|
2001
|
|
|
Berehala konturatu ziren alearen txigortzeak bere propietateak mantentzen zituela, zaporea hobetzen zuela eta usain ona ematen ziola. Kafe hitza Etimologiari dagokionez, Café
|
hitzaren
jatorriari buruzko zalantzak daude. Kahibil, kafetoaren fruitua adierazten duen turkiar hitza, Kaboueh, indarra esan nahi duen arabiar hitza, eta Kaffa, hiri etioope baten izena, adituek gehien aipatzen dituzten hiru adierak dira.
|
|
2002
|
|
|
Lekeitio
|
hitzaren
jatorriaz (Lekeitio, 1, 1988) 1028
|
|
|
Lekeitio
|
hitzaren
jatorriaz (Lekeitio, 1, 1988) 1028
|
|
|
1988 Lekeitio
|
hitzaren
jatorriaz (Lekeitio, 1, 1988) 1028
|
|
|
LEKEITIO
|
HITZAREN
JATORRIAZ*
|
|
|
Eskandalu
|
hitzaren
jatorrian ulerkera desberdinak daude. Greziar kultura klasikoan, skandalon tranpa bat zen, arazo edo oztopo moral bat.
|
|
|
Latinari buruzkoa, V, 5
|
Hitzen
jatorria. (Itz.:
|
|
|
Eta hauen artean da erabilera arrunteko hitz berrien eta zaharren arteko desadostasun oro: aldaketa zenbat modutan gauzatu den ikusi duena, gertu izango da
|
hitzen
jatorriak errazago aztertzeko.
|
|
2003
|
|
|
Bonsai
|
hitzaren
jatorria Japoniako, bon?, bandeja, eta, sai?, planta hitzetatik dator; beraz,, planta gisa itzul daiteke erretilu edo erretilu batean?. Landareak zuhaitz txiki bat izan behar du, baina zuhaitz arrunt baten proportzioak gorde behar ditu.
|
|
2004
|
|
|
hizkuntza jakin bateko
|
hitzen
jatorriaz informazioa ematen dutenak dira.
|
|
|
Arestian esandakoaren harian, guztiz ulergarri gertatzen da Aranak bere biziko garantzia eman izana etimologiaren alorrari, idatzizko literaturatik ha rago finkatzen baitu bere abiapuntua, beti ere, hainbat kasutan ezin egiazta dai tekeen
|
hitzen
jatorri hipotetiko batean. Lehen premisa hori ontzat emanez gero, ondorioa logikaren emaitza hutsa da.
|
|
|
Amorrortu editoreak dioenez, 7.000ko zerrenda egitea pentsatuta omen zeukan. Orobat, Lecciones de Ortografía del Euskera Bizkaino lanean ere, bertan erabilitako euskarazko 122
|
hitzen
jatorria ematen da, zerrendatuta, eta erdarazko beste 22rena, hala nola vasco rena (lartinezko uasco tik), vascuence rena (gaztelerazko vasconce tik), osco rena (euskaraz ko eusko tik) (75). Orobat, Umiaren Lenengo Aizkidia n (76), Euzkera,
|
|
2005
|
|
|
Homeopatia
|
hitzak
jatorri grekoa du, omoios eta pathos hitzetatik dator, antzekoa eta eritasuna esan nahi dute hurrenez hurren.
|
|
2006
|
|
|
Ikusi dugunez barbaro
|
hitzaren
jatorria greziarra da eta greziera ondo hitz egiten ez zekitenei atxikitzen zaie. Hala ere, erromatarrak izan ziren kontzepturen izaera ezarri zutenak eta mendebaldeko kulturara hedatu zutenak.
|
|
|
Euskarazko
|
hitzaren
jatorri eta bilakaeraren inguruan ikus Koldo Mitxelena (1968: 3).
|
|
|
«Iturri»
|
hitzak
jatorriari egiten dio erreferentzia zuzena, giza jarrera arautzen duen arau multzo gisa, zuzenbidea biltzen duen eremua, alegia. Zuzenbidearen iturrien gaia aztertzen denean, ohikoa da izaera materiala eta formala duten iturrien artean ezberdintasuna azpimarratzea.
|
|
|
Saguzar
|
hitzaren
jatorriak berak adierazten du oso gutxi ezagutzen den animalia dela. Latinezko mus etik (sagua) eta “caeculus” etik (itsua), arratoiekin antzekotasun fisiko halako bat baino ez dute partekatzen.
|
|
2007
|
|
|
Metastasi
|
hitzak
jatorri grekoa du; meta k beste leku bat esan nahi du eta stasis ek gelditu. Azken batean, tumore primario bat gorputzeko beste atal batzuetan zabaltzea baino ez da metastasia.
|
|
|
Nolanahi ere, gero eta gutxiago erabiltzen da flysch terminoa, oso zabala delako. Bide batez,
|
hitzaren
jatorria suitzar alemaniarra da, Alpeetan deskribatu baitziren lehen aldiz era horretako arrokak.
|
|
|
euskal jendearen zentzua berreskuratu behar dugu. Euskal
|
hitzaren
jatorriari atxikiz: euskaltzaletasuna, ideologiapolitikoa da.
|
|
2008
|
|
|
La Palanca du goitizena, ez dago erabat argi nondik sortua. Teoria batek prostituzioan kokatzen du
|
hitzaren
jatorria, beste batek meatzaritzan. Bi eginkizun horiek dira, hain zuzen, auzoaren izaera zizelkatzen lan handiena egin duten mailuak.
|
|
|
Globalizazio
|
hitzaren
jatorria ez da berria. XIX. eta XX. mendeetako intelektualek aldarrikatu zuten hitz horren erabilera munduaren modernizazio prozesuarekin batera zetorren integrazioa azaltzeko.1 Industria iraultzarekin bat, globalizazioa azkartu egin zen eta Europa bilakatu zen munduaren zilbor.
|
|
|
Argitu dezagun, matxinada?
|
hitzaren
jatorria: «Matxino hitzak burdinoletako langilea (olagizona) adierazten zuen eta, dakigunez, garai hartan nekazarien gehiengoak hartzen zuen parte, hola edo hala, burdinaren produkzio prozesuan.
|
|
|
lehen zentzuan):
|
hitzen
jatorri etimologikoa, beti gezurtia izateko eta beste hitz joko batzuei baizik helarazteko arriskuan, ez da nehoiz errealitatearen esentziarekin bateratzen, eta hau beti «hutsa» geldituko zaigu, hitzen bidez erdietsi ezina, Sevillako Isidororen teorien aurka:
|
|
|
Valentziako Centre de Cultura Contemporanea kulturgunean izan zen. Associacio d' escriptors en llengua catalana (AELC) elkarteko ordezkariak gogoratu zuen duela hogeita bost urte Pobleten elkartu zirela hiru herrialdeetako idazleak, Galeusca bera sortu eta elkarrekin ekimenak eta ekitaldiak antolatzeko, eta Fito Rodriguezek aurtengo gaiari heldu zion, eta jatorra
|
hitza
jatorria hitzarekin lotuta zegoela azpimarratu zuen. «Originala, benetakoa, jatorriarekin zeikusirik duena da, norbere bizipenetatik sortu daitekeelako benetakoa».
|
|
|
Lurraldetasuna bizi dugun arazo politikoaren muinean dagoelakoz, ezin dugu sinplekerietan erori. Euskadi
|
hitzaren
jatorri historiko politikoa, azken 30 urteotan, zatiketa administratiboaren sutegian, goritu eta desitxuratutako burdina dugu. Euskal Herria, berriz, negu politikoa igarotzen ari da, bereziki gorria ekialdean.
|
|
2009
|
|
|
Etimologiari dagokionez, haptika
|
hitzaren
jatorria grekoan aurki dezakegu; hain zuzen, haptesthai hitzak ukimen zentzumenari lotutako guztia barne hartzen du.
|
|
|
Hauxe:
|
hitzaren
jatorria edozein delarik ere, tradizioan eta euskara bizian errotua edo sustraitua den hitza euskal hitza dela. Bestela esan, ez dela bidezkoa hitz asmatuetara jotzea, irizpide etimologistak ez duela balio.
|
|
|
Euskal Hiztegi Historikoa eta Etimologikoa egiten hasteko egitasmoa onartu du Euskaltzaindiak 2009ko Barne Jardunaldietan, eta lan taldea osatu. Euskal hitzen orain arteko ikerketa historiko eta etimologikoetatik abiatuta, eta Orotariko Euskal Hiztegian bildutako informazioa baliatuta, euskal
|
hitzen
jatorria eta historia modu sistematikoan aztertzea da asmoa, Euskal Hiztegi Historikoa nahiz Hiztegi Etimologikoa egitea ipartzat hartuta. Lehen fasean, lehenengo hiru urteetan, hitzen hautaketarako eta sarreren egiturarako irizpideak finkatuko dituzte, eta mila hitz inguruko prototipoa osatuko.
|
|
|
batetik, hitz hautaketarako irizpideak lantzea, ezinezko eta desegoki baita honelako lan batean A-tik Z-ra diren guztiak edo gehienak sartzea eta aztertzea. Horretarako, irizpide fonotaktikoak,
|
hitzen
jatorriari dagozkionak, kronologikoak, hedadurazkoak, erabilera eta mailari dagozkionak eta bestelakoak aztertu eta konbinatu gogo dugu. Bestetik, hiztegien sarrera egiturak tentuz diseinatzea, ezinbestekoa baita homogeneotasun bat lan osoan zehar.
|
|
|
Jope! Zein urrun bizi garen euskal kulturakook, hiriko ez baino" baserri" kultur labore lanean zailduok, zibil
|
hitzaren
jatorri sanoa auskalo nongo parajetako lurretan galdu zaigunean: " Zibilak esan naute" aspaldikoa dugu.
|
|
2010
|
|
|
Europako, Afrikako iparraldeko eta Ekialde Ertaineko 62 herrialdetako 53 saguzar espezie defendatzea izan da EUROBATSen helburua. Saguzarrei buruzko bitxikeria batzuk Saguzar
|
hitzaren
jatorriak (latinezko mus etik, saguetik eta caeculus etik, itsua) agerian uzten du animalia horiei buruzko ezjakintasuna: arratoiekin antzekotasun fisiko halako bat baino ez dute partekatzen, eta ez dira itsuak, espezie askok, beren sonarraz gain, beren begi txikiak erabiltzen baitituzte hainbat jardueratarako.
|
|
|
Beti ibili naiz zalantzan, zutikako arrailez egindako hesia izatean,
|
hitza
jatorriz zutesia izanen ez ote zen, baina ez, ahoz ezezik idatziz ere sutesi agertu zait Beintenako batzar batean, 1887ko otsailaren 13koan [323]: Prohibición de corte de leña útil para edificar u otra obra sin permiso del Ayunt.
|
|
|
25 Amaitzeko, lege
|
hitzaren
jatorri historikoari dagokionez, argi utzi nahi dut, hasieran hitz hori kanpo agindua eta agintzen duenaren borondatearen adierazpide materiala aipatzeko erabili zela, antza denez. Horregatik esan zuen Aristotelesek legea dela herriaren jakintasunak eta adostasunak eratorritako adierazmoldea, lege testura bildutakoa.
|
|
|
Hitz gutxitan esateko, etimologia horietatik bakoitzak ekartzen ditu bere ikuspegia eta ñabardura, legeari ezin bikainago egokitzen zaiona.
|
Hitzaren
jatorria, bestalde, kontu zehaztugabea eta garrantzi txikikoa da.
|
|
2011
|
|
|
Badu Frangoudaki ren ikuspegi horrek, halere, formulazio alternatibo zorrotzik. Mauro Fernández ek40, diglosia
|
hitzaren
jatorriaz ari delarik, honako hau esan izan du41: " contrary to the common opinion that diglossia used to mean simply ‘bilingualism’,(...) this development is recent and follows the coinage of bilinguisme in French, bilingualism in english, bilinguismo in Italian, etc. Furthermore, any linguistic sense of the greek term diglossia is(...) relatively recent; thus, rhoidis’pioneering use must be seen as a creative neologism based on the traditional sense of greek dhigloossia as ‘falsehood’, ‘hypocrisy’, ‘deceitfulness’ or ‘double tonguedness’".
|
|
|
Batetik, mugarria izan zen bertan erabilitako eredu ortografikoaren mugak ikusteko, hau da, jatorri greko latindarreko hitzak, Krutwig-engan inspiratutako ortografia klasizistaren mugak ikusteko, eta handik denbora gutxira, Euskara Batutik baztertzeko. Bestetik, mugarria izan zen edukitan, Modernoak euskara gaztelania (eta alderantzizko) baliokideez gain,
|
hitzen
jatorri eta bilakaeraren gaineko informazio osagarria ematen zuelako, eta alde horretatik oso erabilgarria, eta entrenegarria suertatzen zen369?. Gainera, izenburuak zioen moduan, bizitza modernoan erabiltzeko hiztegia izan nahi zuen eta ordura arte euskaraz erabili gabeko arloetarako hainbat hitz proposatzen zituen.
|
|
2012
|
|
|
Inoiz neure buruari egindako galderen arrapostuak ere ekarri dizkit. Adibiderako, gura eta gula
|
hitzen
jatorriaz ari zaigu funtsez eta artez. Baita gure asko eta erdararen asco hitzen jatorri, posible?
|
|
|
Adibiderako, gura eta gula hitzen jatorriaz ari zaigu funtsez eta artez. Baita gure asko eta erdararen asco
|
hitzen
jatorri, posible, bera ederki azaldu ere.
|
|
|
Labur beharrez ez dut hitzen eta haiek adierazten duten mundu ikuskerarenarteko harremanen gainean erreparatu, artikuluan barrena Orixek egiten duen bezala, humanismoaz ez ezik zibilizazio hitzaren eta kultura
|
hitzaren
jatorriaz eta esanahiazenplegatzen baita gagozkion artikuluan, eta horren jarraipenean ere bai. Eta espresukiadierazten denaren atzean betiere gerraondoan, euskal gizartean eta Mendebaldekogizartean ere oro har bizi zen giro makurra:
|
|
|
«Iturri»
|
hitzak
jatorriari egiten dio erreferentzia zuzena, giza jarrera arautzen duen arau multzo gisa, zuzenbidea biltzen duen eremua, alegia. Zuzenbidearen iturrien gaia aztertzen denean, ohikoa da izaera materiala eta formala duten iturrien artean ezberdintasuna azpimarratzea.
|
|
|
Izan ere, animalia bat hiltzen denean, sufrimendu handia saihesteko, eutanasia edo sakrifizio terapeutikoa deitzen zaio. Eutanasia
|
hitzak
jatorri grekoa du, eta hau esan nahi du: “sufrimendu fisikorik gabeko heriotza”.
|
|
|
Parkour
|
hitzaren
jatorria frantsesa da, eta kirol praktika honen sortzailea ere jatorri berekoa da, militar bat, Georges Hébert. Haren oinordetza garaikide bilakatu zuen beste gizon frantses
|
|
2013
|
|
|
Baina hori baino urrunago joan zen, «alemankeria» hitza asmatuz, «alimalekeria» hitzaren itxura bertsua zuela idatziz. Etimologikoki justifikaziorik ez daukan hurbilketa horrekin irakurlea manipulatu nahi zuenik ezin dugu erran, ez baitzuen idatzi bi
|
hitzek
jatorri bera zutenik, baina hitz joko horrekin alemanak abereen pare ezarri zituen. Artikulu horretan berean azaldu zuen batzuek uste zutela 1870tik hara gizondua, jendetua edo zibilizatua zela.
|
|
|
" Spa"
|
hitzaren
jatorria salus per aquam da; alegia, osasuna, uraren bidez. Beste bertsio baten arabera, Belgikako Spa hiriko termetatik dator izen hori.
|
|
|
" Turismo"
|
hitzaren
jatorria Grand Tour a da, Europako aristokrata gazteek XVII. mendean egiten zuten bidaia. Urteen joan etorrian," tourista" deitzen hasi zitzaien bidaiari haiei eta" tourismo" haien joan etorriei.
|
|
|
Litekeena da Ilia
|
hitzak
jatorriz gorputzaren albo aldea edo aldaka adierazteaz gain, eskualde horretako abdomen barruko heste meheak ere izendatzea, baina beranduago ilium eratorria eskualdeari eta bertako hezurrari izena emateko erabili izan den bitartean ileum aldakiarentzat hesteen esanahia hobetsi izatea.
|
|
|
Vizcainok 1596an erasoa pairatutako tokian, indioek gogor hartu zituz* Hainbat nazionalitatetako piratei, hala holandarrei nola ingelesei, izen hori ematen zieten aborigenek. Ez da ziurra
|
hitzaren
jatorria. Teoria batek dio speak in English etik datorrela, alegia, piratek indigenen aurrean errepikatzen zuten agindutik. ten Iturberen gizonak ere, baina hauek Kaliforniako lurretan ezagutzen ez zen arma baten jabe ziren:
|
|
2014
|
|
|
Aljebra
|
hitzaren
jatorria Al Jebr hitz arabiarrean dago, eta zaharberritze edo osatze esan nahi du. Bitxikeria gisa, garai hartan aljebrari esaten zitzaien bai hezurrak osatzen zituzten medikuei eta bai aljebran aritzen ziren matematikariei.
|
|
2015
|
|
|
Nagia, zikina, motela... Argitu nahi izan du
|
hitzaren
jatorria Aizpuruk: «Maketo hitza Santanderren asmatu zen, Reinosatik zetozenei erreferentzia egiteko.
|
|
|
Ez zituen menperatzen gramatikaren arauak. Hala ere, garrantzitsuena ez da
|
hitzak
jatorrian ondo edo gaizki sortuak diren, baizik eta hiztunen usadioetan ondo txertatzea erdietsi den.
|
|
|
|
hitzaren
jatorria bi hitz hauetatik etorriko da segur aski:
|
|
|
eta, edaria atseginagoa egiteko, aztekek orkidea baten fruituarekin usaintsu eta gozoago bihurtzen zuten. Orkidea horren fruitua bainilla da, bainilla
|
hitzaren
jatorria vainilla, leka txikia omen da.
|
|
2016
|
|
|
Mahaiaren bueltako harreman gehienetan presente egon izan da ogia, eta horren adierazle da gaztelaniazko compañero
|
hitzaren
jatorria: ogia partekatzetik dator.
|
|
|
Aitzineko haur eta nerabeen kodeak zioen, bere artikulu iragankorren artean, nerabeen eskubide berak zituztela 14 urtez azpiko haurrek. Boliviako prozesu historikoa ezagutzen dugunok erran dezakegu orain adin nagusiagokoei onartzen zaiela lan egitea.Irudi luke lanaren kontzeptu desberdinek talka egiten dutela lege honen eztabaidan.Lanaren antropologia ikertzean ohartzen gara historian Mendebaldearen kontzeptua torturari lotua dela; lana
|
hitzaren
jatorri latinoak berak, tripaliare k, torturatzeko hiru makil erran nahi du. Baina munduaren parte honetan, lanaren kultura bada.
|
|
|
Jogurt
|
hitzaren
jatorria Turkiatik dator, eta horixe adierazten du, hain zuzen, esne hartzitu erdisolido mikatz hori.
|
|
|
Teatro
|
hitzak
jatorri greziarra dauka, «théomai» aditz greziarretik heldu zaigu eta bere esanahia «begiratu» da. Euskaraz teatro hitza bestalde, antzerki hitza daukagu ekintza horren aipatzeko, antzokiarekin zerikusia daukana, baina «komedia» hitza izan da luzaz erabilia ere.
|
|
|
Alegia, abeslaria eta poeta ekilibristaren eta bufoiaren maila berean zeuzkatela. Arendten ustez, ‘kultura’
|
hitzaren
jatorri erromatarrak ere horixe adierazten du: ‘lurra lantzetik’ datorrela, eta ez ekoizpenetik edota sormenetik, baizik eta zaintzatik guardia egitearen eta zaintzearen bi zentzuetan.
|
|
|
Soinu eztia baitzuen, ahotsak bikoizten zituen eliza kantuetan eta besta herrikoietan parte hartzen zuen. Tronboi
|
hitzaren
jatorria italierazko trombone hitza da, erran nahi baitu" tronpeta handia".
|
|
2017
|
|
|
Bordalatzu (Borore erreka); borda+ lats, agian. Adibide gutxi dira, eta ez dago garbi
|
hitzaren
jatorria. Frankoen hizkuntzatik eratorritzat jotzen dute autore batzuek. erri.
|
|
|
Wagnerren figuraren eta obraren mireslea, lan asko egin du jakintsu alemanaren obra itzultzen, editatzen eta zabaltzen. Ez da hipotesietan busti zalea
|
hitzen
jatorri zehatza igartzeko orduan, eta" preromano" terminoa erabiltzen du ia beti, latina islan sartu aurreko berbez jarduterakoan.
|
|
|
Gainera solum ek ez du laborantza lurra esan nahi. Azaldu dugu (h) obi eta goba
|
hitzen
jatorriaz Blascok duen iritzia. 3) tu adizgilea ere latinetik hartua omen, partizipiotik hain zuzen.
|
|
|
Etimologiak ez baizik eta
|
hitzen
jatorrian gorderik egon daitekeen sistema aurkitzeak akuilatu ohi du idazlea, hitzak pentsamenduari norabide batean edo bestean jartzeko aukera emango balio bezala.
|
|
2019
|
|
|
a. XVII. mendean, Lope Martinez de Isasti kronikagile lezoarrak Olentzero
|
hitzaren
jatorria Onen (tz) aro zela idatzi zuen. XX. mendean R.Mª Azkue euskaltzainburuak etimologia bera defendatu zuen.
|
|
|
Orixek" Euskaldunak" olerki liburu epikoa idatzi zuenean, Olentzero pertsonaia eta bere inguruko kontuak ederki jorratu zituen. Olentzero
|
hitzaren
jatorriari buruz dauden irizpideak ezagutzen zituelarik horrela azaldu zuen bere olerkietako batean: Begigorri badator aiton Olentzero/ urteak egun ainbat begi ta bat geigo/ Gurdia alako sabel, aurpegi dena ago/ nondik nora sortu zan, jakin gabe nago.
|
|
|
Esate baterako, tratatu enpirista zabala idatzi zuen John Lockek, jabetza pribatuaren genesia situazio biblikoetan oinarritzen du, gizakiaren egoera isolatua (egoera naturala) aipatuz eta jainkoaren
|
hitza
jatorri duen eskubide naturala inposatuz. Egitura enpirikoa izan dezaketen argudioak baino, arrazoirik ez duen eta hil zorian dagoen animalia baten azken hasperenak dirudite bere enuntziatuek:
|
|
|
Bada, nahiz eta iraganeko aditz aldia" min hartu dut" belaunaldiaren ondorengoek indarrean jarri zutelakoan egon, ibili gara zen
|
hitzaren
jatorria aztertzen. Ikusi dugu belaunaldi horren arbasoek" DA" mundua baino ez zutela ezagutzen; existitzen zena, ikusten zutena" DA" zen.
|
|
|
Mitxelenak, ordea, L. Nuñez Astrain78en arabera,
|
hitzaren
jatorria egokiro azaltzen ahal zela asciola hitzetik.
|
|
|
Egia da ez dakigula zein azalpen izan zen lehenengoa eta zein azkena; hala ere, paragrafo horietan garbi ikusten da Mitxelenak ez zuela batere garbi zein zen aizkora
|
hitzaren
jatorria.
|
|
|
Adibide hauekin nahiko daukagu
|
hitzen
jatorria azaltzea zenbateraino zaila den erakusteko. Geratzen zaiguna labur labur erratea azalpen hauetatik atera dezakeguna:
|
|
|
Hortik aparte,
|
hitzen
jatorriaz aritzean, arrasto pila bat atera daitezke eta batzuk oso interesgarriak, gainera. Hitzak nondik nora joan diren aztertzerakoan, hizkuntzalariak buru belarri ibili dira bideak jorratzen eta sekulako emaitzak jaso dituzte, hala nola, zer hitzak sartu ziren euskaran azken milurteko honetan, zer hitzak izan ziren zuzen zuzenean latinetik hartuak, eta, saiatu ere saiatu dira, zer hitzak sartu ziren euskaran hizkuntza indoeuroparrak Europara iritsi baino lehen, bai; baina, euskararen jatorriari buruz zer?
|
|
|
NTMk dio,
|
hitzaren
jatorria, aurki, erromatar aurrekoa dela; Corominasek, gai hau xehe xehe ikertu omen zuenak, frogatzen omen duela hitzaren hedadura Iberiar Penintsulan zehar (Palentzia, Kantabria,...) eta, bukatzeko, euskarak, aurki, gazteleratik maileguan hartua duela. Administrazioaren eskutik, beharbada, erantsiko nioke nik.
|
|
|
" Soroa larre [lieco] utzirik, larrez (laharrez) betetzen da", esaten dugu. Lar (lahar) eta larre
|
hitzak
jatorrian oso gertukoak izan zirela emango luke. Ikus LARRATZEKO ETXE ALDEA.
|
|
|
Urgell 2000, 2004), esan genezake K. Mitxelenaren eskutik eta haren lanen bidez sortu zela euskal etimologiaren garai zientifikoa. Segurki, 1950 baino lehen ere (hots, haren jardun etimologikoaren gailurraren aitzinetik) asko idatzi zen, beharbada ondoko garaietan baino gehiago, euskal
|
hitzen
jatorri eta bilakabideaz, baina kantitatea eta kalitatea ez zihoazen bat, inolaz ere. Aipatu 1950eko mugarri horren aurretik bada, izan, hainbat eta hainbat hurbilketa beste hainbeste euskal hitzen eta urliak edo sandiak une jakin batean euskararekin ahaidetu nahi zukeen dozenaka haietako anitzekin (ik.
|
|
|
Baina zer egin begi, bihotz, zaldi, behor eta antzeko
|
hitzen
jatorria jakin nahi badu. Antza denez, hitz horiek euskarak bereak ditu, inondik hartu gabekoak, eta ez dakigu noiztik dauden bizirik hizkuntzan eta zein forma edo itxura zuten lehenago, ezberdina baldin bazen behintzat.
|
|
2020
|
|
|
Estebanek guztiz erabakia zuen Gasteizko ikastaroan partaide izango zirenei irakatsiko zien lehena, siux
|
hitzaren
jatorritik, alegia: " Zuriek bakarrik erabiltzen zuten siux.
|
|
|
Erromatarren garaian jadanik neguko solstizioaren egunean egin ohi ziren opariak: urtearen lehendabiziko egunean Erromatik hurbil zegoen Strenia jainkosaren baso sakratura joaten ziren berbena biltzera, hortik estreinak
|
hitzaren
jatorria. Bildutako berbena ez zen edonori eskaintzekoa, magistratuari baizik.
|
|
|
Zer da birus bat? Birus
|
hitzaren
jatorria latinean dago, eta bere esanahia" pozoia" da. Ez dirudi oso abiapuntu baikorra.
|
|
|
Heriotzak duen tabu kutsua kendu nahi diote. Tabu
|
hitzak
jatorri bitxia du. Hain zuzen, Frantziar Polinesiatik ekarri zuen berba hau James Cook nabigatzaileak eta guztiz debekatuta dagoen zerbait adierazi nahi du polinesiarren hizkuntzan.
|
|
|
Garai bateko mandazain eta ikazkinek ez zuten Orotariko Euskal Hiztegiaren beharrik otordu
|
hitzaren
jatorria ogi eta ordu hitzetan zegoela jakiteko. Ogi gogorrenari hagin zorrotza sartzen ohituak, ogirik gabeko otordua ez zen otordu gizon zaildu haientzat.
|
|
|
Bitxia da" estraperlo"
|
hitzaren
jatorria. Straperlo markako erruleta elektrikoaren inguruan Espainiako Bigarren Errepublikan gertatutako eskandalu politikotik dator.
|
|
|
Zeren horretaz ari bainintzen. Pentsa dezagun aurrena
|
hitzaren
jatorriaz, nondik datorren. Zalantzarik gabe, geometriatik.
|
|
|
|
Hitzaren
jatorria eta balioa ezagutzeko, igual komeni da XIX. mendean Mitteleuropa zer izan zen errepasatzea. Claudio Magrisek, esate baterako, ondo bereizten ditu Rin ibaiaren lurraldea eta Danubio ibaiarena.
|
|
|
158. Kuli: cooli ingelesez, baina
|
hitzaren
jatorri etimologikoa ez da ondo argitu. XIX. mendearen erdialdean India edo Txina aldean kontratatutako zamaketari eta langileei ematen zitzaien izena.
|
|
|
Arte
|
hitzak
jatorriz edozein modutako trebetasuna esan nahi du (Harluxet, 2018), definizio ugari dituelarik; haien artean" gaur egun artetzat jotzen dugu gizakiaren sormenaren ia edozein adierazpen". XX. mendean bederatzi arte mota bereizi ziren:
|
|
2021
|
|
|
Non dago naturari espresioa ematen dion literatura? Poeta bat luke, haizeak eta errekak bere zerbitzura jarri lituzkeena, bere ordez hitz egin dezaten; hitzak beren esanahi primitiboetara iltzatuko lituzkeena, nekazariek izotzak azaleratutako hesolak udaberrian berriro lurrean sartzen dituzten bezala;
|
hitzen
jatorria bilatuko lukeena hitz horiek erabiltzen dituen aldiro, jatorri horiek bere orrialdera transplantatuko lituzkeena, erroetara itsatsitako lur eta guzti; haren hitzak hain lirateke egiazko eta garbi eta naturalak, non zabaltzen direla emango bailuke, kimuen antzera udaberria hurbiltzean, nahiz eta erdi itota geratuko liratekeen bi orrialde lizuntsuren artean, liburutegi batean, bai, urtero ...
|
|
|
Ez dute horretan parte hartu nahi". Olatz Gonzalez antropologoak, Galarzaren GrALaren tutoreak, protagonista
|
hitzaren
jatorria azaldu zuen: " Proto eta agonista esan nahi du, hau da, agonerako lana egiten duena.
|
|
|
Giza espiritua zalantzatia da: espiritu
|
hitzaren
jatorrian sp aditzaren erroa aurkitzen da, eta aditz horrek irekiera adierazten du hizkuntza indoeuroparretan: hortik datoz spatium (espazioa), respirare (arnasa hartzea), edota sperare (esperantzaz bizitzea).
|
|
|
Ildo horretan," robot"
|
hitzaren
jatorria datorkigu gogora: " rabota" hitzak" lana" esan nahi du errusieraz.
|
|
|
Krisi
|
hitzaren
jatorri etimologikoa kontuan hartuta, zatiketarekin eta erabakitzearekin harremana daukala azpimarragarria da: grezierazko krinein aditzetik dator.
|
|
|
Zergatik ez? Behin irudikatzen hasita, hori ere izan zitekeen
|
hitzen
jatorria. Lacanek, burmuinarekin beharrean, oinekin pentsatzen zuela zioen, lurra zapaltzerakoan zerbaiten kontra egiten dutelako.
|
|
|
" Pedagogo"
|
hitzaren
jatorri etimologikoa Grezian topatzen dugu, paidos (‘ume’) eta agogos (‘zuzendu’, ‘eraman’) hitzek osatzen baitute. Horrenbestez, gaur ez bezala, antzinako Grezian pedagogo hitzak erreferentzia egiten zion umeak eskolara edo didaskaleiara eramaten zituen esklaboari, den denak esklaboak ez ziren arren.
|
|
|
Bikarioa gotzain edo apezpikuaren laguntzailea da eta apezpikua bera da bikarioak izendatzeko ardura daukana; azkenik, apezpikuaren lana bere ardurapean dauden (lur-zati jakin bateko) apaizak zaintzea da. Izan ere," apezpiku"
|
hitzaren
jatorria den latinerako episcopusek honako hau adierazten du: " zaintzaile"," zaindari"," begirale"," ikuskari" edo" ikuskatzaile", besteak beste.
|
|
|
horao (dpdm) aditz grekoak, zeinaren esanahi nagusia ikustea den, hautematea eta ezagutzea ere eman dezake aditzera. Are gehiago, Platonen epistemologiaren kontzeptu gakoetako bat, hots, Ideia
|
hitzaren
jatorri etimologikoa horao aditzean dugu (Chantraine, 1968: 455).
|
|
2022
|
|
|
alde batetik, uda, eta, beste alde batetik, negua. Negu
|
hitzaren
jatorria, hein batean, indoeuroparra izan daiteke: neu (elur)+ egu (egun, garai).
|
|
|
Otordu nagusien arteko janari arina.
|
Hitzaren
jatorria agerian da: " afari legekoa" esaerak, belarri erdaldun edo euskaldunak entzun eta bat batean erdaratu duena baizik ez da.
|
|
|
Janari arina, otordu nagusien artean egiten dena.
|
Hitzaren
jatorria izan liteke euskarazko" hamarretako"," hamaiketako" etab., erdarara pasatzean, amaiera ulergarriek soilik iraun izanaren ondorio. sin: artopil.
|
|
2023
|
|
|
Kontzeptua ezinbestekoa da sorginkeriaren atzean zer dagoen jakin nahi badugu behintzat. Hala ere, niri gehien interesatzen zaidana ez da akelarre
|
hitzaren
jatorria, sorgin ehiza nondik datorren baizik. Eta, hor, zenbait mitorekin egiten dugu topo, eta horietako bat da aker larre ri dagokiona.
|
|
|
Zer da medicanea eta zer du zerikusia urakan batekin? «Medicane»
|
hitzaren
jatorria Mediterranean hurricane terminoa da, Mediterraneoko urakan bezala itzultzen dena. Medicanea urakanaren definizioan guztiz bat ez datorren arren, antzekotasun ugari ditu.
|
|
|
Artiumeko ate birakaria zeharkatu, eta erakusketa espazioetara bideratzen nauten eskaileretan behera egiten dut. Zurrumurru bat entzuten da ezkerreko espazioan, eta bertara gerturatzen naiz lausotutako
|
hitzen
jatorria zein den jakiteko asmoarekin. Ivan Zuluetari eskainitako Ivan Zuluetaren asaldura izeneko mostra biltzen duen guneetako bat da hura.
|