|
2002
|
|
|
Horrela, baloratzerakoan, hiritarrak oro har irekiak dira emakumeek lan merkatuan parte hartzearen inguruan; ez dira emakumeak etxe eta familia esparruetara mugatzen (emakumea jada ez da amarekin lotzen), eta esparru publikoan zein etxeko esparruan euren parte hartzea positiboki baloratzen da. Era berean, ikus daiteke
|
emakumearen
rol berriak eta funtzio sozialak baikorren hartzen dituztenak, oro har, jende gazteena dela, eta berauen artean ezkerrekoak eta heziketa ertainekoak eta altukoak nabarmentzen direla.
|
|
2003
|
|
|
XIX. mendean, batez ere, joan zen mamitzen pentsamendu ilustratuak sustatu zuen
|
emakumearen
rol berria. Lehenik eta behin, amaren garrantzia azpimarratu zen, belaunaldi berrien heziketa moralerako.
|
|
2004
|
|
|
Eta harrigarri zait, emigrazioak alderdi askotan eragin izan du eta hemen bertan: ekonomiari eragin dio,
|
emakumearen
rolari, nekazaritzari... Emigranteak joan, baina ez zituzten hemengoak ahaztu:
|
|
|
Hori da atzo Madrilen eta Bartzelonan aurkeztutako “Emakumeen aurkako indarkeriarekin ez da jolasten” txostenetik ateratako ondorio nagusietako bat. Ikerketaren arabera, “bideojoko askok
|
emakumeenganako
rol eta estereotipo diskriminatzaileak sustatzen dituzte”. Baltàren arabera, bideojoko askok “emakumeak bigarren mailako roletara eramaten dituzte, edo erabateko ikusezintasunera kondenatzen dituzte”.
|
|
2005
|
|
|
Izan ere, hauteskundeak burutzen ditugula esan beharrean, gizarte moderno honetan berauek" ospatzen" omen ditugu. Baina, segi dezagun
|
emakumearen
rolarekin. Aldaketa berebizikoa izan da festaren berrikuntzan...
|
|
|
Emakumeen gaineko mugapen legalak ere leundu egin ziren, SFk hori lortzen lagundu zuelarik. Nolabait, gizarte berriak emakume berri bat sorrarazi zuen; haurtzaindegien agerpenak eta formakuntza orokor hobe batek
|
emakumeen
rola aldatuz joatea eragin zuen.
|
|
|
Aldizkari horien bidez erregimenak nahi zituen
|
emakume
rola eta gizon rola defendatu eta zabaldu egiten ziren. Argitalpen horiek klase ertaineko emakumeengan zuten, batez ere, eragina eta gai ugari lantzen zituzten, hala nola, moda, edertasuna, etxerako aholkuak, seme alaben heziketa, aholkularitza sentimentalak, emakumeen portaera zuzena, maitasun kontakizunak, emakume famatu eta aberatsei buruzko artikuluak, testak, horoskopoa, etab.
|
|
2006
|
|
|
(2) Mundu gerren arteko epealdia, non gizartea umeen heziketaz kezkaturik dagoen, emakumeei presioa luzatzenzaien gizonek gerrara joateko libre utzi dituzten lanpostuak berriz ere uzteko, etaatxikimenduaren teoria eta antzekoak sortzen diren; (3) Gaur egungoa, atal honensarreran emandako ezaugarriekin. Esan bezala, hiruren arteko ideia jarraipenadagoela esan behar da, familiari, arlo publiko/ domestikoei eta gizonen eta
|
emakumeen
rolei buruzko zenbait eredu berrindartuz.
|
|
|
Gaur egun, eskuarki, gizonezko baino emakumezko gehiago aurki genitzake adoptatzeko prest, horrekseguru asko gure gizartean gizonezko eta emakumezkoen rol tradizionalen iraunkortasunarekin du harremana. Horrela, amaren rola betebehar sozial garrantzitsuaizanik, hainbat
|
emakume
rol hau berau betetzera behartuta senti daitezke.
|
|
2008
|
|
|
|
Emakumearen
rola politikan izan dugu hizpide segidan: " Ez naiz karguen zereginean diskriminatua sentitu, baina emakumeok ez gara gizonak bezain lehiakorrak, ez ditugu euren anbizioak.
|
|
|
Immigrazioa gertatzen denean, bi taldeko emakumeak etxeak mantentzeaz arduratzen dira jatorrizko gizartean, baina gauzak aldatzen dira jomuga den herrialdera ailegatzen direnean. Latinoamerikan,
|
emakumearen
rola ezinbestekoa da eta leku-aldaketarekin garrantzi hori mantendu edota areagotzen da. Marokon, berriz, familiaren ardura gizonari dagokio, eta emakumeen immigrazioa gertatzen denean, ez da eskuz aldatzen.
|
|
|
Arazoa bestelakoa da, ikerlanaren arabera:
|
emakumeei
rol tradizionalak ematen zaizkie oraindik. Hala, emakumeek lanetik kanpo dituzten ardurek pisu handiegia dute, goi kargu bat emakume bati ematea erabakitzeko unean.
|
|
|
Banekien ez nintzela zurekin okertu, bota dit Barrutiak ironikoki?. Zer iruditzen zaizu
|
emakumeen
rola ba?
|
|
2009
|
|
|
Immigrazioa azaltzen denean, bi taldeko emakumeak etxeak mantetzeaz arduratzen dira jatorrizko gizartean, baina gauzak aldatzen dira helmugako herrialderaailegatzen direnean. Latinoamerikan,
|
emakumearen
rola ezinbestekoa da, etalekualdaketarekin garrantzi hori mantendu edota areagotzen da. Marokon, berriz, familiaren ardura gizonari dagokio, eta emakumeen immigrazioa gertatzen denean, erantzukizun hori ez da aldatzen.
|
|
|
Hala ere, emakume langabetuaren kasuan zenbait berezitasun nabarmendu dira. Batetik,
|
emakumeen
rol tradizionala azpimarratzen da, eta, bestetik, emakumeek bizi dutendiskriminazio egoerari erreferentzia egiten zaio. Azkenik, azalean aurrez aipatutako dimentsioak aberasten dituzten hitzak aurkitzeaz gain, beste zenbait dimentsio azaleratzen dituzten hitzak daude.
|
|
|
Iruditzen zait
|
emakumeok
rol oso garrantzitsua dugula jokatzeko, gu baikara mundu kapitalista honetan zapalduenak, eta zer esanik ez herrialde pobreenetan, baina, era berean, etorkizunerako promesa handiena gu gara. Aldatu nahi duenak dauka soilik aldatzeko gaitasuna, eta guk aldaketaren beharra, premia daukagu.
|
|
|
Tribuko kide batek biak egiten zituen: lantzean behin
|
emakumeen
rolak egiten zituen, emeen zereginak egitea hautatzen zuen; bestetzuetan, hankarteko zintzilikarioaz espero zena egin ohi zuen. Hura beste kontu bat zen, ez zegoen erraz klasifikatzerik eta, besterik gabe, erraz estigmatizatzerik.
|
|
|
Hura beste kontu bat zen, ez zegoen erraz klasifikatzerik eta, besterik gabe, erraz estigmatizatzerik. Gogaikarri hark erakusten zuen bete daitekeela
|
emakume
rola gizontasunari eutsiz aldi berean. Ez zen barne desertorearen (arau urratzailearen) kasu tipikoa:
|
|
2010
|
|
|
Gizonezkoak baino administratzaile hobeak dira, eta nekazaritzako praktika iraunkorrak bultzatzen dituzte. Afrikako
|
emakumeen
rola bultzatzeak, batez ere neskena, herrialdea krisiaren aurretik irteten lagunduko luke.
|
|
2011
|
|
|
neskek gauza bat eta mutilek bestea. Egun, arau horrek ez digu hainbeste axola, eta
|
emakumearen
rol tradizionala modu naturalean ari gara aldatzen. Egia da eztabaidak izaten ditugula taldearen barnean, baina orain arte kapaz izan gara bidea egiten jarraitzeko, eboluzionatzen jarraitzeko.Iaz ere berdintasunaren aldeko urrats berri batean parte hartu zenuen Santa Krutzetan…O.I. Halaxe da.
|
|
2013
|
|
|
Mercedes Ugaldek esan ohi du
|
emakumearen
rola amatasunera mugatzen dela, baina emakumeak euskal naziogintzan agenteak direla eta zeharkako estrategiak erabili ohi dituztela (edo, emakumea euskal... agentea dela eta zeharkako... dituela): erresistentzia egoeretan atzera eginez eta egoera egokiak aurrera egiteko aprobetxatuz.
|
|
|
Kontua da aztertu ditugun hiru eleberriotan Urretabizkaiak ez duela familia tradizionala irudikatzen, egitura horretatik urrundu egiten dela. Eta ez da urruntzen familiatik bakarrik,
|
emakumeen
roletatik eta estereotipoetatik ere aldentzen da. Maria Luz Estebanek honela dio (2011:
|
|
2014
|
|
|
Kulturalki gaurdaino bi lan mota horiek, gizon eta
|
emakumeen
rolekin berezituak izan dira: lana eta genero lotura egin da, lan produktiboan gizonak egin izan duen lana kokatu delarik, eta lan erreproduktiboan emakumeak egin izan duena.
|
|
|
Baina besta hori hainbat gai lantzeko aitzakia izanen da Woolfentzat: maitasuna, homosexualitatea eta giza harremanak, gizarte egitura eta
|
emakumeen
rola, eromena eta hura artatzeko moduak, Lehen Mundu Gerra, kolonialismoa eta migrazioak. Itzulpenari buruzko xehetasunak ere eman zituen itzultzaileak.
|
|
|
Eleberria 1925 urtean argitaratu zen, eta modernismoaren obra garrantzitsuenetako bat da. Hiru testuen baturak argi erakusten du Clarissa Dalloway eta Etxeko Aingerua
|
emakumeen
rolaren irudi bera direla. Lana borobiltzeko, Eider Salaberriak azala egin du.
|
|
|
Eremu pribatuak sexualki polarizatutajarraitzen du, sexu rolek eta bereziki ugalketa rolek modu bitarrean ezberdindutajarraitzen duten heinean. Beauvoirrek eta Firestonek teknologia berriak gutiziatzendituzte, zeintzuek balioko baitute ugalkortasuna erregulatzeko eta emakumeenbiologia bereziak
|
emakumeen
rol sozial, ekonomiko, kultural eta sexualetan dueneragina ezabatzeko. Jarrera horrek anbiguoki eta paradoxikoki lotuta jarraitzen duzenbait feministak hain sutsuki aldarrikatzen dituzten (eta beste batzuek, adibidez, Rowlandek, hain sutsuki kritikatzen dituzten) in vitro ernaltze programekin; izanere jarrera horrek derrigorrezko ugalkortasuna hartzen du emakumetasunaren (gukezagutzen dugun moduan) ezaugarri nagusi edo definitzaile gisa, baina, aldi bereangorputz emeak desegokitzat jotzen ditu, alegia, (kasu honetan kirurgikoki) osatuakedo ordezkatuak izan behar diren gorputzat.
|
|
|
Beste hitz batzuekin esateko, zapalkuntza patriarkalak bere burua justifikatzendu, gutxienez hein batean, emakumeak beraien gorputzarekin lotuz gizonak bainoaskoz modu estuagoan, eta identifikazio horren bitartez,
|
emakumeen
rol sozialaketa ekonomikoak mugatuz termino (sasi) biologikoetara. Esentzialismoan,
|
|
|
sexu erasoa, desplazamendu behartua, tortura, derrigorrezko erreklutamendua eta, are, hilketa. Afrika Afrikan,
|
emakumeen
rola ukaezina da aldaketaren eta garapenaren eragile gisa. Ia bizitzako arlo guztietan zailtasunak dituzten arren, egunero baino gogo gehiagorekin borrokatzen dira egoera horiek gainditzeko.
|
|
2015
|
|
|
Egiten ditugu ahaleginak kuotak jarriz eta legeak behartuz, eta exijentzia formalak behar dira, baina oraindik arazoa gizartean dago.
|
Emakumearen
rola gure psikologian ez dugu aldatu, eta emakumearen ikuspegia nahiko kontserbadorea da Euskal Herrian». Emakume gutxi ikusten ditu Larrañagak ardura postuetan, politikan bezala erakundeetan, enpresetan, gerente karguetan... eta ezagutzen dituenek beren bizitza hipotekatu dute.
|
|
|
Harawayk cyborg konplexu bat ekarri digu; Naomi Wolfek, aldiz, zatarrago bat. Biak dira garrantzitsuak feminismoaren eztabaidan,
|
emakumearen
rola hobetzen ahalegintzeko bederen, kezkagarria baita emakumearen egoera leku askotan. Biek auzitan jarri dute gorputzaren eta gogamenaren irudi tradizionala orokorrean, eta bereziki emakumeari eta edertasunaren kanonari dagokienean.
|
|
|
mutilen batek gai horrekin abestu balu, zeinen paperetik jardungo zukeen? Oro har bertsolariak bere generotik jarduten duela esan arren, ez da beti horrela, eta aipagarria da bi mutilek
|
emakumeen
rola hartzea prostituten paperetik aritzerakoan, gaiak horrela zehaztu ez arren. Hori aurrerago sakonduko dugu.
|
|
|
|
Emakumearen
rolei begiratzen badiegu, zenbaitetan problematizatuta aurkezten zaigula ohartuko gara: haurdun dagoen neska gaztea, gurasoa espetxean duen alaba, zahar etxean burua galduta duen ama...
|
|
|
Horrek testuinguruaren atalean azaldutakoa berresten du. Hala ere, tragikotasunera jotzeko dagoen joera kontuan hartuta, ez nuke nabarmenduko
|
emakumearen
rolak problematizatzearen ideia, pertsonaia gehienak aurkezten baitzaizkigu ikuspuntu tragiko horretatik.
|
|
|
Uxue Alberdik (2014) aipatu bezala,
|
emakumearen
rolak problematizatzeak bertsolariak behartzen ditu haserretik, aldarrikapenetik edo biktimitatetik abestera. Kasu honetan ere hori gertatzen da; Gaztelumendik biktimitatetik kantatzen du nagusiki, eta zentzu horretan, nabarmentzekoak dira berak botatako hiru bertsoen bukaerak:
|
|
|
Gatazkak
|
emakumeen
rol tradizionala gainazpikatzeko aukera irekitzen du. Sarekada handiak daudenean eta gazte asko atxilotuak direnean, espazio publikotik hainbat gorputz desagertzen dira, eta gorputz edo bizitza berriek euren lekua bete behar dute, borrokak aurrera jarraitu behar duelako.
|
|
|
1962an zabaldu zen behin behineko zentroa Taxoare karrikako apartamentuan, Ekintza Katolikoaren Junta diozesanoa osatzen zuten adar guztien artean 60 000 pezeta pagaturik, eta espainiar Ekintza Katolikoak ekipaturik. Patricia Amigoten ikerketaren arabera, hautsi nahi izan zen ordura arteko
|
emakumearen
rolarekin Frankismoan: ama, esaneko, irria ezpainetan zerbitzatu, etxekoandere perfektua izan.
|
|
|
Arbuiatutako
|
emakumearen
rolari gorrotoa diot. Ez dut antzeztuko.
|
|
2016
|
|
|
Poztekoa da aludunek zakildunei mugatutako dantzetan tokia dutela ikustea, baina ezin gara horretan gelditu. Adibidez, zergatik ez daude
|
emakume
rola hartzen duten zakildunak. Hori gizonon borroka da, baina orain arte ez dugu egin.
|
|
|
Esklabo jabeek komenientzian baliatzen zituzten emakume esklaboak: baldin eta probetxugarria bazen emakume esklaboak esplotatzea gizonak balira bezala, bada, orduan, baiki, generorik ez balute bezala tratatzen zituzten; bestalde, soilik emakumeei zegokien gisan esplotatu, zigortu eta zapaldu bazitzaketen, bada, orduan,
|
emakumearen
rolean giltzapetzen zituzten.
|
|
|
Indarkeriari aurre egiten dioten
|
emakumeei
rol nagusia esleitzea programen ebaluazioan eta jarraipenean, eskubideen titular gisa.
|
|
2017
|
|
|
4
|
EmAKUmEAREn
ROlA EUSKARAREn SOzIAlIzAzIOAn7 egungo hizkuntza praktikak aztertzeko eta ulertzeko ezinbestekoa zaigu testuinguru sozio historikoari begiratzea. azken bi mendeetan euskal herrian hizkuntza ordezkapen prozesuak eta emakumeen bazterketak antzeko prozesuak izan dituzte. biak arlo publikotik kanpo geratu ziren, eta azken hamarkadetan" etxetik ateratzeko" ahalegina handia egin bada ere, ora...
|
|
|
Patxok
|
emakume
rola konposatu nahi du, baina ez zaio irteten.
|
|
|
Euskararen atzerakada eta ajeak aipatu ohi ditugu, baina orokorkiago Aro Garaikidean euskal komunitate tradizional osoa desintegratuz nola joan den (joan garen) tenore berean, azterketa sakonagoa merezi lukeen gaia da: zer izan den Foru sistema eta zer den gaurko autonomia sistema; etxearen esanahia, zer izan den eta zer den orain familia, euskal patriarkatua edo gizonaren eta
|
emakumearen
rola, sexualitatea, produkzio moduak eta laneko morala, etab. Oso aspaldikoak ez diren baina seguruenik zuentzat arrotzak diren erreferentzia batzuk aipatuz, bi aztergaitxo iradokiko nuke, norbait animatzen bada, emaitzek partzialak izan duten arren. 1 Baserria:
|
|
|
Perikleren politika arrakastatsua Aspasiak inspiratua izan zitekeelako susmo hutsak, zorionez egiazkoa zela dirudienak?, estratego iaioari sekulako galarrotsak eta satirak kosta zitzaizkion (Aristofane komediantearenak esaterako) herkideen aldetik, eta bere omen pertsonal guztiak ez zuen gizarte garaikide matxoak emazteari auzi laidogarri bat ipintzetik salbatu. Literaturako testu ugariei sinestez gerotan behintzat, emakume grekoak lepatxuri eta ama birjina artean ematen du partitzen zirela (Arrueren parabolan, ikusi da,
|
emakumea
rol bietan eskenaratzen da. Zer jazoko ahal zaio, baina, bere neurosian irudi biak nahastuko zaizkionari?).
|
|
|
Egungo hizkuntza praktikak aztertzeko eta ulertzeko testuinguru sozio historikoari begiratzea interesgarria izaten da.Hori dela eta, ikerketa hau euskararen sozializazioan
|
emakumearen
rola zein izan den aztertuz hasi naiz. Azkeneko bi mendeetan Euskal Herrian hizkuntza ordezkapen prozesua eta emakumeen bazterketa era paraleloan gertatu dira.
|
|
|
3.3 Transmisioa eta errua:
|
emakumearen
rola euskararen sozializazioan5
|
|
|
Ordutegiak aldakorrak izateak eta asteburuetako lanak familiako ardurekiko bateragarritasuna zailtzen dutela diote (A3 «Bai pentsatu izan dut, harrapatu banindu askoz ere gazteago haur txikiekin, ez dakit aurrera egin ahal izango nuen ordutegiekin», A8 «Denok egiten dugu lan berdina, baina gero zuk duzun bizi erritmoa haiek ez daukate. Etxea aurrera eramaten duen
|
emakume
rolak jarraitzen baitu ondotik»), baten kasuan lanean jarraitzea ere kolokan jartzera helduz (A9 «Egun bateko aurrerapenarekin baino ez dakizu daukazun ordutegia. Neretzako ikaragarria da, arratsaldez bazaude ez zara 16:30 arte iristen etxera, gero haurrak hartu?
|
|
2018
|
|
|
Horrez gain, badago ere beste ikuspegi bat, eta Lasarte Oriako Sorgin Dantzari keinu egiten dio. Jakin genuen gizon eta
|
emakumeek
rolak aldatzen dituztela dantza horretan, eta hori ere ekarri dugu gure lanera. Horregatik ez diegu aurpegirik jarri dantzariei; dantzariak ordezkatzen dituzten elementuak asexualak dira.
|
|
|
Kazetaritzaren munduan ere hala da: asko kostatzen da aurrera joatea;
|
emakumearen
rola beti bigarren mailakoa da, eta oso zehatza, gehienetan. Futbolean, esaterako, emakumea beti da haririk gabeko mikrofonoaren aurrean dagoena.
|
|
|
Egun horretako afaria aitzakiatzat hartuta, hainbat gai eta ikuspuntu ekarriko dituzte pertsonaiek mahai gainera: tradizioa, berritasuna, balore zaharrak, erlijioa, abertzaletasuna,
|
emakumearen
rola... Labur esanda:
|
|
2019
|
|
|
La revolución de las mujeres en el norte de Siria hitzaldia izango da iluntzean. Rojava eskualde autonomoa da, iraultza feministaren buru; bertako
|
emakumeen
rola aztertuko dute hitzaldian. Dokumental baten emanaldia izango da ondoren:
|
|
|
Hitanoa gizonkeriarekin, gordinkeriarekin, ia bekatuarekin, lotzen zuen.
|
Emakumearentzako
rola oso markatuta zegoen eta eremu horretan hitanoak ez zuen lekurik. Elkarrizketatutako emakume batek baino gehiagok aipatu du, etxean gurasoek errieta egin izan ziela hikaz aritzeagatik, eta beste hainbeste abadeak.
|
|
|
Gatazka eta greba guztian zehar esaten aritu ginen bezala, gertatzen zena gertatzen ari zen emakumeak garelako. Gure lanarekin zera gertatzen da, historian zehar emakumeok
|
emakume
rola betetzeagatik egin izan ditugun lanak direla. Zaintza lanak merkatura salto egin dute zaharren zaintza bezalako zerbitzuak pribatizatzen dituen jendarte eredu batean bizi garelako, diru publikoaz gainera.
|
|
|
Gure lanak ez dauka balio ekonomikoa izateko behar adina errekonozimendu, zeinak ahalbidetu ligukeen gure lanetik bizitzea. Gure lanak denboran atzetik arrastaka dakargun
|
emakume
rolaren luzapena dira, gizarte matxistak lan jakin batzuk esleitzen dizkigu jaiotzen garenetik.
|
|
|
–Emakume hobe bati buruzko idazlan horretan betiereko lezio bat ematen digu?. Emakumeaz eta
|
emakumearen
rolaz kezkatu zen, berak bere azalean bizi behar izan zuelako hainbat sufrimendu eta zapalkuntza. Esan ohi da bere garaiko emakume asko feminista izan aurretik Undset post feminista izan zela.
|
|
|
–Eraso batean geure burua defendatuko dugula argi uztea zen helburua?, azaldu du taldeak. Martxaren sinbolismoak indar handia du parte hartzen dutenentzat, transgresioa dakarrelako
|
emakume
rolarekin lotutako jokabide eta jarrerekiko: beltzez jantzita, taldean eta agresibitatea irudikatuz irteten dira kalera, arriskuaren plazara.
|
|
|
antzinako kosmogonietan, elementu berak inkarnazio aldi berean maskulino eta femenino bat izaten zuen; esaterako, Ozeanoa eta Itsasoa kaos kosmikoaren inkarnazio doblea ziren babiloniarrentzat.
|
Emakumearen
rola areagotu zenean, ia erabat hartu zuen Bestearen eremua. Orduan agertu ziren emankortasuna gurtzeko jainkosak.
|
|
|
halaxe gertatzen zen gizonaren ideala ere zoriona zen denboran, batez ere etxeari eta familiari lotua zegoenean, eta seme alabek berek erabakitzen zutenean gurasoen, haien tradizioen, haien iraganaren arabera definitzea beren burua. Orduan, subiranotzat jotzen zuten etxeko erregina zena, mahaiburu zena;
|
emakumeak
rol loriatsu hori du oraindik ere zenbait lur jaberen artean, zibilizazio patriarkala han eta hemen iraunarazten duten zenbait nekazari aberatsen artean. Baina ezkontza, gaur egun, ohitura hil batzuen hondarra da bere osoan, eta emaztearen egoera askoz ere esker txarrekoagoa da lehen baino, lehengo betebehar berak baititu baina ez lehengo eskubide berak; lehengo lanak egiten ditu, baina horrek ez dio ematen ez ordainik eta ez ohorerik.
|
|
|
Bestalde, egia da
|
emakumearen
rol sexuala pasiboa dela hein handi batean, baina egoera pasibo hori zuzenean bizitzea ez da masokista, gizonaren oldarkortasun normala sadikoa ez den bezalaxe; emakumeak bere plazeraren aldera jo dezake laztanez, durduzaz eta penetrazioaz gaindi, hartara bere subjektibotasunaren berrespena mantenduz; maitalearekin bat egiten ere saia daiteke, eta bere burua entregatzen, eta horrek ez du esan nah... Masokismoa agertzeko, gizabanakoak aukeratu behar du besteren kontzientziaren bidez gauza huts bihurtzea, bere burua gauza gisa aurkeztea, gauza bat izatera jostatzea.
|
|
|
Sintomatikoa da, berez, osagai femeninoa ñimiñoa izatea edo halakorik ez izatea obra oso batean; hori munta handikoa da Bestearen alderdi guztiak osorik laburtzen dituenean, Lawrenceren lanetan bezala; eta munta handikoa da, orobat, emakumea soilki beste gisa hauteman eta idazleak interesa duenean haren bizitzaren abentura indibidualean, Stendhalen tankeran; garrantzia galtzen du, ordea, norberaren arazoak bigarren mailan dauden garaietan, hala nola gure honetan. Nolanahi ere,
|
emakumeak
rol bat betetzen du orain ere beste gisa, gizon bakoitzak oraindik premia baitu bere buruaren kontzientzia hartzeko, bere buruaz harago jotzeko bada ere.
|
|
|
Emakumezko artista eta idazleen artean, lesbiana asko daude. Kontua ez da haien berezitasun sexuala sormen iturria dela, edo goragoko sormen horren adierazpidea dela, baizik ez dutela denborarik galdu nahi
|
emakume
rol bat betetzen edo gizonen kontra borrokatzen, lan garrantzizko bati emanak daudenez gero. Gizonen nagusitasuna ametitzen ez dutenez, onartzen duten itxurarik ez dute egin nahi, ezta auzitan jarriz nekatu nahi ere; boluptuositatearen bidez baretasuna eskuratu nahi dute, sosegua, dibertsioa:
|
|
|
Eta halaxe, bere burua enbaxadore eta eleberrigile gisa erakusten ibili ondotik, Madame Krüdenerrek sakon barneratu zuen bere merituei buruz zuen ideia: Alexandro I.aren destinoaz arduratu zen, bai, baina ez ideia jakin batzuk nagusiarazteko, baizik Jainkoak argituriko
|
emakumearen
rolean berresteko. Maiz, nahikoa da edertasun eta adimen pixka bat emakumea senti dadin ezaugarri sakratu batez jantzia; Jainkoak aukeratua dela dakienean, are arrazoi handiagoz pentsatzen du eginkizun bat duela betetzeko:
|
|
|
Maitasunaren hausnarketa arkitekturan analisi kategoria berria dela esaten ausartuko nintzateke. Gaiaren inguruan aurki daitezkeen hausnarketa eta testu eskasiagatik, euskarri teorikorik ezean, jarraian aurkituko duzuna intuizio ariketa bat da, idazten duenaren unibertsitate irakasle eta arkitekto esperientziatik eta
|
emakume
roletik eratorritako gogoeta eta ondorioztatze pertsonal bat delako. Espazioaren eraikuntza sentsibilitatetik maitasunaren politikari zein ekarpen egin dakiokeen eta espazioaren ikerketaren potentzialitatea balioan jartzea izan dira testu honen motibazio nagusiak, eta, horretarako, arkitekto baten begiradatik gaiak nola eta non interpelatzen duen, zer mugitzen duen, nora eramaten gaituen, zein egiturarekin egiten duen talka, zer jartzen duen kolokan galderen emaitza da, argitasun zantzu eta zalantza askoren emaitza bilduma.
|
|
|
|
Emakumearen
rolari dagokionez bereziki.
|
|
2020
|
|
|
Mirrenen esanetan,
|
emakumeen
rolak ere «aberatsagoak» dira egun: «Aurrerapausoak sekulakoak izan dira azken hamar urteetan.
|
|
|
Dena. Horrek egiten du garrantzitsu
|
emakumearen
rola gure kausan.
|
|
|
Horrela, pixkanaka pixkanaka, pertsonaia guztiek bizitako esperientziak, ezberdinak izanagatik, generoak zeharkatzen dituela jabetzen gara: espazioen erabilera pribatu eta publikoan, gizon
|
emakumeen
roletan, pertsonaien jarreretan, bakoitzaren ofizioetan, etab. Azken batean, emakumezkoen ahotsetatik sortutako diskurtso hauetan genero arrakala handia nabaritzen da, baina pertsonaiek nobelaren amaieran beren bizitzaren agentzia hartzen dute, eta ibilbide horretan ahalduntze prozesu bat bizi izan dutela erakusten dute. Horren erakusgarri da, esaterako, Peneloperen birmitifikaziotzat har daitezkeen pertsonaiak izatea, edota zenbait gogoetaren ondoren agertzen duten jarrera aldaketa.
|
|
|
Ez da demokraten eta errepublikanoen arteko lehia hauteskunde hauek
|
emakumearen
rolaren ingurukoak dira.
|
|
2021
|
|
|
Izan ere, industria oso sektore maskulinizatua izan da tradizioz, eskulanekin eta indar fisikoa behar denarekin lotu izan delako beti. Egia da azken hamarkadetan
|
emakumearen
rolak gero eta pisu handiagoa duela lan kualifikatuetan, baina oraindik bide luzea dago egiteko.
|
|
2022
|
|
|
Bestalde, gizarteak beste era batera tratatzen ditu gizonak eta emakumeak, eta erantzukizun gehiago eskatzen dizkie. Azken urteetan hobera egin duen arren, oraindik ere
|
emakumearen
rola eta gizartean zaintzaile rola lortzeko presioa dago, eta horrek eragina du emakumeengan depresio handiagoa egotean. Gainera, betidanik esan izan da gizonek baino lehenago jotzen dutela laguntza eskatzera zaurgarritasun eta tristura egoeretan.
|
|
|
Eta, jakina, desberdintasun biologiko, psikologiko, sozial eta kulturalek ere eragina dute hori prebenitzeko eta tratatzeko estrategietan.
|
Emakumearen
rol sozialaren garrantzia Azpimarratu behar da gure gizartean substantzien kontsumoa are gehiago dagoela. zigortua eta zehatua emakumeen kasuan, aldiz, ez dira hain ohikoak.
|
|
|
Familia baten istorioa kontatzen du, seme baten gaixotasunak markatuta. Garrantzitsua da
|
emakumeen
rola, eta haiek eusten diote familiari. Fernando Bernues zuzendariaren esanetan, tonu ironikoa erabiltzen dute lanean, umorea baliatuta.
|
|
|
Besteak beste, helburu hauek zituen: lurrak eta baliabide naturalak nazionalizatzea, lehen mailako beharretan oinarrituriko garapen autonomoari bide ematea, herritarren ongizatea bermatzea, demokrazia zuzena erdiestea,
|
emakumearen
rola sustatzea, kontsumo beharrak asetzeko adina ekoiztea eta eliteen pribilegioen aurka borrokatzea. Kubako iraultzaren jarraitzailea zen, eta Afrikako Che Guevara deitu izan diote.
|
|
|
|
Emakumeen
rola gerran
|
|
|
Gainera, azken urteetan garatu den ekoeraikuntzak prozesu hori laguntzen duela uste du. Aipatu duenez, «pentsatzen ahal da naturalagoa izanen dela
|
emakumearen
rola berraztertzea lanbidearen rola bera zalantzan jartzen den gune batean».
|
|
|
|
Emakumeen
rolak
|
|
|
Bleu n (1993) ere senarra eta semea hiltzen baitzitzaizkion. Film haren oihartzunaren ondorioz, dolua igaro behar duen
|
emakume
rol ugari eskaini zizkioten aktoreari, eta guztiak baztertu zituen. Honoreri, baina, baiezkoa eman zion, harekin lan egiteko «irrikaz» zegoelako.
|
|
|
Gizonak izan dira botere karguak okupatu dituztenak. Lehen,
|
emakumeak
rol jakin bat zeukan, eta gizonak beste bat. Gauzak aldatuz joan dira, eta emakumeok mundu profesionalean presente egotearen aldeko apustua egin dugu.
|
|
|
Ez da bakarrik haien kontakizuna, baizik eta ikustea haien lanak zein ondorio izan dituen. Pilarrek eta Martak sekulako lana eta borroka egin zuten
|
emakumeen
rola duintzeko lan munduan, eta ikusten dute gaur egungo gizartean klase kontzientzia hori aunitz galdu dela, eta borrokarako grina gutxi sumatzen dute.
|
|
|
Heidik ez zuen boto eskubiderik. Agian, hain barneratuta zuen
|
emakume
rola, ezen ez zen horretaz jabetu ere egiten. Nahikoa zuen Pello ahuntzaina maitatzearekin, mutilak jotzen zuen arren.
|
|
|
Behin autoa hartuta, Zaraia nahiz Elgea mendilerroak inguratu genituen Arabako Lautadara ailegatu arte, Gazeo eta Alaizako elizak ikusteko asmoz. Pintura eder askoak dituzte, merezi dute bisita, eta hango gidariari esker ikasketa ederrak eskuratu genituen; tartean, nobleziako
|
emakumeen
rolari eta Arrasateko Elexalde pintura tailerrari buruzkoak. Bisita bukaeran, han ginenoi arte adituak egin zigun erregu, enfasi handiz, hori bai, gertuko altxorrez gozatzeko.
|
|
|
1980ko estatu kolpeak ekarritako errepresioaren ondorioz," milaka gizon kurdu atxilotzeak
|
emakumeak
rol aktiboagoa hartzera eraman zituen, familian eta gizartean", dio Aliza Marcusek. " Senideen espetxeratzearen edo hilketaren aurka protesta egin zuten emakume asko atxilotu egin zituzten; giltzapean sexu erasoak egin, eta espetxeratu egin zituzten.
|
|
|
Horren aurretik kontziente nintzen arren, pixka bat irakurri eta horren inguruan pentsatu bainuen. Logikoki ez zirudien arrazoizkoa gizaki ziren
|
emakumeek
rol desberdin hori edukitzea eta ondorioz gutxiago balioestea. Ez zuen zentzurik.
|
|
|
Eta orokortasun horretatik gurean lur hartu, garatu eta mamituta, euskal ari lotutako auzi zehatzei heltzeko lanabes egokiak eman dizkigu: esaterako, ulertzeko zein den
|
emakumeen
rola gatazkan; edota arakatzeko patriarkatuaren botere mekanismoek nola operatzen duten bertsolaritzan edota euskal literatur sisteman. Iruditeria oso bat deseraikitzeko lanabesak eman dizkigu, funtsean.
|
|
|
Marokon abian da emakumeak modernitatera eta emantzipaziora irekitzeko prozesu bat, eta fenomeno horiek agerian geratzen dira enpleguaren eta prestakuntzaren arloko lorpen garrantzitsuekin. Bi elementu horiek
|
emakumeei
rol sozial berriak gauzatzen laguntzen diete, eta, pixkanaka pixkanaka, emakumeak etxeko lanei eta familiaren zerbitzuari bakarrik atxikitzea gainditzen ari da.
|
|
|
Bi elementu horiek
|
emakumearengan
rol sozial berriak gauzatzen laguntzen dute, eta, pixkanaka pixkanaka, emakumeak etxeko lanei eta familiaren zerbitzuari bakarrik atxikitzea gainditzen du. Aldaketaren protagonistak erresistentzia kultural handia jasaten ari dira, eta hori areagotu egiten da ordaindutako lanaren munduan, Marokoko gizarteak gizonari esleitutako eremuan.
|
|
2023
|
|
|
Azpimarragarria dela uste dut, izan ere, liburuzain lanetan ari dela ezagutzen duen Robert Viktorovitxekin ezkondu ostean kuriositate eta irakurzaletasun zantzu guztiak galduko baititu. Eta beraien alaba Taniaren jaiotzak areagotu egingo baitu Soniexkarengandik jendarteak, bere senarrak eta berak ere espero duen
|
emakume
rola: " (…) osorik eraman zuela Soniak hainbeste maite zuen liburuen mundu hura, eta miserian, txirotasunean eta txandan txandan gaixotzen ziren Tania eta Robert Viktorovitxi buruzko eguneroko kezka zama imajinatu ere ezinak utzi zizkiola haren ordez" (25 orr).
|
|
|
Ez da argudio bakar batekin ere sostengatzen emakumeek pairatzen duten bazterketa». Izan ere, haren hitzetan, andreak onartzen ez dituzten desfileetan, «ikusiak eta aitortuak ez izatea» da
|
emakumeen
rola: «ikusle pasiboak» izatea.
|
|
|
–Biak direla Gentileschiren lan garrantzitsuak, baina
|
emakumearen
rola desberdina dela bakoitzean. Susana jazarpenaren biktima gisa agertzen den bitartean, Judith bere bortxatzailearen aurrean mendekua hartzen ari da.
|
|
|
Gaur egun, bai Indianako Art Fairs azokan –non entretenimendu gisa erabiltzen baitira afrikar emakume dantzariak eta henna lantzen duten emakume marroi artistak–, bai New Yorkeko mintegi feministetan, feminismo zuria hartzen da feminismo bakartzat, zalantza izpirik gabe. Koloreko
|
emakumeei
rolen bat esleitzen zaienean feminismo zuriaren barnean, agerraldi laburrak izaten dira, zerrendako aktoreen antzezpen hutsak, edo, bestela, erruki eske agertzen dira, bizirauteko borrokan, edo eskola edo osasun klinika batean, eta ez pertsona oso eta konplexu gisa. Guk istorio tristeak kontatzea espero dute, nolako oinaze deskribaezina eragin diguten gure gizon izugarri basatiek, gure kultura berez akastunak, gure erlijio bereziki drakoniarrak (sekula ez zurien ekintzek edo ez ekintzek).
|
|
|
Crenshawren azalpenak ulertzeak indarra eman dit, baita helburu bat ere. Dena den, abokatu, aktibista eta egile gisa aritu naizen urteetan, zalantza egin behar izan dut ea egitura zurietan parte hartzen segitu behar ote nuen, koloreko
|
emakumeoi
rol mugatu eta sinboliko bat esleitzen baitigute egitura horietan. Koloreko beste feminista askok bezala, neure buruari galdetu diot ea egitura horiek desegin eta barnetik berregin ote daitezkeen, edo ea erabat baztertu beharrekoak ote diren.
|
|
|
Proiektu ibiltari hark Warner Brothers ekoiztetxea atzean izatea da ikusten duten arazoetako bat, nahiz eta beste zenbait ere zerrendatzen dituzten: benetako arazoei ez ikusia egin eta irudien atzean ezkutatzea, etekin ekonomikoa lortu nahi izatea dirua jendeari laguntzeko erabili beharrean, debaldekoa den energia bat instrumentalizatzen saiatzea,
|
emakumeen
rol sexistak erreproduzitzea, 154 aukeraturentzat Woodstock elitista bat eraikitzea, eta abar. Hori guztia era kaotikoan gauzatzen da, bateko eta besteko iritzi eta akusazioak entzuten ditugun bitartean.
|
|
|
Gauza bera gertatzen da aluarekin jaio diren emakumeekin, femeninotzat hartzen diren rolak eta alderdiak erreproduzitzen dituztenean, hau da, emakume zisekin, eta gainera heterosexualak baldin badira. Hala ere, nabarmendu behar da faktore patriarkalak gizon/
|
emakume
rolak bereizten dituela, eta emakumeak gizonen mende jartzen dituela. Era berean, arauz kanpoko aukera guztiek pairatzen dute desberdinkeria.
|
|
|
Beraz, arauaren baitako aukerak bitarrak dira, eta bat datoz zisexualitatearekin, heterosexualitatearekin eta gizon/
|
emakume
rolekin. Sistema soziala zisheteronormatiboa eta patriarkala da.
|
|
|
Eslogan eta leloen osaerari, eta bereziki, halakoetan sexismorik baden azter tzeari dagokielarik, genero aurreiritzirik islatzen den edo horiek apurtzen diren (Davila, 2017; Fullagar eta Francombe Webb, 2015; Lopez D^ez, 2004; Orta, 2014), alderantzikagarritasun legea aplika daitekeen, hau da, mezuari buelta ematen bazaio gizonen eta
|
emakumeen arteko
rolak aldatuta, ea inor ez den mendekotasun egoeran gelditzen (Orta, 2014), eta ea mezuak zentzu bikoitzean ez diren erabiltzen, edertasuna edo merkantilismoa bultzatuz (McVey eta Harrison, 2019; Orta, 2014) ere aztertu behar da. Bestalde, ahal den guztietan adierazpen neutralak eta despertsonalizatuak eta irudi/ mezu androginoak erabiltzen diren egiaztatu behar da (Davila, 2017; Mulgrew et al., 2018; Sendon et al., 2001).
|
|
|
Eta orokorrean,
|
emakumearen
rola berrikusi behar da
|