|
2000
|
|
|
Gai arturikoak Narrazioak liburuaren hurrengo ipuin kolekzioetan ere agertzen dira, eta liburu honetan tematika ezagunaren eta protagonista literario legendario horien inguruko gertaerak testuinguru gisa erabiltzen ditu une eta egoera partikularrak aurkezteko. Poesiaz
|
hitz
egiterakoan aipatu dugun metaliteraturaren erabileraren adibiderik egokiena bilakatzen dira, ez baitu egileak gai arturikoen bertsioak eginez giro heroikoak berreraikitzeko asmorik, berez aurkako zentzuan erabilita daude. Jose Luis Mendozak (Pamiela," En el principio fue el mito", 9.or.) narrazio arturiko hauen erabileraz idatzi zuen moduan:
|
|
|
Aurreko bi ipuin bildumak bezala, hamar narrazioz osaturik dago. Hamargarrena bere ipuingintzaren inguruko testu bat da eta, dagoeneko aipatu dugunez, idazle apokrifo baten obra hipotetiko baten bidez
|
hitz
egiten du. Sarrionandiak liburu honetan bildu dituen ipuinek zerikusi tematikoa badute aurreko bi ipuin bildumetakoekin:
|
|
|
Eta gramatika eta literaturaren arteko dialektika zuzenean, transgresioa eta araua arteko gatazkan bera dabil agintari.
|
Hitz
Osteak eta Lerro Armadak bere menpe ditu."
|
|
|
Narratzaileek gehienetan hirugarren pertsonan
|
hitz
egiten dute, eta narratzailea ipuinetik at dago liburuetako ipuin gehienetan. Gutxiago dira lehen pertsona eta 3 pertsona nahasirik erabiltzen dituztenak, narratzailea ipuinaren barruan sartzen delarik," Sonbreilu baten historia" n bezala.
|
|
|
Egoerak bere zertzelada adierazgarrienetan azaltzen ditu, eszenifikatu egiten ditu eta elkarrizketak ere labur laburrak izaten dira.
|
Hitz
justukoa eta lakonikoa da pertsonaien mintzaira, narrazio Borges zaleei dagokien moduan, baina egileak metafora eta sinboloen erabileraz hedatzen ditu, prosalan horietan mintzaira poetikoari hurbilduz. Horrela egoera horien dimentsioak eta atmosferak sortzen dituelarik, sarritan izialdura, malenkonia edo nostalgia sakonak eragin arren, irakurlearentzat beti hausnarketarako bidea bilakatzen dira.
|
|
|
Azkorbebeitia 65 or.) eta hiru ardatzetan finkatzen dituzte prosa horren ezaugarriak: metaliteraturaren praktika, poesiatik oso hurbil dagoen prosa hizkera eta hirugarrenik, istorioak ez denboran ez lekuan (kronotopo indeterminatuan, beste
|
hitzetan
) kokatzeko joera.
|
|
|
Idazlearen estiloa da kritiko guztiek gauza guztien gainetik azpimarratzen dutena; denen iritziz, Sarrionandiak estilo dotore eta propioa du oretua. Aingeru Epaltzaren
|
hitzetan
esateko," idazketa dotore nahastezina": " Lilura, haren orrialdeek ageri duten kosmopolitismoak.
|
|
|
Sarrionandiaren literaturaz
|
hitz
egiterakoan" metaliteratura" da kritiko guztien ahotan entzuten dena. Alegia, Sarrionandiaren ipuinak idazle edo tradizio batetik datozen argumentuez, pertsonaiaz eta egoerez baliatzen dira ahots propio batez" bestelako" errealitate edo egoera baten lekukotza emateko.
|
|
|
Ez da mintzatzen bere buruaz, ez du balore unibertsaltzat hartzen bere bizitza pribatua, bere intimitatea.
|
Hitz
batean esateko, ez da erromantiko bat, eta ez da erori, mugimendu haren epigonoak bezala, idazleak exhibiziolari eta irakurleak voyeur huts bihurtzen dituen literatura baten tentazioan. Are gehiago:
|
|
|
Are gehiago: Eliot, Faulkner, Chamisso eta beste hainbaten barrena
|
hitz
egiten digu, idazten du, eta horrela, ispiluz ispilu, bere Ni propiala non dagoen jakin ez genezakeela uzten gaitu." (140 or.)
|
|
|
Sarrionandiaren obretako giroari deserrotzearen erbestea eta nostalgiaren lanbroa darie, surrealismoaren, ironiaren eta paradoxa absurduaren herdoila itsatsi zaie bere
|
hitzei
. Lehenengo liburuetatik hona zeregin literarioaren izaera eta funtzioari buruzko etengabeko itaunean, ziurtasuna, zabaltasuna eta irizpide propioa mamitzen joan da berarengan.
|
|
|
Poemak liburuan zertarako bat ere nabarmentzen du, erabakia du saiatzea: "... ekin dezagun harik eta gure aberri eta/ sasoiaren tankerako
|
hitzak
aurkitu arte..." (Nuyi illa, 108 or.). Izan ere, sasoi makaletan ere poetek," gau sagaratuan lur batetik bestera aldarrai dabiltzan" Hölderlin en poeta horiek, badute zer esanik eta zer eginik. Poesian bezala prosan ere zeregin horri lotzen zaio beti, aberriari eta garaiari doitasunez dagokion hitza bilatzeari poesiaren giltza ttipiaz, edota eguratsa arteztasunez besarkatzeari gilletak bezalako aizto txipiez.
|
|
|
"... ekin dezagun harik eta gure aberri eta/ sasoiaren tankerako hitzak aurkitu arte..." (Nuyi illa, 108 or.). Izan ere, sasoi makaletan ere poetek," gau sagaratuan lur batetik bestera aldarrai dabiltzan" Hölderlin en poeta horiek, badute zer esanik eta zer eginik. Poesian bezala prosan ere zeregin horri lotzen zaio beti, aberriari eta garaiari doitasunez dagokion
|
hitza
bilatzeari poesiaren giltza ttipiaz, edota eguratsa arteztasunez besarkatzeari gilletak bezalako aizto txipiez.
|
|
|
Lehenengoaren ustez, jadanik Ez gara gure baitakoak liburuan teorikoki garaturikoaren alderdi praktikoa da prosa zati txikiez osaturiko liburu hau.
|
Hitz
joko paradoxikoa hautatu du egileak izenburutzat, berez XVII. mendeko euskal idazle baten liburutik harturiko atsotitza dena. Lopez Gasenik dioenez, istorio guztietan zehar noizbehinka errepikaturik agertzen da esaera hau" batasun ia erlijiosoa ematen diolarik liburu osoari".
|
|
|
Alegia, Orhi aldean izana dela eta han berorik ez zuela ikusirik, bere habiara itzulia dela. Gerardo Markuletaren ustez, ordea, izenburuaren jatorria hori bada ere, izenburuan esaldiak beste esanahi bat hartzen du,
|
hitz
jolasa eginez, erbesteratuen paradoxa adieraziz, han egonik ere hemen daudela nolabait.
|
|
|
|
Hitzen
ondoeza (Txalaparta, Tafalla, 1997). Atal honetan aipatzen ari diren genero aldetik sailkagaitz gertatzen direnen artean berriena dugun hau hiztegi baten modura eratua dago eta tankera ezberdineko osagaiez taiutua.
|
|
|
Liburua egiterakoan egileak
|
hitzak
aintzat hartzeko premia sentitzen duela dio, oraindik munduko gauzak izenda daitezkeela sinesteko. Izan ere Sarrionandiak liburu honen xede eta ilusio handia zera omen du egileak berak dioenez:
|
|
|
Joan San Martinek (Egan, 1984, 3, 156 or.) honela definitu zuen: "
|
hitz
laxozkoa, sekuentziaz osatzen da, gogoetazko bakarrizketatik zeldatik zeldarako elkarrizketak eta, tarteka, eskuetan duen liburu bakarraz mintzatuko da, Shakespeareren Hamlet, bertako pertsonaiak solas partaide direla. Presondegiko giroa dakar, abertzale iraultzaile batzuen inguruan.
|
|
|
Beharbada Narrazioak liburu honexen izenburua da Sarrionandiaren liburuen izenburuen artean sinpleena, beste guztiak interpretazioa behar duten sintagmak izan dira edo azalpena eskatzen duten
|
hitz
multzoak, baina kasu honetan, agian, sinpletasunak omenaldi bat du barnean. Agian Jorge Luis Borgesen ipuinen bilduma baten Narraciones (Cátedra 1980) edizioaren izen bera darama Joseba Sarrionandiaren Narrazioak liburu honek.
|
|
|
Lehen zatia,
|
hitz
lauz egindako zigor ziega bateko prosazko kronika modukoa da, bigarrena aldiz, zatika eginiko poema luze bat da eta hurrengo hitz hauez aurkezten dute hitzaurrean: " Eguberri amarauna delako idazlana, berriz, 1982 eta 1983 arteko Eguberrietan eginikoa da.
|
|
|
Lehen zatia, hitz lauz egindako zigor ziega bateko prosazko kronika modukoa da, bigarrena aldiz, zatika eginiko poema luze bat da eta hurrengo
|
hitz
hauez aurkezten dute hitzaurrean: " Eguberri amarauna delako idazlana, berriz, 1982 eta 1983 arteko Eguberrietan eginikoa da.
|
|
|
Iñaki Iñurrietak ere(" Marinel zaharrak", Habe, 1988, 128.al., 29 or.) eboluzio hortaz
|
hitz
egiten du Habeko iruzkinean: Sarrionandia ETAko militantea, alde batetik, baina bestetik" poeta eskisitoa, zaila, minoritarioa" zela eta binomio horren tentsioa ez zela nabari lehen poema liburuan, ez, harrigarria bada ere, Ni ez naiz hemengoa 1985ko saiakeretan ere:
|
|
|
Oraingo boza" berea" dela esaten du Iñaki Aldekoak, eta ez lehen liburuko poemetakoa bezalakoa. " Ahots desengainatu eta gogorragoa da, badaki ahots honek zintzo eutsi behar diela bizitza eta memoriari; ezin diola, bere bakardadean, aberri berriak irakur literatura imajinatzeari ekin, zeren ezinbestez, bere nortasunaz eta bere borrokaz,
|
hitz
batez, bere aberriaz ahaztuko baita." (8 or.)
|
|
|
Liburu honi buruzko komentariogileek (Jose Mari Iturraldek epilogoan, G. Markuletak...) liburuaren garraztasuna azpimarratu dute etengabe," baltza, latza eta garratza" da, Markuletaren artikuluaren izenburuko
|
hitzak
erabiliz (El Diario Vasco, Zabalik,, 3 or.). Egile honek garraztasun hori kartzelako esperientziaren isla" zuzenegia" izateari egozten diotela aurreratzen du.
|
|
|
Garrantzitsuena da ordea 1995ean baduela xede heldu eta jakin bat: "... ekin dezagun harik eta gure aberri eta/ sasoiaren tankerako
|
hitzak
aurkitu arte..." (Nuyi illa, 108 or.)
|
|
|
Zalantzarik gabe ipuingintzaren arloan arrakasta ezagutu du egileak, kritikaren nahiz irakurleen onespenaz. Horretaz gain" Saiakera eta entsegu" izen orokorraren pean aipatuko ditugu bestalde, Ni ez naiz hemengoa (1985) liburuaz gainera, Marginalia (1988), Ez gara gure baitakoak (1989) Izeba Mariasunen ipuinak (1989), Ainhoari gutunak (1990) eta
|
Hitzen
ondoeza (1997) liburuak.
|
|
|
Saio, saiakera eta literatur entsegu materialez osaturiko liburu hauen artean aipatzen dira honako liburu hauek: Ni ez naiz hemengoa (1985), Marginalia, edo Ez gara gure baitakoak (1989), Izeba Mariasunen ipuinak (1989), Ainhoari gutunak (1990) eta
|
Hitzen
ondoeza (1997).
|
|
|
Sarrionandiarengana ere heltzen da Verlainez geroztiko agindua: musikalitatea oroz gainetik, esatea merezi duen eta poesiari iradokior zaion horrek belarriari ere atsegin eman behar dio, eta horretarako
|
hitzen
hotsaren, perfilen eta adieren armoniak gidaturik osatzen du poetak bere mintzaira hain karakterisitiko hori.
|
|
|
Aberatsa da teknika arlo honetan: badira poema narratiboak, badira sentimentalak, nostalgia bilatzen dutenak, ideien elkarkidetasunean oinarrituak (20 or.) akumulazioz jokatzen dutenak,
|
hitz
jokoan oinarriturikoak edo kopla zaharren teknika erabiltzen dutenak. Teknikaren aberastasun honek frogatzen du, nahitaez, idazteko erabili den pausa eta kontua." (137 or.)
|
|
|
|
Hitzen
ondoeza. Txalaparta, Tafalla, 1997.
|
|
|
Espazialitate postmodernoaren kontzeptu horrekin lotuta dago bidaiaren metafora Uriberen
|
hitzetan
, eta bidaiaren gaia aldiz, aurreko liburuei buruz hitz egiterakoan etengabe aipaturiko irudia izan da, eta exilioa den bidaiarena da beharbada liburu honetan hartzen duen funtsezko tornua, Han izanik hemen naiz liburuari jarraiki. Azkorbebeitiak ere" bizitza erbestea da" zitatzen du eta bat dator J.L. Otamendirekin(" Nora itzuli?, Argia, 1996, 1.566, 96 II)", esatean poesia liburu honetan" erbesteak kategoria sinbolikoa eta metafisikoa hartzen duela." (J.S.
|
|
|
Espazialitate postmodernoaren kontzeptu horrekin lotuta dago bidaiaren metafora Uriberen hitzetan, eta bidaiaren gaia aldiz, aurreko liburuei buruz
|
hitz
egiterakoan etengabe aipaturiko irudia izan da, eta exilioa den bidaiarena da beharbada liburu honetan hartzen duen funtsezko tornua, Han izanik hemen naiz liburuari jarraiki. Azkorbebeitiak ere" bizitza erbestea da" zitatzen du eta bat dator J.L. Otamendirekin(" Nora itzuli?, Argia, 1996, 1.566, 96 II)", esatean poesia liburu honetan" erbesteak kategoria sinbolikoa eta metafisikoa hartzen duela." (J.S.
|
|
|
Hau da, batik bat istorioaren gorabeherak hobeki ulertzeko beharrezkoa dugun informazioa azaltzen zaigu. Oro har, kontalariak hirugarren pertsonan
|
hitz
egiten duela esan dugun arren, oroitzapenen berri ematean narratzaile intradiegetikora igarotzen da. Izan ere, bi plano bereizten baitira:
|
|
|
narratzaile estradiegetikoak bi maitaleen oraineko harremana narratzen digu; eta narratzaile intradiegetikoak iraganeko gertaeren berri ematen digu. Narratzaile intradiegetiko honek gertaeretan parte hartzen du, Andoni bera da, eta narratario intradiegetikoari zuzentzen dizkio bere
|
hitzak
, hau da, istorioaren protagonista bati: Amaiari.
|
|
|
Oro har, pertsonaia ezberdinen berri eman ahal izateko narratzaile orojakilea aurki badezakegu ere, batzuetan, bere iraganeko pasarte batzuen berri ematerakoan, Pedro pertsonaiak hartuko du
|
hitza
lehen pertsonan. Honela, bi maila narratibo bereiz daitezke:
|
|
|
Egoera berri honen aurreko amaren sentipenak islatu nahi dizkigu idazleak. Idazlearen beraren
|
hitzetan
" emakumearen sentimendu unibertsala nahi izan dut isladatu, ama baten ikuspegitik." (Zabala, Juan Luis: Egunkaria XI) Hortaz, erakunde armatuaren inguruko aipamenak, batez ere, egoera horien aurreko amaren jarrera azaleratzeko baino ez ditu aipatzen.
|
|
|
" Ekintza baino gehiago nahiz aktibismoari loturiko ekintzak ez falta bertan (gertakariak baino harantzago) sor daitezkeen erreakzioak, andana intimoen ikuspegia eskaintzen digu, gehienbat." (Egan 50) Bestalde, Alvaro margolaria denez, askotan marrazkiek beteko dute bere gogoeten gidari lana. Hala ere, eleberri honetan barnekoitasunak duen garrantzia azpimarratzeko egokia iruditu zaigu Luis Mari Mujikaren
|
hitzok
bertaratzea:
|
|
|
Izendapen hauen bidez, liburuaren hasieran azpimarratzen duen ideiari erreferentzia egiten dio: hasierako aipu batean,
|
hitzak
eta izenak zerbaiti eusteko beharraren ondorioz ezartzen ditugula aipatzen du. Hots, desorekaturikoa orekatzeko asmoarekin sortzen ditugun antolaketak direla.
|
|
|
Perpaus laburrak, eskematikoak, baina indartsuak.
|
Hitz
joko ugari ere erabiltzeko joera erakutsi du. Gainera, han hemenka irudiz osaturiko poema modura antolaturiko zatiak oso iradokitzaileak dira.
|
|
|
Gainera, beste idazle, musikari, margolari, e.a.en erreferentziak etengabeak dira. Batzuk aipatzeko asmoz, Olaziregiren
|
hitzak
jasotzea egokia iruditu zaigu:
|
|
|
Baliabide literario moduan erabili du, gainera, oraingoan behartu gabeko etorri hori, harantzago eramanez
|
hitz
jarioaren iturria, protagonista nagusiaren (Teresa) pentsamenduak ahalik eta modu natural eta egiazkoagoan eskaini ahal izateko irakurleari." Izan ere, gogoeta jarioak" ez du hizkera kargaturik onartzen, pedantekerian ez erortzearren. Narrazioaren pultsu bizkorrak plano aldaketak jostun gisa harilkatzera behartu du idazlea, eta ez da makal ibili.
|
|
|
Baina, batzuetan fikzio horri egiantzekotasuna erantsi nahiz errealitateko munduko elementuei erreferentzia zuzena egiten zaie. Hartara, sinesgarritasuna eta egiantzekotasuna helburu duten eleberriak izango ditugu hizpide errealismoaz9
|
hitz
egitean. Hots, errealitatearen ahalik eta imitaziorik leialena egiteko asmoa erakutsi dutenak.
|
|
|
nola eutsi egoera latzei, espetxe barneko bizitzaren antolaketaren beharra, lagunen arteko harremanak,... Hona hemen egilearen
|
hitzak
:
|
|
|
Hor dago erreferentzia nagusia: nola kontatu(
|
hitz
eginez), hala idatzi. (Egunkaria)
|
|
|
Hortaz, ipuin hauetan aurreko bildumako ipuinen ezaugarri bertsuak aurki daitezke. " Ipuinek badute gu harritzeko gaitasuna, darabilten umore beltza dela eta (zenbait kasutan makabroa ere badena), fantasiaren eta errealitatearen arteko mugan baitaude, bukaerako ustekabeak harritzen gaituelako." (Egunkaria VII) Ondorioz, aurreko bildumari buruz esanikoa bilduma honi buruz
|
hitz
egiteko ere erabil dezakegu.
|
|
|
Narratzailea, oro har, Paddy deituriko narratzaile autodiegetikoa dugu. Hala ere, batzuetan beste pertsonaiek hartuko dute
|
hitza
, narratzaile metadiegetikoari bidea zabalduz. Are gehiago, beste zenbaitetan Paddyk berak beste pertsonaia baten gorabeherak kontatzen dizkigu, bera bigarren mailako pertsonaia izatera igaroz.
|
|
|
Era honetan, kritikaren aurka eta bere idazteko moduaren aldeko aldarrikapena egingo du. Gainera, azken ipuinean pertsonaiek izenburuez nahiz idazleaz
|
hitz
egingo dute. Hortaz, metaliteraturaz gain hainbat iruzkin metanarratibo ere aurki ditzakegu hainbat pasartetan.
|
|
|
" Idazkera laua da, hau da, gauzak modu errealean daude idatzita. Era berean, idazkera sutsua da, pasioa agertzen dute
|
hitzek
." (Egunkaria XI) Gainera, elkarrizketa biziak eta kaleko hizkera darabiltza narrazioaren erritmoa bizkortzeko.
|
|
|
Liburuak,, absurdoaren bandako idazle andana badakar ere gogora, xedearen aitormen honek Mallarmé oroitarazten du: " Poemak ez dira ideiekin osatzen,
|
hitzekin
baizik". " Je suis un syntaxier", definitu zuen bere burua Herodiasen egileak.
|
|
|
" Je suis un syntaxier", definitu zuen bere burua Herodiasen egileak. Idazle baten mailu eta ingude
|
hitza
izaki, hitz horren zerbitzutara, sentimenduen eta estadu animikoen esanetara baino, jarri behar luke bide horri ekin nahi liokeen idazleak. Zerbitzu hori korrekzioa eta dotorezia bera baino harantzago doa Unzuetari ukatu ezin zaizkionak hitza bilakatzeraino atmosferaren habe eta sostengu bakar.
|
|
|
" Je suis un syntaxier", definitu zuen bere burua Herodiasen egileak. Idazle baten mailu eta ingude hitza izaki,
|
hitz
horren zerbitzutara, sentimenduen eta estadu animikoen esanetara baino, jarri behar luke bide horri ekin nahi liokeen idazleak. Zerbitzu hori korrekzioa eta dotorezia bera baino harantzago doa Unzuetari ukatu ezin zaizkionak hitza bilakatzeraino atmosferaren habe eta sostengu bakar.
|
|
|
Idazle baten mailu eta ingude hitza izaki, hitz horren zerbitzutara, sentimenduen eta estadu animikoen esanetara baino, jarri behar luke bide horri ekin nahi liokeen idazleak. Zerbitzu hori korrekzioa eta dotorezia bera baino harantzago doa Unzuetari ukatu ezin zaizkionak
|
hitza
bilakatzeraino atmosferaren habe eta sostengu bakar. (Lertxundi, Anjel:
|
|
|
metaforak, irudiak,... Era berean, umorea eta ironia darie Canoren
|
hitzei
. Idazleak berak elkarrizketa batean adierazi zuen bezala, idazlanetan askotan iristen den lekua absurdua da (Ubeda, Joxi:
|
|
|
Batzuetan oso ipuin motzak eskaini dizkigu, eta beste batzuetan bere eleberrigintzaren ildoko ipuinak osatu ditu. Azken hauetan bere eleberrigintzari buruz
|
hitz
egitean aipaturiko ezaugarriak aurki ditzakegu.
|
|
|
Honela, hiriko giro honetan bizitzako hainbat egoera irudikatzen zaizkigu. Bestalde, egilearen beraren
|
hitzetan
," hiriaren interpretazio askotan gauzatzen dira istorioak." (Egunkaria VI) Haatik, Agurtzane Aiestaran ez da iritzi berekoa: " Estilo aldetik loturarik badute ere, ez da elkarren arteko giro komunik sumatzen eta, ondorioz, banaka batzuek baino ez dute irakurlearen arreta bizten." (Habe 295)
|
|
|
Hona hemen Cilleroren narrazioetan aurki daitezkeen ipuin mota hauetako zenbait ezaugarri: espazio eta denboraren zehazgabetasuna; izenburuek askotan narrazioaren muinera heltzeko giltza eskaintzen digute;
|
hitz
gutxitan gauza ugari esan nahi direnez, konnotazioa gailentzen da; umorea eta ironiaren erabilera; beste genero batzuen parodiak egitea; eta azkenik, hauen amaieran arreta berezia jarri ohi da, ezustea edo ezaguna denaren itxuraldaketa bilatuz.
|
|
|
Narratzaileak berak irakurlearekin
|
hitz
egiten du askotan, narratzearen ekintzari buruz mintzatzen delarik. Izan ere, bilduma honen lehen ipuinean narratzailea irakurle jakin bati zuzentzen zaio, narratario jakin bati:
|
|
|
Reno, Hollywood,... Honela, Hollywood eta biok izenburuan, biok
|
hitzaren atzean
Euskal Herriari eginiko erreferentzia aurki genezake.
|
|
|
Bere poesiazko lanagatik ezaguna genuen Jose Luis Otamendik, poesiatik oso urrun ez dauden hogei ipuin eskaini dizkigu liburu honetan. Otamendiren
|
hitzetan
," poesiatik gertuago daude intentsitate kolpe bakarrekoak direlako." (Deia)
|
|
|
(El Diario Vasco IX) Gainera, amodioaren inguruko kontuetan bikoteen arteko gaizki ulertzeak, korapiloak eta ezin ulertuak kontatzen dira. Iturberen ipuingintzaren ildotik jo du, hortaz, ez baitigu amodioaren irudi idealizaturik eskainiko;" eguneroko bizitzaren briztarak islatzen saiatu da egilea, moralkeriarik gabe, irakurleak
|
hitzen
benetako esanahia aukera dezan." (Egunkaria III)
|
|
|
Bai gaiz bai estiloz, Euskal Herrian egin izan den ipuingintzatik urrundua," bihotzaren pozaldi bakanen eta larrialdi ugariren gaineko hamaika ipuin" dira egilearen
|
hitzetan
, jende arruntaren maitasun nahi, sexu irrika eta bakardade behartuari buruzko maisu lan gazi gozoa. Idazketa lau eta minimalista batean, doinu mantsoan, erretratu soziologikoa egiten duten albo istorioz inguraturik, oso atzean uzten du Non dago Stalin?
|
|
|
Edorta Jimenezek dioen bezala," inor gutxi salbatzen da, narratzailearen
|
hitzak
bisturiarena egiten bait du, trebetasunez pertsonaien perfiletan, prosa bera, beti beti borobiltzea lortzen ez badu ere." (Egunkaria XII) Beraz, Montoiak ironia erabiltzen du harreman hauen berri emateko.
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, ipuin gehienetan pertsonaiek lehen pertsonan
|
hitz
egiten digute. Gainera, pertsonaia hauek bere barne sentimenduetan murgilduko gaituzte, bere zalantzak, beldurrak, itxaropenak, desirak,... adieraziz.
|
|
|
Alberti. Gainera, ipuin honen amaieran ere narratzaileak irakurleari zuzenean
|
hitz
egingo dio. Bigarren ipuinean ere eskutitzen bidez maila intradiegetikoa erabiliko du.
|
|
|
Bestalde, Rakel Beaumont ipuinean agertzen diren pertsonaia bikien erabilpena Bernardo Atxagaren Obabakoak (1988) ipuin bilduman kaleraturiko Margarete Heinrich ipuina dakarkigu gogora. Ipuin honetaz ari delarik, Mari Jose Olaziregiren
|
hitzak
aipatzea egokia iruditu zaigu:
|
|
|
Desioen hiri hau eraikitzeko Rikartek" estilo erraza eta eraginkorra" hautatu du: " Nere kezketako bat izan da
|
hitzak
soberan ez izatea, esaldi, hitz eta narrazio egokiak erabiltzea". (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII) Gure ustetan, baita lortu ere.
|
|
|
Desioen hiri hau eraikitzeko Rikartek" estilo erraza eta eraginkorra" hautatu du: " Nere kezketako bat izan da hitzak soberan ez izatea, esaldi,
|
hitz
eta narrazio egokiak erabiltzea". (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII) Gure ustetan, baita lortu ere.
|
|
|
honela, ipuin hauetan guztietan ikuspuntua, espazioa, denbora eta estiloa ezberdinak dira. Iturregiren
|
hitzetan
, itsaso giroko narrazioak nekagarriak ez gertatzeko bilatu du aniztasuna. (Zabala, Juan Luis: Egunkaria XI)
|
|
|
Gainera, ahozkotasunetik hurbil dauden ezaugarri ugari aurki daitezke eleberri honetan: esakuneak,
|
hitz
jokoak,...
|
|
|
Ahalegin estilistikoaren handia azpimarratu behar da, besteak beste: esaldiak maisuki tolestu ditu eta
|
hitzekin
jolas guztiz politak lortu, adierazgarritasun handikoak. Bestalde, egundokoa da Egañaren oharmen gaitasuna, xehetasun txikiei erreparatzeko, paisaiak nahiz pertsonaiak deskribatzeko eta txorrotx epaitzeko, bertsokeratik estimatzen genion dohaina idatzira are trebeago aplikatu baitu zarauztarrak.
|
|
|
Narratzaileak batik bat kanpo fokalizazioa hautatu du hauen berri emateko: eta noski, pertsonaia hauen hizketa zuzena, aipaturiko zeharkako estilo librearen bidez. Hortaz, bi maila narratibo bereiz ditzakegu; batetik, narratzaile estradiegetikoak hirugarren pertsonaren bidez giroari buruzko xehetasunak eskaintzen dizkigu; bestetik, pertsonaiek
|
hitza
hartzen dute elkarrizketetan: kasu honetan, narratzaile intradiegetikoa izango genuke.
|
|
|
kasu honetan, narratzaile intradiegetikoa izango genuke. Bestalde,
|
hitza
hartzen duen pertsonaia protagonista denean (Etxegoien denean), narratzaile autodiegetikoa dugu; baina besterik gabe istorioan parte hartzen duen bigarren mailako pertsonaia bat denean, narratzaile homodiegetikoa izango genuke. Gainera, kasu gutxitan bada ere, pertsonaia batek beste norbaitek idatziriko eskutitzak irakurtzen ditu, narratzaile metadiegetikoak hitza hartuz.
|
|
|
Bestalde, hitza hartzen duen pertsonaia protagonista denean (Etxegoien denean), narratzaile autodiegetikoa dugu; baina besterik gabe istorioan parte hartzen duen bigarren mailako pertsonaia bat denean, narratzaile homodiegetikoa izango genuke. Gainera, kasu gutxitan bada ere, pertsonaia batek beste norbaitek idatziriko eskutitzak irakurtzen ditu, narratzaile metadiegetikoak
|
hitza
hartuz.
|
|
|
Hala ere, kasu honetan aurkakoa gertatzen da. Izan ere, hasieran narratzaile autodiegetikoa mintzatzen hasten bada ere, liburuaren bigarren zatitik aurrera, narratzaile autodiegetikoa alde batera utzi eta narratzaile estradiegetikoak
|
hitz
egiten digu. Honela, maila narratibo bakarrekoa zela zirudien istorioa bi maila edo hiru maila narratiboetara igarotzen da.
|
|
|
Uste dut inportanteena esan nahi duzun hori erraz komunikatzea dela. Orduan pentsatzen dut ez dela lexiko arraro,
|
hitz
zail eta joskera korapilatsuen bila ibili behar. Hortaz, hizkera ulergarria, samurra nahi bada, irteten zait, eta gainera ez daukat asmorik korapilatzeko.
|
|
|
Bukatzeko, Edorta Jimenezen
|
hitzak
bertaratzea egokia iruditu zaigu:
|
|
|
Pertsonaia nagusi honek berak
|
hitz
egingo digu lehenengo pertsonan: hots, Xabierrek emango digu gertaeren berri.
|
|
|
Bi eleberrietan, estilo erraz eta biziaren aldeko apostua egin du. Bigarren eleberriaren argitarapena zela-eta egin zioten elkarrizketa batean honela
|
hitz
egin zuen bere estiloari buruz: " Dena den, ez da mezuzko nobela trinkoa, irakurterreza eta arina baizik.
|
|
|
izenburuaren garrantzia ulermenerako; ironiaren erabilera; amaieraren garrantzia: ezustea, zentzugabekeria,...; laburrak direnez, pertsonaiak aurkezteko denbora eta espazio gutxi egoteak hauen aurkezpenak baldintzatzen ditu; deskribapenak alde batera utzi ohi dira; elkarrizketek garrantzia gutxi dute; egoera sinboliko edo metaforikoa irudikatzeko joera dute;
|
hitz
gutxitan gauza asko esan nahi direnez, batik bat konnotazioa gailentzen da.
|
|
|
Errealitateari lotutakoak gehienak, Euskal Herrian kokatuak, Urolan bereziki, paisaia identifigarria baita oso. Errealitate horretan politikak (badakit esateko modu bat dela, baina ez zait bestelako
|
hitzik
ateratzen) toki aparta du. Kezka, samina, itxaropena ere bai.
|
|
|
Pertsonaiei dagokionez, Lutxo Egiaren
|
hitz
hauek jaso ditugu:
|
|
|
Ipuin honetan ezustea eta zentzugabekeria etengabeak dira. Rob deituriko mutil batek Greta bere aspaldiko maitaleari
|
hitz
egiten dio, bere bizitzaren berri emanez. Bakarrizketa honetan zehar, Roben bizitzaren inguruko gertaera batzuk argituz joango dira, etengabeko ezusteek aurrera jarraitzeko piztuz.
|
|
|
Bilbo, parranda, rock & rolla, egunerokotasuna eta konpromisoa. " Liburuaren protagonistaren inguruan, gainera, ez da arrotza maitasuna, droga, polizia edota borroka armatua."(
|
Hitzak
eta ideiak 3) Hauek guztiek eleberriaren hezurdura osatuko lukete. Idazlearen iritziz," gai guztiek eszenografia osatzen dute, non pertsonaiak sartu eta ateratzen diren." (Arregi, Montse:
|
|
|
Istorioa batez ere Mikelen ikuspuntutik kontatzen bazaigu ere, narratzaile orojakile batek
|
hitz
egiten digu. Hau da, narratzaile estradiegetiko batek kanpo fokalizazioa darabil pertsonaia nagusia deskribatzeko.
|
|
|
Izan ere, pertsonaien kezkak era sinplean ezagutarazten saiatzen da. Juaristiren
|
hitzek
egoki azaltzen dute eleberri honetako pertsonaien nolakotasuna:
|
|
|
Bere berezkoak ditu askatasun eta justizia egarria ezagumen gutxikoa bada ere, XVI. mendeak ekarri zuen mundu eraberrituan jakintzak eta sineskeriak, handikien asmoak eta herri xehearen eguneroko epopeiak tupust egiten dute Bizkaiko kostaldean. (
|
Hitzak
eta ideiak 3)
|
|
|
Kapitain Trumoiren estiloko heroiak barregarri geratzen dira. (
|
Hitzak
eta ideiak 3)
|
|
|
Istorioan parte hartzen duten pertsonaiek zenbaitetan
|
hitza
hartzen badute ere, oro har, narratzaile estradiegetikoa gailentzen da. Narratzaile intradiegetikoak, oso noizbehinka agertzen dira-eta.
|
|
|
Kontaketa modua, hala ere,
|
hitz
batean esateko, antigoalekoa iruditu zait, dezimononikoa ez esatearren. Kontalariaren eta pertsonaien baitan dago, nire ustez, antigoalekotasun horren zama nagusia:
|
|
|
Beraz, Aizuko iruzkingileak Mujikaren obraz
|
hitz
egitean aipatzen zituen ezaugarriak, jada bere lehen eleberrian bertan aurki ditzakegu: " bere obran alde kontraesankorrak, paisaien testuinguru magikoa eta bizitzaren ildo sakona dira ezaugarri nabarmenenak" (Aizu!
|
|
|
Berriro ere," estilistikoki, berezitasuna egileak jorratzen dituen aldeetan dago: alde deskriptiboan eta alde psikologikoan.(...) Guztia ekintzekin azaltzen da, era bisual batean, deskripzioak eta psikologiak
|
hitzez
azaldu gabe." (Fernandez, Jose Jabier: Egunkaria 1998V) Garako iruzkingileak, bestalde, honako alderdiak azpimarratu zituen:
|
|
|
" Aita Goierri aldean jaioa denez, hango errejistroan daude bere jardunak. Baina oso era nabarian,
|
hitzak
moztuz... Bigarren arrebak hiriburuan bizi delako, Donostian edo Bilbon, erdera erabat txartoa dauka, erdera eta euskera nahastuz." (Deia VIII)
|
|
|
Eskerrak ematera igaro baino lehen, barkamena eskatu nahiko genieke, bereziki, hamarkada honetan
|
hitz
lauz idazten hasi eta aipatu ez ditugun idazleei. Bestalde, datozen orriotan aurki daitezkeen akats zein hutsengatik barkamena eskatzen dizugu, irakurle.
|
|
|
" Thriller" a ikusiko genuke agian, Julen Azkue erresistentziako editore heroiko eta Zubeldia zentsore kolaborazionista soil egingo bagenitu. Beharbada, bere osoan ez hartzera, drama existentzialistaz edo kostunbrismo modu baten ekarriaz
|
hitz
egingo genuke. (Aizu!
|
|
|
Idaztankeraren berri emateko, Felipe Juaristiren
|
hitzak
jaso ditugu oraingoan: " ondo zaindutako idazkera da, aberatsa hitzetan, indartsua efektoetan.
|
|
|
Idaztankeraren berri emateko, Felipe Juaristiren hitzak jaso ditugu oraingoan: " ondo zaindutako idazkera da, aberatsa
|
hitzetan
, indartsua efektoetan. Esan behar duena esaten du doi, gehiegizko hornidudarik gabe, eta horrek, askotan, ilundu egiten du esan nahi dena." (El Diario Vasco IV) Gainera, esaldi trinkoen erabilerak hizkuntza zaildu egingo du.
|
|
|
Honela, foko aldakorraren bidez, nagusiak ez diren pertsonaiek narrazioan bere garrantzia azpimarratzea lortuko dute. Batzuetan, halaber, fikziozko pertsonaiei
|
hitza
luzatzen die, narratzaile intradiegetikoari bidea irekiz: esate baterako, eroetxeko zoroek beren istorioak azaltzen dituztenean.
|
|
|
batez ere, eleberri bakoitzean sorturiko giro eta mundu txiki hori batetik bestera zeharo aldatu egiten delako. Hona hemen Canoren
|
hitzak
:
|
|
|
Izan ere, pertsonaia ezberdin hauengan sortzen diren sentimendu ezberdin hauek guztiek zeharo nahastuko dituzte. Gainera, eleberri honetan" Sentimendu
|
hitza
funtsezkoa da, gertakizun guztien gidaria" (A.A.A.: Pergola 66) Hiru gazte hauen bidez, ikasleen mundu horren berri eman nahi izan du, eta zehazki, gazteen gaueko irteeren berri.
|
|
|
Ondoren ikusiko dugun bezala, barne fokalizazio horren bidez, pertsonaien sentimendu, zalantza eta beldurrak ezagutaraziko dizkigu. Are gehiago, zenbaitetan pertsonaiei
|
hitza
ematen die: hau da, narratzaile autodiegetikoari bidea zabaltzen dio.
|