|
2000
|
|
|
Bada hor nonbait joera feminista arraro bat. Haren aburuz,
|
emakumeok
gizonezkoen parekoak izan behar dugu... segun eta zein arlotan.
|
|
2001
|
|
|
Eta Garzonek argudiatzen duenean ADN ak hori adierazten duela, bada, beraiek esatea" berdin da, seguru ADN froga hori egin duena nahastu egin dela, zeren Ramon Saizarbitoriak ezin du hamahiru urteko neskato bat bortxatu". Eta nire ustez,
|
emakumeak
gizonezkook baino hobe daki arrazoiari baino ahots horri entzuten.
|
|
|
Langabezia tasa altuagoa da beti
|
emakumeen artean
gizonezkoen artean baino. 2000 urtean bi aldiz handiagoa zen, gutxienez.
|
|
|
Hauek, curriculum intelektualaren ikasketa sakonarekin eta gimnasia ariketa guztiak lantzera ohiturik, haurtzarotik gorputz eta adimen prestakuntza bikaina izango dute; Platonek zaindariengan berak formulaturiko" mens sana in corpore sano" lema gorpuztua ikusiko du. Giza talde honetako
|
emakumeek
gizonezkoek jasotako hezkuntza eta trebatze prozesu bera pasatuko dute. Aberastasunak, emakumeak eta seme alabak denen artean banatuko dituzte, eta inork ez du jakingo haur bakoitzaren aita zein den; eta buruz zein gorputzez ahalik eta seme alaba garatuenak jaio daitezen, ugaltze prozesua hiriaren zaindari gorenen begirada zorrotz eta arduratsuen menpe egongo da.
|
|
2002
|
|
|
“Ez dakigu oso ondo zergatik, baina prozesu horiek gehiago dira emakumeen artean, min gehiago ere izaten dute eta gutxiago erantzuten diote tratamenduari”, adierazi du Jordi Carbonell doktoreak, SER erakundeko lehendakariak. “Osteoporosiaren kasuan, badakigu menopausiak eragina duela, eta, gainera,
|
emakumeek
gizonezkoek baino hezur masa txikiagoa dutela. Artritisaren kasuan, sexua baino gehiago arrazoi genetiko indibidualak dira.
|
|
2003
|
|
|
Garai hartan emakumeak ziren hartzaile nagusiak, eta orain espektroa zabalagoa da, emakumeak lan merkatuan sartu direlako. Lehen gizonezkoak bakarrik jarri ohi ziren esatari, bazirudien emakumeengana zuzentzea gizonezkoen gauza zela, edo
|
emakumeei
gizonezkoen ahotsa erakargarriago zaiela. Baina ez nago batere ados horrekin.
|
|
|
“Adina arrisku faktore argia da, baina ez kausa bat”, dio erreumatologoak. Hormona femeninoen eraginez,
|
emakumea
gizonezkoa baino 2,6 aldiz handiagoa da higadura hori jasateko. Pertsona lodiek eta belaunak zigortzen dituztenek ere artrosia izateko aukera handiagoa dute.
|
|
|
Gauza txikiek erakusten dute hori, zabarki tolestutako ezpain-zapiek eta gorderik behar luketen aizto eta tresna dirdaitsu guztiak agerian eta zintzilik egoteak, bereziki. Bai, etxe horretan
|
emakumerik gabeko
gizonezkoa bizi dela erabaki du Lupe Latasak eta irriño batek argitu dizkio begiak. Gaur larunbata da, pentsatu du gero.
|
|
2004
|
|
|
KTS nozitzeko aukera gehiago ditu (hiru halako)
|
emakumeak
gizonezkoak baino, tunela berez estuagoa daukalako, agian.
|
|
|
Horiek agintzen dute kontrol horietan.
|
Emakumeak
gizonezkoak bezain gogorrak eta gaiztoak dira. Eretzeko kontrolean hiru soldadu israeldar zeuden, euretariko bat emakumea, oso erakargarria.
|
|
|
Kopuru hori ez litzateke hain garrantzitsua izango, baldin eta GIBak gizonezko aurpegi tradizionala eta batez ere izan ez badu, eta duela 20 urte hiru pertsonatik batek baino ez baitzuen emakumeen izena.
|
Emakumeak
gizonezkoak baino askoz zaurgarriagoak dira hiesaren birusaren aurrean, ikuspuntu biologikotik ez ezik, ikuspegi ekonomiko eta sozialetik ere. Indiako emakume batek nazioarteko 15.000 ordezkariri baino gehiagori kontatu zien senarrak 19 urte zituela nola kutsatu zuen, eta berak nola ezkutatu zion seropositibo izaera ezkontza aurreko asteetan.
|
|
|
Izan ere, berarentzat gauza astunek berez badute astunak izateko joera. Gauza berbera gertatuko da gizakiekin, eta batzuk besteak baino gutxiago izango dira, berez horrela direlako; hau da, arraza batzuk beste batzuk baino gutxiago dira eta esklaboak esklabo dira horretarako jaio direlako eta
|
emakumeak
gizonezkoaren menpe egongo dira horretarako jaio direlako, euren barruan daramatelako irarrita saihestu ezinezko halabehar hori.
|
|
2005
|
|
|
Alardeak publikotasunarekin duen konexioa agerian jartzea. Konexio hau agerian uzteaksuposatu zuen bi herrietako udalek, Alardearen antolaketan parte hartzen zutelakoeta erakunde publikoak direnez gero legeari derrigorrezko begirunea eta errespetuazor diotelako, etorkizunean antolatu beharreko Alardeetan
|
emakumeek
gizonezkoekin batera eta berdintasunezko egoeran parte hartzeko eskaerei bizkarra emanezin izatea.
|
|
|
Beraz, 1998ko bi epaiek herri bietako udalek Alardearen antolakuntzan zerikusi zuzena zutela frogatu eta
|
emakumeek
gizonezkoekin batera berdintasuneanAlardean desfilatzeko eskubidea zutela erabaki zutenean (finean, emakumeakAlardean desfilatzea funtsezko eskubidea zela adierazi zutenean), betikoen lehenerantzuna Alardea manifestazio eskubidea egikarituz ospatzea izan zen eta horretarako KEren 21 artikuluko funtsezko eskubidea erabili zuten: manifestazioeskubidea.
|
|
|
Era berean, lan esperientzia zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa da desberdintasuna. 5 eta 29 urte bitarteko esperientzia duten
|
emakumeek
gizonezkoek baino %12 eta %28 gutxiago kobratzen dute; 29 urteko esperientziatik aurrera, berriz, gizonezkoen soldata %73 handiagoa da. Alde handi horren arrazoia da prestakuntza maila handia duten emakume gutxi daudela 30 urtetik gorako lan merkatuan.
|
|
|
Horregatik guztiagatik, Garuneko Hodietako Gaixotasunen Taldeak eta Espainiako Neurologia Elkarteak atzo esan zuten Tabakoaren aurkako Legea, urtarrilaren 1ean indarrean sartuko dena, funtsezko aurrerapena dela espainiarren osasunaren defentsan. Adituek uste dute erretzaileek iktusa izateko duten arriskua handitu egiten dela eguneko zigarro kopuruaren proportzioan, eta handiagoa dela
|
emakumeentzat
gizonezkoen aldean. Izan ere, tabakoa kontsumitzeak HDL kolesterolaren (kolesterol onaren) maila jaitsi egiten du, eta arteria hipertentsioa areagotzen, hori baita iktusaren arrazoi nagusia.
|
|
2006
|
|
|
Heste suminkorraren sindromea da ia oharkabean joaten den trastorno horietako bat. Aurrekoak bezain larria ez bada ere, emakumearen bizi kalitatea nabarmen okerragotzeko gai da, ohizkoagoa
|
emakumeetan
gizonezkoetan baino, eta normalean 30 urte baino lehenago agertu ohi den arren, bizitza osoan iraun dezakeen patologia kronikoa da.
|
|
|
Eskuarki, lan berbera egitearren,
|
emakumeak
gizonezkoak baino gutxiago kobratu ohi du.
|
|
|
Konstituzio Auzitegiaren arabera, eskubide honen alde badira analogiak: gurasoetako bat ezezaguna duten familiak, eta pertsona bakar batek egindakoadopzioa, esate baterako. Egun, beraz, zilegi da adinez nagusi den edozein
|
emakumek
gizonezko anonimo baten hazia eskatzea umea egin ahal izateko. Aukera horihazi banku pribatuez gain, erietxe publiko askotan ere eskaintzen da.
|
|
|
Aukera hori aipatu da, baina oraindik ezin dugu esan egia denik; galdera gehiegi daude planteatuta. Adibidez, badakigu
|
emakumeak
gizonezkoak baino hipertentsio gutxiago duela menopausia arte, eta gero gizonezkoak baino hipertentsio handiagoa izatera pasatzen da. Logikoa dirudi ondorioztatzea hormonek arteria hipertentsioaren aurkako babesa dutela, baina estrogenoekin egindako saiakuntzek emaitza etsigarriak eman dituzte.
|
|
|
Espainian, miokardioko infartua bost aldiz ohikoagoa da gizonetan emakumeetan baino. Hala ere, patologia horren ondoriozko heriotza tasa %2 eta %3 artean handiagoa da
|
emakumeen artean
gizonezkoena baino. Infartua hilgarriagoa da emakumeen artean, hainbat arrazoi direla medio, besteak beste, gizarte eta kultura arlokoak, emakumeei gehiago kostatzen zaielako infartuaren sintomak identifikatzea.
|
|
2007
|
|
|
Nire ustez, genero indarkeriaren aurkako legea beharrezkoa zen, baina gabezia handiak ditu. Gabeziak ditu behintzat sakoneko ikuskeran, bortizkeriaren kausa definitzerako orduan; genero bortizkeria
|
emakumeekiko
gizonezkoen dominioa dela dio, oxala hala izango balitz, pastilla txiki bat emango genieke, dominatu nahi duten gizonezkoak zikiratuko genituzke, eta arazoa akabo. Baina ikusi da arazoa askoz ere korapilatsuagoa dela, eta faktore asko sartzen dira jokoan, batetik maitasun harremanak ulertzeko modua, bestetik arazoak nola konpontzen diren, eta beste elementu asko ere bai.
|
|
|
Lau hiriburuetan eta adin tarte guztietan
|
emakumeek
gizonezkoek baino euskara gehiago darabilte. Salbuespen bakarra hiribururik euskalduneneko (Donostia) adin tarterik zaharrenean aurkitu dugu.
|
|
|
Lau hiriburuetan eta adin tarte guztietan
|
emakumeek
gizonezkoek baino euskara gehiago darabilte. Salbuespen bakarra hiribururik euskalduneneko (Donostia) adin tarterik zaharrenean aurkitu dugu.
|
|
|
|
Emakumeak
gizonezkoak baino bi aldiz gehiago izaten du depresioa, ia hiru aldiz gehiago, zuzenago esateko. Ehun emakumetik bederatzi jotzen du depresioak bizitzaren uneren batean.
|
|
|
Freud-en ustez, Ediporen konplexua
|
emakumeengan
gizonezkoengan bainoerradikaltasun apalagoz konpontzen denez, Supernia eta erru sentimenduakahulagoak dira (1925). Noski, azterlan berri ugari egin dira Freud-en ikuspegiazabaltzeko.
|
|
|
Azterketa honen beste aurkikuntza bat da triglizeridoen mailak nabarmen jaitsi zirela tratamendu aldiaren ondoren. «Mendafinezko infusioak maiz hartuz gero, litekeena da
|
emakumeek
gizonezkoen sexu hormonen maila orekatuak izatea». Tamer en artikuluak zehazten du zenbat eta nola prestatu zuten ikertzaileek mendafin infusioa.
|
|
|
«Badakigu, hala ere, paziente aktiboek batez beste hiru urte gehiago bizi dituztela, aktibo ez dauden gaixoek baino bizi kalitate eta autonomia pertsonal handiagoarekin», azaldu du. Emakume sedentarioagoak SemFYCk egindako ariketa fisikoaren sustapenari buruzko ikerketaren emaitzen arabera,
|
emakumeak
gizonezkoak baino sedentarioagoak dira, eta, paradoxikoki, zaharrak (%27, 2) dira pertsona heldu aktiboenak (%27, 2), eta atzetik, 65 eta 74 urte bitartekoak (%26.7). Ikerketaren arduraduna den Montserrat Romaguerak dioenez, ikerketa horren alderdirik deigarriena Espainiako biztanleria gaztea da sedentarioena.
|
|
2008
|
|
|
De Beauvoirren aurreko feminismoa sufragismoa zen funtsean eta oinarrian. «De Beauvoirrek, sustraietara joz, eskubideen aldetik berdintasuna eskatzetik haratago,
|
emakumeari
gizonezkoaren estatu bera ez aitortzeko arrazoiak aztertu zituen, eta egoera hori aldatzeko aukera bilatu».
|
|
2009
|
|
|
Beraz,
|
emakumeak
gizonezkoenak izan diren lan eremuetan dabiltza zenbait kasutan, baina ematen al da kontrako prozesurik? " Ez dute orain arte emakumeenak izan diren lanpostuetara jauzi egin, gizonezko garbitzaileak edo zaintzaileak apenas ikusten dira".
|
|
|
Pertsonek elkarrekiko hartzen duten distantzia eta orientazioa aztertzen duproxemikak.
|
Emakumeak
gizonezkoak baino hurbilago jarri ohi dira besteengandik, baina norbera besteengandik zer distantziatan jartzen den aztertu ordez, besteaknorberarengandik zer distantziatara jartzen diren aztertzen badugu, hauxe ikustendugu: joera nabarmenena emakumeengandik gizonezkoengandik baino hurbilagojartzearena da (Kalbfleisch eta Cody, 1995).
|
|
|
Emakumeak gizonezkoak baino hurbilago jarri ohi dira besteengandik, baina norbera besteengandik zer distantziatan jartzen den aztertu ordez, besteaknorberarengandik zer distantziatara jartzen diren aztertzen badugu, hauxe ikustendugu: joera nabarmenena
|
emakumeengandik
gizonezkoengandik baino hurbilagojartzearena da (Kalbfleisch eta Cody, 1995).
|
|
|
Emakumeek gizonek baino usaimen zorrotzagoa dute eskuarki. Arnasarenusainaren bidez bestearen sexua asmatzeko gaitasunari buruzko ikerketa batekerakutsi zuenez,
|
emakumeek
gizonezkoen% 90aren sexua eta emakumeen% 80aren sexua asmatu zuten usaimenaz baliatuz. Gizonek, berriz,% 65aren sexuaasmatu zuten (Vroon, 1999).
|
|
|
Emakumeek oroitzen dituztengertaerak bakardadean, senarren eta anai arreben eta seme alaben heriotzan edotaerbestean kokatzen dituzte; gizonezkoek, berriz, gerraren ondorioetan eta gerraostean, baita txirotasun eta emigrazio garai jakin batean ere. Hausturak edota indarkeriaren esperientziak
|
emakumeentzat
gizonezkoentzat baino une gogoangarriagoak dira. Bi sexuentzat berdin berdinak liratekeen bizipenak honako haueklirateke antropologo honen arabera:
|
|
|
Adituek erabiltzen dituzten zifrei begiratuz, argi dago depresioa eta antsietatea dezentez usuagoak direla
|
emakumeen artean
gizonezkoen artean baino, hainbat arrazoi direla medio.
|
|
|
Kanpoko nahiz barneko presioen aurrean edo ustekabeko egoeren aurrean adi egon eta erreakzionatzeko modua ematen digun erreakzio mota bat da antsietatea, gizakiok oso gurea duguna. Ondo kudeatuz gero, mesederako izan daiteke antsietatea, baina bizitzako uneren batean edo bestean populazioaren bostetik batek (%20 inguruk) jasan ohi duen trastorno hori ia bi aldiz gehiago agertzen da
|
emakumeetan
gizonezkoetan baino. Nola egin aurre antsietateari botikarik gabe?
|
|
|
Guruinak behar adina hormona tiroideo ez duenean gertatzen da hipotiroidismoa. Gehiago erasaten die
|
emakumeei
gizonezkoei baino, eta gure artean biztanleria orokorraren %3 gaitz honek jota dagoela kalkulatzen da.
|
|
|
Guruinak beharrezkoa den baino lan gehiago egiten duenean gertatzen da, eta, horren ondorioz, hormona tiroideo gehiegi jariatzen dira. Aurreko kasuan bezala, dezente usuagoa da
|
emakumeen artean
gizonezkoen artean baino.
|
|
2010
|
|
|
Herrialde bakoitzean izan ditugun ekoizle laguntzaile guztiak emakumeak dira. Atal batzuetan artisten erdia emakumeak dira, eta hango jaialdietako programatzaileen artean eta logistikaz arduratzen direnen artean, gehiago dira
|
emakumeak
gizonezkoak baino.
|
|
|
Nagoreren amak Iruñeko eta Gipuzkoa osoko herritarrek bi urtetan zehar eman dieten babesa eskertu du egin die.
|
Emakumeak
gizonezkoen berdinak gara eta errespetatu behar gaituzte, baina batez ere justizia egon behar da, adierazi du ere.
|
|
|
|
Emakumeek
gizonezkoek baino errenta pertsonala baxuagoa dute EAEn
|
|
|
Emakumeek% 30eko probabilitate gehiago dute gizonezkoek baino gaixotasuna izateko. Bestalde,
|
emakumeengan
gizonezkoengan baino urte gehiago irautendu gaixotasunak, batez beste bi edo hiru urte gehiago. Hala ere, ez da ukatzen gizonen eta emakumeen arteko ezberdintasun biologikoak gertaera horren erantzuleakizan daitezkeenik.
|
|
|
Areago, euskal lexiko jatorraren azterketan oinarrituta (egutegia, familia...) Vinsonek berreraiki nahi zuen hizkuntza prehistoriko horrekin asoziaturiko zibilizazio maila, eta iradoki zuen besteak beste euskaldunen gizarte primitiboa poliandrikoa izan zela: bai, ondo ulertu duzu, artzaintza aurretiko sasoi batean, Vinsonen ustez, euskal
|
emakumeek
gizonezkoez osoturiko haremak edo gobernatuko zituzten. Vinsonen begietarako, dena dela, euskaldunen originaltasun bakar bakarra euren hizkuntza zen, euskara, maileguz lortuak baitziren euskaldunen gainerako elementu kultural guztiak.
|
|
|
Barre egiten dut: irakurri nuen, egunkariek igandeetan ateratzen dituzten gehigarri horietako batean, gizonezkoari asko ardura diola emakumearen fisikoak, baina
|
emakumeari
gizonezkoarenak ez. Barrezka jarraitzen dut.
|
|
2011
|
|
|
Primeran pasatzen dugu».Bestalde, alderdi politiko ugarik iragarria zuten emakumeak eskopetari lanetan aintzat hartzen dituen alardea babestuko zutela, eta Irunen izan ziren hainbat ordezkari politiko. ...ndari Maria Silvestrek, Gipuzkoako Batzar Nagusietako presidente Lohitzune Txarolak, Aralarreko koordinatzaileorde Jon Abrilek eta ezker abertzaleko kide Miren Legorburuk udaletxeko balkoitik ikusi zuten alarde mistoaren erakustaldia.Erakunde publikoek emakumeen parte hartzea bermatzeko eginbeharra dutela oroitarazi zuen Silvestrek, eta gaineratu zuen «ekitaldi publiko eta parte hartzaile honetan
|
emakumeek
gizonezkoen eskubide berberekin parte har dezaten» nahi duela.
|
|
2012
|
|
|
Genero indarkeriaren ondorioz zenbat emakume falta dira munduan?
|
Emakumeok
gizonezkoak horrela erailko bagenitu, Espainiako Estatuan urtero 70 gizon inguru, non egongo ginateke emakumezkoak. Esango ote lukete" erasotzaile gaixoa, bera ere biktima hutsa da"?
|
|
|
Gaur egun, prestakuntza euskara eta gaztelaniaz egiteaz gain, ingelesaren erabilera bultzatzen ari direla zehaztu du Iñaki Goirizelaiak. Ikasketak bukatu dituzten
|
emakumeak
gizonezkoak baino gehiago diren arren, azken horien enplegu tasa altuagoa da? %77, 6 gizonena, %76, 1 emakumeena?, eta langabezia tasa, berriz, txikiagoa? %15, 2 gizonena, %17, 7 emakumeena?. Soldatari dagokionez, gizonek hilean 1.573 euroko lan sari gordina jasotzen dute; andrazkoek, ordea, 1.468 eurokoa.
|
|
|
Ahaztu ezina da denbora luzez, oso luzez? nagusitu zaiola
|
emakumeari
gizonezkoa gure historian; denbora luzez, oso luzez, indar fisikoa izan dela giza iraupenaren balio nagusi; mende luzeak, oso luzeeeak?
|
|
|
a) familia bereko gizon eta emakumeei batera ostatu ematen zaienean salbu,
|
emakumeak
gizonezkoentzat diren lokaletatik ezberdinak diren beste batzuetan egongo dira eta modu zuzenean emakumeen zaintzapean egongo dira;
|
|
|
Elkarrizketatu diren emakumezko udal ordezkari politikoen jarduerarekin gertatzen den bezala, elkarteen jardun zibikoa denbora politiko profesionalaren berezko parametroetan garatzen da. Elkarte bilbean parte hartzen duten
|
emakumeek
gizonezkoen mesedetan sortutako kulturari eta funtzionamendu arauei egin behar diete aurre. Kultura horren arabera, ia denbora osoko denbora eskakizunak (jarduera publikoari dedikatuko denboraren ikusmolde ez arautuaren isla direnak) ez datoz bat, ez familiaeta etxe antolakuntzarekin, ezta emakume gehienen egoerarekin ere.
|
|
|
“Nahiz eta mundu osoan ikerketa askok gaixotasunari buruzko informazioa eman duten, oinarrizko alderdi epidemiologiko deskribatzaile batzuk bateraezinak izan dira”, dio Louis Pasquale ikerketaren egilekideak eta Massachussetseko Begi eta Belarrien Zentroko zuzendariak. Hark azaltzen duenez, “ikerketa horretan ikusi zen
|
emakumeak
gizonezkoak baino zaurgarriagoak direla, ez baita jatorri eskandinaviarreko gaixotasuna, eta bizitoki handia. Massachussetseko Begi eta Belarrien Zentroko, Channing Laborategiko, Brigham and Women ospitaleko eta Michigango Unibertsitateko ikertzaileek arrisku demografiko eta geografikoko faktoreak SXFren garapenarekin nola lotuta dauden argitu nahi izan zuten.
|
|
2013
|
|
|
Apurka apurka ari gara horri denari buelta ematen baina oraindik bidea falta zaigu. Horretan eragin handiagoa izan dute
|
emakumeek
gizonezkoek baino. Nik ez nuke bereizketa hori egingo.
|
|
|
Adibidez, miokardio infartuaren intzidentzia txikiagoa da emakumezkoetan gizonezkoetan baino, eta hilkortasun tasa, aldiz, handiagoa, generoaren arabera, pazienteak erantzun desberdina jasotzen duelako. Espainian agintzen diren psikofarmakoen% 85 ere emakumeei zuzenduta daude, nahiz eta antsietate eta depresio kasuak ez diren
|
emakumeen artean
gizonezkoetan baino horrenbeste aldiz handiagoak. Halaber, prozesu naturalen medikalizazioa askoz ere nabarmenagoa da emakumeen artean gizonen artean baino, dela hilekoari lotuta, dela erditzeari lotuta, dela menopausiari lotuta.
|
|
|
Tesi nagusia, dena den, erraz atzematen da eta hitz gutxitan aurkez daiteke: Joana emakumezko bat da,
|
emakumeok
gizonezkoen mendeko eta, areago, tresna huts izaten ziren garai batean. Ez da harrigarria, beraz, haren aitak (Henrike Albret) eta senarrak (Antonio Bourbon) hura tresna politiko huts gisa baliatzeko egin zituzten saio etengabeak, baina bai da harrigarria Joanak gazte gaztetatik bere nortasuna finkatzeko erakutsi zuen adorea eta kemena:
|
|
|
Bat datoz arrazoi erlijiosoan, arima galtzeko arriskua dakusa gizonezkoak?; elkarrengandik urrutiratzen dira bestean: ohorea eta fama galtzeko arriskuak badarama
|
emakumea
gizonezkoak haragizko maitasunaz gozatzeko egindako gonbitak errefusatzera, saio horietan probetxurik atera ez izana?, heki ezin medra naite?, argudiatzen du gonbidatzaileak.
|
|
|
Frogatuko dut esandakoa, hain zuzen ere, nik atera nituen oposizioak 1987an, orain dela, beraz, 25 urte paseak. Orduan, garai hartan, nire oposizioan ginen emakume bat gizonak baino gehiago, bat gehiago
|
emakumeak
gizonezkoak baino, 87an. Eta momentu honetan, horrelako oposizioetan emakumezkoak dira gehiago, dezente gehiago, gizonezkoak baino.
|
|
|
Bigarren heriotza arrazoia minbizia da (%28, 2), eta hirugarrena, arnas gaixotasunak (%10, 9). Sexuaren arabera, heriotza tasa kardiobaskularrak eragin handiagoa du
|
emakumeengan
gizonezkoetan baino. Heriotzak 275,1 izan ziren 2011n 100.000 emakumeko eta 237,3 100.000 gizoneko urte horretan bertan.
|
|
2014
|
|
|
Adierazpen Aristotelikoekin batera, ikuspuntu honek oinarritu zuen Erdi Aroko hainbat autoreren artean hedatutakosinesmen misogino sakona:
|
emakumeak
gizonezko inperfektuak zirela: «La mujer esmas imperfecta que el hombre por una razon principal, porque es mas fria» (Galeno, 2010:
|
|
|
Emakumezkoari egozten zitzaion izaera natural inperfektuak (bero faltagatik, hezetasunagatik, odola galtzeagatik, etab.) eragina izan zuen bizitzasozialean zuten papera definitzean. Azken finean,
|
emakumea
gizonezko inperfektuedo mutilatua zela defendatzen zuen ikuspuntu aristotelikoa, tradizio galenikoakjasotzen zuen era berean, arrakastatsua izan zen Erdi Aro osoan zehar San Tomasenlanaren bidez (Horowitz, 1976: 184).
|
|
|
Baina, aldi berean, hainbat medikuren ustetan, haren eragin purgagarriaknabariak ziren, Bingeneko Hildegardak, XII. mendean erlijioa eta medikuntzauztartzen zituen zenbait testu idatzi zituen abadesa alemaniarrak, adierazi zueneran. Ideia berberari eutsiz Eloisak Pedro Abelardori bidalitako gutun batean ereadierazi zuen
|
emakumeak
gizonezkoak baino gutxiago mozkortzen zirela, hainzuzen ere hilekoaren bidez sarraigo purgatzen zirelako. Horrenbestez, era batera edobestera formulaturik, ikus dezakegu zein eratan eragiten ziren egitate biologiko edonaturalei buruzko interpretazioak eta generoaren eraikuntza.
|
|
|
Poullan de la Barre idazle frantses feminista ere XVII.mendean zientzia anatomikoak emakumeen eta gizonen artean desberdintasunbereizgarririk aurkitu ez zuelakoan zegoen. Ez zegoen, beraz, inolako arrazoiriksostengatzeko
|
emakumeak
gizonezkoak baino gaitasun gutxiago zituela inongozentzutan. Hala ere, Londa Schiebinger ek (1987) adierazten duen gisara, modernitatearen hasieran zientzialari errenazentistek diferentzia sexualari etagorputzari buruz emandako azalpen berrietan azalpen klasikoetan ageri zirenezaugarri asko mantentzen zituzten.
|
|
|
«Dudarik ez da
|
emakumea
gizonezkoa bezalaxe gizakia dela, baina baieztapen hori abstraktuada. Kontua baita gizaki konkretu oro beti singularki situatua dagoela.
|
|
|
Bilketa hori amaituta, zenbait ondorio atera zuen Maiderrek. Lan munduari dagokionez, esaterako, gehiago dira langabezian dauden
|
emakumeak
gizonezkoak baino. Lanean ari diren emakumeak, bestalde, baldintza kaskarragoetan aritzen dira eta ezkutuko ekonomian ere emakumeak ari dira gehienbat”.Atalez atalAmatasunak emakumeei dakarkien ondorio bat ere azpimarratu du diagnosiak.
|
|
|
Inor ez da jaiotzen emakume, bilakatzen da; baina, bilakaera hori ez da guztiz askea, lehendabiziko urteetatik logika maskulinoaren mendeko baita.
|
Emakumea
gizonezkoek egiten dute, gutxika gutxika, oraindik ere.
|
|
2015
|
|
|
Aztiaren altxorra edo San Ziprianoren liburu handia delakoan sorginkeria ugari eta erremedio onak aipatzen dira bihotz eroriari, eta beste hainbat organo elbarriri, sendabide egokiak emateko: mozoloaren aztikeria
|
emakumeek
gizonezkoak liluratzeko (oheraino garraiatzeko, alegia); maitalea duen gizonezkoa, hutsegiterik gabe, ezkontza bide onera erakartzeko errezeta; gizonezko bat jasateaz asper asper eginda dauden emakumeei euren maitaleaz, senar edo adiskide, libratzeko bide zuzena eta segurua eskaintzen duen errezeta; maitasunerako sua itzali samarra duten emakumeek galdutako bihotz berotasuna berreskuratzeko erremedio paregabea?
|
|
|
Euskal kazetari naizen aldetik beti pentsatu izan nuen erdal kazetaria bezain ona edo hobea izan behar nuela. Beti pentsatu izan dut euskal kazetariak(
|
emakumeek
gizonezkoen artean bezalaxe) erdal kazetariak frogatu behar ez duen profesionaltasuna frogatu beharra duela. Dena den, berriro hariaz jabetuz, gauzek bere garapen denbora behar dute eta guk, gure ezjakintasun handi eta borondate onean, hogei urte aurreratu nahi izan genuen.
|
|
|
Nik ez dut uste oso osoan egia denik aztikeria kontu hori; baina nik neuk ikusi nuena esango dut, abisu gisa, harreman hau izan nahi duten
|
emakumeekin
gizonezkoek kontu izan dezaten, eta sinets dezatela, Jainkoaganako lotsa galtzen baitute (emakumeak gizonezkoak baino gehiago daude behartuak onestasuna gordetzera), haien gauzetan ezertan ere ezin fida daitezkeela; beren borondatea eta deabruak jartzen dien zalekeria aurrera eramatearren, ez baitute ezer begiratzen. Ni kaskarra izan arren, horrelako ezertan ez nintzen erori, eta sekula ere ez nuen nahi gaitz egiterik, ezta, ahal izan banu ere, ez nukeen nahi izango inoren bihotza behartzerik ni maita nintzaten, Jainkoak hortik gorde ninduelako; baina eskutik utziko banindu, bestetan egin ohi nuen gaitza egingo nukeen, nigan ez baitago ezer fidatzekorik.
|
|
|
Nik ez dut uste oso osoan egia denik aztikeria kontu hori; baina nik neuk ikusi nuena esango dut, abisu gisa, harreman hau izan nahi duten emakumeekin gizonezkoek kontu izan dezaten, eta sinets dezatela, Jainkoaganako lotsa galtzen baitute(
|
emakumeak
gizonezkoak baino gehiago daude behartuak onestasuna gordetzera), haien gauzetan ezertan ere ezin fida daitezkeela; beren borondatea eta deabruak jartzen dien zalekeria aurrera eramatearren, ez baitute ezer begiratzen. Ni kaskarra izan arren, horrelako ezertan ez nintzen erori, eta sekula ere ez nuen nahi gaitz egiterik, ezta, ahal izan banu ere, ez nukeen nahi izango inoren bihotza behartzerik ni maita nintzaten, Jainkoak hortik gorde ninduelako; baina eskutik utziko banindu, bestetan egin ohi nuen gaitza egingo nukeen, nigan ez baitago ezer fidatzekorik.
|
|
|
1 taulan ikus daitekeenez zahartze prozesuak, biztanleria instituzio geriatrikoetan, gehiago eragitendu
|
emakumeetan
gizonezkoetan baino.
|
|
|
Kasu honetan, oro har, berdintasunerako joera hautematen da emakume eta gizonen presentziari dagokionez. Gainera, tradizioz emakumeenak izan diren zientzietan, gizarte zientzietan alegia,
|
emakumeak
gizonezkoak baino gehiago dira. Dena den, tradizioz gehiago gizonezkoena izan den ingeniaritza eta teknologien arloan, emakumeen presentziak gizonezkoenak baino txikiagoa izaten jarraitzen du oraindik ere.
|
|
|
Berriz ere poemetan aurkitu dugun irudikapena hemen ere, are eta esplizituago:
|
emakumeak
gizonezkoren baten osagarri dira, edo alaba direlako, edo emazte, edo lehengusina, edo puta. Gizonezkoak dira lanbidea edo generotik aparteko bizitza dutenak.
|
|
|
emakumeek, oro har, konfrontazioa saihesten dutela (Valcárcel, 1997; Dema, 2004; Wiesmann et al., 2008). Esan bezala, gure kasuan ez da horrelakorik ikusi, konfrontazioa bilatzen baitute
|
emakumeek
gizonezkoek baino neurri handiago batean, eta hori laginaren berezko ezaugarriengatik izan daiteke7 Horrekin batera, Hitek (1988) aipatzen du konfrontazioaren bitartez «benetako komunikazioa» bilatzen dutela emakumeek; eta badirudi horrelako zerbait gertatzen dela gure elkarrizketatuen artean. Hala ere, konfrontazio soilak ez du esan nahi status quoa aldatuko denik, horretarako bikotekide biek agertu behar baitute prest eta, kasu honetan, badirudi gizonezkoak uzkurragoak direla.
|
|
|
Horrela, ikusleak ere pertsonaiak nola lantzen diren ikusteko aukera izango du.Zein izango da ikuskizunaren haria. K. S. Poema bana aukeratzeko eskatu nien, gizonezkoek emakume batek idatzitakoa eta
|
emakumeek
gizonezko batek idatzitakoa. Bakoitza iritsi zen berak aukeratutako poemarekin, eta errezitatzen hasi orduko moztu eta hankaz gora jartzen nituen, hasieran, beraiek ez zuten ezertxo ere ulertzen, baina, ikuspuntua aldatu zutenean oso modu naturalean joan da dena, eta poema guzti horien elkarlantzetik sortutakoa da ostiraleko ikuskizuna.
|
|
|
|
Emakumeak
gizonezkoak baino hobeak direla uste duzu?
|
|
2016
|
|
|
Hori gizonon borroka da, baina orain arte ez dugu egin. Guretzat berdintasuna ez da
|
emakumeak
gizonezkoak zeuden tokian jartzea bakarrik, askoz harago joan behar gara. Urrats sendo bat da, bai, baina ez du balio behar beste guztia estaltzeko.
|
|
|
_ Zestoako krosean,
|
emakumeek
gizonezkoek baino hiru kilometro gutxiago egin zituzten.
|
|
|
O Zestoako krosean,
|
emakumeek
gizonezkoek baino hiru kilometro gutxiago egin zituzten.
|
|
|
Gainera, inguruan emakumeak enplegatzen dituen fabrika bakarra da eta, hala, landaguneetako emakumeei lan formala izateko beste inork ematen ez dien aukera eskaintzen die. Gaur egun 600 emakume inguru daude muntatzekatean, enpresa konturatu baitzen
|
emakumeak
gizonezko lankideak baino arduratsuagoak eta zehatzagoak direla. Halako industrietan haurrak lanean izatearekin lotutako arazo guztien ondoren, gaur egun nahitaezkoa da langileek hamabost urte baino gehiago izatea.
|
|
|
Irudia: American Commission of Women elkartea Bidegabeko eta justifikaziorik gabeko soldata aldea Espainian, soldata aldea Europako batez bestekoa baino hiru puntu handiagoa da, eta% 19,3koa da Aukera berdinekin jaiotzen bagara ere, eta gainera
|
emakumeek
gizonezkoen kualifikazio berdinak edo hobeak badituzte ere, emaitza %16, 3ko soldata tartea da Europar Batasunean, eta horrek esan nahi du emakumeek doan lan egiten dutela urtean 58 egunetan, Europako Batzordearen (EE) datuen arabera. Espainiaren kasuan, distantzia hori are handiagoa da, batez besteko hori hiru puntutan gainditzen baitu, eta% 19,3an kokatzen da.
|
|
|
|
Emakumeak
gizonezkoentzat bizi dira. Kalean tapa tapa eginda joatzen dira, gizonezkoei ezin baitie asaldatu.
|
|
2017
|
|
|
bata, elkarrizketak, eta ez pertsonak, direla analisi unitatea (nahiz eta elkarrizketetako partaideen kopurua ere jasotzen den neurketetan); eta, bestea, inkestetan ez bezala, emaitza ez dagoela ikerketa objektuaren, hau da, ikertuak diren pertsonen subjektibotasunaren menpe, eta horrek balio handia du emaitzen fidagarritasunari begira. halaber, behaketa horietan, elkarrizketetako hizkuntzaz gain, bestelako informazioa ere jasotzen da, hala nola solaskideen adina, sexua, kopurua eta haurren presentzia. hona ikerketaren emaitzetatik ateratako ondorio nagusiak, gain gainetik: euskal herrian euskararen kale erabilera %12, 6koa izan zen 2016an, nahiz eta eremu batetik bestera alde handiak egon (adibidez, gipuzkoan %31, 2koa da); oro har, zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta erabilera altuagoa; adinekoetan izan ezik,
|
emakumeek
gizonezkoek baino gehiago erabiltzen dute euskara kalean; eta umeen presentziak eragin handia du erabileran, haurrekin nabarmen egiten duelarik gora.3
|
|
|
Kontratu sozial eta sexual berri horren arabera, hesitutako lurren ordezko bihurtu ziren
|
emakumeak
gizonezko langileentzat, bai haien oinarrizko erreprodukzio bide ere, eta edonork nahieran bere egin eta erabil zitzakeen herri ondasun. Emakumeen, besterentze primitibo?
|
|
|
Emakumearen eta metatze primitiboaren historia labur honetan argi erakutsi denez, kapitalismoa garatzeko ezinbestekoa izan zen
|
emakumeak
gizonezko langileen zerbitzura jarriko zituen ordena patriarkal berri bat eratzea.
|
|
|
– Baina, nola sar daiteke
|
emakumea
gizonezkoen komunean? –galdetu nuen.
|
|
|
Agiraka agertu zitzaien
|
emakumea
gizonezko haietako zeinen senidea zen galdetu nion Mireni, baina honek ez zekien, ez omen zegoen erredakzioan egun hartan; ez zekien haren saminaren arrazoia zein zen ere.
|
|
|
Eta emakume transexualon egoera gizonena baino zailagoa da. Alde batetik, orokorrean ere hala delako,
|
emakumeek
gizonezkoek baino zailtasun gehiago izaten dituzte; eta bestetik, emakumeoi gehiago igartzen zaigulako transexualak garela. Testosteronak gure gorputzean urtetan egindako aldaketek ez dute atzera bueltarik.
|
|
|
Ezinbestean aipatu behar da soldata arrakala. 2016ko datuen arabera, Hego Euskal Herriko
|
emakumeek
gizonezkoek baino 7.700 euro gutxiago irabazten zituzten urtean. tartean handitu egin zen batzuen eta besteen arteko aldea.
|
|
|
Bi bider ohikoagoa da depresio diagnosia
|
emakumeetan
gizonezkoetan baino, eta ondorioz, baitafarmako antidepresiboen erabilera ere. Hala ere, estresarekin lotutako nahasteen eta haientratamenduaren inguruko ikerketa gehienak animalia arretan egiten dira, eta ikerketetako emaitzakgizon nahiz emakumeetara orokortu gero.
|
|
|
Horrelakoek genero estereotipoak aldatzeko dauden zailtasunez ohartarazten gaituzte (Heilman, 2001). Hirugarrenik,
|
emakumeek
gizonezkoek bizi ez duten kontziliazio eta ordutegien arazoari aurre egin behar izaten baitiote (Martin, 2005). Azkenik, promozio profesionalari begira, gidariak inspektore bilaka daitezkeela aintzat harturik, egun oraindik ez delako emakume bat bera ere erdi mailako postuetara iritsi.
|
|
|
“Garrantzitsua da
|
emakumeok
gizonezkoek okupatu izan dituzten postuak hartzen joatea”
|
|
|
Debabarreneko eta Debagoieneko eskualdeek elkarlanean abiarazi duten proiektuaren helburua da enplegu eta preskuntza arloko zerbitzu eta baliabide ezberdinen arteko sarea osatzea gizarte bazterketa edota arrisku egoeran dauden pertsonei gizarteratzen laguntzeko. Debabarrenean %12, 21ekoa da langabezia tasa, eta
|
emakumeena
gizonezkoa baino sei puntu handiagoa da.
|
|
2018
|
|
|
Gorputz periferiko horiek ez dira linealtasuna oinarri duen sisteman txertatzen. Gainera, bien iritziz, XX. mendeko 70eko hamarkadako iraultza feministatik hasita berdintasuna aldarrikatu eta
|
emakumea
gizonezkoa bezain indartsua zela erakutsi nahi izan da. Zabaleta eta Dominguezentzat ezin da zalantzan jarri indartsu izatearena, baina ikuspegi ziklikoak, zaurgarritasunak eta gorputz hauskorrek ez dute lekurik ideia horren baitan.
|
|
|
|
Emakumeok
gizonezkoek baino gehiago sufritu dugu. Galdu ditugu senarrak, seme alabak, etxeak... dena.
|
|
|
Luis Alberto" Amatiño" Aranberri-k, 2004 urtean argitaratutako testu batean, eta Joxe Azurmendi-ren 1964an esandako hitzak aintzat harturik, emakumeari ispilu zaletasuna sortze beretik zetorkiola zioen. Horren ondorioz,
|
emakumeak
gizonezkoak baino errazago islatuko zituela gizartean indarrean dauden baloreak ondorioztatzen zuen Aranberrik, neskak garaiko termometroa bilakatuz.
|
|
|
• 2016ko kale neurketak13 adierazten duenez, euskararen kale erabilerak bost puntu egin du gora Zumaian azken bost urteotan. Kalean entzundako hamar elkarrizketatik ia sei(% 57,8) izan dira euskaraz;
|
emakumeek
gizonezkoek baino gehiago erabiltzen dute, eta Poligonoan gehiago hitz egiten da herrigunean baino. Duela bost urte ikusitako joerari eutsiz, 14 eta 25 urte arteko gazteak dira euskara gehien erabiltzen dutenak(% 79,7), eta goranzko joera nabarmenarekin aurreko inkestekin alderatuta (2006an% 64,9 zen).
|
|
|
Era honetara, urteetan Azurmendik aipatzen duen" ispilu zaletasunaren" eta emakumeek hizkuntza aldatzeko duten joeraren azalpen gisara," prestigioaren" teoria ageri zaigu. Hau da, gurean zein atzerrian sarri esan izan da,
|
emakumeek
gizonezkoek baino errazago islatzen dituztela gizartean indarrean eta prestigioa duten baloreak. Baina Hernández eta Altunak (2017:
|
|
|
Bi bider ohikoagoa da depresioaren diagnosia
|
emakumeengan
gizonezkoetan baino, eta, ondorioz, baita farmako antidepresiboen erabilera ere. Hala ere, estresarekin lotutako nahasteen eta haien tratamenduaren inguruko ikerketa gehienak animalia arretan egiten dira, eta ikerketetako emaitzak gizon nahiz emakumeetara orokortzen dira gero.
|
|
|
Denborarekin, hormonen eragina gutxitu egiten da, eta erotu egiten dira erotu ahala. Eta hori ohikoagoa da
|
emakumeetan
gizonezkoetan baino, ‘Sexual and Relationship Therapy’ saioan argitaratutako ikerketa baten arabera. Hemen jolastu, berritu eta gauza berriak probatu behar ditugu.
|
|
2019
|
|
|
Europako aurrekontuen zati dezenteko bat nekazaritzak eramaten du, eta pertsonen %20ak jasotzen du diruaren %80a; emakumeok laguntzen %32a jasotzen dugu, eta gizonek %68a. Pertsonako kobratzen den batez besteko kopurua kontuan izanez gero
|
emakumeek
gizonezkoek baino %55 gutxiago kobratzen dute. Eta hau, batez ere, gure nekazaritza ereduagatik ematen da.
|
|
|
Eta azken batean, hori nahiko genuke, ezta? Maite gaituen pertsonak gugan sinestea[...] Eta nire ustez,
|
emakumeak
gizonezkook baino hobe daki arrazoiari baino ahots horri entzuten" (Iparragirre 2001).
|