|
2001
|
|
|
Ezberdintasun horrek, Espainiako Estatuan baino handiagoa, parekatzeko joera izan du: lehen epealdian (1976), langabeziaren tasak gogor egin zuen gora gizonengan nahiz emakumeengan; bigarren epealdian (1986), langabeziak behera egin zuen gizonen artean, baina ez emakumeen artean; hirugarren epealdian (1992), gizonezkoen langabezia
|
emakumeena
baino gehiago hazi zen; laugarren epealdian(), langabeziak behera egin zuen bi esparruetan, eta ezberdintasunak parekatzera jo zuen.
|
|
|
Emakumezkoen bularrari dagokionez, gizonezkoek
|
emakumeek
baino handiagoa izaten dute gogoko, baina erdibidekoa erakargarri izaten da guztientzat.
|
|
|
Gure izerdiaren osagai nabarmen bat androsterona dugu. Gizonak androsterona gehiago botatzen du
|
emakumeak
baino, eta berau sentikorrago da usain horrekiko. Saiakuntza batean, dentistaren kontsultan aulki bat usaimenak kontzienteki hauteman ezin dezakeen androsterona kontzentrazio batez prestatu zen; ikusi zenez, emakumeek aulki hartarako joera zuten, gizonek muzin egiten zioten bitartean.
|
|
|
Bi milioi
|
emakumek
baino gehiagok dute osteoporosia Espainian
|
|
|
Espainiako bi milioi
|
emakumek
baino gehiagok dute osteoporosia, baina horietatik 300.000 bakarrik ari dira tratamendua jasotzen. Gaixotasun horrek, gainera, ia milioi bat gizoni eragiten die Espainian, Estatu osoan egingo den gaixotasun horri buruzko sentsibilizazio kanpainaren aurkezpenean emandako datuen arabera.
|
|
|
Ez beste lurraldeetako
|
emakumeak
baino erorkorrago, arinago edo txarrago direlako, ezbehar handiagoan bizi direlako baizik.
|
|
2002
|
|
|
Lan eskaintzari dagokionez, kontuan hartu behar da emakumeek lan merkatuan duten partaidetzak izandako eraldaketa. Hego Euskal Herrian, Europako Batasuneko herrialde guztietan bezala, oraindik ere gizonezkoen partaidetza
|
emakumeena
baino handiagoa da lan merkatuan, nahiz eta, emakumeen eta gizonezkoenpartaidetzaren berdintze joera somatzen den. Dena den, denbora partzialekoenplegu gehienak emakumeek dauzkatenez, berdintasun joera hori puztua agerdaiteke eta ezberdintasunez betea.
|
|
|
Patriarkatuan, gizonaren eginkizun soziala garrantzitsuagoa da
|
emakumearena
baino. Hedabideek sarritan aireratu ohi dute ideia hori.
|
|
|
Espainiako osasun agintariek azpimarratu dute klimateriaren sintomen epe laburreko hormona tratamenduak «onura frogatua» dakarrela. Estatu Batuetan, Estatu Batuetan, 16.000
|
emakume
baino gehiago menopausia postmenopausiko eta osasuntsuetan, botika horiek hartzeari uzteko gomendioa jaso dute. Ondorioa:
|
|
|
Saihestu haurdunaldia pilula antikontzeptiboaren antzera, eta kendu obulazioa. Partxeak Europako, Hego Afrikako eta Estatu Batuetako 3.000
|
emakumek
baino gehiagok probatu dituzte. Bigarren mailako ondorioak ahotiko antisorgailuenen antzekoak dira.
|
|
|
Ikertzaileak konturatu dira gizona
|
emakumea
baino gutxiago bizi dela testosteronak ahuldu egiten duelako.'
|
|
|
Hermidaren arabera, “azterketa honek nabarmen murrizten ditu haurdunaldiko presio handia eta eklanpsia aurreko konplikazioak. Gainera, gauean aspirina hartu zuten emakumeek, batez beste, plazeboa edo aspirina hartu zuten
|
emakumeek
baino 250 g gehiago pisatu zuten haurrak izan zituzten”. Medikuak behin eta berriz esan du emakumeek ez dutela aspirinarik hartu behar haurdun daudenean, ez badira medikuaren zaintzapean.
|
|
|
Adituek genetika gisa aipatu arren, gaixotasun horren arrazoiak ez dira ezagutzen, eta kronikoa da, nahiz eta gaixotasun mota asko izan. “Ez dago gaixotasunik, gaixorik baizik”, gogoratzen du Doblasek espondilitis ankilosatzaileari buruz hitz egitean; gaur egun, gizonei eragiten die
|
emakumeei
baino gehiago, baina hainbat gradutan. “Gaixo askok minusbaliotasun handia dute, beste batzuek baliaezintasun absolutua eta mugitzeko, gidatzeko arazoak dituzte…”, azaldu du Adesdemako lehendakariak, eta adierazi du gizarteak harrokeriari buruz duen ezjakintasunagatik “zaila dela zer gertatzen zaizun azaltzea, jende askok nahas dezakeelako baja eta lotsagabekeria pixka bat”, zeren eta, dirudienez, bizkarreko, aldaketako edo begi hanturako mina besterik ez baitago, benetako borroka dagoenean.
|
|
2003
|
|
|
Zenbat aldiz entzun ote ditugu halako baieztapenak: " Gizonezkoek
|
emakumeek
baino hobe gidatzen dute"," Judutarrak merkatari bikainak dira, negoziogile hutsak" edo" Estatubatuar guztiak ergelak dira, buruarinak". Halako edo antzeko esaldirik inoiz pentsatu edo esan ez duenik ba al da?
|
|
|
Alzheimer gaitzaren ondotik, hauxe da intzidentzia handiena duen gaixotasun neurodegeneratiboa, arraza zein sexu bereizketarik egiten ez duena: mundu osoan hedaturik dago eta gizonezkoak nozitzen du gehixeago
|
emakumeak
baino.
|
|
|
Bestalde, Marta Faubel doktoreak, Ospitaleko Otorrinolaringologia Zerbitzuko buruak, adierazi zuen gaur egun disfoniak ugaritzen ari direla haurtzaroan. “Tratamendu horren garrantzia funtsezkoa da, kontuan hartu behar baita laringe txiki hori hormona aldaketak garatu eta jasan behar direla; aldaketa horiek askoz deigarriagoak dira gizonetan
|
emakumeetan
baino, eta paziente pediatrikoei ahalik eta ahots aldaketarik onena eskaini behar zaie helduaroan patologiarik gerta ez dadin”, esan zuen. Paziente helduetan ere kontuan hartu behar da faringe laringeko errefluxua.
|
|
|
Ikerketa hori Austriako hiriburuko unibertsitate klinikan egin zen. “Badirudi tronbosiek minbizia izateko arriskua ere handitzen dutela, batez ere sistema urogenitalean eta ginekologikoan”, esan zuen Ingrid Pabinger ikerketaren zuzendariak, eta adibide gisa jarri zuen tronbosia duten gaixoetan obulutegiko hamaika aldiz kartzinoma gehiago aurkitu direla konplikazio hori ez duten
|
emakumeetan
baino. Bestalde, minbizia duten pertsonak odol hodietan koagulu arriskutsuak agertzeko arrisku handiagoa dute, esperientzia klinikoaren arabera, gaixo onkologikoen %15ek erregistratuak, eta arrisku hori bikoiztu egiten da garuneko tumoreen eta pankreako minbiziaren kasuan.
|
|
|
Esku hartze hori, kasuen %40an, higiene baldintza eskasetan egiten da. Ama nerabe askok ez dute erditzean edo haurdunaldian irauten, adin horietan bizitza galtzeko arriskua 20 eta 24 urte bitarteko
|
emakumeetan
baino bost aldiz handiagoa baita. Hori gutxi balitz, gazte asko beren borondatearen aurkako egoera horietara iritsi dira, oso gaztetatik gurasoek bultzatutako ezkontzetan urtero 70.000 nerabe ezkontzen dira alabak truke txanpon gisa ematen dituzten familiek behartuta, eta beste batzuetan, pobreziari edo ezkontzaz kanpoko haurdunaldiaren beldurrari erantzuteko.
|
|
|
Beste datu batzuk ere bitxiak dira. Bai VENUS azterketan, bai Finlandian, isoflabonen kontsumoa handiagoa da gizonen artean (902 mikrogramo Finlandian, 857 mikrogramo Irlandan, 634 mikrogramo Italian, 1007 mikrogramo Holandan eta 773 mikrogramo Erresuma Batuan)
|
emakumeen artean
baino (668 mikrogramo Finlandian, 603 mikrogramo Irlandan, 488 mikrogramo Italian, 834 mikrogramo mikrobatuan). Ogia eta zerealak dira ohiko dietan isoflabona gehien ematen duten elikagaiak (Irlandan, kopuru osoaren %95 dira).
|
|
|
Azpimotei dagokienez, M5 da erregularrena(% 15), eta, ondoren, M2(% 14). Sexuen arabera, pixka bat handiagoa da gizonetan(% 53)
|
emakumeetan
baino(% 46). Adin talde kaltetuena 60 urtetik gorakoena ere bada.
|
|
|
Gehienak neurri batean hobetzen dira, baina garraioa, komunikazioak eta kultura ia ez dira aldatzen. Sexuen arabera, galdetutako gizonek gastu gehiago ordaintzen dute
|
emakumeek
baino (5,83 puntu gizonek 5,74 emakumek); gazteek (5,93), berriz, gusturago sentitzen dira, eta adinekoek (5,66 puntu) gutxien. Gizarte estatusari dagokionez, klase apalenek besteek baino konpentsazio sentsazio txikiagoa dute (5,88 goi ertainekoek eta 5,68 behe ertainekoek).
|
|
|
Itxura atseginik ez zuen arren, herriko emakumerik ederrenarekin ezkondu zen. Hala eta guztiz ere,
|
emakumeak
baino atseginago zituen janariak eta plater zaporetsuak. Ahoa ongi armatua zuen, bestalde, jan eta hitz batera egiten zituen bakoitzean hortz haginek baso abartsu batean galdutako harri koskorrak baitziruditen.
|
|
|
Izan ere, sexu bakoitzak bere lekuan egon behar du, bestearengandik ahalik eta bananduena. Ez dago, horregatik, gizonen artean ibili eta, are, gizonaren planta hartu nahi duen
|
emakumea
baino gauza deitoragarriagorik. Adierazpen esanguratsuak dira honakoak:
|
|
2004
|
|
|
|
Emakumeek
baino gizonezkoek kirolean aritzeko joera handiagoa dute. Noiz uzten diote emakumeek kirola egiteari, eta zergatik?
|
|
|
Dena den, harritu egiten nau errealitatea nola makilatzen den ikusteak. Estatistikek diote lan absentismoa handiagoa dela gizonetan
|
emakumeetan
baino. Baina enpresariek norbait kontratatzerakoan esaten dute:
|
|
|
Halaber, datuak adierazten dutenez, 2040an 80 urtetik gorakoak gehiago izango dira 45 urte bitarteko
|
emakumeak
baino (betidanik etxeko aiton amonak zaindu izan dituztenak).
|
|
|
Hala ere, badira salbuespenak, hala nola Bangladesh, Etiopia, Maroko, Nepal eta Yemen, non jaioaurreko bisita bakarra egiten duten emakumeen ehuneko handi samarrak baitaude. Mundu mailan, haurdunen %70era iristen ez den arretarekin, heriotza tasa 440 emakumekoa da 100.000 jaiotzako; horrek esan nahi du urtero 500.000
|
emakume
baino gehiago hiltzen direla munduan, haurdunaldiarekin eta erditzearekin lotutako arazoengatik. Arazo horietako asko arreta egokiarekin saihets daitezke.
|
|
|
Ahots kordetako patologia onbera ohikoenak noduluak dira, kasuen %17tik %24ra bitartekoak. Polipoak ere ohikoak izaten dira, eta gehiago eragiten diete gizonei
|
emakumeei
baino. Adituek bereziki azpimarratzen dituzte haurrek izaten dituzten ahots arazoak, normalean laringearen alterazio anatomikoak edo fonazioan parte hartzen duten organo eta aparatuen arteko disfuntzioak eragindakoak.
|
|
|
Kaltetutakoen %56, 6 emakumeak dira eta %43, 4 gizonak. Adina kontuan hartuz gero, gizonek 44 urte bitarteko
|
emakumeek
baino istripu gehiago izaten dituzte, eta gizonek 45 urtetik gorakoek. Bi sexuetan, istripu proportziorik handiena 25 eta 44 urte bitarteko adin tartean gertatzen da, eta gizonezkoetan (%34, 7) handiagoa da emakumezkoetan baino (%31, 1).
|
|
|
Jarduera ekonomikoak kontuan hartuz gero, erauzketa industrietako, manufaktura industrietako eta eraikuntzako langileek besteek baino patologia profesional gehiago dituzte. Bestalde, Eurostaten txostenaren arabera, gizonek
|
emakumeek
baino gehiago sufritzen dituzte beren lanbideak eragindako gaitzak. Erregistratutako kasuen %48k gizonei eragiten zien, eta %22k, emakumeei.
|
|
|
Gizonezkoak ere 9 urte gehiago biziko lirateke gaixotasun kardiobaskularrik gabe, eta gaixotasun horiek dituztenek urte gutxiagoz biziko lukete bizitza. Bestalde, elikagai konbinazio hori hartzen duten emakumeak ez dituzten
|
emakumeak
baino ia bost urte gehiago biziko lirateke, eta bihotzeko gaixotasunen hasiera 8 urte gehiago atzeratuko litzateke. “Pilulak hartzea ez da bizimodu osasuntsua izateko modu bakarra; bizimodu orekatua izan behar da, eta azterketa horrek eguneroko osasunaren oreka hori lortzeko modu naturala ematen du, elikaduraren bidez”, adierazi zuen Óscar Francok, ikerketaren arduradun nagusiak eta Kolonbiakoak.
|
|
|
Horren arabera, heriotza goiztiarra izateko arriskua handiagoa da emakume lodietan pisu arruntekoetan baino. Halaber, azaldu dute, orain arte gomendatutakoa kontuan hartuta, ariketa erregularra ez dela nahikoa gehiegizko pisuari lotutako osasun arazoak eragozteko; izan ere, astean hiru ordu eta erdi baino gutxiagoko ariketak egiten dituzten emakumeak garaiz aurretik hiltzeko arriskuan daude, jarduera fisiko handiagoa duten
|
emakumeak
baino %91 gehiago. Inolako ariketarik egin ez zuten emakume lodiei erreparatzen badiegu, garaiz aurreko heriotza tasa %142ko pisu normala zuten emakumeena baino handiagoa izan zen.
|
|
|
Halaber, azaldu dute, orain arte gomendatutakoa kontuan hartuta, ariketa erregularra ez dela nahikoa gehiegizko pisuari lotutako osasun arazoak eragozteko; izan ere, astean hiru ordu eta erdi baino gutxiagoko ariketak egiten dituzten emakumeak garaiz aurretik hiltzeko arriskuan daude, jarduera fisiko handiagoa duten emakumeak baino %91 gehiago. Inolako ariketarik egin ez zuten emakume lodiei erreparatzen badiegu, garaiz aurreko heriotza tasa %142ko pisu normala zuten
|
emakumeena
baino handiagoa izan zen. Gainera, ikerketak erakutsi du ariketa erregularrak ez direla aski gizentasunari zuzenean lotutako arazo kardiobaskularrak saihesteko.
|
|
|
Banuen, ordea,
|
emakumeena
baino gai lehenagokorik eta premiazkoagorik. Izan ere, Montse mespretxatzen nuèn bezainbat mespretxatzen nuen neure burua ere, hain izan bainintzen lerdoa eta ergela.
|
|
|
Abiatuko al litzateke iritzi oharraldi bat, oldarraldi bat, euskaldunari kaleaz eta gizarte arlo guztiez jabetzen saiatzeko iradokiz?
|
Emakumeak
baino gutxiago ote gara euskaldunak. Ala mendebaldeko salbuespena ote gure Aberristan?
|
|
|
Estuegi eta prestuegi irizten ziola akordatu da, harremanen zuzentasunekiko milikeria haiekin guztiekin. Oker dabil Miren, lehendabizi marikoi batekin ibili nahi eta gero ezkondu batekin bukatu, nahiz eta adimenak esan ez dutela elkarrekin bukatuko; Harakinendako behintzat, ongi ezagutzen du Harakin, Miren tartetxo bateko
|
emakumea
baino ez baita. Esan egin lioke Harakini; komun zulo honetatik atera, mutur aurrean jarri, eta bazekiat Mirenekin habilela bota, hotz hotzean.
|
|
2005
|
|
|
Horrek bizitza konplikatzen digu eta berdintasunezko harremanak izateko zailtasunak jartzen dizkigu. Munduko herri guztietan gizonak
|
emakumeak
baino 5 urte gutxiago bizi gara eta gero eta frogatuago dago bizitzeko eredu matxista tradizionalarekin harremana duela horrek. Sistema matxista hau gizonak deshumanizatzen ari da, hiltzen ari gaitu», aitortu digu Welshek.
|
|
|
Ikerketen arabera gainera, nerabezaroan adibidez, gizonek lehenago uzten dituzte beraien ikasketak eta
|
emakumeak
baino lehen sartzen dira lan munduan. Baina emakumeak akademikoki hobeto prestatzen dira eta konpetentzia handiagoa dira beraientzat lehen baino.
|
|
|
Makina bat elkarrizketa izan ditut, eta emakumeei dagokienez, badago datu adierazgarri bat: emakume etorkinek bertakoek baino ume gehiago dituzte, doblea, baina beraien jaioterrietako
|
emakumeek
baino askoz gutxiago. Arrazoi batek baino gehiagok esplikatzen dute hori, eta nik esango nuke inportanteena dela Europan bakarrik daudela, edo talde txikietan, familiaren laguntzarik gabe, eta hortaz askoz zailagoa dutela haurrak izatea.
|
|
|
zenbat eta handiagoak izan erabilitako aspirina edo AIEEen dosiak, orduan eta txikiagoa da minbizi mota hori garatzeko arriskua. Horrela, astean 14 pastilla azido azetilsaliziliko hartzen dituzten emakumeak eta horrela 10 urtetan zehar dira minbizia jasateko arriskurik gutxien dutenak, botika hori erabiltzen ez duten
|
emakumeek
baino %53 gutxiago, hain zuzen ere. Naproxenoa edo ibuprofenoa bezalako antiinflamatorio ez esteroideekin ere antzeko emaitzak lortu dira, horiekin ere dosi handiak erabili behar dira.
|
|
|
Beraz, etiketa
|
emakumeei
baino ez zaie ezartzen, gizonezkoek ez dute etiketa beharrik...
|
|
|
Generoen arteko soldata desberdintasunetarako beste elementu erabakigarri bat da, Oliverren arabera, alde batetik, “emakumeek aginte posizio gutxiago dituztela eta, bestetik, presentzia handiagoa dutela langile gutxiagoko enpresetan, produktibitatea txikiagoa baita eta, ondorioz, soldatak ere bai. Enpresaren tamaina Enpresaren tamainaren arabera, desberdintasunik txikiena 20 eta 49 langile bitarteko enpresetan gertatzen da, non gizonek batez beste
|
emakumeek
baino %13, 8 gehiago irabazten baitute; 100 eta 499 langile bitarteko enpresek, berriz, sexuen arteko soldata alde handienak dituzte (%50, betiere, gizonaren alde). Hain zuzen ere, azterlanak adierazten du gizakiaren presentzia oso handia dela industria sektorean, enpresa handiagoak eta soldata handiagokoak baititu; emakumea, berriz, gehiago da zerbitzuen sektorean edo “kualifikaziorik gabeko” beste sektore batzuetan.
|
|
|
«Alkohola gehiago disolbatzen da uretan gantzetan baino», argitzen du Parések. Gizonezkoek, emakumezkoek baino gorputz handiagoa izateaz gain,
|
emakumeek
baino koipe eta ur gutxiago izaten dute. Arriskua alkohol kontzentrazioan Arriskua, Parések dioenez, gorputzean hartzen den alkohol kontzentrazioan dago, eta hori hainbat faktoreren araberakoa da:
|
|
|
Gehienek(% 60) kontsulta psikiatrikoarekin bakarrik kontrolatzen dute beren buru desordena. Eritasuna zertxobait lehenago azaleratzen da gizonengan —23 urte inguru—
|
emakumeengan
baino. “Ez dugu azalpen argirik”, dio Miquel Rocak, Palma de Mallorcako Juan March ospitaleko unitate psikiatrikoko arduradunak.
|
|
|
Prestakuntzarik gabeko amen seme alabek hiltzeko edo desnutriziorako arrisku handiagoa dute hezkuntza duten
|
emakumeenek
baino bi aldiz gehiago.
|
|
|
Osteoporosia edo sarkopenia gertatzeko mehatxuak, abiadura metabolikoa gutxituz doan heinean, proteinak, kaltzioa eta bitamina konplexua zainduko ditu, eta, aldi berean, ariketa fisikoa egingo du.
|
Emakumeak
baino hoberik ez dago (medikuak eta dietistak salbatuz) txahal bistec mehe baten balioa ikusteko; 10 g eskasekin, egun baterako behar diren proteinak, burdina, zinka, selenioa eta B6 eta B12 bitaminak bezalako elikagai espezifikoak 10 aldiz ematen ditu. Emakumezkoak ere txapeldunak dira etxeko lanak egiteko orduan, eta horiek ariketa fisikoa eskatzen dute, igogailuaren ordez eskailerak jartzea eta ibilaldi luze eta osasungarriagoetan entretenitzea.
|
|
|
Lanak HAPen batez besteko kontsumoa 8,57 mikrogramokoa bada, benzopirenoak bakarrik dira batez beste 0,14 mikrogramo eguneko (0,12 mikrogramo emakumeen kasuan eta 0,16 mikrogramo gizonen kasuan). Sexuen arteko aldea azaltzen da, oro har, eta azterlanaren zifren arabera, gizonek
|
emakumeek
baino haragi, koipe eta olio eta arrain gehiago kontsumitzen dutelako. Izan ere, bentzopirenoak eta HAP gehien ematen dituzten elikagaiak haragia eta haragi produktuak, koipeak eta olioak, zerealak eta, kopuru txikiagoan, arraina eta moluskuak dira.
|
|
|
Mendikoi EAEko landa eremuen prestakuntza, sustapen eta garapen integraleko zentroak antolatu zuen Emakumeak Landa Eremuan jardunaldia. 300
|
emakume
baino gehiago elkartu ziren Gandiaga Topagunean, hara deitu zituzten agintari eta adituen hitzaldiak entzuteko. Andoni Aizpuru izan zen zeremonia maisua.
|
|
|
Gelak duen ate bakarrean uniformedun gizona agertu da, handik emakumeari begiratzen diola.
|
Emakumeari
baino gehiago, jakarekin bat egiten duen gonak izter erditik behera agerian uzten dituen zangoei.
|
|
|
Gero, libre geratutako eskua bular aldeko kondekorazio distiratsu eta koloretsu ugarietatik pasatu du, bera ere nor badela erakutsi nahi balu bezala, baina emakumeak bere tokia hartu du, aulki bi dituen mahaiaren aldean, eta paperak birpasatzen hasi da, arreta handirik eman gabe. Koronela, kontrastean, beltzarana da, bai ilez –urdintzen hasitakoak izan ezik– bai azalez, eta
|
emakumea
baino nagusiagoa, aurpegi zaildua. Emakumeak, ordea, orbanik gabeko esne zuriko azala du, aurpegi erregular eta polit samarra makillaje gehiegirik gabe, eta panpina hutsa izatetik guztiz urruntzen duen begirada zorrotz eta hotza.
|
|
2006
|
|
|
Gizonezkoak
|
emakumeak
baino lehenago hiltzen dira; kausa naturalen biktima, bakarrik?
|
|
|
Laguntzaren zenbatekoan eragina duen osagaia sexua da: gizonek
|
emakumeek
baino gehiago jasoko dute. Eszedentziaren kasuan, langile emakumezkoakurteko 2.400 euro jasoko ditu eta gizonezkoak urteko 3.000 (49 art.). Gehienezhiru urtez jasoko da (50 art.).
|
|
|
Bestalde ikusi da depresioak ere paper garrantzitsua jokatzen duela antzutasunaren patogenesian: depresiohistoria bat duten emakumeek, depresiorik ez duten
|
emakumeek
baino bi aldizgehiagoko probabilitate dute antzutasuna garatzeko (Lapane eta beste, 1995).
|
|
|
OL Sukaldaritza tradizionalak ia zentzu morala du. Hala ere, ez dute denek ukatzen, eta gizonek gutxiago egiten dute
|
emakumeek
baino. OG. Agian, hemendik urte batzuetara aldatu egingo zen hitzaldia, baina orain emakume horietako asko etxekoandreak izan dira beti, eta sukaldean aritzeak zentzua ematen zion etxeko lanari.
|
|
|
zenbat eta joko aukera gehiago eskaini gizarteari, orduan eta handiagoa da ludopaten proportzioa», dio. Espezialistak gehitu du gizonak ludopatian hasten direla
|
emakumeak
baino lehen, «baina emakumeek askoz modu konpultsiboagoan jokatzen dute». Ludopaten profil sozial gisa, Black ek dio gehienak ezkongabeak, dibortziatuak edo alargunak direla.
|
|
|
Smeetsek 12 gizonek eta 12 emakumek aztertu zuten txokolate tabletak kontsumitzeko gosea/ asetasuna binomioak duen eragina. Gizonen goseak
|
emakumeena
baino gehiago irauten duela ohartu zen; hala ere, «bi generoek, garuna ez den beste eremu batzuetan jateko gogoa araututa egon arren, txokolate kantitate oso antzekoak kontsumitu zituzten». Txokolate gehiago Suitzako adituek txokolate beltzaren kontsumo erregularrari arazo kardiobaskularretarako prebentzio gaitasuna ematen diote Saltoki edo gozotegietan aurki ditzakegun txokolate moten artean, txokolate beltzak beti goretsi izan ditu osasun arloko goresmen onenak.
|
|
|
angioqueratoma lausoa, trihexosidasa zeramida gabezia, alfa galaktosidasa A gabezia, lipidosi glukolipidikoa, gorputzeko angiokeratoma lausoa, Anderson-en gaixotasuna (Fabry defizit entzimatikoa identifikatzeko lehiatu zen mediku ingelesa) edo lipidosi hereditario distopikoa. Fabryren gaixotasuna ondoretasunezko nahasmendua da, eta gehiago eragiten die gizonei
|
emakumeei
baino. Kalkuluen arabera, 40.000 gizonetik batek du gaixotasun hori; populazio orokorrean, berriz, kasu bakarra dago 117.000 pertsonako.
|
|
|
Kimioterapiak kalte egin aurretik erauzitako eta izoztutako obulutegiko mentuaren bidez ugalkortasuna itzultzea du helburu. Orain arte, hiru
|
emakume
baino ez dira bihurtu antzeko tratamendua duten ama, Belgikan eta AEBn. Duela bi urte, Hodgkin en linfoma bat aurkitu zioten pazienteari, lehen semearen haurdun zegoela.
|
|
|
Egia esan, Onchocerca volvulus parasitoa endemikoa da Afrikako eremu tropikaletan (Yemengo zati txiki bat barne) eta Erdialdeko eta Hegoaldeko Amerikan (Guatemala, Mexiko, Venezuela, Kolonbia, Brasil eta Ekuador). Ezagutzen ez diren arrazoiak direla eta, onkozerkosiak gizonei eragiten die
|
emakumeei
baino gehiago, eta lesioak eragiten ditu azalean, larruazalpeko ehunean, gongoil linfatikoetan eta begietan. Gaixoek 10 edo 15 urtez transmiti dezakete gaixotasuna, tratatu ezean.
|
|
|
Espainian, miokardioko infartua bost aldiz ohikoagoa da gizonetan
|
emakumeetan
baino. Hala ere, patologia horren ondoriozko heriotza tasa %2 eta %3 artean handiagoa da emakumeen artean gizonezkoena baino.
|
|
|
Izan ere, erremate gisa, “erreakzio denbora hori kentzen badugu, emakumeen heriotza tasak handiagoa izaten jarraitzen du”. Gure herrialdean,
|
emakumeak
baino bost aldiz gizon gehiago hiltzen dira miokardioko infartuagatik. 25 eta 74 urte bitarteko adin tartean, urtero 200 infartu izaten dira 100.000 gizoneko, eta 40 100.000 emakumeko.
|
|
|
Estatistika Institutu Nazionalaren (INE) 2005eko datuen arabera, Espainian 14,5 milioi
|
emakume
baino gehiago daude. Horietatik, zortzi milioi inguru menopausiara iristen ari dira, edo dagoeneko gainditu dute; 50 urte inguru dira, batez beste.
|
|
2007
|
|
|
1979 urtea da. Gizona biluzik agertzen da, ia
|
emakumea
baino gehiago. 1979 urtea da.
|
|
|
Gure probatxoan Kyle irten da garaile. Baina emaitzak ez du adierazten gizonek
|
emakumeek
baino gas gehiago ekoizten dutenik. Hesteetako bakterioekin zerikusi handiagoa dauka.
|
|
|
2002an frogatu zuen tamoxifenoaren prebentziozko botika gisa erabiltzeak ia herenean murriztu dezakeela tumore mota hori garatzeko aukera. Azterlan horretan, 7.000
|
emakumek
baino gehiagok hartu dute parte, mota horretako tumoreren bat aurrekari dutela, familiako osasun historialean. Gaixotasuna garatu zuten emakumeen proportzioa %27 txikiagoa izan zen egunean 20 miligramo tanoxifeno hartu zutenen artean bost urtez plazeboa hartu zutenen artean baino.
|
|
|
kirurgia orokorra, bihotz hodietako kirurgia, neurokirurgia, analisi klinikoak eta kirurgia pediatrikoa. Oro har
|
emakumeak
baino gizonezko mediku gehiago dauden arren, banaketa hori aldatzen ari da. 35 eta 44 urte bitarteko adin tartetik behera, gizonezkoak baino emakume gehiago dago lanbidean, eta egungo feminizazio tasak %10etik (Urologia) %61era bitarteko maila du (Mikrobiologia eta Parasitologia).
|
|
|
Bost urtetik beherakoen heriotza tasa ez da bi herenetan murriztuko 2015erako, 2045erako baizik. Halaber, esan zuen urtero 500.000
|
emakume
baino gehiago hiltzen direla erditzean, eta, ildo horretatik, zehaztu zuen ez dela lortuko 2015erako amen heriotza tasa hiru laurden murriztea. Vaquerizok azaldu zuenez, 2015erako ere ez da lortuko lehen hezkuntza unibertsala, eta ez da lortu genero berdintasuna eta emakumearen autonomia 2005ean.
|
|
|
Izan ere, urte batzuetan etengabe hazi ondoren (%12 2002an eta %16 hurrengo urteetan, %17 eta %21 hurrengo urteetan), azken hamabi hilabeteetan erreklamazio formala egin duten kontsumitzaileen proportzioa ez da handitu (2007an %20 izan zen). Gizonek (%22)
|
emakumeek
baino gehixeago erreklamatzen dutela diote (%19), eta adinaren arabera, 31 eta 50 urte bitartekoek (%27) eta 60 urtetik gorakoek (%11) erreklamatzen dute gehien. Estatus altukoak (%27) eta baxukoak (%14) ia bi aldiz gehiago dira.
|
|
|
Langile Autonomoen Erregimen Bereziaren arabera (RETA), joan den urtarrilean 2.400 alta inguru erregistratu ziren. Lan bizitzako beste arlo batzuetan bezala, bere kontura lan egiteko erabakia hartzen duen gizonezkoen sektorea
|
emakumeena
baino handiagoa da. Erregistratutako autonomo guztietatik, bi milioi baino gehiago gizonak dira, eta emakumeak, berriz, ez dira milioira iristen.
|
|
|
Imagen: Gokhan Okur Emakume haurdunek iodo gehiago behar izaten dute haurdun ez dauden
|
emakumeek
baino. Hala ere, haien urritasuna kaltegarria izan daiteke fetuarentzat, eta ezinbestekoa da mineral horren oinarrizko beharrak betetzea.
|
|
|
Ebidentzia epidemiologiko gehiago Deigarria da askoz talde handiagoekin egindako azterketek antzeko emaitzak izatea. Batak Erresuma Batuko Emakumeen Kohorteren Azterketa (UKWCS, ingelesezko sigletan) du izena, eta 35.000
|
emakume
baino gehiagoko talde bati buruz egin da, zortzi bat urteko jarraipenarekin, eta Leeds Unibertsitate britainiarreko ikertzaileek zuzentzen dute. British Journal of Cancerren argitaratu diren azterlan horren azken emaitzek erakusten dute minbiziaren eta haragi gorri eta prozesatuaren kontsumoaren arteko lotura deigarriagoa dela menopausia ondoko emakumeen kasuan.
|
|
|
Ikertzaileek aztertu dute zer lotura dagoen ohitura dietetikoen eta koloretako tumoreen artean 70.000 emakume inguruko kohorte batean. Haragia, hestebeteak, arrautzak, gurina, patatak eta gazta ugari dituzten ohiko dieta duten emakumeen kasuan,
|
emakumeek
baino %39 gehiago adenoma jasateko arriskua kalkulatu zuten ikertzaileek, frutaz, barazkiz, oliba olioz eta arrainez betetako dieta eginez. Dieta bereziki haragitan aberatsa bazen, adenomaren arriskua %58 handitzen zen.
|
|
|
Deitu zuten pertsona askok esan zuten arriskuren bat izan zutela, eta jakin nahi zuten zein diren infekzioaren sintomak, zer den gaixotasuna, sendabiderik duen, nora jo laguntza jasotzeko, edo zer erakundek edo GKEk tratatzen duten gai hori. Sexuen arabera, gizonak
|
emakumeak
baino gehiago dira (%79, 92, eta %19, 63). Nabarmentzekoa da, halaber, kontsulten laurdena 26 eta 30 urte bitarteko gazteek egin zituztela.
|
|
|
«Atleta oina» azaleko infekziorik ohikoenetako bat da, eta populazioaren %25ek noizbait izango duela kalkulatzen da. Gizonetan
|
emakumeetan
baino ohikoagoa izateaz gain, kirolarietan ere ohikoagoa da. Madrilgo Printzesaren Unibertsitate Ospitaleko Dermatologia Zerbitzuko Daudén irakaslearen arabera, «gaixotasun hori, normalean, indibiduo osasuntsuetan egoten da, baina defentsa egoera apaletan, azaleko gaixotasun batzuk dituzten pazienteek edo giro oso beroak agertzen dira».
|
|
|
Erreuma gaitzak biztanleria orokorraren %0, 5 ukitzen du, eta proportzio handiagoa dago gizonen artean
|
emakumeen artean
baino.
|
|
|
“Nahiz eta denek ikusi duten inoiz espondilitis bat, bitxia da jarrera hori patologiarekin lotzea”, esan zuen Eduardo Collantes doktoreak, Kordobako Reina Sofia Ospitaleko Erreumatologia Zerbitzuko buruak eta Espainiako gaixotasuna garaiz detektatzeko ESPeranza proiektuaren koordinatzaileak. Gaixotasun erreumatikoak, jatorri ezezagunekoak, biztanleria orokorraren %0, 5i eragiten dio, gizonen artean
|
emakumeen artean
baino proportzio handiagoan (hirutik bat); hasierako batez besteko adina, berriz, hogei eta hogeita hamar urte bitartekoa da, eta bi hamarkada baino gehiagoan egon daiteke aktibo. Era berean,% 60tik% 65era bitarteko minusbaliotasuna% 33koa dela kalkulatzen da, eta% 10ekoa, berriz, erabat baliaezintasuna eragiten duen formarantz.
|
|
|
|
Emakumeak
baino ez zagoze abesbatzan…
|
|
2008
|
|
|
Oraingoz beraz, Intrinsa botika DSHT duten
|
emakumeentzat
baino ez da onartu. Baina nola diagnostikatzen da gaitz egoera hori?
|
|
|
5 EAEko biztanleria osoan gizonezkoen portzentajea
|
emakumeena
baino pixka bat handiagoa da 3034 adin tartera arte, eta 35 eta 39 urteen artean portzentajeak parekatu egiten dira. 60 urtetik gora emakumeen portzentajeak hazkunde handia du.
|
|
|
Piramidea 2 eta 29 urte bitarteko seme alaben adinaren eta sexuaren arabera lantzean (2 irudia), zenbait diferentzia ikus ditzakegu zenbaki absolututan, gizonezkoen kopurua
|
emakumeena
baino handiagoa delako. Baina portzentajeen balioei begiratzen badiegu lehen hizkuntzaren banaketari dagokionez adin talde desberdinetan ere sexuak ez du aldaketa adierazgarririk eragiten, adin talde bakoitzaren barruan, bi sexuentzat lehen hizkuntzaren portzentajea antzekoa delako.
|
|
|
Baina portzentajeen balioei begiratzen badiegu lehen hizkuntzaren banaketari dagokionez adin talde desberdinetan ere sexuak ez du aldaketa adierazgarririk eragiten, adin talde bakoitzaren barruan, bi sexuentzat lehen hizkuntzaren portzentajea antzekoa delako. Sexuari dagokionez, ohikoa den bezala, gizoneak
|
emakumeak
baino zertxobait gehiago dira adin tarte gazteetan5 Seme alabak lehen hizkuntzaren arabera banatzen baditugu, portzentaje horri berari eusten diote talde bakoitzean. Horrek adierazten du seme alabaren sexuak ez duela eraginik hizkuntzaren transmisio prozesuan.
|
|
|
|
Emakumeetan
baino gizasemeetan askoz ere maizago agertzen da patologia (pazienteen %87).
|
|
|
Gizasemeak
|
emakumeak
baino arrisku kardiobaskular larriagoa du.
|
|
|
–Kanpoan geldituko naiz, orduan, lasai, esan dio Gorettik Boubacarri. Honek harriduraz begiratu dio, nolabait Goretti
|
emakumea
baino lehen zuria balitz legez.
|
|
|
Generoaz, orain arte Zaldibian egindako grabazioetan bildutako datuetan ikusi duguna hau izan da: gizonek
|
emakumeek
baino aldakortasun handiagoa erakutsi dute zenbait hizkuntza ezaugarriren aurrean. Emakumeak egonkorragoak izan dira beti ezaugarri berdina erabiltzen.
|
|
|
Gizonezkoaren hormona horrek gutxitu egiten du ezker hemisferioaren hazkuntza (Geschwind, 1979). Testosteronaz gehiago hazten da eskuin hemisferioa, eta gizonak
|
emakumeak
baino gutxiagotan izaten dira eskuinak. Ezker hemisferioa hizkuntzan espezializatua izanik, gizonek emakumeek baino arazo gehiago izaten dituzte irakurtzeko eta idazteko.
|
|
|
Testosteronaz gehiago hazten da eskuin hemisferioa, eta gizonak emakumeak baino gutxiagotan izaten dira eskuinak. Ezker hemisferioa hizkuntzan espezializatua izanik, gizonek
|
emakumeek
baino arazo gehiago izaten dituzte irakurtzeko eta idazteko. Espazioaren pertzepzioan espezializatuta dago eskuin hemisferioa, eta ezkertiak gaituagoak dira pertzepzio horretan.
|
|
|
Hormona horrek eragotzi egiten du ezker hemisferioaren hazkuntza. Testosteronaren eraginez, gehiago hazten da eskuin hemisferioa eta, horregatik, gizonak
|
emakumeak
baino gehiagotan izaten dira ezkertiak. Bestalde, ezker hemisferioa denez hizkuntzan espezializatua, gizonek emakumeek baino irakurketa eta hizketa arazo gehiago izaten dituzte.
|
|
|
Testosteronaren eraginez, gehiago hazten da eskuin hemisferioa eta, horregatik, gizonak emakumeak baino gehiagotan izaten dira ezkertiak. Bestalde, ezker hemisferioa denez hizkuntzan espezializatua, gizonek
|
emakumeek
baino irakurketa eta hizketa arazo gehiago izaten dituzte. Eskuin hemisferioa espazioko pertzepzioan espezializatua da, eta horregatik izaten dira trebeagoak ezkertiak espazio gaitasunetan.
|
|
|
Baina, errealitatea, bestelakoa da: emakume etorkinek parte hartzen duten laneta formazio espazioetan, nagusiki, etorkinak diren
|
emakumeek
baino ez dute parte hartzen. Ondorioz, dinamika horrek harremanak sustatzen ditu jatorri desberdineko etorkinen artean, etorkinen eta autoktonoen artean baino gehiago.
|
|
|
Baina, pertsona guztiek ez dituzte aukera berdinak beren herrialdeetatik ateratzeko eta migrazio prozesu bati ekiteko. Ekialdeko europarrek eta latinoamerikarrek, Magrebeko
|
emakumeek
baino esker gehiago adierazten dute aukera hau izateagatik, F (2,192)= 3,40; p= 0,035 Antzekoa jazotzen da gaur egun duten satisfazio mailarekin, magrebtarrek satisfazio txikiena adierazten dute, eta latinoamerikarrek, berriz, handiena, F (2,132)= 6,85; p= 0,001.
|
|
|
Latinoamerikako egoera psikosoziala beste
|
emakumeena
baino hobea da. Hauek jabetzen dira gainerako herrialdeetatik datozen emakumeekiko duten abantailaz gaztelania jakiteagatik.
|
|
|
helburu gutxi batzuk bete dituztela pentsatu arren, beren estres maila gehiegizkoa ez dela deritzote, eskerrak ematen dituzte emigratzeko aukera izateagatik, eta espero baino hobeto sentitzen dira orain duten bizitzarekin. Jatorrizko herrialdea kontuan hartzen denean, latinoamerikarrak eta Ekialdeko europarrak, Magrebeko
|
emakumeak
baino hobeto daude eta eskertuago azaltzen dira.
|
|
|
Izan ere, ataxiaren edo epilepsiaren antzeko koadro hori agertzeak asaldura kognitibo baten, Parkinsonen gaixotasunaren edo dementziaren berri eman dezake. Gizonetan
|
emakumeetan
baino ohikoagoa dela ere jakin dugu. Gogoratu bedi nola salatzen zuen Bruno txakurrak REM loaren portaera nahaste hori' La cenicienta' n.
|
|
|
Unibertsitateko tituludunaren sexuari erreparatzen badiogu, soldaten arteko desadostasunak ere nabarmenak dira; gizon tituludunen batez besteko soldata, berriz, 1.670 eurokoa da; emakumeen kasuan, 1.365 eurokoa. Izan ere, titulazio guztietan gizonek
|
emakumeek
baino soldata handiagoa jasotzen dute, eta ziklo laburreko karrera teknikoetan 337 eurorainoko aldea dago gizonen alde. Espainiako tituludunen lehen lanaren batez besteko hileko soldata 762 eurokoa da.
|
|
|
Hala ere, eguneroko dietan, bai niazina ugariko elikagaietan, bai triptofanoetan, mugak ditu dislipemien tratamenduan. Pertsona helduarentzat gomendatutako niazina irensteak (AEI) 15 miligramo eguneko izaten dira (gizonetan
|
emakumeetan
baino gehiago), eta %60tik %70era bitartean estaltzen dira, sintesi endogenoaren bidez, dietaren triptofanotik abiatuta; aminoazido esentzial hori funtsezkoa da eta animalia jatorriko elikagaietan ugaria. Hala, 60 miligramo triptofano 1 mg niazina bihurtzen dira.
|
|
|
Berdintasuneko titularrak gaineratu zuen legea indarrean sartu zenetik salaketak %10, 12 hazi direla eta 76.000 gizon baino gehiago epaitu dituztela eta %73 kondenatu dituztela. Ministroak emandako datuen arabera, gaur egun 84.000
|
emakumek
baino gehiagok dituzte babes aginduak, 1.800 polizia dispositibo eta 458 genero indarkerian espezializatutako epaitegi baino gehiagok. Halaber, Aidok nabarmendu zuen garrantzitsua dela berdintasunaren alde lan egitea lan esparrutik, eta, horretarako, laguntzak emango dizkie berdintasun planak sustatzen dituzten enpresa txiki eta ertainei (ETE), eta zailtasun gehien dituzten emakumeentzako lan munduratzeko programak indartuko ditu, hala nola 45 urtetik gorakoentzat, indarkeriaren biktimentzat, etorkinentzat edo prostituta ohientzat.
|
|
|
Hala ere, kontuan hartu behar da zaintzaileen %82 emakumeak direla, eta %18 baino ez gizonezkoak. Hala, tratu txarren prebalentzia handiagoa da gizonen artean(% 6,38)
|
emakumeena
baino(% 4,2).
|
|
|
Emakumeen ikusezintasunari buruzko azalpenak eman ohi dira, hala nola gure lana oso sakrifikatua dela eta gauez eta jaiegunetan lan asko egitea eskatzen duela. Onartu behar dugu, oraindik ere, gizonok
|
emakumeok
baino askoz errazago atera gaitezkeela etxetik. Hala ere, EFORTn traumatologoen proportzioa %8tik %12ra igo da azken urteotan.
|
|
|
Epea zortzi hilabete eta erdira luzatzen da sektore publikoan, eta 6,7ra jaisten da sektore pribatuan. Harrigarria da eremu publikoan gizonezkoen eszedentzia bederatzi hilabetera iristea eta
|
emakumeena
baino handiagoa izatea (7,7 hilabete). Eremu pribatuan, emakumeen baimena gizonena baino hilabete handiagoa da.
|