eta inguruan zituenei arazoak sortzeko abilidadea zuen Charles zaharrak. Oka eragiten dit
|
emakumeekin
zuen jarrerak. " Haginetako mina hiru aldiz gehienera/ inoiz ez zuen otordurik huts egin/ inoiz ez zen kartzelan egon/ inoiz ez maiteminetan".
|
|
|
Errepublikarekin eraiki bazuten ere, laster bilakatu zen frankisten zigor politikaren eta kate errepresiboaren ardatz nagusietakoa. Izan ere, 500 presoendako prestaturik zegoen leku txikian, 1939an 11.000
|
emakume
zituzten gatibu, bertako ziega eta aretoetan pilatuta. Gehienak epairik gabe zeuden, baina behin betiko epaia jasotzen zutenean, Estatuko beste kartzeletara eramango zituen bidaia hasten zuten; Madrilgo Las Ventastik emakume preso aunitz bidali zituzten Mallorcara, Malagara, Durangora, Zornotzara eta Saturraranera.
|
|
|
Honen harira, guztiz interesgarria iruditu zait eskuartean erabili ditudan lan soziolinguistikoetan genero bereizketa arrazoitzeko ematen den ikuspuntua14 Emakumeen hizkeraren arkaismo edo berrikuntza ez dago hainbeste sexuaren baitan, lurralde bakoitzean
|
emakumeek
duten bizimoduaren baitan baizik. Zenbat eta handiagoa izan sexu bien rolen arteko diferentzia, handiagoa da hizkuntza jokabideetako diferentzia (González Ferrero 1991:
|
|
|
ABEL. Mimiri??
|
Emakumea
duk eta!
|
|
|
Lanari dagokionez, bai jatorrizko bai jomuga den herrialdean% 75,3k lana du. Magrebtarren erdiak baino gehiagok, eta latinoamerikarren eta Ekialdeko europarren hiru laurdenak, lan egiten zuten beren jatorrizko herrialdeetan, baina gizarte berrian, bakarrik Latinoamerikako
|
emakumeek
dute lan tasa altuagoa. Gaur egun, lan egoera ez da berdina denentzat, Latinoamerikako emakume gehienek lana lortzen badute ere(% 81,8), Ekialdeko Europako eta Magrebeko populazio erdiak bakarrik etxetik kanpo lan egiten du, X2 (2)= 15,67; p= 0,012.
|
|
|
Helburu gutxi batzuk lortu dituztela pentsatu arren, haien estres maila gehiegizkoa ez dela deritzote eta eskerrak ematen dituzte emigratzeko aukera izateagatik. Oro har, jomuga den gizartean gaur egun
|
emakumeek
duten egoera, ekarri zituzten aurreikuspenekin konparatuta, berdina edo hobea da.
|
|
|
Latinoamerikako egoera psikosoziala beste emakumeena baino hobea da. Hauek jabetzen dira gainerako herrialdeetatik datozen
|
emakumeekiko
duten abantailaz gaztelania jakiteagatik. Gaztelania ez jakiteak nolabaiteko urrakortasun sentsazioa eragiten du, beste gauzen artean mugatzen baitu lan mundurako sarbidea.
|
|
|
Imagen: Jenny Rollo Lan originalak, hala nola “No se le dado a los caballeros andantes quejarse”, Quijoteko medikuntzari buruzko azterlan bat, edo “Dame una calle con nombre de mujer”, Lérida hiriko toponimian
|
emakumeek
duten presentziari buruzko azterketa bat, joan den urtean sarituetako batzuk izan ziren “Jóvenes Centros de Juventud” lehiaketan. Espainiako JuinDirección de Juventud Izan ere, nahiz eta “ikerketa” hitza zientzia arloarekin lotu ohi den, lehiaketa honetan unibertsitatera aurreko irakaskuntzen curriculumetan sartutako jakintza arlo guztiak sartzen dira.
|
|
|
Osteoporosiak inork baino hezur gehiago hausten ditu, eta, kasu honetan, gaixotasun bati buruz ari gara. Osteoporosia da Europako
|
emakumeek
duten arrisku soziosanitario handiena. Kalkuluen arabera, %68k izango du gaixotasun hori, eta milioi eta erdi bat haustura eragiten ditu urtero, eta azken 27 urteetan bikoiztu egin da kaltea.
|
|
|
Bat alarguna da eta bestea bananduta dago. Beren txakur emeekiko loturari esker,
|
emakumeekin
dituzten harremanak azaltzen dira: maitasuna, indarkeria eta errutina.
|
|
|
|
Emakumeak
dituzten enpresen etekina. Amerikako Estatu Batuetako 500 enpresa handienetan egindako azterlan baten arabera, administrazio kontseiluetan emakume gehiago dituzten enpresen etekinak gutxiago dituztenenak baino %53 handiagoak dira.
|
|
|
Zein neurritan eragiten dute lanetik kanpo
|
emakumeek
dituzten zamek. Esaterako, haurren zaintzak?
|
|
|
Irango inperio handiak, bertako erlijioak eta Noruz festa izango dira hizpide. Azken hamarkadei begira, besteak beste, 1979ko iraultza islamikoaz eta egun Irango
|
emakumeek
duten egitekoaz arituko dira. Amarika aretoan, berriz, abuztuaren hasieratik ikusgai da Irani buruzko erakusketa grafikoa.
|
|
2009
|
|
|
Aurrera ateratzeko zerbait egin beharra dagoelako. Horrek erakusten du
|
emakumeek
duten ekimen gaitasuna, eta horretarako egungo prestakuntza oso garrantzitsua da.
|
|
|
Baina puntu batetik aurrera, uste dut politika batzuek eta besteek dituzten ondorioak kontraesanean daudela. Orain arte guraso baimenak, nahiz bietako edonork hartu ditzakeen, praktikan emakumeentzako dira eta horiek indartu egiten dute
|
emakumeek
duten familiaren zaintzaile funtzioa. Aldiz, zerbitzuak bultzatzen dituen politikak kontrako zentzuan lan egiten du.
|
|
|
Hamabost
|
emakumek
dute bizkartzaina
|
|
|
Bestalde, Irango gizartean
|
emakumeak
duen presentzia handiagoa da; ondoko herrialdeetan baino handiagoa. Bulegoetan, eskoletan edota erietxetan lan egiten dute; autoak eta autobusak gidatzen dituzte eta unibertsitateko ikasleen artean, gehiengo dira.
|
|
|
Gainera, jokoarekiko menpekotasunak
|
emakumeengan
dituen ondorioak aztertuko ditu Lierni Agirrezabalak.
|
|
|
Inoiz ez! Geroztik, egia esango dizut, ez dut bakerik izan, mutilen aurkako jarrera nagusitu balitzait bezala, zeren gizonak zigarreta erre dezakeen bezala, edo kopatxo bat ardo gozo hartu inork mozkortzat hartu gabe, edo automobila gidatu. Frantzian hogeita hamar mila
|
emakumek
dute dagoeneko gidabaimena, egunkarian lehengoan irakurri nuenez!?, zergatik ez emakumeak. Zergatik uste duzu, bada, utzi nituela hiru mutil haiek?
|
|
|
–Zin egin zenidan, eta hitzeko
|
emakumetzat
zintudan? –Adak.
|
|
|
–Zuk irakurri, eta gero hitz egingo dugu, erantzun zion, nahiz eta hartutako jarreraz berehala damutu zen?: Bere ezkontzarekin gustura ez dagoen
|
emakumea
du protagonista, emakume asko eta asko bezala?
|
|
|
Gero, baina, bularra emateari utzi bezain laster, bere buruari galdezka hasi zitzaion, argi baten bila, fedeko
|
emakumetzat
baitzuen berak bere burua; Reginak, izan ere, Ama Birjinari eta Kristo gurutziltzatuari debozio berezia zien, eta debozio haietatik iristen hasi zitzaizkion erantzunak.
|
|
|
–Txoritxo batek esan didanez, urretxindorrak bezain ongi kantatzen duen
|
emakumea
dugu hemen: Ada Orbe!, lagunentzat Adelita, eta musikazaleontzat, berriz, Amelita, Amelita Galli Curcik berak baino hobeto kantatzen du-eta!
|
|
|
Graftenberg ek 1944an aurkitu zuenetik, hatza sartu eta hiru zentimetrora egon da, edo askoz ere barrurago, edo anitz aldetan egon da aldi berean, gizonok ere izan dugu. Aspaldion,
|
emakumeek
dutela diote, baina ez guztiek, eta bakoitzak bakarra.
|
|
|
ABEL. Kastako
|
emakumea
duk. Eztik berehalakoan etsiko.
|
|
|
JOANA.
|
Emakumea
nauk! Baina kabroi horrek ukatu egiten dik, noski.
|
|
|
KANDIDO. Balio handiko
|
emakumea
duk, ezta?
|
|
|
Gizonek eta emakumeek modu diferentean bizitzen dute ama edo aita bihurtzeko esperientzia, eta ondorio desberdinak ditu batzuentzat zein besteentzat. , ikerketek aditzera ematen dute amatasunak
|
emakumeengan
duen inpaktua, positiboa zein negatiboa, aitatasunak gizonengan sortzen duena baino handiagoaizaten dela. Kapitulu honetan alderdi hau jorratuko dugu.
|
|
|
Gauzak horrela, eskubide berdintasuna, emakumeen eskubide sexualak, dibortzio askatasun handiagoa eta antisorgailuak debekatzen zituzten legeen abolizioa aldarrikatu zituen. Ondorioz, esan daiteke emakumeen sexualitateazeta
|
emakumeek
zituzten (dituzten) benetako arazoak zein ziren asmatu zuenlehenengoetarikoa dugula Ellis.
|
|
|
Emakumezkoen Arazo Sexualei buruzko Ikuspegi Berriaren Lantaldeak eginiko sailkapen hau hainbat profesionalen gidarako egina da. Gauzak horrela,
|
emakumeek
dituzten arazoak aztertzeko ikertzaileek, emakumea eta sexualitatea uztartzen dituzten sexu hezitzaileek, eta emakumeei beren sexu bizitzan lagundukodieten klinikoek, marko berria dute orain sailkapen honekin euren lana hobetogauzatzeko. Sailkapen honen zabalkuntza mugatua da, bide ofizialetik ez doalako, eta enpresa farmazeutikoen interes ekonomikoen zerbitzura ez dagoelako.
|
|
|
Ez hitzezko portaerak eta mezuak kodetzen eta deskodetzen gizonek eta
|
emakumeek
dituzten aldeak ondoko puntu hauetan laburbil daitezke (Burgoon, 1994):
|
|
|
Ingururabegiratzea besterik ez dugu horretaz jabetzeko. Ekonomian, lan munduan, politikan, zientzian, eta legean ere, finean, bizitza soziala antolatzen duten arlohorietan guztietan gizonek eta
|
emakumeek
duten egoera desberdinaren berri izatendugu, desberdintasun onuragarria lehenengoen kasuan eta desberdintasunkaltegarria bigarrenen kasuan.
|
|
|
Talde horien laguntza eta ezaugarriak erabakigarriak izaten diraetorkin bihurtzen den gizona edo emakumea aukeratzeko.
|
Emakumeak
duen protagonismoari esker, zenbait erakunde eta elkartetatik aldarrikatu dute generoarenperspektiba erabili behar dela immigrazioari buruzko ikerketak egiten direnean.
|
|
|
Marokon saritzen den papera, etxekoandrearena, amarena edota emaztearena da, eta rol hori bertan behera uztea edojaramonik ez egitea, zigortzen da. Horregatik, oro har, Marokoko
|
emakumeek
ezdute aldarrikatzen eta desiatzen etxetik kanpo lan egitea, betebehar eta batzuetankarga bezala bizitzen dutelako. Hau da, kasu gehienetan, etxekoandrearen funtzioalegitimatuago dago Marokon.
|
|
|
Immigrazioarekin, familiaren egitura, partaideen rolak eta egoera ekonomikoa aldatzen dira. Prozesu horrek, batez ere,
|
emakumeengan
du eragina, beraiek baitira etxearen ardura hartzen dutenak etazenbait gauzari aurre egiten dietenak: familiaren zailtasunei eta deserrotze sozialarieta afektiboari (Mogollon eta Vazquez, 2006).
|
|
|
Gatazka horren aurrean, maiz, emakumeakkirola uztearen aldeko apustua egin ohi du eta, bestetan, emakumezkoei dagozkienkirolak egiteari ekin dio (Garcia Ferrando, 1990). Ideia horrekin bat datoz Weinberg eta Gould (1996) adituak ere, eta emakume kirolariaren gatazka izena ematendiote fenomeno horri, zeren gizarteak
|
emakumeaz
dituen irudi, esanahi eta itxaropenek talka egiten baitute emakumeen feminitatearen kontzeptuarekin.
|
|
|
Hona hemen protagonista
|
emakumea
duen errefusatze galdera mota, zalantzan jarritako itema enpleguaren bilaketa izanik.
|
|
|
Ez elikadura desorekatuak, proteina ugari eta koipe gutxi duenak, ez anabolizatzaileak hartzeak ez dute inolako onurarik ematen. Aitzitik, organismoan arazo ugari eragiten dituzte, hala nola aknea, arazo kardiobaskularrak, testikuluaren atrofia, espermatozoideen prestakuntza murriztea eta likidoen atxikipena, eta hilekoaren zikloak
|
emakumeengan
dituen maskulinizazioa eta irregulartasunak, besteak beste.
|
|
|
Hala ere, erditze mota horren ondoriozko konplikazioek, hala nola odoljarioek edo kontrolik gabeko odol galerek, beharrezkoa egiten dute. Histerektomiak
|
emakumearengan
dituen ondorio psikologikoek, gainera, egin aurretik medikuek sakon aztertzen duten praktika bihurtzen dute. Hori egitearen alde onak eta txarrak baloratu behar dira.
|
|
|
Urtean 1.764 orduz eta 800 euroko soldataren truke lan egiten dute telemarketineko langileek Araban, Gipuzkoan eta, batez ere, Bizkaian. Lurralde horretakoak dira sektorean aritzen diren 3.500 lagunetako gehienak eta, batez ere,
|
emakumeek
dituzte telefonoaz bestaldeko lanpostuak.
|
|
|
Abortu librearen legeztatzea eta krisi ekonomikoak
|
emakumeengan
duen eragina izango dira aldarrikapen eta salaketa nagusiak gaur, Emakumeen Nazioarteko Egunean, Euskal Herrian egingo diren eitaldietan. Ohi bezala, ehunka pertsona aterako dira kalera, emakumeen eskubideen alde.
|