|
2000
|
|
|
Ez naiz euskara batuaren kontrakoa, baina gaurko euskara batu askoren kontrakoa bai. Gaurko euskara batua erdaraz jantzita ikusten dut askotan eta euskarak nahiko aberastasun badu berekin, hitz bera esan liteke lau edo bost modutara eta askotan gure herriko
|
hitzak
baztertu eta erdarazkoak sartzen dituzte. Nik herri hizkuntza dut gogoko eta badakit, ez da harrokeria, irakurle batzuk baditudala.
|
|
|
Badaude
|
hitzak
betidanik zentzu peioratiboa izan dutenak. Eta hitz horien artean badaude hainbat, denborak aurrera egin ahala, gero eta esanahi itsusiagoz kutsatzen direnak.
|
|
|
Orduan, guraso eta irakasleekin irakurtzen dute: lehenengo euskarazko esaldiak, gero hiztegiko
|
hitzak
landu, ahoskera... Normalean, gurasoek eskolen bidez izaten dute horrelako ipuinen berri.
|
|
|
Naturaren babesa, kontserbazioa, naturaren kudeaketa eta gisa honetako kontzeptuak, subjetibitate eta anbiguotasun handiko
|
hitzak
izan dira betidanik, ondorioz, sortu izan dira askotan. Hori izan daiteke agian, gaur egun, hainbeste babes figura desberdin egotearen arrazoia (Parke nazionalak, Natur Parkeak, biotopoak, erreserbak, natur monumentuak, eta abar).
|
|
|
Gainera, bizkarreko bat edo beste ere jaso izan du. Iraintzeko ere, burura datozkigun lehen
|
hitzak
astoarekin zerikusia izaten dute, astakirten, astakeri, astaputza, astapotroa... Eskerrak Uztapide estimatuari omenalditxo bat egiteaz oroitu zen.
|
|
|
Arratseko hiruretan Ziburuko portutik karro ibilaldia abiatuko da Donibane Lohizuneraino, joaldun, txaranga, tanbor, trikitixa eta gaiteroekin. Bostetan animazioa izango da Louis XIV plazan; Amets Arzallus eta Sustrai Colina ber tsolari gazteen etorriaz gozatzeko aukera, baloi askatzea, kantuak... eta Itxaro Borda Seaskako lehendakariaren
|
hitzak
urtemugaren kariaz. Azkenik, kontzertu erraldoia izango da iluntzeko bederatzietan Jai Alaien:
|
|
|
Alderdiaren zuzendaritza duela bi hilabete hautatu zen. Beraz, Guevara jaunak esan duena esan arren, haren
|
hitzak
ez du hemen deus balio.
|
|
|
Garbi dago kultura guztietan
|
hitzak
baduela bere alderdi sendagarria eta pozoitsua. Alderdi sendagarri horren lekuko, berriro, Gregorio Arruek Santa Jenoberaren bizitzaren hasieran zion zerbait gogora ekarriko dizuet.
|
|
|
Guztira honen mila eta bostehun pasartetik gora itzuli ditu. Solasaldirako Platon, K. Marx, Orwel, A. Machado, Camus eta beste hainbaten
|
hitzak
ere hartu ditu kontuan
|
|
|
Hurrengo partidarako beste bi urte itxaron behar izan ziren, oraingoan Errumaniaren aurka jokatzeko, baina arazoak beste behin ere taldeetatik etorri ziren, hauek jokalariak uzteko oztopo bat baino gehiago erakusten baitzuten. Askotan gertatzen den moduan, Euskal Selekzioaren aldeko
|
hitzak
hortxe geratzen ziren, hitzetan. Azkenean berdinketa zelaian, bi eta bi, zein bulegoetan, selekzioari behar zuen bultzada ukatzen zitzaiola ikusirik.
|
|
|
Jergarena oso arriskutsua da. Gaztelaniazko
|
hitzak
sartu eta gaztelania ez dakitenek ez dute ulertuko. Edo Bilbon erabiltzen den eta slang bihurtu den bizkaierazko berba bat agian Iruñean ez dute ulertuko.
|
|
|
Lehenean inprentako bi akats daudenaren susmoa aitatzen du eta bigarrena ematen du ontzat. Umanzelorria
|
hitzak
, jarioa duen elorria adierazten omen du. Hostoa zahartu ahala zekentzen zaio, bai, estepari eta elorri izan daiteke, baina benetako umanzia edo jarioa loretzera doazen begi pipitten inguruan sortzen denez, umanzelorea ez ote da izen jatorrena?
|
|
|
Ez da inoiz erraza izan euskararen alde lan egitea Nafarroan, oztopoz beteriko bidea ibili behar izan dugu euskaldunok eta zantzu guztien arabera, aurrerantzean ere horrela izango da. Ederki aski gogoratzen ditut Felix Martiren
|
hitzak
AEK ko irakasleon lan baldintzak ezagutu eta gero: heroismoak ezin du betiko iraun.
|
|
|
" Erdu eta bihur ditzagun
|
hitzak
haragi" izenpean Sexologia ikastaldia egingo da, uztailaren 10etik 13ra bitartean. Norberaren esperientziatik abiatuz, kontaktuak lantzerakoan eta harreman sexualak edukitzerakoan gorputzarekiko zein muga aurkitzen ditugun aztertuko da ikastaro honetan.
|
|
|
Baina egia da, 20 urtetan egin dugun lanaren ondorioz, batzuek nekea somatzen dute. Arzalluzen
|
hitzak
interpretatzeko aukera hori ez zen bidezkoena.
|
|
|
Ni Kaikura 76an joan nintzen eta orduan euskaldun bat ere ez nuen aurkitzen Bilbon, eta gaurko egunean Castron euskaldunak topatzen ditut. Nire alaba txiki txikia zela Zestaoko ikastolara joaten zen, eta erdarazko aurreneko
|
hitzak
ikastolan ikasi zituen. Eta gaurko egunean" estatu kolpea" emango bagenu Castron euskaldunek aginduko genuke...
|
|
|
Etxearen inguruan izango ziren baratza eta kortak eta hauetxek ziren" lorategi". Etxea
|
hitzak
duen egitura zentzuan lorategi hau etxea bera zen, hobeto esanda. Hau hizkuntzek ere jaso dute eta herri askok lorategia eta baratza hitz batez adierazten dute.
|
|
|
Halako poesia ukitu samurra ezin, bada, berrien gordinkeriarekin nahastu eta, behin puntu horretara ailegatu eta gero, honoko hauxe adierazten zitzaion irakurleari: " Gorritiko erriaren berri 11.gn. orrialdean ikus. Bitartean, euskal amona guziei Jean Barbier-ek egin eta Mikel Laboak zabaldu duan' Amonatxo' abestiaren
|
hitzak
eskeintzen dizkiegu". Eta halaxe eskaini ere!
|
|
|
Arretaz lan eginda. Alde batetik ongi ulertu behar da testua, eta horrek esan nahi du ez bakarrik
|
hitzak
ulertzea, baizik eta baita" background" a ere. Alegia, horren atzetik hizkuntzak eta kulturak duen karga guztia, ageriaren atzetik dagoen karga kultural eta erreferentziazkoa jasotzea.
|
|
|
Zeren gatazkaren irakurketa eta diagnostikoaren inguruko aldaketa ETAri leporatu nahi izatea lotsagarria baita. Baina benetan kezkatzen gaituena ez da ETAren kontrako
|
hitzak
edo manifestazioak egitea, ez baitago hor gure benetako ezberdintasuna. Kezkatzen gaituena da ETAren aitzakipean herri honen eskubideei bizkar ematea, gatazkaren izaera politikoa ukatzea, Euskal Herria Vaskongadetara mugatu nahi izatea, departamenduaren aldarrikapenaren aurrean frantses Gobernuak duen jarrera bost axola izatea, euskara Nafarroan pairatzen ari den erasoaren aurrean ez ikusiarena egitea, Audientzia Nazionaletik aspaldidanik datozen erasoei men egitea, Ertzantza faxisten manifestazioak babestu eta presoen eskubideen aldekoak jipoitzen ihardutea, presoen eskubideak errespetatu ordez okertzen ari direnean salatzeko ausardiarik ez izatea...
|
|
|
Agur esaten jakitea garrantzitsua da". Joxe Ripiau laukotearen buru Iñigo Muguruzaren
|
hitzak
dira, eta ez gaur goizean esandakoak. Taldea desegiteko erabakia eta data iazko urte amaieran hartu omen zuten; hitzok, ordea, duela hiru urte baino gehiago, 97ko ekainean, esan zizkion Muguruzak ARGIAri.
|
|
|
Bada, deskuidatu xamar zabiltzate, harritzekoa ere ez den arren, azken hamarkadetan haizeak nondik jo duen kontuan hartuta. Aita Saindu baten
|
hitzak
dira horiexek! Paulo VI.ak esan zituen, ZERUKO ARGIAren 402 zenbabiko editorialak jasotakoaren arabera.
|
|
|
bertsolariaz gain karreraduna edo ikasketan diharduena, idazten badakiena hor nonbait, edozein ordutan edozein tokitara irits daitekeena, edozein moldetan eta edozein unetan jendearekikoa egingo duena... Alegia, bertsogintza hobetzen baino denbora gehiago ematen du egungo bertsolariak kantuei
|
hitzak
jartzen, eskelatarako bertsoak idazten, egunkarietarako zutabeak idazten edo hedabideetako langileei mesedetxo txikiak eginez. Malgutasun bera alde on bihur daiteke ordea, gainerako arte moetekin batera sortzen ari diren esperimentuetan parte hartzeko orduan.
|
|
|
Teknikari batek ere logika berarekin asmatzen al ditu
|
hitzak
–
|
|
|
Zuk beti esan duzu, eta" Otto Pette" n deigarria da,
|
hitzak
aukeratu egin behar direla. Nola hautatzen dituzu?
|
|
|
poetaren ametsarekin bat egiten duzula edo, esango nuke. Maria Zambranoren
|
hitzak
aipatzen dituzu: " Poetak, filosofoak ez bezala, ez du osotasunik nahi.
|
|
|
Poemak liburuan zertarako bat ere nabarmentzen du, erabakia du saiatzea: "... ekin dezagun harik eta gure aberri eta/ sasoiaren tankerako
|
hitzak
aurkitu arte..." (Nuyi illa, 108 or.). Izan ere, sasoi makaletan ere poetek," gau sagaratuan lur batetik bestera aldarrai dabiltzan" Hölderlin en poeta horiek, badute zer esanik eta zer eginik. Poesian bezala prosan ere zeregin horri lotzen zaio beti, aberriari eta garaiari doitasunez dagokion hitza bilatzeari poesiaren giltza ttipiaz, edota eguratsa arteztasunez besarkatzeari gilletak bezalako aizto txipiez.
|
|
|
Liburua egiterakoan egileak
|
hitzak
aintzat hartzeko premia sentitzen duela dio, oraindik munduko gauzak izenda daitezkeela sinesteko. Izan ere Sarrionandiak liburu honen xede eta ilusio handia zera omen du egileak berak dioenez:
|
|
|
Liburu honi buruzko komentariogileek (Jose Mari Iturraldek epilogoan, G. Markuletak...) liburuaren garraztasuna azpimarratu dute etengabe," baltza, latza eta garratza" da, Markuletaren artikuluaren izenburuko
|
hitzak
erabiliz (El Diario Vasco, Zabalik,, 3 or.). Egile honek garraztasun hori kartzelako esperientziaren isla" zuzenegia" izateari egozten diotela aurreratzen du.
|
|
|
Garrantzitsuena da ordea 1995ean baduela xede heldu eta jakin bat: "... ekin dezagun harik eta gure aberri eta/ sasoiaren tankerako
|
hitzak
aurkitu arte..." (Nuyi illa, 108 or.)
|
|
|
narratzaile estradiegetikoak bi maitaleen oraineko harremana narratzen digu; eta narratzaile intradiegetikoak iraganeko gertaeren berri ematen digu. Narratzaile intradiegetiko honek gertaeretan parte hartzen du, Andoni bera da, eta narratario intradiegetikoari zuzentzen dizkio bere
|
hitzak
, hau da, istorioaren protagonista bati: Amaiari.
|
|
|
Izendapen hauen bidez, liburuaren hasieran azpimarratzen duen ideiari erreferentzia egiten dio: hasierako aipu batean,
|
hitzak
eta izenak zerbaiti eusteko beharraren ondorioz ezartzen ditugula aipatzen du. Hots, desorekaturikoa orekatzeko asmoarekin sortzen ditugun antolaketak direla.
|
|
|
Gainera, beste idazle, musikari, margolari, e.a.en erreferentziak etengabeak dira. Batzuk aipatzeko asmoz, Olaziregiren
|
hitzak
jasotzea egokia iruditu zaigu:
|
|
|
nola eutsi egoera latzei, espetxe barneko bizitzaren antolaketaren beharra, lagunen arteko harremanak,... Hona hemen egilearen
|
hitzak
:
|
|
|
Edorta Jimenezek dioen bezala," inor gutxi salbatzen da, narratzailearen
|
hitzak
bisturiarena egiten bait du, trebetasunez pertsonaien perfiletan, prosa bera, beti beti borobiltzea lortzen ez badu ere." (Egunkaria XII) Beraz, Montoiak ironia erabiltzen du harreman hauen berri emateko.
|
|
|
Bestalde, Rakel Beaumont ipuinean agertzen diren pertsonaia bikien erabilpena Bernardo Atxagaren Obabakoak (1988) ipuin bilduman kaleraturiko Margarete Heinrich ipuina dakarkigu gogora. Ipuin honetaz ari delarik, Mari Jose Olaziregiren
|
hitzak
aipatzea egokia iruditu zaigu:
|
|
|
Desioen hiri hau eraikitzeko Rikartek" estilo erraza eta eraginkorra" hautatu du: " Nere kezketako bat izan da
|
hitzak
soberan ez izatea, esaldi, hitz eta narrazio egokiak erabiltzea". (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII) Gure ustetan, baita lortu ere.
|
|
|
Bukatzeko, Edorta Jimenezen
|
hitzak
bertaratzea egokia iruditu zaigu:
|
|
|
" Aita Goierri aldean jaioa denez, hango errejistroan daude bere jardunak. Baina oso era nabarian,
|
hitzak
moztuz... Bigarren arrebak hiriburuan bizi delako, Donostian edo Bilbon, erdera erabat txartoa dauka, erdera eta euskera nahastuz." (Deia VIII)
|
|
|
Idaztankeraren berri emateko, Felipe Juaristiren
|
hitzak
jaso ditugu oraingoan: " ondo zaindutako idazkera da, aberatsa hitzetan, indartsua efektoetan.
|
|
|
batez ere, eleberri bakoitzean sorturiko giro eta mundu txiki hori batetik bestera zeharo aldatu egiten delako. Hona hemen Canoren
|
hitzak
:
|
|
|
Bere estiloari buruz hitz egiteko Mujikaren
|
hitzak
jaso ditugu. Iruzkinaren hasieran" hizkera sendo, aniztun eta nabarra" darabilela aipatzen du, eta beheraxeago honela mintzo da:
|
|
|
Egileak berak bigarren eleberriaz mintzatzean aipatu zuen bezala," pesimismoa gehi ironia berdin optimismoa edo" (Argia 1739) sortzen omen da. Bestalde, jazz musikaren erritmora egokitu ditu bere
|
hitzak
: hau da, eleberri hauetan errepikapenak eta itzulinguruak etengabeak dira:
|
|
|
Egile berak agertzen digunez, XV. mendearen azken aldera agertzen omen da notario protokoloren bat edo beste, epaiketako lekukoen
|
hitzak
euskaraz idatzirik; aldiz, herri askotan batzarrak euskaraz zein nafar erromantzez egiten omen ziren, baina agiriak idatziz jasotzea bigarren horretan egiten zuten. Hala dakar El esfuerzo bélico de Navarra en el siglo XVI (1981) liburuaren 218 orrialdeetan.
|
|
|
Baina, Lingua Navarrorum zer zen jakiteko, inork zalantzarik izan ez dezan, on zaigu agiriak lekuko jartzea. Liburu honetan bertan (68 orrialdean) dugu Iruñeko apezpiku Petrus II.aren aipamen hura, unamaizter eta buruzagi
|
hitzak
erabiltzen dituena. Beraz, hori irakurriz ez dago inondikako zalantzarik Lingua Navarrorum euskara zela eta ez beste.
|
|
|
piesta: festa; (piestaegunaetajaiegunaongibereiztenditu;, piesta?
|
hitzak
, plazakonahizermintaondokojolasa, dantzaetaikuskizunakhartzenditu; erromedijaeguna, tanbolineguna... hitzekantzekoesanahiadute; baduteñabardura txikibat, bigarrenadibidetikateragenezakeenez);. Plazaco piestiadarabilleenac dira esandan edadecuac. Euscal errijetaco... (47).
|
|
|
Argitasunadaazpimarratubeharkogenukeena. Lehen lehenik, gertaeraedo etsenplubatagertzendigu: apaizbatbadaezpadakoemakumebatenetxeansartzenikustea... Juzgugaiztoazerdeneraosodidaktikoanazaltzendu, aurrezgerta daitekeenkasubataurkeztuz.Hizkuntzarenaldetikinteresgarriada kogenitiboa izenareneskuineanjarrita..., arinoneco?
|
hitzak
, hemen, badaezpadakoedoantzekozerbaitesannahidu.Arrazoionaketaargiak:
|
|
|
Etahonidagokiola, Ikastetxeetakoirakaspen liburuan Konstituzioekdiotena gogoraraztendaetaFraiLuisGranadakoamaisutzathartzekoagintzen, harenoratoriako erregelak gidari izanik, honako hau erantsiz: . OratoriakGramatika, FilosofiaetaErretorikadituoinarritzat; hauda,
|
hitzak
, sententziaketaapaindura. Arteenikasketagaraianezdagutxiizangooratoriarenatalhauekteoriazongiikastea, geroberegaraianpraktikaraeramanahalizateko? 439.
|
|
|
bezalakoetan,, jat? ageri da, baina ez dirudi lerroburuko
|
hitzak
horrela sortzea bidezko denik, hauek elkarketa libreak baitira...
|
|
|
Begirada historiko labur honekin amaitzeko, gaur egungo estatu nazioarenosagarriak bildu dituen aditu baten
|
hitzak
ekarriko ditugu hona:
|
|
|
Txalogarria da, baina baita penagarria ere. Urratsak ez diraematen;
|
hitzak
bai, ekintzak ez.
|
|
|
Horretatik dator, sugestioak eragiketa analitikoaren errealitatean zein parte hartzen duen ikustearen auzia.Zein analistak esan lezake inoiz ez duela erabili Bestearengandik emana datorkioninbestidura? Zuzen ulerturik, larritasun subjektiboen aurrean, botere horretaz balialiteke analista, eta baliatu ere baliatu behar litzateke, bere burua puntu finko modura eskaini, psikotikoarentzat aldaezina den puntu modura; deserosotasun une batean obsesibo baten trantzea aurkitzen badu,
|
hitzak
eragindako esanekotasunerajotzen ba al daki. Bere buruaz beste egiteko zorian dagoen histerikoaren aurrean, nork ukatuko luke ekintzara pasatzeari irmoki aurka egitea?
|
|
|
Horregatik izan da beti disentsuaren ikurra. Edogaur egun gero eta gehiago erabiltzen diren
|
hitzak
erabiltzearren, sistema espainolarekiko intsumiso eta desobediente. Euskaldun izateko eta bizitzeko beste modurik ezdagoela erakutsiz.
|
|
|
titulupean300 pertsonaiaren balentriak eta aurkikuntzak deskubritu genituen. Orain gogoratu, bakar batzuk baino ez ditut gogoratzen (Alejandro Handia, Bismarck, Darwin, Gandhi, Garibaldi, Amundsen, Kafka, Escriva de Balaguer, Lord Byron, Beethoven, Bakunin...) baina gazte idealista baten irudimena eta abentura gosea pizteko, biografiahaien eragina erabatekoa izan zen, eta liburua itxi ondoren luze mantentzen zirenbertan irakurritako
|
hitzak
eta, hitzei esker, nork bere koloreek irudikaturiko imajinakgogoan zintzilikaturik. Liburuaren helburua, ulertuko denez, hauxe zen, alegia, norberak bere buruari esan ziezaiola:
|
|
|
Publikotasunean oinarrituriko politikotasuna defendituz, ez du onartzen zenbaitekdefenditzen omen duten hizkuntzaren, neutrotasuna?, J. M. Odriozola-rekin bat eginiketa haren
|
hitzak
erabiliz. –Odriozolak ez du ulertzen, hizkuntzaren neutrotasuna?
|
|
|
Baina hizkuntzaren normalkuntza ez da, apolitikoa? ez, autonomoa?, eta horretarako Mackey soziolinguista kanadarraren
|
hitzak
dakartza, bestelakorik pentsatzenduten hemengo batzuk gezurtatu nahian: –Gure arteko batzuren errazkeriak astinduz, Mackeyk gordinki esaten digu:
|
|
|
Puntu kardinalen izendapenetan nagusi euskal jatorrizko
|
hitzak
badira ere, badiraerdal jatorrizko berbak ere, datuetan ikus daitekeenez.
|
|
|
Garizumari loturik dauden
|
hitzak
dira batzuk: garisuna haize (garisuna aize, gaizume, gaizemaize) 3 aldiz eta hirurak Gipuzkoan, eta erramu aize Nafarroan.Denak ekialdeko haizea adierazteko.
|
|
|
Erreferentzia astronomikoa duten
|
hitzak
|
|
|
Gure eguneroko praktikan bakoitzak ikusi du
|
hitzak
nola erabiltzendituen: Euskal Herria, Euskadi, Pars Vasco, Pays Basque.
|
|
|
Monarkiako indar politiko hegemonikoek oso garbi izan zuten zer pentsa eta zeregin, gaztelania ez ziren Penintsulako beste hizkuntzekin. Hori ulertzeko, RomanonesGobernu Buruaren
|
hitzak
(berriz ere!) eta Lliga Regionalista ko Cambo ren erantzunaizan daitezke Erregeren Gobernuak nondik nora zebiltzan jakiteko eta eskuinerregionalista bera haiengandik zein urrun zegoen erakusteko testu egokiak (Ferrer1985: 131):
|
|
|
erantzuten? Eta Axularren
|
hitzak
datozkit burura: –... euskaldunekberek dute falta eta ez euskarak?.
|
|
|
Testuinguru honetan. Kultura? (. Musika?)
|
hitzak
bere zentzu sakonena bereganatzen du eta. Gizarte, hitzaren sinonimo bilakatzen da. Eta hala bada,. Kultura Gizarte?
|
|
|
Hain zuzen ere, oharmenak kudeatzen duziurrenik ekoizpen horren sistema. Besteren ahoskeran entzun uste dugunaizaten da esan uste duguna, esan nahi izaten duguna, besteren ahoskeranentzun uste duguna izaten baita gure hizkuntzaren
|
hitzak
memorian gordetzeko erabiltzen dugun lehengaia, fonema.
|
|
|
eta, basati?
|
hitzak
erantsi zizkigutela jakitea ez da harritzekoa.Azpimarragarri da, romanitas, en edukien artean (latina, toga, legea, erlijioa eta, paxromanaren, mende izatearen onartzea), azken honek armaz konkistaturiko inperioarenzabalkundea onartzea eskatzen zuela.
|
|
|
Colon en beraren
|
hitzak
erabiliz, Bestard ek eta Contreras ek diote:
|
|
|
–Errusinola?
|
hitzak
hegatsez egin dezake. Errusinola hitzak kanta dezake? 21
|
|
|
hitzak hegatsez egin dezake? Errusinola
|
hitzak
kanta dezake? 21
|
|
|
–errusinol?
|
hitzak
ez du edaten, jaten, hegan egiten; esentzia dagoeneko ezda errusinol errealean bizi: hau da, hil egiten da.
|
|
|
Komenigarria da hizketatuaren
|
hitzak
ez, zapaltzea?, erantzun eta galderen artean isilunetxo bat utzi behar dugularik; era honetan, mozketak eta lotzeak edo enpalmeak errazago egingo ditugu.
|
|
|
Dikzioa hobetzeko, gimnasia ariketak egin behar dira mihiaz. Ahoko giharre hau sendotzeak asko laguntzen digu
|
hitzak
hobeto ahoskatzen. Ariketak maiztasunez egiteak on egiten die irrati telebistako esatariei.
|
|
|
yokalariak?). Hala ere, badira gaztelaniazko < j> bezala ahoska daitezkeen
|
hitzak
, baina gutxi dira horiek. Bestalde, garaje eta ijito bezalako hitzetan onartzen dira gaztelaniazko jamón eta frantsesezko jambon hitzen ahoskerak ere.
|
|
|
Hortaz, iturriaren gaiak erlazio zuzena dauka irratilarien langintzarekin, eta informazioa baldintzatzen du era batera edo bestera. David Randall ek (1999, 77) Associated Press agentziako Mort Rosenblum kazetariaren
|
hitzak
bere egiten ditu, langintza horren garrantzia eta, beraz, informazio iturriena, azaltzeko: –suhiltzaileak gauerdian sute abisua jasotzen duenean, prakak janzteko eta sua amatatzeko baino ez du denborarik.
|
|
|
–Informazio iturriak, egia esan, gertakariak beraiek dira, edo gertakarietako protagonistak?. Azken hau ere hagitz zabala izan arren, zer pentsatu eman behar digu, edozein kazetarik beti eduki behar baitu gogoan protagonisten
|
hitzak
lortzea, protagonista bera elkarrizketatzea edota gertakariak izan diren lekuaren irudiak eta argazkiak kausitzea; zeregin hau guztiz garrantzizkoa da, era horretan informazioa gertu gertutik eskaintzen baitiegu entzuleei.
|
|
|
Irratian, zenbait datu garrantzitsu errepikatuz lortzen da entzulearen arreta piztea. Hori dela-eta, irrati idazkuntzaren helburua, esan bezala eta Angel Faus Belaus (1981, 255) irakaslearen
|
hitzak
aipatuz,, albistea birrintzea? (, machacar la noticia gaztelaniaz) da, hau da, entzuleen buruan datuak ongi finkatzea, hedabide honetan denbora faktoreak entzulea behin eta berriz estuasun edo aztoratasun psikologikoan jartzen baitu.
|
|
|
Hizlaria: hauxek dira Lionel Jospin en
|
hitzak
|
|
|
– hauexek dira Legebiltzarreko presidenteak gaur goizeko prentsaurrekoan esan dituen
|
hitzak
.?
|
|
|
2 Esangura berezia duten
|
hitzak
azpimarratzea. Esaldian, eragin komunikatibo gehien duten hitzak dira azpimarratu behar ditugunak.
|
|
|
2 Esangura berezia duten hitzak azpimarratzea. Esaldian, eragin komunikatibo gehien duten
|
hitzak
dira azpimarratu behar ditugunak.
|
|
|
Honen zioa oso sinplea da:
|
hitzak
laburrak izan behar dira, zeren silaba bateko edo bikoak askoz ulergarriagoak baitira hiru silaba dituztenak baino; eta xeheak ere izan behar dira, edonork ulertzeko modukoak, irratiak ez baitu audientzia diskriminatzen (etxekoandreak, unibertsitarioak, nekazariak..). Esaterako,, behiala?
|
|
|
Interjekzioa, gramatikak dioskunez, berak bakarrik esaldi eliptikoa osatzen duen hitza da (edo
|
hitzak
, pluralean), gogoratzen, desiratzen, sentitzen, usaintzen edo entzuten dugunak gure gogoan eragiten diguna supituki adierazteko erabilia dena. Interjekzioak apelatiboak (iup, ixo?), adierazkorrak (ai, kontxo, ene?) eta errepresentatiboak izan daitezke (pum, zas, zaplast?).
|
|
|
Bestalde, esaldiaren barruan doazen
|
hitzak
ere xeheak izan behar dira, bi silaba dituztenak lau silabakoak baino erretenigarriagoak izanik. Hitz teknikoekin ere kontuz ibili behar dugu, oharkabetzeko elementuak izan baitaitezke.
|
|
|
Bila ibili arren, alferrik:
|
hitzak
eta kantak telegrafotik zetozen. Ez zekiten San Lukaren ebanjelioa irakurtzen zuen ahotsa Fessenden deitura zuen kanadiarrarena zela, doinua Haendel en. Luzea?
|
|
|
uhin hertziarren gainean ibili baitzen. Eta Fassenden en ahotsa igorria izan zen, preseski, Done Lukaren
|
hitzak
erreproduzitzeko. Gaur bertan gomutatzen ditugu gertakari prodigioso horiek.
|
|
|
Irratian osagarri gisa topatzen ditugun elementuak musika,
|
hitzak
, isiluneak eta hots positiboak (komunikatzeko helburuarekin erabiltzen direnak) dira; horiez gainera, hots negatiboak ere topa ditzakegu (trabatzeko xedez erabiltzen direnak).
|
|
|
karruskatze edo murtxikapen, zistu, ibili, kirrizkatze (hortzez eginiko soinua) eta beste egintza batzuetatik sortzen diren soinu edo oihuak. Eta bestetik,
|
hitzak
sortzen dituzten arren, argitasun fonetiko barik egiten diren soinuak. Hauek ezin dira besteetatik bereizi.
|
|
|
Guri, atal honetan, artikulazioan argi ez dagoen guztia interesatzen zaigu. Gogora dezagun badela paralinguistika fonetikoa, intentsitatea, tonua eta tinbrea alegia, zeinaren bidez
|
hitzak
ebakitzen dituen pertsonaren ahotsa nabaritzen eta jasotzen baitugu. Soinu baten intentsifikazioa dela bide, soinu hori zarata bihurtzera hel daiteke, esaterako,, gollllllla!?
|
|
|
Mariano Cebrián ek (1983, 31) Gregorio Marañon-en
|
hitzak
aipatzen ditu oihuei bakarrik ez erreparatzeko aholkatzeko, audio ikonizitatea lortzeko garrantzitsua baita giza ahotsean inflexio eta adierak egitea, hasperen, negar, barre eta abarrekin ustegabeko gogo energia bat lortzen laguntzen baitigute. Kontua ez da ateak higitzean gertatzen den zarata edo oin hotsak nabarmentzea bakarrik, giza ahotsaren bidez ere egiten baitira zaratak.
|
|
|
Ezin gatzaizkio alde linguistikoari bakarrik lotu, eta irrati lengoaiaren osagai guztiak izan behar ditugu kontuan:
|
hitzak
, musika, efektuak, isiluneak eta horien konbinaketa eta nahaskuntza. Mezua ez dago argi eta garbi kodifikaturik, zenbait konnotazio sorrarazten baitizkigu, oso konplexua delako, edo informazio gehiegiz josita dagoelako?
|
|
|
Musika, isilaldi eta
|
hitzak
kontrapunteatzea.
|
|
|
Azkenik, Reginald Aubrey Fessenden kanadiarrak (18861932), Massachusetts deritzon hiri estatubatuarretik transmitituz, gauza garrantzitsua lortu zuen: itsaso zabalean zeuden operadoreek musika eta
|
hitzak
entzun ahal izan zituzten. Hori munduan izan den lehenbiziko transmisio audiomodulatua izan zen (ikus 1.5 atala).
|
|
|
Address station KDKA, Westinghouse, Pittsburgh, Pennsylvania? izan ziren estazio hartako esatariaren
|
hitzak
, iparramerikarrentzako lehenbiziko albistegi erregulartzat jo dezakegun hartan aipatu zirenak (Bittner, 1977, 1); hots, irratilariek feedbacka eskatzen zuten, entzuleei buruz zerbait jakitearren. Nahiz eta albisteak hedatu zituen lehenbiziko irrati estazio komertziala KDKA izan, ia aldi berean Detroit News (8MK) izenekoa ere konturatu zen informazioa irratiz igortzearen abantailaz.
|
|
|
Irratilariak
|
hitzak
eta soinuak ditu lankide egunero. Takean potean ahoskatu behar ditu aldez edo moldez, maiz letra eta soinuen esparru teoriko praktikoaz zalantza malantzetan egon eta ideia handirik izan ez arren.
|
|
|
Fase honetan Estatuak Estatu Nazioaren kultura (nazio menperatzailearen kultura, Esteva ren hitzetan) zabaltzen die bere menpean dauden beste nazioei, hauek lehenago menpekotasun politikoa zen hartatik, orain kultur menpekotasunaren dominazio subjektuak bihurtzen direlarik. Nahiz eta estatuaren zentripetismoa beti erabatekoa ez dela jakin, Gellner en
|
hitzak
erabiliz, begien bistan dugun egoera hauxe dela esan daiteke:
|
|
|
Izan ere, Estatu Nazioaren kontzeptupean Estatua eta Nazioa bat etorrarazteko beharraren eraginez, eraikuntza nazionalera zuzenduriko neurrien artean, Estatuak zeregin integratzailea eman zion heziketari. Zenbait adituk behin baino gehiagotan aipatzen duten Hobsbawn historialariaren
|
hitzak
erabiliz, XIX. mendea, nazio fabrikatzearen, denboraldia dugu; Estatuak gizartearen homogeneizatzeari ekin zion eskuartean zituen tresnak erabiliz, armada eta eskola besteak beste, Estatuaren nazionalismoa zabaltzeko.
|
|
|
nazioaren (naturala den ala ez, hori beste kontu bat da) irudia zabaldu, baita bere historia eta tradizioa ere, nazioarenganako zaletasuna eta berarekiko atxikimendua ezartzen saiatuz, horretarako sinboloak eraikiz (bandera nazionala, himno nazionala,?) eta, askotan, nazioaren tradizioa zein historia, edota nazioa bera ere, asmatuz. Hobsbawn en
|
hitzak
erabiliz14, apropos eta jakinaren gainean martxan jartzen den ingeniaritza ideologikoa dugu hau, zeinak herri zehatzarenganako baino, herri horren kontzeptu ideologikoarekiko leialtasuna bilatzen duen; hots, Estatuarekiko abertzaletasuna du helburu.
|
|
|
Alde honetatik geureak egiten ditugu Amin en
|
hitzak
: –sin que exista superposición entre Estado y nación, el fenómeno nacional no puede ser separado del análisis del Estado?
|
|
|
Estatua/ Frantzia, Frantzia// frantsesen Nazioa. Hitz batean esanda, Frantziako balizko historiaren irakaskuntzak, arestian erabilitako
|
hitzak
kasu honetara egokituz, frantses nortasuna eskaintzen du, Frantziako historia identitate frantsesaren isla litzateke eta nazioaren (Frantzia) eta herritarren (herritar frantsesen) arteko lotura ezarriko luke (Breully k aipatzen duen autorreferentziazko sinbolismoa), talde nortasuna nazioaren inguruan indartuz80 Antzeko zerbait esan genezake geografiaren irakaskuntzari buruz; Iraultza frantsesak l... Estatu Nazioaren Frantziaren nortasun elementua, talde identitatearen errepresentazio bilakatu zen, honen guztiaren oinarrian Estatuaren mugen zilegitasuna indartzeko helburua egonik.
|
|
|
fonctionaires de l' Etat? bihurtuz95, Guizot en
|
hitzak
erabiliz. Zer esanik ez, irakaslea Estatuaren begirada zorrotzaren pean eduki behar zen eta, ondorioz, ezarriko zen Estatuaren ikuskaritza mekanismo honen ardatz nagusienetariko bat suertatuko zen:
|
|
|
nazioarekiko atxikimendua bata, eta Estatuaren erakundeak onartzea bestea. Hala, Plenel en109
|
hitzak
erabiliz, hezkuntza sistemak, funtsean politikoa den Estatua sortu eta antolaturiko lurraldea eraikitzen laguntzen du, eta Estatuak, ematen duen eskolaren irudi ideologikoari esker, mistifikatu egiten du ideia hori, eskola Estatu Nazioarentzat arriskutsuak diren edo izan daitezkeen arazoak kamuflatzeko, ezkutatzeko, eta urtzeko gai bihurtzen duelarik.
|