|
2001
|
|
|
deritzon ipuinean. Edurnezuri eta zazpi ipotxak? ipuinpopularraren berrikuspena egiten du Osorok, eta ipuinean ongi adierazten diratradizionalki eta kulturalki ezarriak izan diren emakumeen eta gizonen desiodesberdinak,
|
emakumeek
gizonengan eta gizonek emakumeengan espero dutena, eta bien desioen artean dagoen amildegia. Edurnezuriren desioa sentsazioen etaamodioaren munduan gauzatzen da; ez du, inolaz ere, mundu materialean garatzen, eta etorkizunari begira ez du bestelako asmorik:
|
|
|
|
Emakumeak
gizonak baino hobeto elikatzen dira, eta etxekoandreak dira dieta osasuntsuagoa egiten dutenak.
|
|
|
Azterketatik ateratako datuek erakusten dutenez, adinean aurrera egin ahala, biztanleak gehiago kezkatzen dira osasunaz, eta Euskal Herriko eta Madrilgo herritarrak dira gehien kezkatzen direnak; galiziarrek, berriz, ez diote ia garrantzirik ematen. Halaber, txostenak adierazten du
|
emakumeak
gizonak baino hobeto elikatzen direla, eta etxekoandreak direla dieta osasuntsuagoa dutenak eta osasunaz arduratzen direnak. Mercé Vidal Omega 3 Institutuko bozeramaileak azterketa aurkeztu zuenean adierazi zuen Espainiako biztanleek gantz saturatu gehiegi kontsumitzen dutela, eta horiek, neurri handi batean, kaltegarriak izan daitezkeela.
|
|
2002
|
|
|
Munduaren hasieran gizakia eta siminoa alkarren antzekoak zirala dinoen arren, Nestorrek argiro ikusi eban beti gizakiak berbetan ikasi ebenean, gizonezkoa hasi zala, adimenaren eraginez, hizkerea atonduten, eta horrelan, munduko moduren bateko ixiltasuna eten egin zala; hausi, urratu eta betiko apurtu, barriz,
|
emakumeak
gizonaren berbakuntzeaz jabetu eta ugaritu ebanean.
|
|
|
Gaur egun, argi dago etxeko lan gehienak emakumeek egiten dituztela. Banaketa hori
|
emakumeak
gizonarekiko izan duen menpekotasunarekin loturik dago, eta, ondorioz, generoen arteko lan banaketa horrek eremu askotan du bere eragina.Batetik, emakumeen lanegun osoa (ordaindutako lana eta ordaindu gabekoa) gizonezkoena baino luzeagoa izatea dakar, sarri oporrik gabekoa. Bestetik, lan merkatuan parte hartzean, nabarmena da bereizkeria, emakumeek sarritan soldata apalagoak dituztelako, eta emakumeen enpleguek onarpen sozial baxuagoa dutelako.
|
|
|
Honela labur liteke sexu hitzarmenaren edukia: ?
|
Emakumea
gizonaren menpe geratzen da bere mendetasuna eta giza heriotza onartuz zaintzaren eta babesaren truke?.
|
|
|
Irudia zaintzea Hala ere, sexuaren eta emakumearen arteko lotura ez da CECUk hautematen duen bakarra, baina bai iraingarriena. Beste estereotipo batzuk ere ikusten dira, hala nola,
|
emakumeak
gizonarekiko duen mendekotasun ekonomikoa; ia esklusibitatea etxeko lanetan; etxekoandrearen lana debaluatzea eta garrantzi txikiagoko lanak egitea. Azterketa egin den argitalpenetan, publizitateak moda eta gorputzak kezkatzen duen emakume bat aipatzen du.
|
|
|
Espainian, GIBak ia hiru aldiz eragin du emakumeen artean Europan baino. Izan ere, birusak zaurgarritasun handiagoa du, eta, horren ondorioz,
|
emakumeek
gizonek baino aukera gehiago dituzte infekzioa harrapatzeko. Sexu bidez kutsatzeko probabilitatea 4 aldiz eraginkorragoa da, gizonak emakumeari kutsatzen dionean.
|
|
|
Nesken %32k lotzen dituzte atal horiek beren hileko zikloarekin. Biztanleria lan horretan eta beste batzuetan,
|
emakumeek
gizonek baino ‘food craving’ gertaera gehiago ageri dituzte. Era berean, emakume gehiagok nahi dituzte elikagai azukredunak eta koipetsuak, hala nola pastelak, galletak, txokolatea eta izozkiak; gizonek, aldiz, proteina eta/ edo koipe ugariko elikagaiak jateko gogoa dute, hala nola pizza, intxaurrak, hanburgesak eta patata frijituak.
|
|
|
Irudia: Jaci Berkopec Arazo horiek askoz eragin handiagoa dute
|
emakumeengan
gizonengan baino (%90 eta %10 artean), eta ondorio oso larriak dituzte. Gaur egun, informazio neurri gehienek gai honi egiten diote erreferentzia; arazoa deskribatzen da, eta, era berean, trastornoak prebenitzen lagundu nahi da.
|
|
|
Germán Peces Barba doktoreak, Neumosmadrilgo lo arazoetan aditua denak, desberdintasun hori azaltzen du, estrogenoak edo hormona femeninoak loaldian gizonenak bezala erlaxatzea eragozten duela ziurtatuz. Hori da, hain zuzen ere, menopausian sartzen direnean
|
emakumeak
gizonen ehuneko berean sartzen hasteko arrazoia. Zurrungak saihesteko, kafea edo tea bezalako edari alkoholdunak eta estimulatzaileak kontsumitzea, gela aireztatua mantentzea edo alde batera lo egitea gomendatzen dute adituek.
|
|
|
Europako gazteak gero eta garrantzi handiagoa ematen ari zaizkie gizonei, nahiz eta oraindik alde handiak dauden kontsumo ereduetan. Abstemioen ehunekoa bikoitza da
|
emakumeetan
gizonetan baino. Datu estatistikoek bi sexuen arteko parekotasuna islatzen dute.
|
|
|
“Zelulek, zerebroan kantitate normaletan ekoizten dutenez, askoz kantitate handiagoa sortzen dute erretzean, nikotinak estimulatuta”, esan zuen dekanoak, eta erantsi zuen azterketak substantzia hori sortzen duten zelula berriak baztertzeko aukera eman duela. Gizonak eta emakumeak Gainera, egiaztatu da estimulua handiagoa dela
|
emakumeetan
gizonetan baino, eta horrek azalduko luke zailtasun gehiago dutela erretzeari uzteko, “laguntza zerbitzu sanitario guztien” estatistiketan ikus daitekeen bezala. Ikerketaren bigarren fasea Drogei buruzko Plan Nazionalaren, Gaztela eta Leongo Juntaren eta NATOren Plan Zientifikoaren funtsen bidez finantzatu da, eta oxido nitrikoa sintetizatzen duen entzimarik ez duten “sagu mutanteekin” egindako probetan oinarrituko da.
|
|
|
% 38k adierazi du egunero fruta eta% 37k haragia jaten duela.
|
Emakumeek
gizonek baino esneki gehiago kontsumitzen dituzte. Horiek, ordea, eskuz irabazten diete haragia jatean.
|
|
|
Hala, baliabide gutxiko emakumeak dira ahulenak, lan ordaindurik gabeak eta familia karga handikoak. Espainiako
|
emakumeek
gizonek baino bizi itxaropen handiagoa duten arren, adituek diotenez, haien osasun egoera okerragoa da, “beren sexuaren araberako gizarte rol jakin batzuk onartu baitituzte, eta horiek kaltegarriak dira”. Hala, SESPASek adierazten du bikotekidea duten 25 eta 64 urte bitarteko emakumeek 20,1 ordu ematen dituztela astean batez beste etxeko lanetan (17,1 goi klasekoak eta 26 behe klasekoak), eta horrek “lan fisiko astunak” esan nahi du.
|
|
2003
|
|
|
Adituen iritziz, emakumeak, gazteak eta adinekoak berez dira estres laborala nozi dezaketen taldeak. Badirudi
|
emakumeek
gizonek baino hiru aldiz arrisku handiagoa dutela estresak erasateko, oraindik ere gehientsuenek bi lanegun osatzen baitituzte, etxekoa eta lantokikoa. Gazteen kasuan, lanpostuko esperientzia ezak ekartzen du estresa, eta horretatik errendimendu falta segitzen da.
|
|
|
|
Emakumeak
gizonaren eskubide bardinak nahi ditu gizartean eta Eleizan.
|
|
|
Ekialdeko Europako etorkinei dagokienez, gidak aholkatzen die medikuei kontuan har ditzatela alkohol kontsumo handiaren aurreko patologia hepatikoak, edo herrialde horietan oso zabalduta dagoen tabakismoaren prebalentzia. Marokoarrei dagokienez, arreta berezia jartzen zaie emakumeei, eta haien tentsioak nabarmentzen dira beren herrialdeko kultura bateratzeko; izan ere, kultura horretan,
|
emakumea
gizonaren eta espainiarraren mende dago, edo azterketa ginekologikorik ez dago. Hizkuntzari dagokionez, Fidel Illanak esan zuen Madrilen bitartekari edo interprete sare bat sortzeko lanean ari direla, baina ezin izan zuen gutxi gorabehera noiz jarriko den martxan.
|
|
|
Fakultatiboek diotenez, “alde txiki hori eten egiten da hilean behin, gutxienez”. Alemaniako unibertsitatean egindako ikerketaren emaitzen arabera, badirudi oso zabalduta dagoen iritziaren alde dagoela
|
emakumeek
gizonek baino zailtasun gehiago dituztela auto bat aparkatzeko, baina atzerriko hizkuntzak ikasteko gai direla kontrako sexukoak baino hobeto. Ikertzaile taldeak espazioan orientatzeko probak egin zizkion emakume lagin bati odoleko hormona maila handiagoa edo txikiagoa zuten aldietan, desberdintasunak zehazteko.
|
|
|
Ikertzaile taldeak espazioan orientatzeko probak egin zizkion emakume lagin bati odoleko hormona maila handiagoa edo txikiagoa zuten aldietan, desberdintasunak zehazteko. Hilerokoan zehar,
|
emakumeek
gizonen emaitza berberak lortu zituzten, eta haien errendimendua nabarmen jaitsi zen fase lutean (menstruazio zikloaren hamalaugarren egunetik hogeita zortzigarren egunera bitartean), odoleko hormona maila handiagoan. “Gure ikerketek erakusten dute asimetria progesteronaren fluktuazioaren arabera aldatzen dela funtsean”, esan dute ikerketan lagundu duten adituek.
|
|
|
Astelehenean ireki zen aste honetan zehar egingo diren hitzaldien zikloa, Miguel Celdrán Badajozko alkateak inauguratu zuen Adinekoen II. Jardunaldiak direla eta. ...inkontinentzia duenean, “ez du pentsatu behar adinagatik dela eta hil egin behar dela”, baizik eta medikuari galdetu behar dio, patologia sendagarria baita, batzuetan botiken bidez, eta beste batzuetan ebakuntza kirurgiko baten bidez. Arrazoi multifaktoriala duen patologia da hori, adierazi zuen urologoak, eta hark ere argitu zuen ezen, pentsatzen ahal dena pentsatuta ere, ohikoagoa dela
|
emakumeetan
gizonetan baino, nahiz eta kasu bakoitzean jatorria desberdina den. Hala, emakumeengan esfortzu inkontinentzia deritzona sortzen da, pelbis zoruko muskuluen ahultasunak eragiten duena, “eta horrek alterazio anatomiko batzuk eragiten ditu, eta, beste faktore batzuekin batera, pixa batez ere esfortzuengatik ihes egitea eragiten dute”, azaldu zuen doktoreak.
|
|
|
Azkenik, aberastutako elikagaiek (zuntzarekin, kaltzioarekin, Omega 3rekin…) 5,8 puntu lortzen dituzte, eta elikagai izoztuek 5,9 puntu. Elikagaiekiko konfiantza mailak ez du alde handirik erakusten kontsumitzaile profilaren arabera, baina pixka bat handiagoa da
|
emakumeetan
gizonetan baino, eta 40 urtetik aurrera jaisten hasten da. Gainera, gizarte estatusa zenbat eta txikiagoa izan, orduan eta txikiagoa da konfiantza.
|
|
|
Gainerakoan, aurreko urteko datua (7,25) eta 2001ekoa (7,19) zertxobait hobetu dira. Elikagaiak kontsumitzearen aurreko segurtasun sentsazioak ere ez du alde handirik erakusten kontsumitzaile profilaren arabera; hala ere,
|
emakumeek
gizonek baino maila handixeagoa adierazten dute; eta 60 urtetik gorakoek (7,61), berriz, batez bestekoak baino maila handiagoa dute (7,34). Eta gizarte estatusari dagokionez, hautemandako segurtasuna pixka bat handitu egiten da estatusa jaitsi ahala.
|
|
|
Elikadura denda tradizionalek geldialdi bat izan dute (hiru urtean 7,1 puntutik 7,2 puntura pasatu dira).
|
Emakumeek
gizonek baino konfiantza handiagoa dute banaketa establezimenduetan, batez ere supermerkatuetan. Baita jatetxeetakoak ere, janari lasterrekoak izan ezik.
|
|
|
Elikagaiek oro har sortzen duten konfiantzarekin alderatuz gero (7,29), markek merezi dutena, oro har, askoz txikiagoa da, eta aldea ez da aldatzen aurreko urteekin alderatuta.
|
Emakumeek
gizonek baino konfiantza handiagoa dute marka mota guztietan, batez ere bizitza osoko marka ezagunetan. Eta gizarte estatusa jaitsi ahala, berrienekiko, merkeenekiko eta zurienekiko konfiantza ere areagotzen da; bizitza osoko ezagunei ematen zaiena, berriz, handitu egiten da.
|
|
|
Erretzen duten
|
emakumeek
gizonek baino bi aukera gehiago dituzte biriketako minbizia garatzeko, kontsumitzen den zigarro kopurua edo mendekotasuna zein adinetan dagoen kontuan hartu gabe, edo biriketan aurkitzen diren noduluen tamaina edo kopurua kontuan hartu gabe. Ondorio horixe atera du AEBetako ikerketa batek.
|
|
|
Horren ordez, nahiago izan zuen irribarre egin, isildu eta gin tonic ari trago luzea eman. Une horretan
|
emakume
gizon bat hurreratu zitzaion Oskarri. Keinu bat egin zion, sexia, eskutik heldu eta dantza egiteko gonbita luzatuz.
|
|
|
Sarritan ekusten omen dira gaurko egunean bideetan
|
emakumeak
gizonen eran jantziak, eta edozeñek dakus zeñ ondoren txarrak ekarri litzakean ergelkeria onek gure errietan zabalduko baliz (J.B. Agirre, 1998: 22).
|
|
|
|
Emakumeak
gizona entzun du komunean. Entzun du dutxan.
|
|
2004
|
|
|
Bedeinkatuak zuek, martxoaren 8a dela eta, emakumearen duintasunaz, genero indarkeriaz eta abar literatura egin ordez, erabaki duzuelako eliza katolikoan
|
emakumea
gizonaren pare parean jartzea egoera guztietan, Jainkoa emakume dela aldarrikatuz!
|
|
|
«EAEko kartzelen argazkia ez dela gizarte moderno batena" esana duzu.
|
Emakumeen aurkako
gizonen jazarpenek zein argazki mota erakusten dute?
|
|
|
Baina badirudi
|
emakumeak
gizonen jarrerak hartzera behartuta daudela sarritan.
|
|
|
Baina lan orduak murrizteak diru sarrera murriztea dakar berekin. Eta lehenago garbi geratu da
|
emakumeek
gizonek baino soldata txikiagoak eta kontratu okerragoak dituztela. Ondorioz, emakume askok ez du laguntza horietara jotzen euren karrera profesionalean eta diru sarreretan eragina duelako.
|
|
|
Ba, San Balentin egunean
|
emakumeek
gizonei maitasuna agertzen diete eta txokolatea oparitzen eta Matsuzaka andere, oa pozik egongo da, gizonen bat harrapatzeko itxaropena izango du eta.
|
|
|
Hortaz, gizakiak aipatudugun hierarkia errespetatu behar badu, hiriak halaber.Laugarren liburuan honela mintzo da Sokrates;. Gizon zuzena eta hiri zuzena ez dirazuzentasunari buruzko irudi horren arabera desberdin izango, berdin baino?. Baina hiriideala ez da itun batean oinarritzen, naturalki sortzen baizik, zeren gizabanako bakoitzak, Platonen teoriaren arabera, badu sortzez jite bat bere baitan; esaterako, laguntzaileakzilarra, eta laborariak eta eskulangileak brontzea.Bosgarren liburuan garbi dio Platonek
|
emakumea
gizona bezain gai dela agindugorenak ziurtatzeko; Bizidun biongan izaerak berdintsu banaturik daude?. Eta honahemen eugenesia aire bat duen esaldia:
|
|
|
Hark dioenez, “zerbikalen %98 horrelako talkengatik gertatzen da, hain zuzen”. Fontcubertak azaltzen duenez, “zerbikaletako gaitz hori duten pazienteen indizea handiagoa da gazteengan helduengan baino; gehiago
|
emakumeengan
gizonengan baino, eta bereziki pertsona altuengan, lepoaren luzeragatik”. Patologia honen sintoma koadroa oso zabala eta askotarikoa da:
|
|
|
Gazteenen eta zaharrenen artean sentikortasun handiagoa dago, adin ertaineko taldeen aldean. Sentsibilitate handiagoa
|
emakumeen artean
gizonen artean baino; eta sentsibilitate handiagoa ikasleen, irakasleen eta profesional liberalen artean enpresaburuen eta langileen artean baino. Sentsibilitate handiagoa dago hiriko jendearen artean landakoen artean baino.
|
|
|
Egunero, batez beste, 5.120 istripu izaten dira etxean edo aisialdian.
|
Emakumeei
gizonei baino gehiago eragiten dien lesio mota bat da, lanegunetan asteburuetan baino gehiago gertatzen dena. Osasun eta Kontsumo Ministerioak atzo jakinarazi zuen azterlan baten arabera, ezbehar mota horiek Espainiako etxeen %12ri baino gehiagori eragiten diete.
|
|
|
Kasu horietan guztietan onartzen den gutxieneko adina 25 urtekoa da, eta sei konpainiek ere gutxienez bi urteko antzinatasuna izatea eskatzen dute gidabaimenean. “Adin horretan, aseguruak %87 merkeagoak dira
|
emakumeentzat
gizonentzat baino”, dio Federazioak. Seat Ibizaren modelo jakin baten tarifak erreferentziatzat hartuta, gidari hasiberrietan, arrisku orotako aseguruetan konpainia bakoitzaren gutxieneko frankiziarekin dauden aldeak %355era iristen dira gizonen kasuan, 1.012 eurotik 4.605 eurora bitarteko prezioekin, eta %156ra, emakumeen kasuan.
|
|
2005
|
|
|
–Amatasuna tranpa bat ere izan daitekeelako, gero gizonek aprobetxatzen dutena,
|
emakumea
gizonaren esklabo bihurtzeko. Eta gizon emakumeen arteko maitasuna ere beste tranpa bat dun askotan, berdinetik berdinera ez bada?
|
|
|
Bere helburu nagusia erregimenaren onarpena emakumeen artean lortzea izan zen, mekanismo ezberdinen bidez. XX. mendean, emakumeen esparru ezberdinetan eragina zuten, eta antolaketa faxistek ezin zuten hori ukatu. SF k
|
emakumeek
gizonekiko menpekotasuna pozik onartzea lortu nahi izan zuen, etxekoandrearen eta haurren hezitzailearen papera oso garrantzitsua eta duina zela azpimarratuz.
|
|
|
Esparru legalean antzemango dugu aldaketa nagusia. Juridikoki,
|
emakumea
gizonaren azpitik aurkitzen zen eta SFk Espainiar Gorteei egoera hori aldatzeko proposamenak egin zizkion. Edonola, aldaketa txikiak izan ziren beti eta soilik 1958ko, 1961eko eta 1975eko neurriak aipatzea merezi du.
|
|
|
Testuinguru horretan, propagandaren bidez emakumeen nagusitasun morala eta biologikoa frogatu nahi izan zen.
|
Emakumeak
gizonen gainetik zeuden, seme alabak izan eta hezi egiten zituztelako. Horrela,, aberriaren eta espeziearen?
|
|
|
Nazionalkatolizismoaren moralaren araberako emakumearen eredua inposatu zen Lehen Frankismoan.
|
Emakumea
gizonaren menpe gelditu zen eta bere gorputzari muga izugarriak jarri zitzaizkion; emakumeak hezkuntza eta lan esparruetatik urrundu nahi izan zituzten. Errealitate hiper arautu eta mugatua sortu zen.
|
|
|
Hala ere, 1975 urte bukaeran gizon eta emakume langileak ez ziren berdinak legearen aurrean;
|
emakumea
gizonaren azpitik mantentzen zuten lege batzuk bizirik zeuden. Adibidez, Franco hil zenean, emakumeak ezin ziren poliziako edo armadako kargu batzuetara aurkeztu eta lanbide askotan diskriminatorioak ziren klausula asko mantentzen ziren, batez ere, soldatei zegokionean.
|
|
|
1996an Bidasoaldeko Emakumeak (BAE) taldeak egindako Irun eta HondarribikoAlardeetan
|
emakumeak
gizonen pare ateratzeko eskubidearen aldarriaren aurkakoerreakzioen artean, tradizio historikoa izan da diskurtso ofizialaren oinarria, auzitegietan ere emakumeak baztertzeko argudiatua. Eta hain zuzen epaileek betikoen1 2diskurtso historikoaren argudioak okerrak eta faltsuak direla nabarmen uztearekinbatera, historia bera ere epaitua izan dela esan daiteke.
|
|
|
|
Emakumeek
gizonek baino %50 gutxiago irabazten dute Espainiako sektore pribatuan, eta %10, 7 sektore publikoan. Horrek esan nahi du Espainiako emakumeen batez besteko soldata gizonena baino %34, 7 txikiagoa dela, Manpower aldi baterako laneko enpresak lan merkatuari buruz argitaratutako azken txostenaren arabera.
|
|
|
Baina indize hori nabarmen jaisten da ibilgailuak 5 urte baino gehiago dituenean. Bestalde, azterlanak ondorioztatzen du
|
emakumeak
gizonak baino seguruagoak direla bolantean, 8 urtean heltzen baitira heldutasunera, eta gizonei, berriz, bi urte gehiago kostatzen zaie. 35 urtetik aurrera gidatzen da bi sexuen artean.
|
|
|
Lehenengoa Y kromosoma bera da, gizonezkoena soilik, eta emakumeetan ez dauden gene “apartak” ematen dizkie gizonei. Bigarrenik, emakumeen bigarren X kromosomako geneen %15en ustekabeko jarduerak adierazten du gene horiek gehiago adierazten direla
|
emakumeetan
gizonetan baino. Eta, azkenik, X kromosoma horren geneen %10 ausaz aktibatzeak aldakortasun handiagoa dakar emakumeen artean gizonetan baino.
|
|
|
Bigarrenik, emakumeen bigarren X kromosomako geneen %15en ustekabeko jarduerak adierazten du gene horiek gehiago adierazten direla emakumeetan gizonetan baino. Eta, azkenik, X kromosoma horren geneen %10 ausaz aktibatzeak aldakortasun handiagoa dakar
|
emakumeen artean
gizonetan baino.
|
|
|
Egunean behin bakarrik egiten dutenen ehunekoa jaitsi egin da (%25etik %20ra), eta hiru espainiarretik batek – gero eta gehiago – egunean hiru aldiz egiten du, gutxienez, hau da, otordu bakoitzaren ondoren, gutxi gorabehera, bat egiten du.
|
Emakumeak
gizonak eta zaharrak baino gehiago garbitzen dira, gazteak baino gutxiago. Gaztela eta Leon hortzak gehien zaintzen dituzten erkidegoetako bat da, Kanariar Uharteekin eta Euskal Herriarekin batera.
|
|
|
Horrek guztiak berekin dakar amaxofobia duen pertsonak sentsazio negatibo piloa izatea eta tentsioan eta beldurrez gidatzea. Madrilen, hiriburuan eta komunitateko herrietan, 1.500 lagun inguruk egin zuten inkesta, eta
|
emakumeek
gizonek baino gehiago gidatzeko beldur handiagoa sumatu zuten. Biztanleria osoari dagokionez, inkestatutakoen %33, 3k esan zuen gidatzeko beldur zirela.
|
|
|
Iragarkiak feminizatu egiten dira, eta «gaurko emakumearen gustura» moduko esloganak ematen dituzte.
|
Emakumeek
gizonek baino janari eta edari artikulu gehiago kontsumitzen dituztela ohartuta, eta joera hori, gutxienez, hurrengo bost urteetan, linealki hazten jarraituko duela kontuan hartuta, elikagaien industriak ez du inolako eragozpenik jartzen gizartean emakume gazte eta aktibo bat aurkezteko orduan, gizona baino askoz ere gehiago arduratzen baita osasunaz. Emakumeek gehiago begiratzen diote jaten duten guztiaren nutrizio edukiari eta balio dietetikoari.
|
|
2006
|
|
|
Maiz aipatzen da, hala ere, gero eta andrazko gehiago joaten omen dela futbol zelaietara. " Dagoeneko zenbaitek gogorarazi duenez, berdintasuna ematen ari da
|
emakumeak
gizonen mundura hurbiltzen ari direlako, eta ez alderantziz", Beatriz Moralen esanetan. Horren zergatia argia da haren ustez:
|
|
|
Alarde mistoa bultzatzea eta babestea erakunde publikoen ardura da. Auzitegiek, Legebiltzarrak eta Gipuzkoako Batzar Nagusiek
|
emakumeek
gizonaren parean desfilatzeko eskubidea dutela ebatzi dute, aldiz, Irun eta Hondarribiko udalek ez dute legea bete. Erakunde guztiak, gehiengo eta gutxiengo jokoa tarteko ere, herritar guztien ordezkariak dira, guztiena, eta euren nahiak eta eskakizunak bermatu behar dituzte.
|
|
|
Horregatik, doktrina gehienak interpretatu du ama dela lan baimenarentituluduna.
|
Emakumeak
gizonaren gain lehentasuna izango luke lan baimenaerabiltzeko. Aitak ezin izango luke lan baimena eskatu amak ez badio lagatzen etaezin izango luke lan baimena eskatu amak ez balu lanik egingo (Cabeza, 2000:
|
|
|
Horrek familiaren egoera ekonomikoan izugarrizko eraginadauka. Eszedentziak berarekin dakarren diru galera dela eta, familia askoreneskutik kanpo geratzen da; bestalde, oraindik ere normalena da
|
emakumeak
gizonak baino gutxiago kobratzea, eta hori pisuzko arrazoia da gehienetan amak eszedentzia eska dezan, aitak lanean jarraitzen duen bitartean.
|
|
|
Hala ere, emakumeak jabetzen dira zaintzeak zer esan nahi duen, eta askoz hobeto jaten dute, sen ko presidenteak adierazi zuenez. Inkestaren emaitzen arabera,
|
emakumeek
gizonek baino esne gaingabetu, sakarina, produktu integralak, esnekiak, barazkiak, frutak eta gehiago hartzen dituzte plantxan. Azukre, patata, frijitu, hesteki, ardo eta ogi gehiago kontsumitzen dute.
|
|
|
|
Emakumeak
gizonak baino hipertentsio handiagoa du, eta, aldi berean, arrisku kardiobaskular txikiagoa. Horrek esan nahi du gizonezkoek eta emakumezkoek beste kardiobaskulartasun bat dugula?
|
|
|
Azterketa baten arabera, biriketako minbizia erretzaile batean garatzeko aukerak ia bikoitza dira
|
emakumeetan
gizonetan baino.
|
|
|
Zehazki, hidrofobia ingurumen fobia gisa sailkatutako fobietako bat da. «Horiek haurtzaroan hasi ohi dira, eta ohikoagoak dira
|
emakumeetan
gizonetan baino», dio Lozanok. Era berean, ikertzaileek ikasi duten jokabide baten ondorio da hidrofobia.
|
|
|
Intzidentzia gorantz Larruazaleko minbizi hori agertzen da melanozitoak melanina egiten duten zelulak, larruazalaren, ilearen eta begien irisaren koloreaz arduratzen direnak, gainera fotobabesle gisa funtzionatzen dutenak eta eguzkitik babesteko ehunak aldezten dituztenak gaizto bihurtzen direnean. Gaixotasuna ohikoagoa da
|
emakumeetan
gizonetan baino, eta hanketan eta aldaketan izaten da; gizonetan, berriz, enborrean, International Journal of Cancerren argitaratutako Helsinkiko Minbiziaren Ikerketa Estatistiko eta Epidemiologikorako Institutuaren datuen arabera. Azaleko beste tumore mota batzuk bezala (zelula basaletako eta ezkata zeluletako minbizia), melanoma hasierako etapetan sendatzen da, baina askoz aukera gehiago ditu gorputzeko beste atal batzuetara hedatzeko.
|
|
|
Eskualde horietako batzuek emakumeei eragiten zieten, eta beste batzuek gizonei, baina inoiz ez sexu biei aldi berean. Desberdintasun horiek ez dira harrigarriak,
|
emakumeak
gizonak baino luzeagoak direla erakutsi baitute, ikertzaileek azaldu zutenez. Tabakismoak, alkohol gehiegi kontsumitzeak eta buru nahasteek zahartzean dituzten ondorio kaltegarriak ere azpimarratzen ditu ikerketak.
|
|
|
|
Emakumeek
gizonek baino okerrago irauten dute miokardioko infartuek
|
|
|
Infartua hilgarriagoa da emakumeen artean, hainbat arrazoi direla medio, besteak beste, gizarte eta kultura arlokoak, emakumeei gehiago kostatzen zaielako infartuaren sintomak identifikatzea. Izan ere,
|
emakumeek
gizonek baino 30 minutu gehiago behar izaten dituzte, batez beste, infartu akutua jasan ondoren ospitale batera iristeko. Denbora hori funtsezkoa da gaitz horrentzat.
|
|
|
Ulertu egin diodan kasik bakarra. Iraken
|
emakumeak
gizonak baino bost maila –five steps– beherago daude.
|
|
2007
|
|
|
Hori guztia Legearen lehenengo titulura bildutako printzipio orokorrekin bat etorriz. Azken buruan, berdintasun eskubidea eragingarria izan dadin, botere publikoek neurri zehatzak hartuko dituzte
|
emakumeen alde
gizonekiko egitezko desberdintasun egoerak zuzentzeko, betiere, arrazoizkoak badira eta kasu bakoitzean lortu nahi den xedearekiko proportziozkoak (11 art.). Legeak bereziki aipatzen ditu emakumeen kolektibo zaurgarriak, gutxiengoak osatzen dituztenak, emakume etorkinak, neskatoak, desgaitasuna duten emakumeak, adineko emakumeak, alargunak eta genero indarkeriaren biktima izan diren emakumeak.... Botere publikoek ekintza positiboko neurriak har ditzakete horiei begira (14 art.). Pertsona pribatuei dagokienez, fisikoak edo juridikoak, Legean ezarritakoaren arabera «mota horretako neurriak har ditzakete Lege horretan ezarritakoaren arabera» (11 art.). Amaitzeko, ez da ahaztu behar 12 artikuluaren arabera edonork modu judizialean eska dezakeela eskubide horren babesa, baita ustez bereizkeria eragin duen lotura amaitu ondoren ere.
|
|
|
Eta longebidadeari begira jartzen bagara zer? Munduko edozein txokotan
|
emakumeak
gizonak baino gehiago bizi dira. Propaganda misoginoak mende luzez zabaldutakoaren aurka, sexu indartsuena dugu emea (eta ahulena arra):
|
|
|
Horretan estatistikak ez du zalantza izpirik uzten. Beraz, zergatik ez du
|
emakumeak
gizon gazteagorik bilatzen, hau da, konpainiaren bermea, bere bizi luzean lagun izango duen gorputz gazte eta osasuntsuago hori. Zergatik egiten du kontrakoa, bere bizitza motzaren bukaeratik gertuago dagoen gizonarekin elkartu, alarguntasunaren aldeko apustu argia eginez?
|
|
|
Luis Aguilera semFYCko lehendakariaren arabera, ariketak “gaixotasunak prebenitu, tratatu eta sendatzen ditu”. “Denbora libre falta” delakoaren ondorioz,
|
emakumeak
gizonak baino sedentarioagoak dira, azterketa horren arabera. Hala ere, jarduera fisikoaren ehunekoa 65 urtetik aurrera berdintzen da, lan erretiroarekin eta seme alaben emantzipazioarekin.
|
|
|
Ultzera benosoak gorputz adarretako ultzera guztien %80 dira, eta, gutxi gorabehera, hiru aldiz ohikoagoak dira
|
emakumeetan
gizonetan baino. Haurdunaldian zainetako tronbosia eta barize zainak izateko arriskurik handiena da hori.
|
|
|
Sexu disfuntzioak ohikoagoak dira
|
emakumeengan
gizonengan baino. Espainiako Menopausia Aztertzeko Elkarteak (AEEM) “Emakumeen sexu disfuntzioari” buruz egindako Gida Kliniko berriaren arabera, emakumeen %40k horrelako arazoak ditu; ehuneko hori %50era iritsiko litzateke peri an eta menopausia ostean.
|
|
|
Epe horretatik% 38 ezgaitasun egoeran igaroko da. Horrela,
|
emakumeak
gizonak baino urte gehiago bizi direla ondorioztatzen da, baina egoera okerragoan. Eta beste alde bat:
|
|
|
Alde horretatik, esan du eskualdeko zortzi parlamentuk bakarrik dutela emakume aldundien %20 baino gehiago. Azterlanaren arabera,
|
emakumeak
gizonarekin duen desberdintasunaren gizarte kostua, gainera, Asia Pazifikoko herrialdeetako genero indarkeria gero eta handiagoaren eta sexu industriarako nesken trafikoaren ondorio da. Kalkulatzen da urtero Asiako milioi bat haur, gehienak bost eta 15 urte bitartekoak, engainatu egiten dituztela eta prostituzioan sartu behar izaten dutela.
|
|
|
Konbertsio nahasteak nerabezaroan edo helduaroan gertatzen diren arren, edozein adinetan ager daitezke. Adituek diote ohikoagoa dela
|
emakumeetan
gizonetan baino. Diagnostikoa berandu egiten da, kaltetua ziur baitago arazo fisiko bat dela bere egoeraren erruduna.
|
|
|
Europako Batzordeak gaur zabaldu duen txosten baten arabera,
|
emakumeek
gizonek baino soldata txikiagoak dituzte Europar Batasunean, eta ez dago hobekuntzarik ekarriko duen zantzurik. Egoera hori azaltzen duten arrazoi nagusiak amatasuna, lan sektore gutxitan kontzentratzea eta mailaz igotzeko zailtasuna dira.
|
|
|
Egoera hori azaltzen duten arrazoi nagusiak amatasuna, lan sektore gutxitan kontzentratzea eta mailaz igotzeko zailtasuna dira. Hala, 27 herrialdeetako
|
emakumeek
gizonek baino %15 gutxiago irabazten dute; 1995ean, berriz, %17 Horrek aurrerapen gutxi erakusten ditu lan merkatuko sexu bereizkeriari dagokionez. “Ez dago ezberdintasun hori nabarmen estutzen ari dela adierazten duen ezer”, dio txosten honek.
|
|
|
“Ez dago ezberdintasun hori nabarmen estutzen ari dela adierazten duen ezer”, dio txosten honek. Hala ere,
|
emakumeak
gizonak baino hobeto prestatuta daude, unibertsitateko lizentziadunen ia %60 emakumeak baitira. Emakumeek zailtasun gehiago dituzte postu nabarmenak lortzeko, haientzat prestatuta egon arren.
|
|
|
Adin handiagoa, gaixotasun gehiago Estatistikako Institutu Nazionalak (INE) berriki emandako azken datuen arabera, espainiarren jaiotzako bizi itxaropena bi urte baino gehiago hazi da 1995etik, eta 80,23 urtekoa izan da 2005ean. Gainera, balioek adierazten dute
|
emakumeak
gizonak baino sei urte luzeagoak direla. Hala ere, zifrek ez dute ikuspegi kualitatiboa islatzen; EBko Estatistika Bulegoak berriki argitaratu duen txosten baten arabera, ikusten da ezen, nahiz eta 2050 urtera bitartean espainiarren bizi itxaropena lau urte inguru handituko den, aldi berean zenbait gaixotasun kroniko dituzten indibiduo askorekin konponduko dela, espezialisten arabera.
|
|
|
|
Emakumeek
gizonek baino etxeko istripu gehiago izaten jarraitzen dute, eta, gainera, horrelako ezbeharren eragina handitu egin da emakumeen artean. 1993an, etxeko istripuen %51, 4 emakumezkoak izan ziren, eta kopuru hori %58, 7ra igo zen 2004an.
|
|
|
Bestalde, gizonezkoen saunekin egin zuten moduan, emakumezkoen saunak berritzen hasi da Kirol Patronatua. Obrak irauten duten bitartean
|
emakumeek
gizonen saunak erabili ahal izango dituzte.
|
|
2008
|
|
|
|
Emakumeak
gizonak baino aldakorragoak dira fisiologikoki. Sexu hormonen eraginez, emakumeek gizonek ez dituzten gorabehera ziklikoak izaten dituzte; besteak beste, adin tarte batean hormonak gora eta behera izaten dituzte hilero, haurdun gelditzen dira, haurdun ez gelditzeko hormona antisorgailuak hartzen dituzte batzuetan eta adin batetik aurrera sexu hormonak ekoizteari uzten diote.
|
|
|
Emakumeak gizonak baino aldakorragoak dira fisiologikoki. Sexu hormonen eraginez,
|
emakumeek
gizonek ez dituzten gorabehera ziklikoak izaten dituzte; besteak beste, adin tarte batean hormonak gora eta behera izaten dituzte hilero, haurdun gelditzen dira, haurdun ez gelditzeko hormona antisorgailuak hartzen dituzte batzuetan eta adin batetik aurrera sexu hormonak ekoizteari uzten diote.
|
|
|
Edo Zuberoako maskaradetako kutsu lotsagabea agian, Pitxu bezalako zirikatzaileak dabiltza herriko borrokalariaren aurkaria irrigarri uzten, umeak izutzen, trabestismo bitxian gizon batzuk andrez jantzita eta alderantziz ere bai.
|
Emakumeek
gizonez trabestitzeko ibilera baldarra eta mozkor itxura hartzen dute.
|
|
|
|
Emakumeek
gizonek baino gaixotasun kroniko gehiago dituzte bizitzaren erdiko adinetan
|
|
|
Koadro horiek dituzten pazienteen %73 eta %80 bitartean, giharretako eta hezurretako minekin batera, emakumeak dira. Gehiegizko medikazioa
|
Emakumeak
gizonak baino gehiago dira psikofarmakoen kontsumoan (somniferoen edo lasaigarrien guztizko kontsumitzaileen %75 dira). Emakumeek adierazitako egoera ez espezifikoen aurrean (patologia argirik ez dagoenean), medikuek psikofarmakoak agintzeko joera dute.
|
|
|
Bi taldeak konparatzean, ikusi zuten ehunekoek eta haien ondorengoek joera handiagoa zutela IGF genearen hartzailean mutazio desberdinak izateko. Hartzaileko mutazio horiek, bizitza luzerarekin zerikusia zutenak, gehiago agertzen ziren
|
emakumeetan
gizonetan baino. Ehun urtetik gorako emakume ashkenaziek IGF proteinaren maila handiagoa eta altuera txikiagoa zuten (2,5 zentimetro gutxiago, batez beste).
|
|
|
Ohiko irakurleek urtean 8,5 liburu irakurtzen dituzte, astean sei orduz. Talde horren %58, 8k liburuen %85, 4 irakurtzen du, eta %41, 2k, berriz, urtean irakurritako liburuen %14, 6
|
Emakumeek
gizonek baino gehiago irakurtzen dute (irakurleen %56, 6 eta irakurleen %54). Irakurleen ehunekoa gizonena baino handiagoa da ikasketa maila bakoitzean, baina unibertsitateko ikasleen artean berdintzen da.
|
|
|
Artritis erreumatoidearen azken fasean, artikulazioak deformatu egiten dira eta funtzioa betetzeko gaitasuna galtzen da.
|
Emakumeek
gizonek baino gehiago sufritzen dute, hiruko proportzioan, eta, batez ere, 25 eta 50 urte bitartean hasten da, nahiz eta adinean aurrera egin eta 65 urtetik gorakoen artean %12 izatera iristen den. Ez da talde etniko bakar batekoa, eta ez da bereziki eremu geografikoekin edo klima baldintzekin lotzen.
|
|
|
Ez dira gauzak hainbeste aldatu harrezkero. Leire Bilbaok bere zutabeetako batean esaten zuen bezala, egungo
|
emakumeak
gizonekiko gero eta berdinagoak gara, baina ez dakit askoz askeagoak garen, ala lortutako askatasuna dena baino handiagoa sentitzen dugun geure buruetan.
|
|
|
Diskrezioa, erosotasuna... askatasuna, probokazioa. Arrazoi askorengatik aukeratu dute
|
emakumeek
gizonez janztea, historian zehar. Gizonezkoen pare izan nahi zuten.
|
|
|
gerri estua edukitzea. Askatasun pittin bat nahi zuten
|
emakumeak
gizonez janzten ziren».
|
|
|
atxiloketak heriotza ordezkatu zuen. Hori bai, zenbait
|
emakumek
gizonez janzteko baimena lortzen zuten. Hori da Rosa Bonheur margolariaren kasua.
|
|
|
«Biblian bertan, soinekoa gorputz sexuatuen ezaugarria eta bermea zen. San Paulok (korintoarrei egindako gutunean) esaten zuen gizonezkoek eta emakumezkoek desberdin jantzi behar zutela, zeren eta gizonezkoa Jainkoaren irudia eta isla da; emakumea, berriz, gizonaren isla. Santo Tomasek ere
|
emakumea
gizonez janztea bekatu larria zela zioen».
|
|
|
Emakumeak eta gizonak berdintasun osoz sartzen dira lan munduan.
|
Emakumeek
gizonek baino ia hilabete gehiago behar dute lana aurkitzeko.
|
|
|
Ardura postuak lortu ondoren, soldatak berdintzen dira. Zuzendaritza karguetan dauden
|
emakumeek
gizonek baino %27, 2 gutxiago kobratzen dute.
|
|
|
Denek dute, ordea, iturburu bera: «Urteetan,
|
emakumeak
gizonen mende egon dira. Sexuen arteko botere harremanen ondorioz, emakumeen independentzia eta integritatea urratua izan da behin eta berriz, eta horren adierazle dira indarkeria sexista gisa definitzen ditugun jarrerak eta jokabideak:
|
|
|
Gizona, izenez giza ona (harrapa ezak/ n) izan arren, ez da sarri, izanez, oso bertutetsu; eta tragikoki bertutea (vir, viri= arra, gizona) gizonaren berdina izatearekin parekatu nahi digute:
|
emakumea
gizonaren berdin bihurtu, eta orduantxe, emakumea ere bertutetsua(= vir= ar), alegia, arrakastatsua (exitus= irteera, kanpoaldea, itxura, ad extra lortua). Denok salbatuak, Emmanuel!
|
|
|
«Emakumeenganako indarkeria egiturazkoa da; jendarte eredu sexista batean bizi garelako pairatu behar dugu. Sexismo horren eraginez,
|
emakumea
gizonaren menpe kokatzen du jendarte eredu honek eremu guztietan».
|
|
2009
|
|
|
nasen banderako berde eta gorri koloreek apaindutako makilak eskuan, hitza ahoan, parean jarriz aurre egiten diote armadari, gerrillariei eta paramilitarrei. Vereda bakoitzak hamabi eta 50 urte arteko hamarna
|
emakume
gizon aukeratzen ditu guardiarako; 3.500 guardiek garatzen dute nasa herriaren defentsa. Armadaren edota gerrillaren eraso larriren bat sumatzen badute, aurretiaz adostutako batzar iraunkorreko guneetan batzen dira.
|