|
2001
|
|
|
Beste nobeletan hain maiz erabiltzen zituen errepikapenak gutxituz eta lehenengo pertsonari tinko eutsiz, istorioak berak garrantzi handiagoa hartzen du Rossetti-ren obsesioa n. Eta istorio desberdinek lehenago aipatutako
|
emakumeen
izenak dituzte, bi urteren tartearekin ezagutzen dituen emakumezkoenak. Victoriarekin duen harremana bada ere garrantzizkoena, Eugeniarekin izandakoa giltzarri bihurtuko da nobelan begitantzen zaigun sedukzio jokoan.
|
|
|
Harri haren gainetik igo omen zuen zerura Mahoma profeta San Gabrielek berak, tradizio islamiarrak dioenez. Eta tradizioari begiratzea baino hobea testu eta dokumentuak kontsultatzea dela usteduenarentzat, ondo etorriko da Koranak
|
emakume
izen bakarra aipatzen duela gogoratzea, Mariarena alegia, Jesusen amarena. Eta bitxikeria gehiago nahi dituenarentzat, Mahoma zerura igotzeko balio izan zuen harri hartan bertan hil zuen, ia ia, Abrahamek bere semea, Jainkoarenganako erabateko zintzotasunaren froga gisa.
|
|
2002
|
|
|
(...) Sormen mailan emakumezko gehiago dago, baina fenomeno ikusgarriagoa da ikustea zenbat emakumek irakurtzen duten eta zenbat emakume joaten diren erakusketetara eta zinemara". Emakumeek osatzen dute literatura lantegietara hurbiltzen direnen gehiengoa (alde batera utzita emakumeentzat espezifikoki sortutako lantegiak), eta, bestalde, esanguratsua iruditzen zait
|
emakume
izenen presentzia nabarmena Euskaldunon Egunkariak berriki ireki duen Literatur web orriko irakurleen eztabaidetan.
|
|
2004
|
|
|
Hori dela eta, Nazio Batuen Erakundeak munduko gobernuei eskatu die eritasuna emakumeen artean zabaltzeko neurriak har ditzatela. Kopuru hori ez litzateke hain garrantzitsua izango, baldin eta GIBak gizonezko aurpegi tradizionala eta batez ere izan ez badu, eta duela 20 urte hiru pertsonatik batek baino ez baitzuen
|
emakumeen
izena. Emakumeak gizonezkoak baino askoz zaurgarriagoak dira hiesaren birusaren aurrean, ikuspuntu biologikotik ez ezik, ikuspegi ekonomiko eta sozialetik ere.
|
|
2005
|
|
|
Ostias, Laputa.
|
Emakume
izenak iruditzen zitzaizkion. Ostias, Laputa, Sergio eta bera:
|
|
2006
|
|
|
Emakundek bere beharra egiten du. Gu erakundeetan egon behar ginen eta
|
emakumearen
izena eta irudia arlo publikoan agertu behar genuen. Beste bide, lan eta zeregin asko daude egiteko, baina Emakundek ez du kalterik egin.
|
|
|
Sarerik gabe. Historiak
|
emakume
izena dauka. ATXUKARRO ESTOMBA, Bakarne; ZUBIALDE GRAJIRENA, Izaskun// Egurza Hernandez, Asun.
|
|
|
Fat Boy Slim en Gangster Tripping kanta entzuten ari ginela ohartxo bat pasatu didate hemengo lagunek emakume itoaren inguruan. Harekin etorritakoek epaitegikoei emandako
|
emakumearen
izena: Sokhna...
|
|
2007
|
|
|
Sandra baino ez, bere sei letrekin. Argi eta garbi entzun zuen
|
emakume
izen hura senarraren ahots lokartuan.
|
|
|
Jatorrizko esperimentuan bezalaxe, gure akuri bakoitzak zenbat jaten duen jakingo dugu. Platerak
|
emakumearen
izena dauka. Bakoitzean zenbat dagoen neurtuko dugu ateratzean, eta gero berriro dakartenean.
|
|
|
Kultur arlo batzuetan, historian eta literaturan bereziki, berezko metodologiakeskatzen du ikuspegi diakronikoa erabiltzea. Beste arlo eta diziplina batzuetan, ordea, errazegi ahazten da antzina izan zen egoera edo ikuspegia, eta guk bainolehentxeago gai hori jorratu duten gizon
|
emakumeen
izenak, esandakoak etaegindakoak ez ditugu kontuan hartzen.
|
|
|
Alegia, Baionako hirian dauden 175 karrika eta ibilbide desberdinen artean, bederatzi omen dira emazteki izena daramatenak, oraindanik hamar izango dira, Maite Barnetetxe eman diotelarik, “Errobi ibaiaren hegiko zeharbideari”. Urnietara begira jarrita, nik dakidanez, Santa Leokadia izan ezik ez zegoen orain arte
|
emakume
izena zuenik. Lurdes Iriondo zena da jadanik plaza bat, eraiki zaion monumentuarekin batera, bere izendapenaren jabe egin dena.
|
|
2008
|
|
|
Egoera askok dute, zoritxarrez, emakume izena eta guztiak bidegabeak dira. Lan prekarietateak
|
emakume
izena du, hiru emakumetik batek aldi baterako kontratua duelako. Langabeziak emakume izena du, emakumeen langabezia tasak gizonezkoena bikoizten duelako.
|
|
|
Lan prekarietateak emakume izena du, hiru emakumetik batek aldi baterako kontratua duelako. Langabeziak
|
emakume
izena du, emakumeen langabezia tasak gizonezkoena bikoizten duelako. Desberdintasun eta diskriminazioak emakume izena du, lan berdina egiteagatik gizonezkoek baino %25 gutxiago irabazten dutelako eta beraien etxeetan gizonek baino lan gehiago egiten dutelako.
|
|
|
Langabeziak emakume izena du, emakumeen langabezia tasak gizonezkoena bikoizten duelako. Desberdintasun eta diskriminazioak
|
emakume
izena du, lan berdina egiteagatik gizonezkoek baino %25 gutxiago irabazten dutelako eta beraien etxeetan gizonek baino lan gehiago egiten dutelako. Txirotasunak emakume izena du milaka alargunek jasaten dutelako, 500 euroko pentsioa baino gutxiago irabazten baitute.
|
|
|
Txirotasunak emakume izena du milaka alargunek jasaten dutelako, 500 euroko pentsioa baino gutxiago irabazten baitute. Prostituzio eta esklabotza sexualak
|
emakume
izena du milaka emakumek pairatzen dutelako mafien jazarpena. Indarkeria matxistak emakume izena du asko direlako beraien bikotekideek erailak eta beste milaka tratu txarrak jasaten dituztenak.
|
|
|
Prostituzio eta esklabotza sexualak emakume izena du milaka emakumek pairatzen dutelako mafien jazarpena. Indarkeria matxistak
|
emakume
izena du asko direlako beraien bikotekideek erailak eta beste milaka tratu txarrak jasaten dituztenak. " Emakume izen" gehiegi.
|
|
|
Egoera askok dute, zoritxarrez,
|
emakume
izena eta guztiak bidegabeak dira. Lan prekarietateak emakume izena du, hiru emakumetik batek aldi baterako kontratua duelako.
|
|
|
Desberdintasun eta diskriminazioak emakume izena du, lan berdina egiteagatik gizonezkoek baino %25 gutxiago irabazten dutelako eta beraien etxeetan gizonek baino lan gehiago egiten dutelako. Txirotasunak
|
emakume
izena du milaka alargunek jasaten dutelako, 500 euroko pentsioa baino gutxiago irabazten baitute. Prostituzio eta esklabotza sexualak emakume izena du milaka emakumek pairatzen dutelako mafien jazarpena.
|
|
|
Indarkeria matxistak emakume izena du asko direlako beraien bikotekideek erailak eta beste milaka tratu txarrak jasaten dituztenak. "
|
Emakume
izen" gehiegi. Horregatik, herritarrok, erakundeek, administrazioek, alderdiek, sindikatuek, enpresek, elkarteek eta ikastetxeek emakumearen defentsarako eta gure gizarteko matxismo eta autoritarismoa deuseztatzeko politika eraginkorrak ezartzeko konpromisoa hartu genuke.
|
|
|
Azken lan hori egiteko tradizioari eutsi omen diote: gizon izenak dira o atzizkiaz bukatutakoak,
|
emakume
izenak amaieran a dutenak (Eneko/ Oneka, Otsando/ Otsanda...), edota tradizioz ere gizonentzat soilik edo emakumeentzat soilik erabili diren izenak era horretan arautu dituzte. Horrez gain, aranatarren (n) e ospetsua jaso dute izen femeninoentzat (Ane, Julene...).
|
|
|
kontsonantez edo i, o, u bokalez bukatutako izenak gizonezkoentzat izango dira, e eta a bokalez bukatutakoak, berriz, emakumeentzat.
|
Emakumeen
izenen stocka osatzeko Andre Marien izenak gehitu behar dira eta gizonezkoena biribiltzeko, a edo e bukaera izanda ere, oso zabalduta dauden tradiziozko gizon izenak erantsi9.
|
|
|
Lehendabizi, bide ofizialetatik egiten dira erreklamazioak: ahal den guztia arakatuz, izenari eusteko informazioa bilatzen da, hizkuntza batean edo, berdin dio zeinetan, izen hori
|
emakume
izena dela egiaztatze aldera. Horrelako erreklamazioek kale egiten dutenean, beste jite bateko arteak erabiltzen dira.
|
|
|
Euskal izen guztiak halakoak direla pentsa dezake euskaraz ez dakienak edo euskal tradizio onomastikoa ezagutzen ez duenak. Eneka zenbatean hartu dute
|
emakume
izentzat. Zelan jakin Egieder emakume ala gizona den?
|
|
|
Toponimiak hartu du neurri batean, erlijioak betetzen zuen izen harrobiaren papera. Eta Andra Marien toponimoak berdin izan daitezke gizonzein
|
emakume
izena, batez ere, erlijio fedearekin zuten lotura ia ia osorik ahaztu denean.
|
|
|
Aspalditxo hasi ziren haize erauntsiak bataiatzen. Aurrena, eguneko santuaren izena jartzen zieten; geroago,
|
emakume
izenez bataiatu zituzten; eta azken aldera, ardurak erdibanatuz, txandazka jartzen zaizkie izen arrak eta emeak. Haizearen izenak aurreikusita daude eta, adibidez, edozeinek jakin dezake 2025eko aurreneko sei urakan Atlantikokoak izango direla Andrea, Barry, Chantal, Dean, Erin eta Felix, izen ofizialez.
|
|
2009
|
|
|
Akats hori zuzentzera dator Jean Paul Salome zuzendari frantziarra.
|
Emakumeon
izena eta izana gogora ekarriz omenaldia egin nahi die. Sophie Marceau buru duen espioi taldearen erresistentzia kontatzen du filmak.
|
|
|
Kontuan izan behar da bere pelikularik ezagunenak
|
emakumearen
izena izan zuela, Annie Hall (1977), bere filmik zuhurrenak Another Woman (1988) izena zuela eta beste batzuk protagonista zuten emakumezkoaren izena izan zutela izenburu, Alice (1990) eta Melinda eta Melinda (2005), besteak beste.
|
|
|
Gizateriaren arbasorik zaharrenaren hezurrek
|
emakume
izena hartu dute. Lucyduela 3,2 milioi urte bi zangoen gainean ibiltzen zen hominidoa zen.
|
|
|
Erregeak, erreginak, jeneralak, kapitainak, gudarosteak, pertsonaia garrantzitsuak, leku izenak eta ofizioak oroitarazten dizkigute garai bateko kontaketak. Aldiz,
|
emakumeen
izenak urriak dira izendapenetan, eta haien istorioak, ia oroitezinak.
|
|
|
Eta zer. Militarra zela egunez, eta gizonezkoa; gauean nobelak idazten zituela
|
emakume
izenez. Militarra izaki ez ziotela idazten uzten, ez zituztela haren liburuak begi aratzekin irakurtzen, bere lan eta izanak idatzitakoa zikintzen zuela.
|
|
|
|
Emakume
izenez jantzitako oihartzunak.
|
|
2010
|
|
|
Otsailaren 16an banatuko dituzte Brit sariak, Musika Akademia Brtainiarrak urtero ematen dituen garaikurrak, Londresko Earl' s Courten eta dagoeneko jakinarazi dute zein den izendatuen zerrenda. Aurten
|
emakume
izena izango dute sariek, faboritoen artean emakumezko artistak baitaude. Lady Gagak, Lily Allenek, Florence & The Machinek eta Pixie Lottek, esaterako hiruna izendapen lortu dituzte eta eurekin batera ageri da JLS boyband berria.
|
|
|
|
emakumearen
izena jakiteko. Eta pertsona hori aurkitu egin
|
|
|
pertsona batzuekin hitz egin zuen.
|
Emakumearen
izena esan
|
|
|
BK: Oso harro sentitu nintzen ezgaitasuna zuten
|
emakumeen
izenean hitz egiteagatik. Noren aurrean izan dute hitz egiteko aukera topaketa honetan?
|
|
|
Torero famatu bati buruz ziharduen eta oporretan beste bikotekide batekin ikusia izan zela zioen.
|
Emakumearen
izena Maria Fernanda Alvarez de Bobadilla zen, hogei urte zaharragoa eta Madrileko enpresa munduan oso ezaguna. Cadiz aldeko hondartza batean ateratako argazki batzuk ere azaltzen ziren artikuluaren osagarri.
|
|
|
Bihar, noski, ez da izango
|
emakumeon
izenean. Gaurkoarekin konformatu duzue, maitagarriok.
|
|
|
Goitik beherako 4 zutabeari dagokion arrastoak edo definizioak hauxe dio:
|
emakume
izena. Hori da bilatzen ari den hitzaren aztarna nagusia.
|
|
|
Gainera, 4 zutabe horri begiratu eta gero, Mirenek badaki sei hizkiko izena idatzi behar duela. Beraz, goitik beherako 4 zutabeari dagokionez, Miren 6 hizkiko
|
emakume
izen baten bila abiatzen da.
|
|
|
Dagoeneko, zutabe horretako zenbait hizki baditu Mirenek, zutabe horrekin gurutzatzen diren ezker eskuineko zenbait hitz osatu dituelako. Beraz, aztarna nagusiari eta aztarna lagungarri horiei kasu eman behar die Mirenek
|
emakume
izena lortu nahi badu.
|
|
|
Zentzu komunaren ereduaren (eta eredu zientifikoaren) arabera, zalantzaren azkura sumatzen dugunean, uste baten bila abiatzen gara ikerketaren bidetik. Analogian, uste horren parekoa da Mirenek aurkitu behar duen hitza,
|
emakume
izena, hain zuzen. Uste (hipotesi) horrek ebidentziara makurtu du.
|
|
|
Analogian, beste uste lagungarri horiek gurutzegraman osatu diren beste hitz horien parekoak dira.
|
Emakume
izenaren bila dabil Miren, baina bilaketak noranzko bat edo bestea hartuko du, 4 zutabean jada dauzkan hizkien arabera. Esaterako, 4 zutabeko 2 laukitxoan A hizkia agertzen denez, Mirenek egin behar duen bilaketa asko murrizten da.
|
|
|
Errepresioaren informe militar espainoletan arakatuz
|
emakume
izenak aurkitzen dira. " Aixa ben Abezian" agertzen da, neskato gaztea, Annualeko egunetako intsurrektuen arteko salatua.
|
|
2011
|
|
|
Euskal Herriko emakumeen garrantzia aldarrikatu nahi izan dute. Iraganera begiratu eta denetariko garai, lurralde eta izaerako 44
|
emakumeren
izen abizen eta irudiak hautatu dituzte horretarako. Lola Valverde Historia katedraduna aritu da ikerketa eta aukeraketa lanean; esaldi batean laburtu du kamisetan ageri diren guztiek duten gauza komun bat:
|
|
|
William Conybearek Plesiosaurus (muskerren gertukoa) izena jarri zion. Hura deskribatzen zuen artikuluan eskerrak ematen zizkion fosila Anningi erosi zion gizonari, baina ez zen ageri fosila aurkitu eta prestatu zuen
|
emakumearen
izenik.
|
|
|
saio ezagunean, Gayatri C. Spivakek zera galdetzen zion bere buruari: «zer esan dezaket nik ibaian arropa garbitzen duen
|
emakumearen
izenean?». Izan ere, Spivakek ibaiko emakumearekin gauza asko zituen komunean (etnizitatea, generoa), baina, intelektual ona legez, ezin zuen ahaztu Britainia Handian hezia eta Columbia Universityko irakaslea izanik, mundu pribilegiatuaren parte zela bera, hots, emakumea errekara kondenatua zuen mundu pribilegiatuaren parte.
|
|
|
(begiratu eta) Autoa errepidetik irten zen, gidariak lo hartu zuelako edo despisteren baten ondorioz.
|
Emakumearen
izena: Karmele Landeta.
|
|
|
Etimologia azalpena: Osagaiak amona izen arrunta, Mikaela
|
emakume
izena, genitiboaren hondarkia eta etxea dira.
|
|
|
Etimologia azalpena: Barbara
|
emakume
izenaren Barbaratxo hipokoristikoa, genitiboaren hondarkia eta artikulua ditugu hemen.
|
|
|
Etimologia azalpena: Badirudi Barbara
|
emakume
izena dagoela oinarrian (ikus aurreko sarrera), baina lekukoren batean barber (o) ‘zirujaua, medikua’, ‘bizargilea’ lanbide izena ere ikus liteke (garai batean medikuren bat bizi izan omen zen gainera). Bukaera anitz oikonimok duten (e) nea da.
|
|
|
Etimologia azalpena: Milia
|
emakume
izena, genitiboaren hondarkia eta artikulua dira osagaiak.
|
|
|
Etimologia azalpena: Josefa
|
emakume
izenaren Pepa hipokoristikoa, genitiboaren hondarki laburtua (ren> n) eta etxea izen arruntaren itxea aldaera dira osagaiak.
|
|
|
Etimologia azalpena: Osagaiak Pilar
|
emakume
izena eta oikonimoetako enea dira.
|
|
|
Etimologia azalpena: Katalin
|
emakume
izena da oinarria, genitiboaren hondarkia eta artikulua bukaera.
|
|
|
Oinarrian Lope pertsona izenaren patronimikoa den Lopitz, Lopiz dagoke (Salaberri, 2003: 211), baina ezin erabat baztertu
|
emakume
izentzat erabili den patronimikoa+ a (genero mozioaren marka) dagoelako ustea, holakoak ere izan baitira gure artean. Ikus Iñigo & Salaberri (1997).
|
|
|
Etimologia azalpena: Domeka (Dominga gaztelaniaz)
|
emakume
izenaren Txomeka hipokoristikoa dugu hemen. Cf. Txarinea ren oinarrian dagoen Maria izenaren Txaria izen ttipia.
|
|
|
Etimologia azalpena: Bistako osagaiak Juana
|
emakume
izena (jabearena), genitiboaren hondarkia eta etxea izen arruntaren Goizuetako euskarako itxea aldaera dira.
|
|
|
Etimologia azalpena: Jurdana
|
emakume
izena da; Aranon Jurdan (a) ren hipokoristikoa den Xurdangi n oinarritutako Txurdangi etxe izena dago (ikus Salaberri, 2009: 139).
|
|
|
Etimologia azalpena: 1678ko lekukoa ikusirik
|
emakume
izen ezagunaren aurrean gaudela kontu egin daiteke, eta beranduagoko aldaerak lehen hura hipokoristikotzat hartu eta bustitzearen ondorio direla. Honetarako, jakina, tarteko Dominga>* Dominda>* Domindda pausoak behar genituzke, baina izen honen palatalizatzearen emaitza Ddomingo da, guk dakigula, edo Domintxo, ez* Dominddo, eta beste hainbeste esan daiteke, itxuraz, emazteki izenaz.
|
|
2012
|
|
|
i) Dirutan edo jenerotan egindako ordainaren truke, gurasoek, tutoreak, familiak edo beste edozein pertsonak edota pertsona taldeak ezkon hitza eman dezakete
|
emakumearen
izenean edo ezkontzeko eman dezake emakumea, horri aurka egiteko bere eskubidea kontuan hartu gabe;
|
|
|
ez produktuen osaerari buruz, ez horien albo ondorioei eta erreakzio alergikoei buruz. Jaitsi horiek kiloak Pisuarekiko kezkek
|
emakume
izena dute. Adituen arabera, argaltzeko nutrizionista baten esku jartzen diren pertsonen %85 emakumeak dira.
|
|
2013
|
|
|
Mendebaldeko gizartean askok aurkakoa usten badu ere," emakumea oso oso garrantzitsua da Afrika mendebaldeko kulturetan. Gineako Errepublikaren kasuan, emakumea da herrialdea aurrera ateratzen duena; emakumeak egiten du lan, emakumeak hezten ditu seme alabak, eta herrialdeak berak ere
|
emakume
izena du". Europatik emakume afrikarraren inguruan ematen den ikuspegia, berriz," oso etnozentrista" dela uste du Agirrek.
|
|
|
Testigantzen pasarteetan adibide batzuk jaso ditugu, baina bortxatutako
|
emakumeen
izen abizenen zerrenda (eta anonimoena) luzea da: Francisca Bengoetxea, Ezeiza merkatariaren neskamea, Pedro Ignacio Olañetaren bi ezagun, Antonio Irigoienen koinata, Cardon alargunaren 16 urteko neskamea, Jose Antonio Agirrebarrenaren neskamea...; tiroz hil berri zuten amaren gorpuaren gainean bortxatu zuten 14 urteko neskatoa; 76 urteko andrea 12 soldaduk bortxatu zuten...
|
|
|
Horrekin batera, beharrezkoa da sistemak eskubide horiek bermatzea eta urratzen direnean neurriak hartzea, arazoa ez baita pertsonala, estrukturala baizik, egiturazkoa, eta egin beharreko bidean neurri bat da autodefentsa, baina azken buruan lortu behar duguna da jarrera matxistak eta biolentoak deslegitimatzea. Horretarako ere balio dute ikastarook, gure ingurua zalantzan jartzeko eta gogoetatzeko; emakumeek probokatzen dugula esaten denean zertaz ari garen, gizonek zer egin dezaketen… Honen guztiaren aurrean gizonak ez direlako besoak gurutzatuta geratu behar, baina emakumeari galdetzea eta erabakitzen uztea da lehenengo urratsa, ezin du mundu guztiak
|
emakumeon
izenean erabaki".
|
|
|
Aireportua jendez beteta zegoen terminalera azaldu garenean, norbaiten zain irrikaz dagoen jendea izango da ziurrenik. Kartel bati eusten ari dira batzuk, segur aski hemengo enpresaren batera datozen negozio gizon eta
|
emakumeen
izenak; beste batzuk semea Ingalaterrako egonalditik etortzeko zain dauden guraso urduriak izango direla pentsatu dut; edo neska lagunaren zain dagoen mutila, arrosa gorria eskuan. Hutsune bat nabaritu dut jende guztiaren atzean.
|
|
|
baita, hainbatetan, haien patu gaiztoa egun batetik bertzera aldatu ere, ustezko agortasunak jota zeudenak emankortasunerako bidean paratzen zituela. Omarrek, beraz, osasun arloan goitik beheitiko iraultza behar zela aitortzen zuenak,
|
emakumearen
izena entzun orduko erreakzionatu zuen, Raissaren errana bide erdian mozten zuela:
|
|
|
poemaren gisakorik. Era berean,
|
emakumeen
izenik edo testurik, esate baterako, ez zukeen aipatuko, ezta bakar bat ere, ziurrenik, Ibon Sarasolaren (1973), edota geroagoko Jon Kortazarren (1984) edota Iñaki Aldekoaren (1993) antologietan ez dauden bezalaxe. Onaindiaren antologiaren blow uphorrek agerrarazi egin zituen argazkian.
|
|
|
1 Haurraren izena: zerrendak kontsultatu Hamaika dira liburuak, katalogoak eta web guneak gizon eta
|
emakume
izenen zerrenda luzeekin. Beti komeni da begiratu bat ematea, aukerak ezagutzeko.
|
|
|
Butanbeten bizi zèn emakume aztia, inguruan bere fama zuena, etorkizuna asmatu ez ezik, emakume elkorrei ere laguntzen zielako... baita, hainbatetan, haien patu gaiztoa egun batetik bertzera aldatu ere, ustezko agortasunak jota zeudenak emankortasunerako bidean paratzen zituela. Omarrek, beraz, osasun arloan goitik beheitiko iraultza behar zela aitortzen zuenak,
|
emakumearen
izena entzun orduko erreakzionatu zuen, Raissaren errana bide erdian mozten zuela:
|
|
2014
|
|
|
Kirolari bakoitzeko puntu bat emango da, bost puntura arte. Orain aktore diren lurralde honetako gizon eta
|
emakumeen
izenak eman behar dizkidazu. Aktore bakoitzeko puntu bat emango da, bost puntura arte.
|
|
|
|
Emakume
izen gutxi Gutxi dira Oñatin emakumeei eskainitako toki izenak; Elizari lotutako Arantzazuko Ama, Bakardadekoa eta Santa Marina plaza, bakarrenetakoak. Kale izendegiaren eta iruditeriaren inguruan egindako azterketan baieztatu ahal izan zuten hori.
|
|
|
Deigarria gertatzen da, ordea, ikerketaren motibazio eta helburuak horiek izanda, lanari jarri dioten izenburua are eta gehiago, ikerketa egitasmoetan titulua muinaren adierazle izaten dela aintzat hartuta: ‘Euskaraz femeninoak egiteko izan diren bideez’ Alegia, ez dute jarri ‘Euskaraz femenino eta maskulinoak egiteko izan diren bideez’, edo ‘Euskaraz izenak sexuaren arabera bereizteko izan diren bideez’ Planteamendu horretatik, uler daiteke arazoa
|
emakume
izenak nola egin dela. Hots, generoaren auzia sortzen denean, sistemaren ardatza litzatekeen gizon izenari emakumezkoentzako ordaina ematea dela kontua.
|
|
|
Agertu ditugu lehenago zeintzuk diren ezarritako irizpideak. Orain, irizpide horien arabera nolako gizon izenak eta
|
emakume
izenak sortzen diren aztertuko dugu. Izan ere, izendegiak identitatearen, eta, zehazki, genero identitatearen eraikuntzan eragina du.
|
|
|
Beraz, Euskaltzaindiak gizon izenak eta
|
emakume
izenak zeintzuk diren erabakitzen duenean, berarentzako gizona zer den eta emakumea zer den esaten ari da. Izan ere, jaiotze beretik haur sortu berriari ezarriko diogun lehen ikurra da izena, eta ziurrenera, lehendabizi barneratzen duen hizkuntz elementua.
|
|
|
Ikusi dugunez, ia hasieratik ezarri eta orain arte iraun duen irizpideetako bat da
|
emakume
izenak a amaierarekin egitea. Proposamen horrek bi aldaera lituzke, biak ere logika berean elkarlotuak:
|
|
|
Proposamen horrek bi aldaera lituzke, biak ere logika berean elkarlotuak: batetik, az amaituriko toponimo eta hitz arruntak
|
emakume
izentzat hartzea. Bestetik, kontsonantez zein i, o, u bokalez amaitutako toponimo, eta batik bat, hitz arruntetan oinarritutako gizon izenei amaieran a erantsi eta emakume izen bihurtzea.
|
|
|
batetik, az amaituriko toponimo eta hitz arruntak emakume izentzat hartzea. Bestetik, kontsonantez zein i, o, u bokalez amaitutako toponimo, eta batik bat, hitz arruntetan oinarritutako gizon izenei amaieran a erantsi eta
|
emakume
izen bihurtzea. Hau da, genero moziotik abiatuta (Martin/ Martina), izen pare berriak sortzea:
|
|
|
Ildo horretatik, hizkuntzaren eta sexismoaren arteko harremanari buruzko eztabaidan, euskal izendegia osatzeko genero mozioa erabiltzeko, eta, oro har,
|
emakume
izenak a amaieraren bidez sortzeko hautuak frogatuko luke sexismoa edo hizkuntzek genero mendekotasuna transmititzea ez dagoela hizkuntzaren baitan. Hau da, ez dagoela hizkuntza sexista edo ez sexistarik, baizik eta erabilerak direla sexistak.
|
|
|
Edo beste era batera esanda, jendarteko genero harremanak mendekotasunezkoak badira, horrek ezinbestean isla duela hizkuntzan, eta hiztun eta erabiltzaileen esku dagoela sexismoa saihesteko aukerak egitea. Hautu bat baita egun izen berriak sortzeko Erdi Aroko dokumentazioa aintzat hartu eta garaiko genero harremanek baldintzatutako izen maskulinoen generiko orokor izaera iraunaraztea, eta
|
emakume
izenak haietatik eratortzea eranskin edo luzakin gisa. Lagarderi jarraiki, hautu bat, ez hizkuntzak berak behartutako bide bat.
|
|
|
Adamen saihetsaren kontu honek badu, gainera, beste alde bat: gizon izenetatik
|
emakume
izenak sortzeko sistema oso bat proposatzen bada ere, kontrako noranzkoan ez da bide hori egiten. Hau da, ez dago emakume izenetatik abiatuta gizonenak egiteko modu sistematikorik Jaun aurrizkiarena anekdotikoa gertatzen da, eta Aranaren ildotik sortutako zenbait izenen presentzia ere bai.
|
|
|
gizon izenetatik emakume izenak sortzeko sistema oso bat proposatzen bada ere, kontrako noranzkoan ez da bide hori egiten. Hau da, ez dago
|
emakume
izenetatik abiatuta gizonenak egiteko modu sistematikorik Jaun aurrizkiarena anekdotikoa gertatzen da, eta Aranaren ildotik sortutako zenbait izenen presentzia ere bai. Dudarik gabe, gizon izenak generiko komuntzat hartzearen ondorio zuzena da.
|
|
|
Horrez gain, gerora euskal izendegi modernoaren sexuaren araberako bereizketa guztiz baldintzatu duen beste erabaki bat ere hartu zuen Satrustegik ziur aski, generoaren auziari dagokionez, nahiko modu inkontzientean: frankismo garaiko legedi zorrotzari iskin egiteko asmoz, toponimian oinarritutako izen ugari andre mariaren adbokazio gisa aurkeztu zituen baita hala ez ziren hainbat ere, eta, ondorioz, toponimo asko eta asko
|
emakume
izen direla finkatu zuen.
|
|
|
Bi arrazoi ematen ditu hain estu jokatzeko: alde batetik, legeak (Espainiakoak) hartara behartzen duela7; bestetik, euskararen berezko sisteman beti bereizi direla gizon eta
|
emakume
izenak, ez dela mistorik izan.
|
|
|
a) a eta e amaitzen diren toponimo eta hitz arruntak emakumezkoen izentzat hartzen dira; i, o, u eta kontsonantez bukatzen direnak gizonezkoentzat. b) Gizon izen bati a eransteak emakumezko izen bihurtzen du. Beraz, i, o, u eta kontsonantez amaitzen diren izen arruntei a amaiera erantsita
|
emakume
izenak sortzen dira (Haritz/ Haritza, Amets/ Ametsa...). Horrez gain, beste bi bide ere proposatzen dira gizon izenetatik abiatuta femeninoak osatzeko:
|
|
|
aurretik Andre edo Mari jartzea (Andregoto edo Marimartin, adibidez). c) Badira a amaitzen diren gizon izen historikoak. Horiek bere horretan uzten dira. d) Toponimoen kasuan, leku horretan andre mariaren santutegiren bat egonez gero, horri ematen zaio lehentasuna, eta gainerako arauak bertan behera utzita
|
emakume
izen gisa hartzen da. e) Sabino Aranaren izendegiko izenak bere horretan uzten dira, bereizketa irizpidea euskararen senaren kontrakoa dela uste den arren, onarpen zabala izan dutela argudiatuta.
|
|
|
Izan gaitezen serioak eta har ditzagun gauzak diren bezala" (Satrustegi, 1999: 596 or.), dio
|
emakume
izenetarako a amaiera defendatzeko.
|
|
|
1 Gizon eta
|
emakume
izenen arteko sexu bereizketaren oinarrizko printzipioa1 hausten du.
|
|
|
Emakumea naturarekin eta gizona kulturarekin parekatzea bataren zein bestearen izaera idealaren (eta irrealaren) metaforak dira jarritako irizpide esplizituenak hitzen amaiera hizkietan oinarritutako arau fonetikoek osatzen dituztela. Hau da, a eta e amaiera duten hitzak
|
emakume
izentzat hartzen direla, eta i, o, u edo kontsonantez amaitzen direnak gizon izentzat. Baina izendegiaren edukia aztertuz gero, ikusiko dugu arau horiek salbuespenez josita daudela, eta hitz arruntetatik abiatutako izen asko beren esanahiaren arabera sailkatzen direla, esanahi horiek balio femenino edo maskulinoekin lotzen diren heinean.
|
|
|
Bestalde,
|
emakume
izen berrien artean andre marietatik hartutakoak dira gehienak, frankismoari iskin egiteko Satrustegik aurkitu zuen tranpatxoaren ildotik. Ikusi dugunez, toponimo asko andre mari izenpean sartu dira izendegian, eta garai hark bide hori behartu bazuen ere, harrezkero ez da zalantzan jarri.
|
|
|
Euskaltzaindiak euskal izendegia normatibizatzerakoan hartutako erabaki eta eratutako diskurtsoa aztertuta, ez da gauzak bere onetik ateratzea feministoi eta teoria feministari usuen egiten zaigun kritika estereotipatua exajerazioaren hori izan arrengure jendartean indarrean den genero ideologia nagusiarekin bat eginda ibili dela esatea. ...ralaren kategoria eman dio; bereizketa egiteko, gizon izenak hartzen ditu izenaren eredu, patroi, generiko unibertsal, eta haietatik eratortzen emakumeenak, femeninoa maskulinoaren luzapen edo azpisail dela irudikatuz; hitz arruntetan oinarritzen diren izenak bereizketarako irizpide fonetikoen arabera barik esanahien arabera erabakitzen ditu, indarrean diren balio maskulino edo femeninoen arabera;
|
emakume
izenetatik abiatuta ez da ia gizon izenik sortzen, alderantzizko bidea zilegi izan arren egun oraindik gizonak balio femeninoekin kutsatzea ez baita onargarri, botere harremanetan feminitatea maskulinitatearen menpe dagoelako ispilu.
|
|
|
Nolanahi ere, horrek ez du esanahi Euskaltzaindia bereziki erakunde kontserbadorea denik genero auzietan9, baizik eta jendartean nagusi diren ideia eta balioen ispilu dela, baita auzi honetan ere, gainerako erakunde gehienak bezala. Euskaltzaindia jendartearekin elkarrekintzan aritzen da, eta, adibidez, izendegia egiterakoan gizon eta
|
emakume
izenak bereizteko ibilitako irizpideetako bat izan da zalantzazko kasuetan aztertzea izen hori dutenen artean gizonak edo emakumeak diren gehiago. Beraz, praktika soziala ere aintzat hartu du Euskaltzaindiak, eta, ondorioz, hein batean, praktika sozial nagusia islatzen du.
|
|
|
Izenak itzultzeko egin zuen bezala, gizonenak eta emakumeenak bereizteko irizpide berria erabili zuen, euskara beste hizkuntzen eraginetik libratu, eta ustez euskararen berezkotasunean oinarritutako sistema indarrean jartzeko. Hala, Pablo Pedro Astarloa XIX. mende hasierako euskararen apologistak Discursos filoscficos sobre la lengua primitiva o gramatica y analisis razonada de la euskara o bascuence liburuan plazaratu zuen teoriari jarraitu zion, eta erabaki
|
emakume
izenek e amaitu behar zutela, eta mutilenek, ahal dela arekin, eta, halakorik ezin denean, e ez den beste edozein letrarekin.
|
|
|
Horretan saiatuko gara atal honetan, euskal izendegiko izenen oinarrian zein metafora dauden ikusten, uste baitut ariketa horren bidez izendegiaren sorburuan dagoen komunitatearen mundu ikuskera atzeman dezakegula, kasu honetan genero identitateei dagokienez arestian aipatutako Burkek eta Azurmendik marraztutako ildotik. Dagoeneko urratu dugu bide bat, aztertu dugu genero mozioaren bidez gizon izenetatik
|
emakume
izenak sortzeko hautuaren oinarrian zein genero irudi dauden: funtsean, gizona guztiaren ardatz gisa hartzea, eta, ondorioz, emakumea haren eratorri.
|
|
|
Baina genero mozioaren proposamenaz gaindi, izendegian egin dira beste zenbait hautu metaforaren bidetik maskulino egokia eta femenino egokia zer den marrazten dutenak. Gogora dezagun Euskaltzaindiak
|
emakume
izenak eta gizon izenak bereizteko
|
|
|
Arazo handiagoa sortu zitzaion 1972an Jose Maria Satrustegiri Euskaltzaindiaren ekimeneko lehen izendegia egiteko lanari heldu zionean6 Izan ere, antzinako agiriei erreparatuta, gizon zein
|
emakumeentzako
izen berak erabili izan direla ondorioztatu zuen, baina ‘legeak’ ez duela onartzen eta ‘herriak’ aukera hori ez duela gogoko argudiatuta, bereizketaren alde egin zuen. Gerora indarra hartuko zuen eredua proposatu zuen lehen gogoeta haietan:
|
|
2015
|
|
|
Elizak santu bihurtu dituen andreei eskainitakoak ere badira. Oro har, gutxi dira
|
emakume
izena duten kaleak, eta gehientsuenak gisa horretakoak dira. Are gutxiago dira izen eta abizena duten andreen izena dutenak.
|
|
|
Ehun urte bete berri dira hura jaio zenetik; 27 igaro dira hil zenetik. Aldaketa horrekin, bada, hiru dira Galdakaoko kale izendegiak jasotzen dituen
|
emakumeen
izenak.
|
|
|
Hau da,
|
emakumeen
izenik ez dute hartuko Galdakaoko leku publikoek, oraingoz; ezta gizonezkoenik ere. " Printzipioz ez dago aurreikusita.
|
|
|
–Aida!, Diana, aida!? Orain, nork debekaturik ez duenez, gustuko dituen
|
emakumeen
izenak jartzen dizkie behiei: Ane, Claudia, Nicole, Madonna...
|