|
2001
|
|
|
Aurrerapen ikaragarriak gertatu dira batez ere fisika mailan, biologian, konputagailuen zientzietan… Baina aldi berean gerren, genozidioen mendea ere izan da, eta paradoxikoki giza eskubideen mendea baita ere:
|
emakumeek
ez dute inoiz izan iragan mendean hartzen hasi ziren papera… Horrelako gauzak bildu ditut. Saiatu naiz pixka bat pentsarazten hemengo jendeari zeinen ongi bizi garen.
|
|
|
elkarrizketaosoa non (inesiboa) kasuaren inguruan ardazten delako. Baditu erabileraarruntarenak izan daitezkeen bi keinu; hain zuzen (1) eta (2) erantzunetan
|
emakumeak
ez du esaldi osoaren bidez erantzun, hau da, ez du, hor dago, tabernahorretan, esan; baina gero aztertuko dugu zer adierazten duen hain hitz gutxierabiltzeak.
|
|
|
Hinduismoak auzi honetan ez die gizasemeei eragozpen handirik ipintzen. Beraz, gorputza saltzen duten
|
emakumeek
ez dute lan faltarik.
|
|
|
Baita infekzio larria ere bere barruan. Alferrik ahalegindu nintzen ospitale batera eramaten; ospitaleak urriak dira eta
|
emakumeek
ez dute horretarako eskubiderik. Are gutxiago, noski, emakume hura bekataria baldin bada.
|
|
2002
|
|
|
Aukera berriei nahitaez uko egiteak frustrazioa eta amorrua eragiten ditu. Kasu askotan,
|
emakumeak
ez du bere burua zaintzen, ez da lagunekin harremanetan jartzen edo aisialdiko jarduerei uko egiten die. Bizitza propioa izateko eskubidea datarik gabe atzeratzen da.
|
|
|
Tamalez, era horretako kontsumoak gizartean «gazte normalizatuen eta integratuen» esparruan gertatzen dira, eta horiek «dibertsio eta droga» ideiak asteburuetan lotzen dituzte. Substantzia estupefazienteetan soilik, «suntsitzaileak eta, askotan, marjinazioarekin lotuak» kontsumitzen dituzten substantzia estupefazienteetan, kokaina eta, batez ere, heroina,
|
emakumeek
ez dute gizonek baino mendekotasun handiagoko indizerik. Roblesek adierazi zuen azken hamarkadan Espainian 140 pertsona hil direla pilulak eta estasia batera irensteagatik; beste 38 hil ziren, ordea, azken substantzia horren ondorioz.
|
|
|
Gainera, gauean aspirina hartu zuten emakumeek, batez beste, plazeboa edo aspirina hartu zuten emakumeek baino 250 g gehiago pisatu zuten haurrak izan zituzten”. Medikuak behin eta berriz esan du
|
emakumeek
ez dutela aspirinarik hartu behar haurdun daudenean, ez badira medikuaren zaintzapean. Azterlanean erabilitako dosi txikiek arriskurik ez dutela dirudien arren, mina arintzeko erabiltzen diren dosi handiek erditzean hemorragiak izateko arriskua dakarte.
|
|
|
Honen adibide esanguratsuena gizonen kartzeletan espazio berezitu bat uzten zaien kasuetan aurkitzen dugu: kartzelako aktibitateak, egiturak, espazioak, tratamenduak... gizonezkoentzat bideratuta daude eta
|
emakumeek
ez dute aukerarik zerbitzu eta egitura horietara iristeko.
|
|
2003
|
|
|
Kontakizuneko protagonista, bi eguneko bizarra daraman gizasemea, ezagutzen ez duen hotel bateko gela batean esnatzen da, ezagutzen ez duen emakume baten ondoan, eta honen musuek, honen gorputzak eta maitasun hitzek, modu lanbrotsu batez, aurreko emakume batzuenak gogoratzen badizkiote ere, ez du inoren izenik, inoren aurpegirik finkatzerik lortzen. Ondoan duen
|
emakumeak
ez du argibide gehiagorik, bezperan bere begiz ikusitakoa baizik: traje dotorez jantzita baina pare bat eguneko bizarrarekin, eskuan maletatxo beltza zeramala agertu omen zen itxura horrekin inor gutxik zapaltzen zuen kalean barrena eta emakumeak agurtu zuen arren, ez omen zion erantzun.
|
|
|
Eta ama arduratzen zen Peruk behar zituen galtzerdiak erosteaz. Tranposoa zela esaten genion,
|
emakumerik
ez zuela aldamenean nahi, baina amaren kontrol kontrolatua gustura hartzen zuela. Barre egiten zuen, buruarekin ezetz esan baina begiekin baietz, arrazoia geneukala aitortuz.
|
|
2004
|
|
|
Hori dela eta, gehiegi toxikoa izan daitekeenez, Europako Batasunak araudi bat onartu du duela gutxi, ur mineral naturaletan eta iturburuetan fluoruroak ezabatzeko tratamendu berri baten baldintzak baimendu eta finkatzen dituena. Amarentzat eta haurrarentzat Haurdun dagoen
|
emakumeak
ez du fluor gehigarririk erabili behar, kaltegarria izan baitaiteke. Haurdunaldian, aho barrunbeko azidotasuna handitu egiten da, eta, beraz, arreta eta zainketa bereziak behar dituzte hortzek desmineralizazioa eta txantxarra saihesteko.
|
|
|
Arauak alkohol irensteko arriskuez ohartarazten duen testu bat duen kontraetiketa jartzea eskatzen du, bereziki haurdunaldian. Hala, besteak beste, berariazko testu bat agertu behar da, eta, horren bidez, osasun agintariek adierazi behar dute
|
emakumeek
ez dutela alkoholik kontsumitu behar haurdunaldian, jaioberriak malformazioak izateko arriskua baitu. Horrez gain, testu hori irakurgarria izateko baldintzak ere zehazten dira.
|
|
|
Gizonezkoak ere 9 urte gehiago biziko lirateke gaixotasun kardiobaskularrik gabe, eta gaixotasun horiek dituztenek urte gutxiagoz biziko lukete bizitza. Bestalde, elikagai konbinazio hori hartzen duten
|
emakumeak
ez dituzten emakumeak baino ia bost urte gehiago biziko lirateke, eta bihotzeko gaixotasunen hasiera 8 urte gehiago atzeratuko litzateke. “Pilulak hartzea ez da bizimodu osasuntsua izateko modu bakarra; bizimodu orekatua izan behar da, eta azterketa horrek eguneroko osasunaren oreka hori lortzeko modu naturala ematen du, elikaduraren bidez”, adierazi zuen Óscar Francok, ikerketaren arduradun nagusiak eta Kolonbiakoak.
|
|
|
Zer gertatuko litzateke gobernu batek inkesta soziologiko baten bitartez aurkituko balu herritar gehienak sinistuta daudela
|
emakumeek
ez dituztela eskubideak. Edo gizonek baino eskubide gutxiago dituztela?
|
|
2005
|
|
|
1934ko ekainean jaio zen Falangeko Sección Femenina, Idazkaritza Orokorraren menpe. Hasiera batean, Jose Antonio Primo de Riverak ez zuen oso begi onez ikusi; bere ustez, beraiena gizonezkoen mugimendu bat zen, eta testuinguru horretan,
|
emakumeek
ez zuten lekurik. Baina Falangeko militanteen arreba eta eskaera ugarien ondorioz, eta Falangeak lehen urteetan behar izan zuen laguntza kontuan hartuz, azkenean SF sortzea onartu zen.
|
|
|
Edonola, esan beharra dago ondorengo dekretuen bidez, lorpenak egon zirela: ...n, ezkondutako emakumeak lan egiten segi zezakeen nahi bazuen edo bere kontratuari amaiera eman diru kopuru jakin bat ordainduz, haurdun zegoen emakumeak baja har zezakeen 1 urte arteko iraupenarekin, aitak ezin zituen seme alabak adopzioan eman amaren baimenik gabe, adinez nagusiak eta 25 urtetik beherakoak ziren emakumeek etxea utz zezaketen gurasoen baimenik gabe, senar lizentzia desagertu zen,
|
emakumeak
ez zuen bere nazionalitatea galtzen ezkontzerakoan, merkataritzan jardun zitekeen, ez zuen senarraren baimenik behar ondasun eta herentziekin nahi zuena egiteko, etab.
|
|
|
ez dudana, baizik eta, ongi uler ezazu, gizonezko euskaldunek (erdal jatorrizkoan los varones euskaldunes) nola betetzen zuten behialazerbitzu militarra gogorarazteko. Honetan
|
emakumeek
ez dute deus gogorarazterik, zeren eta ezbaitzuten alardeetan parte hartzen, eta are gutxiago ukitzen zituen 1876ko uztailaren 21eko Legezorigaiztoko hark» (Gara, 00/ 08/ 30). Joxan Elosegik, ordea, kontrakoa ikusten du Alardean, Karlistadaren ondoren derrigorrezko zerbitzu militarraren aldeko festa bilakatu izana (Joxe Mari Lopetegierrepublikanoen bertsolaria, 15 or.).
|
|
|
Leku honetan Ertzaintzak kargatuko du, hiru atxilotu eta zenbait zauritu utziz.Arratsaldean, beste hiru pertsona atxilotuko dituzte Alarde tradizionalean desfilatzen saiatzeagatik.
|
Emakumeek
ez dute beren helburua lortu, baina gutxienezgatazkaren existentzia irudikatu egin da.
|
|
2006
|
|
|
Azkenik, gehiengoak, gutxieneko batzuen inguruan adostuta, akordioarekin bat egin dezan.
|
Emakumeok
ez dugu makila magikorik ez ezeren giltza ere.
|
|
|
Lan honetan, era aintzindarian eta gogoangarrianerakusten da testuinguru ekonomiko, politiko eta kultural konkretu baten barruansortzen direla emozioak eta sentimenduak, ez direla inondik inora naturalak edounibertsalak. Ikuspegi horretatik, zonalde horretan jazotzen den umeen hilkortasunhandiak amen pentsamendua eta sentimenduak moldatzen dituela defendatzen du, eta
|
emakumeek
ez dutela euren ume jaioberrien heriotzagatik dolurik egiten, Mendebaldeko psikologiak iragarrita duen moduan behintzat. Biziraupena bizitzarenardatz nagusia den leku horretan, emakumeek astiroago garatzen dute euren umeekiko harremana, eta jaioberria gizaki bihurtzeko prozesua (antropomorfizazioa) bestelakoa ohi da:
|
|
|
Ondorio gisa, euskal emakumeen esperientziak amatasunareninguruan askotarikoak direla berresten du: «Hainbat
|
emakumek
ez dute ama izangura, beste batzuk aspaldi izan ziren beste testuinguru batean, edo euren lehenesperientzia bizitzen ari dira. Hau dena aztertzeko, adina, egoera ekonomikoa etatestuinguru etnografikoa aztertu behar dira» (ibidem, 1995).
|
|
|
Antropologo honen aburuz, edozein ugalketa jokabide, bai ugalketa gertatzendenean, bai ugalketa gutxitzen denean, eta bai ugalketari uko egiten zaionean, gizartean errotutako faktoreengatik esplikatu behar da. Ezin dugu esan ugalketaberezko prozesua denik, edozein ugalketa jokabide gizarteak gestionatutakoa baita.Tabet ek azpimarratzen du
|
emakumeek
ez dutela berez umerik edukitzen, gizonezkoekin harreman sexualak eduki behar dituztela eta harreman horiek noiz etanolakoak izan behar diren gizarteak arautzen duela beti. Horrez gain, gizakiakugalkortasun eskaseko animaliak gara eta historian zehar, herriek gizarte mekanismo zuhurrak eratu dituzte ugalketaren inguruan:
|
|
|
Baina erreginak eta beste ezein emakumek ere ezin zuten banketeetan parte hartu, solemneak izan ezik. Izan ere, Aro Modernora arte,
|
emakumeak
ez zuen ez platererako ez adabururako eskubiderik, senarragandik edan eta plateretik jaten baitzuen. Felipe V.aren garairaino ez ziren sartu protokoloan berrikuntza garrantzitsuak, eta deigarrienetariko bat zen bere emazteari mahai berean jaten uztea, eta horrek nahasmen handia eragin zion Espainiako gorteari.
|
|
|
Genero indarkeriaren biktimei laguntzeko Estatuko segurtasun indar eta kidegoetan unitate espezializatuak sortu arren, ikerketak gogorarazten du profesional horietatik kanpo ez dagoela berariazko prestakuntza programarik. Eta Lege Integralak “emakumeak eskatzen duenetik” doako justiziarako sarbidea ezartzen duen arren, Madril, Gasteiz eta Andaluzia bezalako abokatu elkargoetan ez dago biktimei laguntzeko zerbitzurik polizia etxean; beraz,
|
emakumeek
ez dute abokatu laguntzarik salaketa jartzean. Azkenik, azterlanak adierazten du emakumeen aurkako indarkeriazko epaitegiak abian jarri eta hilabete gutxira lan gainkarga dela oztopo nagusietako bat, eta horrekin batera, organo judizial espezializatuetako langileen prestakuntza eskasa.
|
|
|
Arrazoiak? GKEak dioenez,"
|
emakumeek
ez dute aukera handirik sexu prebentzioari eta hezkuntzari buruzko informazioa eskuratzeko, gizonen indarkeria kasuak ahaztu gabe, eta askotan ez dute aukerarik izaten sexu harremanak noiz, nola eta norekin izan nahi dituzten erabakitzeko". Kontuan hartu behar da Hondurasen bizirik jaiotako 100.000 haurretik 110ekoa dela amen heriotza tasa (Espainian lau dira bizirik jaiotakoak), eta, gutxitu bada ere, prebenitu daitezkeen arrazoiek (hemorragiek, infekzioek eta GIB/ hiesak) heriotzen jarraitzen dute.
|
|
|
amatasunak eragindako heriotza tasa, emakumearen aurkako indarkeria, hezkuntza, enplegua, soldatak, ordaindu gabeko etxeko lana, denboraren erabilera eta politikan parte hartzea. Etxean erabakitzeko ahalmenik ez izatea Txostenaren arabera,
|
emakumeek
ez dute beti botere bera izaten etxean funtsezko erabakiak hartzeko, eta horrek ondorio negatiboak izan ditzake haurtzaroan. Azterketa batean sartu ziren garatze bidean zeuden 30 herrialdeetatik hamarretan soilik, emakumeen erdiak edo gehiagok hartzen zuten parte etxeko erabaki guztietan; besteak beste, etxeko gastu nagusiei, osasun arretari eta lagunei edo etxetik kanpoko senideei egindako bisitei buruzkoak.
|
|
|
Saka eta saka ari zitzaion teklatuari, amorratuta.
|
Emakumeak
ez zuen begirik jaso pantailatik, baina paper bat helarazi zion gizonari.
|
|
2007
|
|
|
Eta geldo eta beltz urruntzen ari dela han atzean.
|
Emakumeak
ez du beste ezer esan bidaia osoan, une batez atzera begiratu du, baina segituan jarri du masaila lehengo lekuan. Gitargatanera arteko bihurgune guztiak ohi baino kontu handiagoarekin hartu ditu Hikmetek, badaezpada.
|
|
|
Badirudi
|
emakumeak
ez duela gauza handirik egiteko. Normala, bezero eskasia honekin.
|
|
|
Hibbelnek astean 340 g hartu zituen arraina irensteko ebaketa puntu gisa, kopuru hori delako herrialdeko osasun agintariek gehienekotzat finkatutakoa, arrain eta itsaski ehunetan metilmerkurioa, dioxinak eta bifenol polikloratuak (PCB) metatutako itsas kutsatzaileen eraginpean egon ez dadin. «Bitxia bada ere, astean 340 g arrain edo itsaski baino gehiago kontsumitu zuten
|
emakumeek
ez zuten kutsatzaile gehiago erregistratu fetu odolean gutxiago jan zutenek baino. Gainera, semeek erakutsi zuten funtzio kognitibo handiagoa zutela sei hilabeteren buruan eta erditu eta zortzi urteren buruan egindako azterketetan».
|
|
2008
|
|
|
Epaiak, gainera, 2005eko abendutik aurrera dagozkion hobekuntza eta gehikuntzak ere onartzen dizkio lanbidez espezialista metalurgikoa den emakumeari. Izan ere, 2005eko abenduan Gizarte Segurantzako Ezintasunak Baloratzeko Unitate Medikuak emandako irizpenean,"
|
emakumeak
ez zuen lanerako gaitasuna murriztu edo ezabatuko lukeen mugapen anatomiko edo funtzionalik". EAEko Epaitegi Gorenak, ordea, oso bestelako iritzia azaldu du aurtengo martxoan.
|
|
|
Erregistroa aldatzen ez jakitea edozein helduri gerta dakioke; ni medikua banaiz, goren mailako medikua, eta beste inork baino gehiago badakit nire arloari buruz, eta ez banaiz gai nire kontsultara etortzen denak uler nazan, medikuntzaz ezertxo ere ez dakien gizonak edo
|
emakumeak
ez badu ulertzen nik esana, kasu horretan ni naiz ezgauza erregistroa aldatzeko.
|
|
|
1980ko eta 1990eko hamarkadetan, oso zabalduta zegoen medikuen artean
|
emakumeek
ez zutela gaixotasun kardiobaskularrik izaten; uste zuten haien geneek, hormonek edo sexuak berak babestu egiten zituztela. Behin baino gehiagotan gertatu da bularrean mina zuela, edo ezkerreko besoan mina zuela, edo bihotzekoak eman aurreko ohiko beste sintomaren bat zuela larrialdietara joandako emakume bati urdaileko arazoak dituela esatea, edo lasaigarriak edota depresioaren kontrako botikak ematea.
|
|
|
Horregatik. Regina Madrilera iritsi baino sei bat urte lehenago alde egin zuen doña Martak jauregitik, bere egitekoak eginda gero, jakina: esan nahi baita bi
|
emakumeek
ez zutela elkar ezagutzeko paradarik izan?, berdintasun hura adierazteko modurik egokiena zelakoan, halaxe esaten zien, erdi txantxetan, bai, baina baita ezin amoroskiago ere:
|
|
|
Hori jasotzeko, 140 inprimakia bete behar duzu.
|
Emakumeak
ez badu kotizatzen, ezin du bigarren prestazioa jaso, baina bai haurtxoentzako txekea, ezarritako baldintzak betetzen baditu. Horietako bat da ama azken bi urteetan legez Espainian bizi izana eta umea Espainian jaio izana.
|
|
|
Horietako bat da ama azken bi urteetan legez Espainian bizi izana eta umea Espainian jaio izana. Edozein ustekabeko gertaerarengatik erditze hori herrialdetik kanpo gertatzen bada,
|
emakumeak
ez du 2.500 euro kobratzeko eskubiderik. Nazioarteko adopzioen kasuan, Espainiako agintari batek egin baditu, laguntza jaso dezake.
|
|
|
Ereduak falta dira; gizonentzako eredu asko dago, baina
|
emakumeek
ez dute ia eredurik. Aldiz, emakume asko gogogabetuta daude, ikusten dutelako gizonek azkarrago igotzen dutela mailaz.
|
|
|
Nahiz eta Le Deuxième Sexe n feminismoaren aldeko borroka sozialismoaren aldeko borrokaren parte banaezintzat izan, 70eko hamarkadan De Beauvoirrek feminismoaren aldeko borroka sozialismoaren aldeko borrokatik bereizi zuen. «Sozialismoa erreala nagusi zen herrialdeetara bidaiatuz, jabetu zen haietan ere
|
emakumeek
ez zutela gizonen estatus bera». Harrezkero «paraleloak» izan ziren borroka biak De Beauvoirrentzat.
|
|
|
Horregatik –Regina Madrilera iritsi baino sei bat urte lehenago alde egin zuen doña Martak jauregitik, bere egitekoak eginda gero, jakina: esan nahi baita bi
|
emakumeek
ez zutela elkar ezagutzeko paradarik izan–, berdintasun hura adierazteko modurik egokiena zelakoan, halaxe esaten zien, erdi txantxetan, bai, baina baita ezin amoroskiago ere:
|
|
|
" The Simpsons elkarrekin ikustea" edo" irakurtzen batera egotea".
|
Emakumeak
ez du jeneralean ezin litekeen gauzarik eskatzen, baina hori bai: beti gehiago.
|
|
2009
|
|
|
Izarren argia proiektua emakume horiei guztiei eginiko omenaldia Estatuko hainbat tokitako emakumeak kartzelaratu eta eurek aukeratu ez zuten toki batean bizirautera behartuak izan ziren.
|
Emakumeok
ez zuten ez aukerarik, ezta ahotsik ere, baina itxaropena zuten.
|
|
|
Pentsamenduak, giza sentimenduek eta kezkek berek, historia daukate. Gizon
|
emakumeak
ez ditu beti galde, arrangura, sentimendu berak ukan. Psikologiako zientzia enpirikoen garapenak eta burmuin ikerketek filosofia mendeetan enplegatu izan duten itaunak ahaztarazi dituzte, hala nola arima edo espiritua zer den eta horren ahalmenek nola funtzionatzen duten, etab. Mundu oso bat ahaztua gelditu da bat batean.
|
|
|
Autoreek eredua zirkularra egitean, sexu esperientzia atsegingarriek eta asebetegarriek emakumearengan efektu berrindargarria izan dezaketela adierazi nahi zuten, hurrengo esperientzia baten sedukzioaldira eraman zezakeena. Baina, erreflexuan zehar, sexu esperientziak atsegina etaasebetetasuna ematen ez badu, agian
|
emakumeak
ez du desirarik izangoesperientzia errepikatzeko.
|
|
|
«Zergatik dira emakumeak xaharrak edo haurrak zaintzen gelditzen direnak? Zergatik
|
emakumeek
ez dute gizonek bezalako aukerarik bere bizitza profesionala garatzeko?». Marisol Tabernaren ustez, «bizi berri honetan, emakumeak hasi gara etxetik kanpo lan egiten eta horrek sortu du desoreka familietan, adinekoak bakarrik gelditzea, haurrak zeinekin utzi ez jakitea, bikote batzuk erotuak ibiltzea goiti eta beheiti...
|
|
|
–Oso epe txikia?, salatu du Errok. Halako kanporatzeak baliogabeak dira, eta
|
emakumea
ez duela haurdun egoteagatik kanporatu frogatu ezean, enpresariak berriz onartu du emakumea lantokian. –Oso gutxi dira, halere, epaitegietara jotzen duten emakumeak.
|
|
|
Indar gehiago, eta baita behazuna bera ere ezti gozo bihurtzeko abildadea.
|
Emakumeak
ez du, ordea, nik ordu arte ezagututako inoren antzik, aratza du begirada, lasaia du arnasa, gozoa du hatsa.
|
|
2010
|
|
|
Feminismoarekin hasi ginenean, egin genuen lehen gauzetariko bat Frankismoko lege faltsuki protekzionisten aurka errebelatzea izan zen. Argi utzi genuean
|
emakumeok
ez dugula gain babes hori behar, ez digula onik egiten eta ez digula hazten uzten, autonomo izaten, boterea hartzen uzten. Behar duguna tresnak dira, eta gobernuak tresna horiek jarri behar dizkigu eskura gure burua defenda dezagun, autonomoak izan gaitezen, gure burua babesteko adina botere gure eskutan har dezagun.
|
|
|
Munduko bigarren antisorgailu erabiliena da eta lehena Europan eta Amerikan, baina Afrikako eta Asiako 200 milioi
|
emakumek
ez dute hain eskuragarri.
|
|
|
Ehuneko hori %60ra murrizten da hurrengo lau eta hamar urteen artean, eta %40ra arte, lehen hamarkada gainditzean; Espainiako emakumea, 49 urterekin hasi zena, 60tik gorakoa da. “Datu horrek erakusten du
|
emakumeek
ez dutela behar adina informaziorik menopausiari buruz eta sofokoek bezalako sintomei buruz”, adierazi zuen Cornellana doktoreak. Ehuneko horiek handiagoak dira biztanleria orokorrean, espainiarren %40 inguru ez baita joaten ginekologoarenera sintoma horiengatik.
|
|
|
Talde zientifikoak normaltzat jo zuen eragin hori, frogatuta baitago gantz azido horiek arterietan kolesterola metatzea saihesten laguntzen dutela. Harrigarria bada ere, antzeko omega kontsumitzen zuten
|
emakumeek
ez zutela bihotzeko eritasunen tasa txikiagoa. “Nahiz eta omega gantz azidoak gaixotasun kardiobaskularra izateko arrisku txikiagoarekin lotzen diren, hori ez da hala gerta 1 motako diabetesa duten emakumeen kasuan”, azaldu zuen Tina Costacou ikerketaren egile nagusiak.
|
|
|
Eredutzat aipatzen den Atenaseko demokrazia arkaikoan, lautik batek baino ez zuen biltzarretan parte hartzeko fakultaterik. Esklaboek eta
|
emakumeek
ez zuten halako eskubiderik. Hauteskundeak zozketaz erabakitzeak igualitarismo faktore bat sartzen zuen sisteman.
|
|
|
Beldur guztiak uxatuta bizi zen, lotsa guztiak uxatuta batez ere. Horregatik zegoen Oliveira han,
|
emakumeak
ez zuelako zentimo batzuk galtzeko beldurrik. Jakin minez utzi zion gazteari sartzen, gazte hark liburu mordo bat baino zerbait gehiago ekar zezakeelakoan.
|
|
2011
|
|
|
Kleber Zaruma gaztearen aitak parte hartu zuen atzo Astelehen Lilak elkarteak antolatutako agerraldian. Tratu txarrak jasaten dituzten
|
emakumeek
ez dutela isilik geratu behar azaldu zuen. «Gurasoei esan behar diete tratu txarrak jasaten dituztela.
|
|
|
Duela urte batzuk, lanean berrogei urte zeramatzan emagin bati irakurri nion lehen ez zela inoiz esaten
|
emakumeak
ez zuela esnerik. Bularra ematerik ez zuen emakumerik ez zen izaten, edo oso gutxi izaten ziren.
|
|
|
Bestalde, genero indarkeria gai nagusitzat hartu dutenak %5era ez dira iritsi. Ezberdintasuna modu naturalean onartzean datzan indarkeria sinbolikorik ere ez du antzeman."
|
Emakumeek
ez dute indarkeria sinbolikoa legitimatu, eta uste dut horren jakinaren gainean egin dutela, beraien ikusgarritasuna eta legitimitatea eskatzen ari diren emakumeak baitira. Genero indarkeriaren gaia, beharbada, beldurragatik ez da azaldu.
|
|
|
40 urteko gizonak eta 37 urteko
|
emakumeak
ez dute istripurik izan eta baliteke hipotermiak jota hiltzea, izan ere, tenperatura baxuak dira Pirinioetan.
|
|
|
Balearretako Justizia Auzitegi Nagusitik jakitera eman dutenez, hildako
|
emakumea
ez zuen atxilotuaren aurkako aurretiko salaketarik jarrita, nahiz eta 2007an lehenago izandako bikotekide bati salatu indarkeria matxistagatik, eta prozedurak epaitegietan amaitu zuen.
|
|
|
Haurdunaldiaren aurretik dieta osasungarria egiten duten
|
emakumeek
ez dute jaiotzetiko akatsak dituzten haurrak izateko joera handirik; besteak beste, garuneko eta bizkarrezurreko arazoak, erbi ezpaina eta sabeleko arteka. Hala adierazten du Estatu Batuetako ikertzaileek egindako azterlan batek, eta horren ondorioak “Archives of Pediatrics and, ent Medicine” aldizkarian argitaratzen dira.
|
|
|
Preserbatiboa eta pilula dira gogokoenak (%37 eta %18, hurrenez hurren). Berri txarra da ugaltzeko adinean dauden bi milioi
|
emakumek
ez dituztela erabiltzen, eta, beraz, nahi gabeko haurdunaldia izateko arriskua dute (%16, 8ko erabateko arriskua), besteak beste, aitzakia faltsuak direla eta, gaur egun oraindik ere aukera batzuen inguruan dabiltzala, pilularen inguruan, esaterako.
|
|
|
Ez ba, ez dugu ahazten.
|
Emakumeak
ez du ezer ere ahazten, alderantziz, gizonezkoak baino askoz ere trebeagoak dira den dena gogoan gordetzeko, pentsatu zuen, izan ere ez baita gure oroimena gogoratzen dena, gure haragia baizik bere sakontasunean.
|
|
2012
|
|
|
Abortuen kopurua murrizten duena ongizate sendo bat da. Emakumeok denbora asko daramagu bizitza aurrera ateratzen, eta, normalean, abortatzen duten
|
emakumeak
ez dute gustura egiten, emakumezkoak ez gara hiltzaileak. Hiltzaileek isilean eta lege frankisten bitartez egiten dute bere lana.
|
|
|
Lanaldi bikoitza, gainera, beste hainbat osasun arazoren jatorria da. Lanez gainezka dauden
|
emakumeek
ez dute kirola egiteko astirik: gizonek baino ariketa fisiko gutxiago egiten dute adin tarte guztietan, baina aldea nabarmenagoa da umeak edo adinekoak zaintzeaz arduratzen diren garaietan.
|
|
|
Paradoxikoa da; emakume horrek beste ate hura aukeratu izan balu, jaioberriaren albistea ez zen albiste izango,
|
emakumea
ez zuen atxilotuko eta ez zion 18 hilabeteko espetxe zigorrari aurre egin.
|
|
|
Datu kezkagarri bat: euskal
|
emakumeek
ez dituzte pertsonen gaineko kontrola, garrasiak, irainak edo mehatxuak indarkeria matxistarekin lotzen. Hala ondorioztatu daiteke Eusko Jaurlaritzak emakumeen aurkako indarkeriari buruz egindako ikerketan batetik. Ikerketaren arabera, 16 urtetik gorako emakumeen% 12,5ek onartzen dute indarkeria matxistaren biktima izan direla noizbait. Kasu gehienetan, erasotzaileak bikotekideak edo bikotekide ohiak izan dira, baina familiaren baitan, lantokian eta kalean ere jasan dituzte erasoak.
|
|
|
Hala ere, inoiz ez zidan askatzen uzten, ez zuen gustuko ni kalera ilea bildu gabe ateratzea. Egia esan,
|
emakumeek
ez genuen horrelakorik egiten, beti eramaten genuen ilea bilduta.
|
|
|
Horren ondorioz, elikagarrien xurgatzea gutxitua egon daiteke, hazkundean atzerapena eraginez. Uretan egosita, substantzia hauen potentzial toxikoa gabetzen da, beraz gizon
|
emakumeengan
ez dute ia garrantzirik.
|
|
|
Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna 1978ko Konstituzioan onartu zen lehen aldiz Espainiako historian. Bigarren Errepublika arte
|
emakumeek
ez zuten bozkatzeko eskubiderik ere izan eta, ondorioz, esan daiteke momentu horretatik aurrera hasi zirela lehen aldiz espazio publikora zabaltzen (aurretik, debekatuta zeuzkaten lanbide eta ikasketak, lanbide publikoak izateko eskubidea bera, banatzeko eskubidea, eta abar) (Nash, 1999; Ruiz, 2000).
|
|
|
Los niños pueden seguir acompañando a sus mamás incluso hasta los diez años, o más. Hala ere, haurtxoarekin ariketa fisikoa egiteko baliabidea ez da bakarrik haurra utzi behar duen
|
emakumerik
ez duten emakumeentzat. Horrez gain, une hori beren haurrekin partekatu nahi dutenentzat ere bai.
|
|
|
“Ezkondutakoan, Nafarroan bizitu ginen denboraldi batez. Garai hartan, ezkondutako
|
emakumeok
ez genuen lanik egiten etxetik kanpora eta nik ere eszedentzia eskatu nuen. Umeak pixka bat hazi zirenean, berriz ekin nion lanari, Abarzuzako eskolan.
|
|
|
Harkaitzak, olatuen aparra, itsasoa.
|
Emakumeak
ez du, artean, ontzia zabaldu, senarraren hautsek ez dituzte, artean, haizeen norabideak hartu.
|
|
|
Hasteko, garairako aurrerapen itzela bazen ere, Atenasko demokrazian biztanleriaren zati txiki batek besterik ez zuen parte hartzen.
|
Emakumeek
ez zuten eskubide politikorik, ezta esklaboek ere; eta haiekin batera metekoak zeuden (Atenasen finkatutako beste polisetako biztanleak, kanpoko merkatariak, esklabo askeak eta abar), hots, hiritarrak ez izateagatik eskubide politikorik ez zutenak. Guztira, gizartearen %10 batek zuen asanbladan parte hartzeko ahalmena.
|
|
|
Teoria sozial hauen arabera,
|
emakumeak
ez du, berez, gizonezkoak baino desira sexual txikiagoa, desira ere erakitzen eta ikasten den sentipena denez gero: gizonak txikitatik daki hala irakasten eta errepikatzen zaiolako— emakumeak desiratu behar dituela, bera dela desira horren subjektu eta onuraduna, eta bere plazer hori lortzen laguntzeko daudela emakumeak:
|
|
|
Marti Izoztak eman argazkia atera nuen paltoko sakelatik. Aiduru zetzan
|
emakumeak
ez zuen Janaren antza izpirik. Zahartuago zen, hogeita bost urte ez zirelako hutsalki lerratu.
|
|
|
Izan ere, hasteko, generoaren kontua dago (eta honekin ezaugarri fisikoetan hirugarrenarekin lotzen dut argudiaketa): gauza jakina da
|
emakumeek
ez dutela bizarrik, edo bizarra izateko aukera gutxiago dituztela, nahiago bada; gainera, gizonen artean ere badira bizarrik izan ezin dutenak (bizargabeak deiturikoak, hain zuzen ere; herrialde asiarretan, esaterako, zenbat bizardun daude?); eta azkenik, gizon guztiek, ahal izanez gero ere, ez dute bizarra izatearen hautua egiten. Beraz, Cortazarrek eta biok geure bizitzaren une jakin batean bizarra utzi izanak badu garrantzia, kontuan harturik XX. mendeak eman duen idazle handienetakoarekin antzekotasun fisiko hori konpartitzen ez duten pertsonak konpartitzen dutenak baino askoz gehiago direla.
|
|
2013
|
|
|
Ondorio zuzena zein da? Sexu indarkeria jasan duen makina bat
|
emakumek
ez duela salaketarik jartzen, oraindik ere emakumeentzat estigma modukoa delako, erasoa eragin duen zerbait egin balute bezala.
|
|
|
" Emakumeok ezin garela bakarrik egon, horrek arriskuan jartzen gaituela, horra helarazten den mezua, baina izua sortzea ez da irtenbidea, espazioak seguruago bilakatzeko neurriak hartu lituzke Ertzaintzak, eta indarkeria kasuak daudenean esku hartu. Gizonek eskubidea dute kalean bakarrik ibiltzeko eta beldurrik ez izateko,
|
emakumeok
ez dugu eskubide hori".
|
|
|
–Amak esan dit haurrak eta
|
emakumeak
ez dituztela tirokatzen eta aita bezalako gizon helduak joaten direla gerrara.
|
|
|
Laguntza eske etorri naiz eta badakizu zein gutxi gustatzen zaidan laguntza eskatzea, hori egia zen. Martinek ezagutzen zuen
|
emakumeak
ez zuen batere gustuko ezer eskatzea, eta aldarte txarrean hobe zen aurrean ez egotea.
|
|
|
Han emakume beltzaran bat, aitaren NBAko kamiseta berde bat jantzita, osteko sokan arropak eskegitzen. Zer egin jakin gabe geratu nintzen hasieran, kolpearen zurian igeri, eta uste dut
|
emakumeak
ez zuela irtenbide argiagorik topatu, arropa eskegitzen jarraitu baitzuen.
|
|
|
Baina Bennet anderea ez zegoen hain pozik berriarekin.
|
Emakumeak
ez zuen inolaz ere bazterrera utzia bikotea Hertforshiren bizitzeko plana, eta Lydiaren aldamenean inoiz baino pozago eta harroago egotea espero zuenean, alaba Iparraldean ezarriko zen albistea hartzea desilusio latza izan zen; eta, gainera, zein tamalgarria Lydia erregimentu horretatik aldendu beharra, bertan mundu guztia ezagutzen zuela eta hainbeste kutun zeukala!...
|
|
|
Loli Menak baditu bi ezaugarri Araibarrek, soin joko, rako lagun dituen gainerako
|
emakumeek
ez dituztenak: jatorria landa giroan izatea eta birjintasuna Manu Araibarrekin galdu izana.
|
|
|
Nazio Batuak. desberdintasuna konstante bat da herrialde askotan. Okerrenetan,
|
emakumeek
ez dute eskubiderik eta menderatze bizitza baterako dira. Helburua haurtzaroan eta nerabezaroan oinarritzen da, ekitatearen oinarriak etapa goiztiarretatik finkatzeko.
|
|
|
sexu bikotearekiko interesa galtzea, baginaren lubrifikazioa oztopa dezakeena, edo sartzerakoan kitzikatuta ez egotea, sexu heziketa desegokia izatea edo antsietatea izatea. Koitoko minari aurre egitea eta pronostikoa egitea Bai baten aurrean disfuntzio sexuala,
|
emakumeak
ez du gaiari heltzen eta ez da espezialistarengana joaten, oso litekeena da «sexua gertaera desatsegin eta negatibo batekin lotzea; eta horrek ondorio larriak izango ditu bikote harremanean eta haren autoestimuan». «Jatorri psikologikoko disfuntzio bat dela eta, bikoteari ekin behar zaio.
|
|
|
Etxeko
|
emakumeek
ez zuten bakarrik bizi nahi izan, ez zuten aldaketarik bilatu, ez zuten kezkarik izan beren helburuen inguruan. Hala ere, ezin esan inoiz begiztatu ez zutenik bestelako aterik eta sentitu ez zutenik hura zeharkatzeko tenkadarik.
|
|
2014
|
|
|
Apaiz
|
emakumerik
ez dugu oraindik, baina gainerakoan maila berean daude. Garrantzitsuena da emakumearen papera eta duintasuna bermatzea gizartean eta elizan.
|
|
|
Felisa baino emakume garbiagorik?! Ez uste, haatik, bere obsesio hura saihesteko ofizio zuri eder bati heldu zionik,
|
emakumeak
ez baitzuen ile apaindegi batean ez lurrin denda batean lanik egin bere garaian, harategi batean baizik.
|
|
|
Eta bestalde mende horretan pil pilean zeuden borrokak eta nazioarteko gerrak, baita erlijiozkoak ere, mundu berrien aurkikuntzak bizi izan ziren baita zientifikoak ere, beti pertsonen eta nazioen ohorearen eta aintzaren gogo amorratu eta biziaz. Eta giro eta sasoi, kultura eta gizarte honetan
|
emakumeak
ez zuen ia agertzerik ere. Baina Teresa, bere aldetik barneko mundu berriak bilatzen eta aurkitzen sakonki saiatu zen, bihotz barruko bizia agerian jarriz; hor topo egingo du Teresak benetako maitasunaren gar biziaz, eta ezin esanezko maitasuna aurkituko du, eta horren pozaren pozaz biziko da.
|
|
|
|
Emakumeek
ez dute beren lehenaldirik, historiarik, erlijiorik, mitorik. Ez duteberen artean komunitate bat osatzen ere, gizonen artean barreiatuak bizi dira.
|
|
|
[...] horregatik ere, euskal XX. mende luze eta nazionalista historikoki ondoerrepresentatu duela; izan ere, mende horretan
|
emakumeak
ez du ahotsik; Bestearenposizioa hartzera bortxaturik suertatzen da, eta bortxa horren kronika eta bortxa horreneguneratzen literario fidela da Martutene. Hala, Martutene, emakumearen kontzientziaeta aurreratze feministaren kronika gisa irakurri behar dugu, baina baita gertaerahistoriko hori erabat ulertu eta adierazteko gizonezko belaunaldi horrek izan duenporrot bezala (Gabilondo, 2013:
|
|
|
Konstrukzionistek zenbait ideia ezagugarri partekatzen dituzte, berdintasunezkoenak ez bezalakoak, adibidez,
|
emakumeak
ez dituela biologiak, perse, zapaltzen, baizik eta sistema sozialak biologia antolatzeko eta biologiari esanahiaemateko duen moduak. Gorputz biologiko «erreal»aren eta errepresentazio objektuden gorputzaren arteko ezberdintasuna funtsezko gakoa da.
|
|
|
|
Emakumeek
ez dute gizonek bezain ondo metabolizatzen alkohola; beraz, azkarrago intoxikatzen dira (Gordis, 1995). Nolanahi den, kontuan hartzen dena ez da edan den alkohola, odolean dagoena baizik.
|
|
|
hugabub Elikadura osasungarria edoskitzaroan Bularra ematen duten emakumeen dietak gantz osasungarriak eta fruitu lehorrak eduki behar ditu, energia ematen dutenak Amaren esneak, muturreko kasuetan izan ezik, adibidez, desnutrizioa edo dieta begetariano hertsiak, haurtxoak behar dituen funtsezko mantenugai guztiak ditu. Horregatik, elikadura osasungarria jarraitzen duten
|
emakumeek
ez dute ohitura hori aldatu behar seme alabei bularra ematen dieten bitartean. Bestela, edoskitzaroan dieta hobetzea pentsatu behar dute.
|
|
|
Bigarrenari dagokionez, bada denbora Marcela Lagardek proposatzen duela emakumeen arteko paktuak eta sororitatea emakumeen askatasunak hazteko estrategia gisa erabiltzea (Lagarde, 2006). Ikerlanean parte hartutako
|
emakumeek
ez dute inoiz sororitate hitza erabili, baina askok adierazi dituzte, euren ekintzen bidez, sororitatean oinarritutako estrategiaren inplementazio gorpuztu desberdinak. Horien guztien progresioan honako puntu komunak aurkitu ditugu:
|
|
|
Gizon
|
emakumeok
ez dugu betidanik hitz egin, eta oraindik ere, hitza hartzen dugun bakoitzean, hotsetik hitzara igarotzen garenean, in fanteak gara.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, zer edo zer aldatu da jada; izan ere, Modernitatean nagusi zen paradigma iraultzen hasia da aspaldi. Jada
|
emakumeek
ez dituzte etxekoandrea eta ama izatea helburu nagusi eta beharrezko. Ezin da ukatu, zentzu batean, emakumearen askatasunaren inguruko aldarrikapen eta borroka ezberdinek beren eraginkortasuna izan ez dutenik.
|
|
|
Astakeria bat. Eta
|
emakumeak
ez zuela alea hartu zuenik inoiz asmatuko. Abisua emanda ziurtzat joko zuela Xabik agindua beteko zuela.
|
|
2015
|
|
|
Haur anitz hiltzen dira ablazioa egiteko momentuan, odolustuta. Ez dugu ahaztu behar ablazioa egiten duten
|
emakumeek
ez dutela medikuntzako ezagutzarik; ebakitzeko hortz bera erabiltzen dute hamaika neskato mutilatzeko, gainera, eta horrek ekartzen du gaixotasunak kutsatzea. Erditzerakoan ere arazoak ekartzen ditu ablazioak, eta sexu harremanetan eragiten du.
|
|
|
Bigarren azalpenaren arabera, egoera horren atzean generoaren araberako bazterketa bat dago.Bazterketa hori zertan oinarritzen da. Inkestek pista batzuk ematen dizkigute. Eurobarometroa, adibidez, gizarteren pertzepzioa ikertzeko tresna bikaina da, eta, horren arabera, Europako herritarren %20k uste dute ardurako postuetan
|
emakumeek
ez dutela gizonek adina gaitasun. Ondorengo galdera logikoa da:
|
|
|
Emakumeek hartzen dituzten erabakietan indar handia dute oraindik ere inguruan ikusten dituzten ereduek. Hegazkinak pilotatzen dituzten
|
emakumeak
ez baditugu sarri ikusten, zailagoa izango da belaunaldi berriek hori normaltzat hartzea eta lanbide hori hautatzea.Horrek ere hautagaitzak mantsotuko ditu... Bai, ekonomian igurikimen arrazionalen teoriak azaltzen du hori. Emakume batek ardurako postu horietako batera heltzeko aukera urriagoak dituela barneratuta edukiz gero, litekeena da postu horretara ez aurkeztea, eta postu hori eskuratzeko prozesuan parte hartzera animatu bada ere, posible da hautagaitza hori normala dena baino lehenago uztea.Zientziaren alorrean ere gertatzen al da egoera hori. Bai, ez da soilik gertatzen enpresaren munduan, zientziaren munduan ere begirada zehartsua dago.
|
|
|
X maitatu duten
|
emakumeak
ez ditu X k maitatu.
|