|
2004
|
|
|
Bai, diskriminazio positiboa ere badago. Komunikabide batzuek lan handia egiten dute
|
emakume
ereduak sortzen. Emakumea kirola binomioa gero eta arruntagoa da.
|
|
|
Gure ohituraren zati bat dira eta kemen handiz bizi dira. 13 eta 14 irudietan
|
emakume
eredu hauen adibide batzuk ikus daitezke.
|
|
|
Ez dut gogoratzen, beraz, alde horretatik begiratuta behintzat, nerabezaroan aparteko problema izan nuenik, eta atsegin nituen neskak, beraz, nahiz eta nire atsegin hura oso ere baldintzatua egon zitekeen,
|
emakume
eredu bat bainuen buruan, futbolaren bidez bakarrik eskura nezakeena: citroëneko neska ilehoria.
|
|
2005
|
|
|
delakoa, etab. Erregimenaren ikuspuntutik, emakume mota hori zikina eta pekataria zen. Beste aldetik, frankismoarentzat ideala zen
|
emakume
eredua zegoen, edozeren gainetik ama eta emazte zena, eta sexua soilik ugalketaren testuinguruan ulertzen zuena, tamalez, sexua seme alabak mundura ekartzeko bide bakarra baitzen. Testuinguru horretan, ahalik eta seme alaba gehien edukitzea hobesten zen eta ugalketa helburu hori betetzen ez zuten familiak begi txarrez ikusten zituen erregimenak.
|
|
|
Frankismoak uste zuen emakumeak zirela, arraza, ren etorkizunaren arduradun nagusiak, haurdun geratzen ziren unetik haur horren formakuntza fisiko eta psikikoraino. Esan bezala, amatasunera zuzendutako
|
emakumearen
eredu orokorra proposatu zen. Testuinguru horretan, propagandaren bidez emakumeen nagusitasun morala eta biologikoa frogatu nahi izan zen.
|
|
|
|
Emakumearen
eredu gaztea, argala eta alaia proposatzen zen ama izateko egokiena bezala. Hori lortzeko, neskek soinketa egin behar zuten:
|
|
|
II. Errepublikan emakumearen egoera hobetzeko eta gizonarekin berdintzeko hartutako neurri guztiak bertan behera gelditu ziren 1939ko garaipen nazionalarekin. Nazionalkatolizismoaren moralaren araberako
|
emakumearen
eredua inposatu zen Lehen Frankismoan. Emakumea gizonaren menpe gelditu zen eta bere gorputzari muga izugarriak jarri zitzaizkion; emakumeak hezkuntza eta lan esparruetatik urrundu nahi izan zituzten.
|
|
|
Frankismoak bultzatu nahi zuen
|
emakumearen
ereduaren hedapen prozesuan, propagandak pisu handia izan zuen. Alde batetik, emakumea zentzu batean gizonaren gainetik zegoela bultzatu zen, bere bertute fisiko (amatasuna) eta moralengatik (babeslea, atsegina, etab.). Baina, bestalde, emakumearen mendekotasuna azpimarratu zen.
|
|
|
II. Errepublika, konkista juridiko eta politiko garrantzitsuen garaia izan zen emakumeentzat; baina, hala ere, muga handiak mantendu ziren oraindik. Egoera berri horrek
|
emakumearen
eredua aldatzen hastea eragin zuen, eta horrela, emakumeak familian betetzen zuen papera, esparru pribatuan betetzen zuen papera, eta gizonaren paper tradizionala zalantzan jartzen hasi ziren. –Modernitatearen arrisku?
|
|
|
Platon, Plutarko, Tazito, Lamartine, de Maistre, Mirabeau edo Napoleonen hitzen eta santuen, moralisten, Aita Santuen, politikoen, idazleen, filosofoen... hitzen aipamenak ere oso ohikoak izan ziren frankistek nahi zuten
|
emakumearen
eredua bultzatzeko, hau da: –Mujer tópico en la que conviven fuerza y fragilidad, capacidades educativas y necesidad de tutela, sensibilidad, astucia y pureza?
|
|
|
Batez ere usadio eta fedearen babesle gisa duen garrantzia azpimarratuz. Euskal
|
emakume
eredua, jakina, baserritarra da, «el verdadero tipo de mujer fuerte de que nos hablan los sagrados libros.» Hartaz emandako irudi idealizatuan, gizonaren mailan deskribatzen da:
|
|
2007
|
|
|
Dena ez da, ordea, hitzaldia eta ikastaroa izango, antzerki bat ere prestatu baitute. Encantadas antzezlanean ipuinetako printzesak gai hartuta, emakumeek euren buruaz barre egitea lortu nahi da, baita
|
emakume
eredu eskuraezina urruntasunetik begitzea ere.
|
|
2008
|
|
|
Beste asko, berriz, bakarrik daude eta ez dute hemen karga familiarrik. Datuen arabera, nahiko ohikoa da bakarrik emigratutako
|
emakumeen
eredua.
|
|
|
Eta aberatsak okerrago, gainera! Hori zelako
|
emakumearen
eredua: gerri estua edukitzea.
|
|
|
Jakina, ez naiz gizon eta emakume jakin eta zehatzen inguruan ari, arketipoen mailan baizik; izan ere, zorionez, gizon emeak badira, eta baita, zoritxarrez, emakume gizondurik ere, exito handikoak, hori bai! Tamalez, gaurko
|
emakume
ereduarengatik, sarriegi emakume izateaz lotsatu behar eta ezkutatu, gizondu: jada «ez da antzematen», «ez da iragaten...,»; Emakumea Eva(= Bizia) baino Evax nahiago dugu.
|
|
2009
|
|
|
dibortzioaren kontra zegoen printzipioz, umetatik etxean ez zuen besterik entzun: balio eskalako lehen balioa familia da, familia eta familia; protagonista anatematizatzeko prest egon zitekeen, hortaz, baina nola lortzen zuen liburu egileak, bere arte ederraren ahalaz, Ana Kanerinaren baitan sartzea. Txaro Goirik esan zionez, bazirudien Tolstoik beste
|
emakume
eredu bat eraiki nahi izan zuela, askoz ere kontserbadoreagoa, harik eta nobelako emakume protagonistak bere iritzia ezarri zion arte?, hezur haragizko errealitaterik mingarriena atzemateraino, non gauzak guztiz beste era batean ikusten baitziren!; hantxe tolesten zen, izan ere, hatz salatzailea, eta hantxe zabaltzen besoak, irakurleak hobets zitzan errukiaren irinak akusazioaren zahien aurrean, ... defendatzeko aukera txikienik eman gabe. Adak Anaren abokatu defendatzailetzat behar zuen bere burua une hartan?, akusatu egin zuen, eta akusatu ez ezik, erre ere bai?
|
|
|
eta Espainiako kontsula joan zirela ere (hots, Espainiako ordezkari diplomatikoak). Hitzaldi horretan goratu egin zituen euskal emakumearen portaerak, eta horretaz baliatuta Espainiako
|
emakumeen
eredu jarri zituen.
|
|
|
bera bezalako emakume bat, egoera latz bati aurre egin behar izan ziona, harik eta, gizartearen arauei eta debeku moralen muga estuei aurre egin ezinik, nahi ez zuèn erabakia hartu zuen arte, bere buruaz beste egiten zuela, trenbidera botata; bera –Ada– dibortzioaren kontra zegoen printzipioz, umetatik etxean ez zuen besterik entzun: balio eskalako lehen balioa familia da, familia eta familia; protagonista anatematizatzeko prest egon zitekeen, hortaz, baina nola lortzen zuen liburu egileak, bere arte ederraren ahalaz, Ana Kanerinaren baitan sartzea –Txaro Goirik esan zionez, bazirudien Tolstoik beste
|
emakume
eredu bat eraiki nahi izan zuela, askoz ere kontserbadoreagoa, harik eta nobelako emakume protagonistak bere iritzia ezarri zion arte–, hezur haragizko errealitaterik mingarriena atzemateraino, non gauzak guztiz beste era batean ikusten baitziren!; hantxe tolesten zen, izan ere, hatz salatzailea, eta hantxe zabaltzen besoak, irakurleak hobets zitzan errukiaren irinak akusazioaren zahien aurr... " Seme jatorra duzu, don Nazario!
|
|
2010
|
|
|
Baina jakina, hezkuntza, kultura, baloreak... frankismokoak ziren oraindik Espainian. Garai hartako
|
emakume
eredua frankismoko sekzio femeninokoa zen, pentsa. Ikaragarri borrokatu behar izan genuen erabat oinarrizkoak diren kontuak lortzeko, esaterako, emakumeok ere izaki sexualak garela aldarrikatuz.
|
|
|
buruan nahasten hasi zitzaizkidala. Izan ere, nik banuen
|
emakume
eredu ideal bat, ustez, baina baita bi irudi ere: irudi bat, Adaren gorputzak izeba Ernestinaren arimarekin bat egitetik zetorrena zen; bestea, berriz, ezagutu berri nuèn neskaren gorputz arima batuetatik zetorkidan.
|
|
|
ez natzaizu, haatik, burlaren eremutik mintzo, konstatazio garratz baten errealitatetik baizik—; irakasleak —nioen— adibide hura jarri zigun, bai, eta niri ez dakit zer gertatu zitzaidan, gauzak —emakumeei buruz egiten nituèn gogoetak eta irakaslea ematen ari zèn lezioaren kontzeptuak— buruan nahasten hasi zitzaizkidala. Izan ere, nik banuen
|
emakume
eredu ideal bat, ustez, baina baita bi irudi ere: irudi bat, Adaren gorputzak izeba Ernestinaren arimarekin bat egitetik zetorrena zen; bestea, berriz, ezagutu berri nuèn neskaren gorputz arima batuetatik zetorkidan.
|
|
|
Eneritz Lasak hitz egin du orduan, dokumentazioko argazkietan ikusten den Mari Domingik euskal
|
emakumearen
ereduari ez ziola erantzuten gaineratzeko. Mijail Bakuninek euskal emakumearen eredua oso erlatiboa dela erantzun dio, denak ez zirelako, zorionez, txiki eta lodiak.
|
|
|
Eneritz Lasak hitz egin du orduan, dokumentazioko argazkietan ikusten den Mari Domingik euskal emakumearen ereduari ez ziola erantzuten gaineratzeko. Mijail Bakuninek euskal
|
emakumearen
eredua oso erlatiboa dela erantzun dio, denak ez zirelako, zorionez, txiki eta lodiak. Eneritzek ez iraintzeko eskatu dio eta Mijail Bakuninek argitu dio ez zela berari buruz ari, beraz, debatea ez desbideratzeko.
|
|
2011
|
|
|
–Eta halakoak falta izan zaizkigu, emakumezkoen biografia txundigarri hauek; ni txikia nintzenean behintzat bai. Gizon nahiz
|
emakumeok
eredu horiek ere behar ditugu, instintiboki erreferentzia garrantzitsuak izan daitezkeelako: Frida Kahloren bizitza ezagutzea, edo abangoardietako emakumeena, musak bakarrik ez, sortzaile ere izan direla ikustea??.
|
|
|
Are gehiago, ez dut uste nobelaren helburua denik Txuri eta Gorri edadeko emakume guztien erretratu direla esatea. Hain zuzen, nobelan bertan
|
emakume
eredu ezberdinak azaltzen dira, hala esaterik badago. Dena den, eta Marijok lehenago aipatu bezala, ezin zaigu ahaztu orain arte emakumeen ikuspuntua ez dela aintzat hartu euskal gizarteko arlo askotan.
|
|
|
Edonolako parte hartze publikoa edo politikoa izan zuten emakumeen aurkako errepresioa ere izugarria izan zen. Tradizionalisten helburua zen familiari, elizari eta etxeko lanei loturik zegoen
|
emakumeen
eredua berreskuratzea eta sendotzea. Ondorioz, Markinako Emakume Batzan ibili ziren emakumeek ihes egin behar izan zuten, eta gelditu zirenei ilea moztu zizkieten, atxilotu eta kartzelan sartu zituzten, etxetik ateratzea galarazi edota beste batzuekin hitz egiteko debekua jarri zieten.
|
|
|
Ikusleengan zigorraren aldeko jarrera bultzatzen da umorea erabilita eta, beraz,
|
emakumearen
eredu tradizionalagoa goraipatzen da: «Hori gerta dakizuke emakume ederra eta gaiztoa bazara, beraz hobe oharkabean pasa eta zintzoa izan».
|
|
|
Genero gaiek gugan sortzen duten kezka dela-eta, Disney k bere telesail ezagunenetan erakusten duen emakume nerabearen eredua aztertu dugu. Orobat, gazte euskaldunek
|
emakumearen
eredu hori nola hautematen duten ezagutu nahi izan dugu. Beraz, proiektatzen diren estereotipoak7 zein diren eta ikus entzule gazteenengan eredu horiek duten eragina noraino heltzen den analizatu dugu.
|
|
|
Ez da emakumeen nabarmentasun intelektuala agerian geratzen, baina emakumeak artearen alorrean eta etxean arrakasta lortu dezakeela erakusten duten estereotipoak behin eta berriz errepikatzen dira. Garaiz kanpoko
|
emakumearen
eredu hori, itxurazko modernitatez mozorroturik agertzen da telesail horietan.
|
|
2012
|
|
|
Dauden artistak ikusaraziz lortzen da berauek promozionatzea, eta aldi berean, sortzaile berrientzat ikur izatea. " Lehenik
|
emakume
ereduak behar ditugu, erreferenteak, jarraian emakume gehiago anima dadin. Begi bistan jarri behar ditugu, zeren emakume musikariak izan badira".
|
|
|
Batetik, ederra da hainbat emakumezko musikari agertzea beren esperientziez hizketan. Bestetik, fikzioaren narrazioa dago eta atal horrek mina eta haserrea sortu dizkit,
|
emakume
eredua mingarri izan zaidan neurrian. Garrantzitsuagoa da musikari izatea irudi bat aldarrikatzea baino.
|
|
|
Beldur Barik programarekin elkarlanean Euskal Autonomia Erkidegoko hainbat udalerrik ere «indarkeria matxista gaitzetsiko» dutela jakinarazi dute, adierazpen baten bitartez. Oharrak nabarmendu du indarkeria desagerrarazi ahal izateko «gizon eta
|
emakume
ereduak sakon eraldatu» beharra dagoela; hala, gazteei «errespetuan, askatasunean, autonomian eta berdintasunean» oinarritutako harremanak eraikitzen laguntzeko helburua berretsi dute. Herritarrei prebentzio lanetan parte hartzeko gonbita egin diete.
|
|
|
Amengavik libiar
|
emakumeen
ereduari jarraitzeko eskatu die togoar emakumeei, afrikar herrialdean antzerako neurriak hartu baitzituzten 2003ra arte izandako gerra zibilaren bukaera aurreratzeko asmoz.
|
|
2013
|
|
|
Beste pauso bat harago doana irudikapen posibleetan. Idazle interesgarria da Eleizegi,
|
emakume
eredu diferenteak erakusten dituelako; eta euskalduntasuna bizitzeko era diferenteak. Berreskuratu beharrekoa da, beraz?
|
|
|
Abdel Haqqek
|
emakumearen
eredu bat zuen, Islameko eredu orokorrarekin bat ez zetorrena, eta hura kontuan hartzeko moduko ñabardura zen, senar emazteei lagungarri gertatu zitzaiena, beren bide berezi hari ekiteko orduan.
|
|
|
Abdel Haqqek, izan ere, seme bakarra zenak eta amarekin bizitzen ohitua zegoenak, ama zuen. Xadia?
|
emakume
eredu; ama, baina, ez zen pertsona ezjakina, bere senar Ibrahimi amin eta amin erraten zebilkiona; aldiz, bere iritzia ematen zuen, beharrezkotzat jotzen zuenean: ez zela, alegia, etxean itxita zegoèn emakumea, ahoa ere itxita zuena, senarrarekin anitzetan ateratzen baitzen kanpora, azokara edo bazarretara, non zerbait erosi edo, bertzerik gabe, pasta batzuk eta baso bat te hartzen baitzituzten, edo freskagarri gozoren bat; are gehiago:
|
|
|
Abdel Haqqek
|
emakumearen
eredu bat zuen, Islameko eredu orokorrarekin bat ez zetorrena... eta hura kontuan hartzeko moduko ñabardura zen, senar emazteei lagungarri gertatu zitzaiena, beren bide berezi hari ekiteko orduan. Abdel Haqqek, izan ere, seme bakarra zenak eta amarekin bizitzen ohitua zegoenak, ama zuen –Xadia– emakume eredu; ama, baina, ez zen pertsona ezjakina, bere senar Ibrahimi amin eta amin erraten zebilkiona; aldiz, bere iritzia ematen zuen, beharrezkotzat jotzen zuenean:
|
|
|
Abdel Haqqek emakumearen eredu bat zuen, Islameko eredu orokorrarekin bat ez zetorrena... eta hura kontuan hartzeko moduko ñabardura zen, senar emazteei lagungarri gertatu zitzaiena, beren bide berezi hari ekiteko orduan. Abdel Haqqek, izan ere, seme bakarra zenak eta amarekin bizitzen ohitua zegoenak, ama zuen –Xadia–
|
emakume
eredu; ama, baina, ez zen pertsona ezjakina, bere senar Ibrahimi amin eta amin erraten zebilkiona; aldiz, bere iritzia ematen zuen, beharrezkotzat jotzen zuenean: ez zela, alegia, etxean itxita zegoèn emakumea, ahoa ere itxita zuena, senarrarekin anitzetan ateratzen baitzen kanpora, azokara edo bazarretara, non zerbait erosi edo, bertzerik gabe, pasta batzuk eta baso bat te hartzen baitzituzten, edo freskagarri gozoren bat; are gehiago:
|
|
2014
|
|
|
Eta hantxe mantxuak ere, Errusiaren eta Txinaren arteko mugako herri guztiak emirraren esanetara altxatu izan balira bezala, kopeta eta lokiak ile moztuak, adatsa zintzilik mototsean bildua, tunika luzea, gerrikoa zetazko atorraren gainean gerruntzea estutzen, txano arrautza formakoa, gerezi koloreko satinez egina, ertzak beltz, zerrenda gorri. Eta haien alboan Mantxuriako
|
emakume
eredu miragarriak zebiltzan, apain apain orraztuak, lore artifizialak jarriaz, urrezko orratzekin josirik, eta pinpilinpauxak xamur tartekatuaz ile beltzen artean. Eta, azkenik, mongoliarrek, bukhararrek, persiarrek, Turkestango txinatarrek osatzen zuten festa tatariar hartara gonbidatutako jendetza ikaragarri hura.
|
|
|
Lujanbiorekin batera, besteak beste, Iratxe Ibarra (Markina Xemein, 1974), Estitxu Arozena (Mutriku, 1975), Oihane Perea (Gasteiz, 1977), Ainhoa Agirreazaldegi (Elgeta, 1978), Oihane Enbeita (Gernika Lumo, 1978) edo Estitxu Eizagirre (Hernani, 1979) aipatuko nituzke. Haien ibilbideak, gorabeheratsuagoak badirudite ere, luzeak dira, urte asko daramatelako bertsolaritzari lotuta eta, zalantzarik gabe, beste
|
emakumeentzako
ereduak izan dira (eta dira).
|
|
|
Gorputzaren eraikuntza sinbolikoa goitik behera auzitan jarri beharda. Beste
|
emakumeen
ereduak eman behar zaizkie, maite dituzten emakumeenak: amak, amonak; miresten dituztenak ezagutarazi, ereduak izan ditzaten non subjektubezala ikus daitezkeen.
|
|
|
Gerra zibilean zehar, galdu zen eskubideetako bat heziketarakoeskubidea izan zen. Frankismoaren garaian
|
emakume
eredu zehatz bat ezarri zen: ama, emaztea, gizonaren zerbitzaria (Salas, eta Herreros, 2010). Heziketa berezitubat lortzeko, emakumezkoei gauza batzuk eta gizonezkoei beste batzuk irakastenzizkieten.
|
|
|
Hari jarraituz, bai gorputz femeninoa baita maskulinoa ere eredu bakar baten (maskulinoaren) araberako hierarkiaren anatomiaren eta fisiologiaren (Laqueur, 1987: 4) arabera neurtzen ziren:
|
emakumeak
eredu maskulinoaren bariazio inperfektutzatjotzen ziren azken finean, printzipio aristoteliko eta galenikoei jarraituz.
|
|
|
Ez da harritzekoa Pedro Lazagaren pelikulakLuchy etxekoandrearen pertsonaia bihurrian jarri izana arreta nagusia. Narrazioarenhasieran
|
emakume
eredu modernoegia bezala ageri zena, hutsalkeriez arduratua, itxurakeriatan eta etxetik kanpo denbora gehiegi ematen zuena?, pixkanaka, osabaAgustin paletoaren eraginari esker, otzandu eta jarrera onargarrietara hurbildu zen.Luchyk, garaiko pantailetako hainbat emakume eredugarrik legez, testuinguruberrira egokitzen zen etxekotasunaren irudi moderno bat gorpuztu zuen narrazioarenbukaeran.... 1960ko hamarkadako feminitate arautu horrek, aurreko garaietan bezalaseme alaba eta senarraren zaintzaz arduratua egoteaz gain, kontsumo gizarteetakoohitura berrietara hurbiltzen ziren ezaugarriak ere bazituen (Morcillo, 2010 eta 2008: 46).
|
|
|
Ez egote horrek eragin du
|
emakumeentzako
eredu faltan, eta oso zaila gertatuda emakumeen artean jarraitutasuna izatea. Agertzen ziren bertsolari emakumegazteek ez zuten norengan begiratu, ez zeinen ondorengo sentitu.
|
|
|
Nahi digute inposatu emazte eta ama gisako
|
emakume
eredua, beti ere, familia nuklear heteronormatibo baten senean. Are gehiago, ezarketa horri gehitzen zaio, hain zuzen ere, gero eta urriagoak direla menpekoak zaintzeko bideratutako laguntzak; izan ere, gura baitute, guk, emakumeok, lan horren zama har dezagun, guk, emakumeok, zaintza lan guztiak gure gain hartzera behartuz, hain zuzen lan ikusezina, aitortzen ez dena eta oso prekarioa, baina aldi berean sistema kapitalistarentzat zeharo beharrezkoa dena.
|
|
|
Askotarikoak dira demokrazia ordezkatzaile testuinguruetan emakumeen proiektu parte hartzaileak mugatzen dituzten elementuak: kultura politiko patriarkalarekin lotuta daudenak, sistema politikoarekin lotura dutenak, alderdi sistemari atxikita daudenak edo masa hedabideek erreproduzitzen dituzten
|
emakume
ereduekin zerikusia daukatenak, besteak beste. Berrikuntza demokratiko testuinguruetan ere elementu horietako askok eragiten dute, baina berrikuntzarekin batera elementu oztopatzaileen eraldakuntza bat gertatu da, mugatzaileen ikusgarritasuna sotilduz.
|
|
2015
|
|
|
Zehazki, aurkezle horien zapatak ekarri zituzten hizpidera, takoi garaiak ibiltzen ditu-eta, erruz, Ana Urrutiak. Hurbileko takoiak deitzen zen testua eta autoreek zioten, besteak beste, takoiak ez direla erosoak eta osasun arazoak sortzen dituztela, pertsonaren mugitzeko gaitasuna ikaragarri mugatzen dutela, eta, azkenik, irudiak ez direnez, ez, inuxenteak, telebistako prime timean gisako oinetakoekin apaindutako
|
emakumeek
eredu oso zehatz bat bultzatzen dutela, behatua izateko objektuarena.
|
|
|
Jakina da ideiak, estereotipoak eta, kasu honetan, neurri edo modu estetikoak ere transmititzen dituztela irudi horiek: takoi modu horiek, artifiziala denaz gain,
|
emakume
eredu bat erakusten digute: zango luze luzeaz (pretty woman) irudi sexualizatua, emakume horien eginkizuna (eguraldia iragartzea, besteak beste) bigarren mailako asuntoa bilakatuz.
|
|
|
De Migueli jarraiki (2014), ez emakumearen definizioan kirolari hitza gehituaz, diskriminazio estereotipatua indartzen duela antzematen da. Almedak (2003) adierazi zuen moduan, espetxe politikaren tratamenduak generoak inposaturiko rola betetzen duen
|
emakume
eredua bultzatzen baldin bazuen, gaur egun historikoki jorraturiko eredu estereotipatu, femenino eta moralizatua izaten jarraitzen du. Tratamenduan aldaketak egin badira ere, horren gauzatzearen erantzule nagusiak espetxeko langile zein zuzendariak dira.
|
|
|
Odile Mores. Egia da, begiratu batean, Odile Mores Kattalin baino hobeto ahokatzen zela Roman ibiltzen zen lekuetako
|
emakume
ereduarekin, Zabalguneko kafetegi batean aurki dezakezun emakume burges batekin. Janzkerarengatik, manerengatik...
|
|
|
Historikoki, emakumeak egin dituen lanak zerikusi gehiago izan dute antzinako eredu horregaz. Baina, 50eko hamarkadan, eta, batez ere, 70ekoan, industrializazio eta intentsifikazio prozesuekin batera,
|
emakumearen
eredu hori baztertu egin da (dibertsifikatua; gauzak txikian egitekoa; familia elikatzeko, eta hortik aurrera komunitatea...); andra baserritar asko desagertu dira, estatistiketatik behintzat.Industrializazioak ikusezin egin du emakume baserritarra. Landa eremuari garrantzia kendu zion industrializazioak; elikadura produzitzeari garrantzia ukatu zion. Baserri batzuk handitu, industrializatu eta espezializatu egin ziren, eta, publikoki, behintzat, gizonak hartu zuen ardura guztia —titularitatea hartu du, gizarte segurantzan kotizatu du eta bizitza publikoan parte hartu du, baserritar edo produktore lez—, emakumea ezkutuan geratu da, baserrian egon arren eta ordu kopuru berdina lan egin arren.
|
|
2016
|
|
|
Neskatoek
|
emakume
eredu indartsuak behar zituzten bezalaxe behar zituzten mutikoek gizon eredu indartsuak.
|
|
|
Informazioan
|
emakume
eredu desberdinak erakusteko ahalegina egingo da, errealitatearekin eta gizartea eraldatzeko konpromisoarekin bat eginez. Horrek esan nahi du oreka zaindu behar dela adinean, arrazan, estatusean eta gaitasun fisikoan.
|
|
2017
|
|
|
. Kartzela genero erakunde bezala aztertzea, eta bere jarduera zein esanahien gainean gogoeta egitea; ezarritako sistemaren eta arauen sostenguari lotuta, espetxe sistemak
|
emakumeen
eredu hegemonikoa eta rol tradizionalak nola bultzatzen dituen, eta, modu horretan, harreman desorekatuak, bereizketa hierarkikoak zein diskriminazioak nola gehitzen dituen jorratuta; betiere, aldaketa handiko testuinguruan gaudela ahaztu gabe.
|
|
|
zapiarekin agertzen banaiz feministen aurrean," zer egiten duzu hemen?" galdetzen didate. Feminismoa, Euskal Herrian, ohituta dago
|
emakumearen
eredu bakar bat izatera: emakume zuria, mendebaldarra eta askotan euskalduna.
|
|
2018
|
|
|
Idazlea hezur haragizko gizon moduan irakurtzeari utzi, eta, horren ordez, hark irudikatzen duen diskurtsoari helduko bagenio, berehala ohartuko ginateke filmeko eszena horretan eten une bat gertatzen dela, zeinaren bidez agerian geratzen den diskurtso patriarkalaren antsietatea. Stein emakumea da, baina ez Hemingwayk sostengatzen duen diskurtsoak kontenplatzen duen
|
emakume
ereduaren modukoa. Lesbiana ez ezik (ez du gizon baten beharrik izan izateko), botere egoera batean dago:
|
|
|
Itxura.
|
Emakumeen
eredua kantinerarena baita?, adierazi du. Alarde parekidearen alde egin duten gizonak iraintzeko, halaber, usu erabili da homofobia.
|
|
|
Baina Nere agertu zenean, ez dakit, gustatu egin zitzaidan. Nolabait, etxean falta nuen
|
emakume
eredua zen bera. Gure ama koitadua langile apala zen, etxeak garbitzen hasteko utzi zituen ikasketak eta gero zenbait fabrikatan ibili zen.
|
|
|
Urriaren 29an osatu zen, 100 afiliatu zituelarik eta buru Julia Fernandez Zabaleta zelarik, Nafarroa osoan 600dik gora afiliatu izango zituen elkartea edo batza. Emakumeen ideologia (Jaungoikoa eta Foruak) emakume ezkertiarren ideiatik baino emakume tradizionalisten ideiatik gertuago zegoen arren, garaiko emakume feministek aldezten zuten
|
emakume
ereduaren alde egin zuen Julia Fernandez Zabaletak, jendaurrean defenditu zituen berdintasunean oinarritutako heziketa jasotzeko eskubidea eta emakume beharginei behar bezala ordaintzeko eskubidea. Emakume abertzale horientzat asko eta asko gizarte maila ertainekoak ziren, baliabide ekonomiko eta pertsonalak zeuzkatenkultur eta gizarte iraultza erabatekoa ekarri zuen afiliazio horrek.
|
|
2019
|
|
|
Bai. Batetik, hazten hasi zen
|
emakume
eredu bat ginen. Klase ertaineko familietakoak.
|
|
|
Protagonista den Mirenek emango dio hasiera protagonista profil berri bati: Martuteneko Juliak eta Lili eta biokeko Lorek bezala, bikotekide sufriarazlea uztea erabakitzen duen
|
emakume
ereduari, hain zuzen ere. Horien artean, Martuteneko Julia da garrantzia gehien duena, eta Hamaika pausoko Juliaren gatazkei (maitasunezko nahiz identitarioei) irteera ematea lortuko duen protagonista femenino azpimarragarria.
|
|
|
Ez da noski lehen aldia nobelagilearen eleberrietan ikus daitekeen emakumeen errepresentazioari erreparatuta sorturiko iritzitrukea sortu dena. Hamaika pausoko" Abaituaren emakumeak" zirela eta ere izan zen iritzi kontrajarririk
|
emakume
ereduak" negargarriak" omen zirelako eta zentsuratu egin behar zirela iradokiz. Juan Garziak hamabost urte geroago eztabaida haren karietara idatziriko artikulua oroituz, esan zuen moduan," Ez dira Saizarbitoriak proposatzen dituen emakume ereduak; Saizarbitoriaren narratzaileak aipatzen duen idazlearen emakume mamuak dira, eta hain zuzen ere emakumeok Iñaki Abaituarentzat berarentzat zer diren ageri zaigu, eta ez inolako eredurik; are gutxiago Saizarbitoriak aldeztutakorik" (Garzia 2011: 20).
|
|
|
Hamaika pausoko" Abaituaren emakumeak" zirela eta ere izan zen iritzi kontrajarririk emakume ereduak" negargarriak" omen zirelako eta zentsuratu egin behar zirela iradokiz. Juan Garziak hamabost urte geroago eztabaida haren karietara idatziriko artikulua oroituz, esan zuen moduan," Ez dira Saizarbitoriak proposatzen dituen
|
emakume
ereduak; Saizarbitoriaren narratzaileak aipatzen duen idazlearen emakume mamuak dira, eta hain zuzen ere emakumeok Iñaki Abaituarentzat berarentzat zer diren ageri zaigu, eta ez inolako eredurik; are gutxiago Saizarbitoriak aldeztutakorik" (Garzia 2011: 20).
|
|
2020
|
|
|
Feminismoa? noski, baina 80ko feministek utzi dioten
|
emakume
ereduak ez du konbentzitzen: lan merkatuan berdintasuna lortzeko haurrak jaio orduko eskolara kondenatu zituzten.
|
|
2021
|
|
|
Ez al da arriskutsua halako
|
emakumeak
eredu gisa aurkeztea, hurrengoei langa oso goian jartzen zaielako?
|
|
|
77). Perfekzio eredu maskulinoa irizpide gisa joz,
|
emakumea
eredu bakar horren aldaera inperfektutzat jotzen zen, hotza/ beroa edo lehorra/ hezea aurkaritzetan hotzagoa eta hezeagoa baitzen. Ondorioz, gizonaren eta emakumearen arteko diferentziak beroari eta bero faltari buruzko kontuak ziren, eta emakumea gizonezko inperfektu edo mutilatutzat jotzen zen (Altonaga 2014:
|
|
|
Neskak gehiago daude moda edo edertasuna lantzen. Horregaz, neska gazteei zein
|
emakume
eredu azaltzen zaie. Sareetan, emakumearen irudia hipersexualizatuta ikusten da. Ikustekoa da emakumeen gorputza zelakoa den bideo-jokoetan.
|
|
2022
|
|
|
Obrak emakume guztiek identitatea libreki garatzeko beharrari eusten dio, eraikitakoa hautsi nahian. Eraikitako hori erakusteko, ordea, Bridgerton gisako goi mailako familia aristokrata bateko
|
emakumeen
eredua erabili dute, zeintzuen bizitza ikuspegiak gainontzeko emakumeonganako boterea zein pribilegioak dakarzkien. Konparazioa egokia ote den galdetu diot neure buruari.
|
|
|
Justa Montero feminista historiko madrildarrak hurrengo azalpena eman zidan, umea edoskitzen nuen bitartean egin nion elkarrizketan: " Hirurogeita hamarreko hamarkadan, funtsezkoa zen amatasunari lotutako
|
emakume
eredua kritikatzea, emakumeen helmuga naturala baitzen. Amatasuna inposaketa gisa ikusten genuenok intrantsigenteak izan ginen, leku gutxi eman genien amatasuna beste modu batean bizi nahi zuten emakumeei.
|
|
|
Bide horretan feminismo dekolonialak egindako ekarpenekin ere egin genuen topo, eta feminismo zuriaren
|
emakume
eredu askearen atzean eraikitzen diren bestelako zapalkuntzak ikusgarri egin zitzaizkigun. Ezinbestekoa izan da, hortaz, zaintza lanak Euskal Herrian nola antolatzen diren ulertzeko, ez bakarrik tokiko errealitateari begiratzea, baizik eta ikuspegi transnazionala izatea.
|
|
|
feminismoa (k) non egon d (ir) a? Kontua da xx. mendeko bigarren erdira arte diskurtso akademiko eta eztabaida sozialean gailendu zen feminismoaren korronte nagusiak, unibertsaltzat hartu zena edozein testuingurutan aplikagarria zelako usteaz, oso
|
emakume
eredu zehatza zuela: zuria, klase ertain edo altukoa, mendebaldekoa… eta hiritarra edo urbanoa.
|
|
2023
|
|
|
Kasu batzuetan —emakume immunodeprimituak, kimioterapia tratamenduan, diabetesarekin…— badakigu zergatik gertatzen den hori, baina emakume batzuetan ez ditugu kausak identifikatzera iritsi”, azaldu du ginekologoak. “Egia da orain gero eta gehiago ezagutzen dugula baginako mikrobiotaren eginkizuna, eta horrelako arazorik ez duten
|
emakumeen
ereduak aztertzen ari garela”, erantsi du. Zer egiten da kasu horietan?
|
|
|
Klima aldaketa Euskadin genero ikuspegitik izeneko ikerketa ondu dute Emakundek eta Eusko Jaurlaritzaren Ihobe sozietate publikoak elkarlanean, klima larrialdiaren eta trantsizio energetikoaren auzia berdintasunarekin eta genero ikuspegiarekin uztartzeko asmoz, Eusko Jaurlaritzako Ingurumen eta Jasangarritasun sailburuorde Amaia Barredok azaldu duenez. Ikerketaren ondorio nagusia da
|
emakumeek
eredu jasangarriagoak baliatzen dituztela zenbait arlotan, adibidez, leku batetik bestera mugitzeko edo elikatzeko, eta, beraz, haien aztarna txikiagoa dela klima aldaketan; baina, aldi berean, emakumeak dira klima aldaketaren ondorio negatiboak gehien pairatzen dituztenak.
|
|
|
Ikonografian sexismorik dagoen ala ez ebaluatu ahal izateko, autore ezber dinek proposatu dute erabiltzen diren gorputz motak, argiaren erabilera, irudien estereotipazioa, protagonismoa, planoak eta soinua aztertzea (Blanco Magadan et al., 2009; Cuadrado, 2001, Davila, 2017; Esmeijer, 2020; Fullagar eta Francombe Webb, 2015; Global equality, 2018; McVey eta Harrison, 2019; Menendez, 2020; Piedra et al., 2020; Price, 2019; Richards, 2018). Hala, gorputz motak, jarrerak, somatotipoak (Piedra et al., 2020) eta
|
emakumeen
eredu guztiak ordezkatuta dauden ala ez aztertu behar da (Esmeijer, 2020; McVey eta Harrison, 2019; Price, 2019). Argiaren erabilerari dagokionez, ea irudi argiak edo estaliak erabiltzen dituzten (Global equality, 2018), argi efektuak mezua indartzen duen eta zer nolako gama kromatikoa erabiltzen den aztertu behar da (Blanco Magadan et al., 2009; Davila, 2017; Richards, 2018).
|