|
2006
|
|
|
Soziolinguistika izenekoa hain zuzen. Eta gradu osteko (doktoraduan, kasu honetan) mailako
|
bi
ikastarotan oinarrizko irakasgai bana daude: Soziolinguistikaren Oinarri eta Hastapenak, eta Ukitutako Hizkuntzen Soziolinguistika izenekoak, denak irakasle batek emanak.
|
|
|
Soziolinguistikaren Oinarri eta Hastapenak, eta Ukitutako Hizkuntzen Soziolinguistika izenekoak, denak irakasle batek emanak. (Aipa daitezke beste
|
bi
irakasgai ere, Filologia titulazioan, soziolinguistikan (modu zabalean ulertuta) sartzen direnak: Hizkuntzalaritza Aplikatua eta Psikolinguistika izenekoak; hauek ere hautazkoak dira). soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain 19
|
|
|
1) Irakasle Ikasketa gradu mailako titulazioan: Eleaniztasuna eta Hezkuntza, eta Euskara eta bere Didaktika izeneko
|
bi
irakasgai daude, biak derrigorrezkoak diruditenak.
|
|
|
2) Psikopedagogia izeneko bigarren zikloko lizentziatura mailako titulazioan, berriz: a) Hizkuntzen Psikopedagogia eta Esku Hartze Psikopedagogikoa izeneko
|
bi
ibilbidetan: Helduen Irakaskuntza:
|
|
|
baldintza onenak izanik (publikoa delako, gizartean adostua dagoelako, handiena eta zabalduena delako, eta abar), modu eta neurri kaskarrenean erantzuten dio bere testuinguru sozialean (euskal testuinguruan) ematen den aztergai berezi handieneko bati:
|
bi
hizkuntzen arteko ukipenaren aztergaia, hain zuzen, soziolinguistika eta antzeko arloak (psikolinguistika, hizkuntzaren gizarte psikologia, hizkuntzaren psikopedagogia, „.) landuz. Egia da irakaskuntzan bi hizkuntza eredu irekita dituela, euskarazkoa eta erdarazkoa, baita euskarazko materialak sortzen ekiten duela ere; baina nahikoa al da hori?
|
|
|
bi hizkuntzen arteko ukipenaren aztergaia, hain zuzen, soziolinguistika eta antzeko arloak (psikolinguistika, hizkuntzaren gizarte psikologia, hizkuntzaren psikopedagogia, „.) landuz. Egia da irakaskuntzan
|
bi
hizkuntza eredu irekita dituela, euskarazkoa eta erdarazkoa, baita euskarazko materialak sortzen ekiten duela ere; baina nahikoa al da hori. Soziolinguistikari ez al litzaioke eman leku egokiagorik?
|
|
|
1) egungo egoeraren diagnosia: hizkuntzaren egoera, eta immigrazioa eta aniztasuna,
|
bi
zutabetan zehar, alderdi hauek aztertuz: mehatxuak (kanpoko alderdi kaltegarriak), ahultasunak (barneko alderdi kaltegarriak), aukerak (kanpoko alderdi aldekoak), indar guneak (barneko alderdi aldekoak); 2) eremu urriko hizkuntza baten normalizazio politika testuinguru askotarikoan:
|
|
|
" Euskaldunen elebiduntze goiztiarrak ezkor eragiten du euskararen erabileran" multzo horien ezaugarri soziodemografikoak dira, besteak beste, bilakaera horren deskribatzailerik adierazgarrienak. Nolanahi ere, gure hizkuntzen arteko ukipen egoera honetan zenbatzen diren hiztun bakarrak euskaldunak izanik, biztanleria binakatu egiten da, hots,
|
bi
hiztun multzotan banatu. Gure kasuan hirugarren multzoa izanagatik, ia euskaldunak, horrek hizkuntzen arteko mugimendua baino ez du adierazten.
|
|
|
" Euskal Herriko hizkuntz egoerari lotuta hitz gako
|
bi
proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna"
|
|
|
Azken buru hazkuntzaren gehikuntza hiru osagaiz azal daiteke, parentesi artean zein bere aldetik isolatu ditugunak alegia. Aurreko
|
bi
ekuazioen arteko urratsan Xi ren batukariak desagertzen direlarik gainontzeko batukinak adin tarteen arabera berrantolatu ditugu. Egindako deskonposaketa eginda ere are xeheago egin daitekelakoan gaude.
|
|
|
Batetik bereiz dezagun edozein biztanleriari, euskaldungoari ere, dagokion berezko hazkuntza. Bestetik X1, gure kasuan 1981eko 2 urte bitarteko euskaldunak,
|
bi
multzotan bana genitzake, 1986 urtean 7 urte bitartekoak ziratekeenak eta gainontzekoak, 1986an 16 urte bitartekoak ziratekeenak alegia. Horretarako adin taldeen proportzio banaketa zein nolakoa den ikusirik honela egin genezake:
|
|
|
Ekuazioan agertzen diren moduan, aurrena, adin talde gazteenetan emandako hazkuntza; honetan deskonposaketa berri bat egin dugu: euskaldungoaren berezko hazkuntza eta hezkuntza elebidunari dagozkion
|
bi
faktoreak hurrenez hurren. Hurrena adin talde zaharrenetan ematen den hazkuntza; izan ere urte jakin batean 65 urte bitartekoak (X12) direnak handik bost urtetara 70 urte baino gehiagokoak (Y13) izan behar baitute.
|
|
|
" Berreuskalduntzea
|
bi
norabidetako prozesua da. Zenbait kasutan hiztunak irabazi (erdaldungoaren bizkar) eta bestetan galdu.
|
|
|
Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure egoeran eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea
|
bi
norabidetako prozesua da. VII. Taulan agertzen den modukoa, hain zuzen ere, zenbait kasutan hiztunak irabazi (erdaldungoaren bizkar) eta bestetan galdu.
|
|
|
Sinpletasuna (partsimonia) izan da jarritako oinarria arazo anitza eta konplexua aztertzerakoan. Berreuskalduntzea
|
bi
norabidetako prozesua da, hiztunak irabazi eta galdu egiten dira. Euskaldunak jatorrizkoak, eskolak euskaldunduta edo beranduago bere kasa edo euskaltegietan ikasitakoak, baina euskaldunak, beste hiztunak bezala, hil, Euskal Herritik alde egin, edo, hiztun normalizatuek ez bezala, euskara ahaztu eta euskaldunak izateari utz diezaiokete.
|
|
|
Euskaldungoaren banaketa adin taldeka aztertzeko,
|
bi
eratara irakur dezakegu taula. Ikus daitekeenez muturretako adin tarteak ezik gainontzekoak 5 urtetako zabalera berekoak dira, Zentsu eta Udal Errolden arteko urte kopuru bera hain zuzen ere1 Horrela 1981ean 16 urte bitartekoak zirenak handik bost urtetara (1986ko Udal Errolda), 20 adin tartean bilatu genituzke.
|
|
|
Dena den gure ikuspegia gehiago zehaztu nahian Euskal Herriko hizkuntz egoerari lotuta hitz gako
|
bi
proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna.
|
|
|
Ondoren, hizkuntzen arteko harreman baketsuak edo bortitzak jorratuko dira testuingu geopolitiko batzuetan non
|
bi
hizkuntzek idar harreman bat daukaten arrazoi politiko administratibo ala sozio-ekonomikoengatik. Kasu horietan, hizkuntza batzuk gutxituak, eskualdekoak ala lekukoak bezala izendatuak dira, hizkuntza nagusia nazionaltzat ala ofizialtzat jotzen den bitartean.
|
|
|
Diglosia konzeptua XIX. Mendean agertzen da eta Fergusson zein Fishman-ek ezagutarazi dute. Laburbilduz, esan daiteke ipar ameriketako soziolinguistentzako diglosiak hizkuntza bateko
|
bi
aldaeren ala bi hizkuntzen arteko erabilera funtzionalaren banaketa adierazten duela. Diglosiataz hitz egiten da bi hizkuntzen arteko erabilera oso argiki berezia delarik.
|
|
|
Diglosia konzeptua XIX. Mendean agertzen da eta Fergusson zein Fishman-ek ezagutarazi dute. Laburbilduz, esan daiteke ipar ameriketako soziolinguistentzako diglosiak hizkuntza bateko bi aldaeren ala
|
bi
hizkuntzen arteko erabilera funtzionalaren banaketa adierazten duela. Diglosiataz hitz egiten da bi hizkuntzen arteko erabilera oso argiki berezia delarik.
|
|
|
Laburbilduz, esan daiteke ipar ameriketako soziolinguistentzako diglosiak hizkuntza bateko bi aldaeren ala bi hizkuntzen arteko erabilera funtzionalaren banaketa adierazten duela. Diglosiataz hitz egiten da
|
bi
hizkuntzen arteko erabilera oso argiki berezia delarik. Adibidez, Frantsesa hizkuntza formal, ofizial eta prestigioduna den bitartean, euskara hizkuntza arrunta bezain gutxietsia lez ikusia da.
|
|
|
Lafont ek dion bezala: " diglosiaren irudiak
|
bi
motatakoak dira: alde batetik, usadioak onartarazten dituen desbalorapenak sendotzen ditu eta, beste aldetik, ordainketa mugimendu are eta indartsuago bat eragiten du zapaldua dagoen hizkuntza mehatxatua sentitzen denean, Bourdieu ren aburuz," errealitatean, erralitatearen irudia sartu behar da ala, zehazkiago, irudien gudua buruko irudien baita buruko irudiek erabili nahi dituzten adierazpen sozialak gisa ulertu behar dira".
|
|
|
Hizkuntza politika konzeptua hizkuntza planifikazio nozioari loturik dago, gertaera bereko
|
bi
aldeak baitira.
|
|
|
Hizkuntza politika konzeptua hizkuntza planifikazio nozioari loturik dago, gertaera bereko
|
bi
aldeak baitira. Zentzu horretan, hizkuntza planifikazioa, aukera, begiramen eta ikuspegi batzuen gauzapena eta instituzionalizazioa da.
|
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik, beraien osagai indibidual zein kolektiboak kontutan hartu behar dira, zeren hizkuntz aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da. Beraz, hizkuntza politika guztiek
|
bi
oinarri kontutan hartzen dituzte:
|
|
|
Printzipioz, Estadu guzien helburua
|
bi
edo hiru hizkuntzen artean dauden zapalkuntza eta gatazka harremanak desagertaraztea da giro baketsu batean. Haatik, hizkuntza politika ez da bakarrik zein simpleki osatzen eta gauzatzen, alde batetik, eta, beste aldetik, hizkuntzen arteko harreman baketsuak ez dira soilik lortzen goi mailako erabakien bidez, gizarte zibilaren eta berau osatzen duten gizakien ekintzei lotua dago.
|
|
|
Frantziaren kasua aztertzerakoan, ohartzen gara 1960 hamarkadaren amaierarik landa hizkuntza politikak
|
bi
itxura hartu dituela, batetik, frantsesaren erabilerari loturikoa (1975 eta 1994ko legeak) eta, bestetik, erakunde ezberdinen sorrera. Duela denbora gutxi sortu diren legeek ingelesaren eragin geroz eta handiagoari aurre egin nahi diote, batik bat hiztegigintzan. da, hizkuntza politikaren tresnak baitira zailtasun egoera batean dagoen hizkuntza sustatu eta aintzinarazteko.
|
|
|
Frantziaren kasua aztertzerakoan, ohartzen gara 1960 hamarkadaren amaierarik landa hizkuntza politikak
|
bi
itxura hartu dituela, batetik, frantsesaren erabilerari loturikoa (1975 eta 1994ko legeak) eta, bestetik, erakunde ezberdinen sorrera. Duela denbora gutxi sortu diren legeek ingelesaren eragin geroz eta handiagoari aurre egin nahi diote, batik bat hiztegigintzan.
|
|
|
1980 hamarkadan sortutako erakundeek,
|
bi
itxura hartu dituzte funtsean: 1) Lehen Ministroari loturiko barne instituzioak, esaterako Hizkuntza Frantsesaren Ordezkaritza Orokorra ala Hizkuntza Frantsesaren Goi Kontseilua, eta 2) kanpoari begira dauden erakundeak, hala nola, Frankofoniaren Goi Kontseilua eta, beste maila batean, Kultura eta Teknika Lankidetzaren Bulegoa.
|
|
|
Ekonomiaren mundializazioak eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien agerpenak joera hori areagotu dute, hartu emanak ugalduz eta elkar ezagutza hobetuz. Hala ere,
|
bi
faktorek trukaketa horiek mugatu dituzte, batetik, hizkuntzaren oztopoak zeren artikulu eta liburu frango inglesez eta, maila txikiago batean, frantsesez idatziak daude eta, bestetik, herri bakoitzean nagusi diren iritzi, ohitura eta erreferentziak, nahiko ezberdinak izateaz gain, egonkorrak dira.❚
|
|
|
Ikaslea nahi duenean hasten da lanean eta urtebete dauka irakasgaiaren betebehar guztiak egiteko: 26 irakasgairi buruzko lan laburrak eta azterketa
|
bi
.
|
|
2007
|
|
|
" Izenari buruz
|
bi
hitz. Nik Alfabetatze Euskalduntze Mugimendua deitzen diot. Herri mugimendua delako.
|
|
|
Liskarrak, tirabirak, kristorenak eta
|
bi
pasa eta gero, 2007ko martxoan gaude eta argi eta garbi esan behar dugu HEA sektore indartsua dela, bere historiari uko egin barik, erronkei aurre egiten jakin izan duena eta egoerarik txarrenean ere aurrera egiten jakin duena.
|
|
|
Kanpaina hauetan euskaraz komunikatzeko egoerarik arruntenetan moldatzeko ikastunitateak landuko lirateke komunikabideetan; adibidez, tabernan: "
|
bi
zurito eta beltz bat. Zenbat da?
|
|
|
•" Euskara, Euskal Herriko berezko hizkuntza baita, Euskadiko hizkuntza ofiziala izango da, gaztelaniarekin batera, eta hiritar guztiek dute
|
bi
hizkuntzak ezagutu eta erabiltzeko eskubidea.
|
|
|
• Autonomi Erkidegoko erakunde komunek, Euskal Herriko aniztasun soziolinguistikoa kontuan harturik,
|
bi
hizkuntzen erabilera bermatu, haien izaera ofiziala arautu eta hura ikasteko behar diren neurri eta baliabideak eratu eta arautuko dituzte."
|
|
|
Hala ere, oinarri 2005 ikasturtea izango bada ere, beste
|
bi
ikasturteren erreferentzia historikoa ere egingo da. Alde batetik ikasturtea, ikaslerik gehien izan den ikasturtea.
|
|
|
Matrikulak: ikasle ikastaroak neurtzen dituela esan genezake; helduen alfabetatze eta euskalduntzearen antolaketan hain ikastaro ezberdinak izaki,
|
bi
ikastaro egin dituen ikasleak bi matrikula egin dituela esaten dugu, eta horrela zenbatzen.
|
|
|
Matrikulak: ikasle ikastaroak neurtzen dituela esan genezake; helduen alfabetatze eta euskalduntzearen antolaketan hain ikastaro ezberdinak izaki, bi ikastaro egin dituen ikasleak
|
bi
matrikula egin dituela esaten dugu, eta horrela zenbatzen.
|
|
|
Eta ikasle orduak, ikasle bakoitza ikasle izan den bitartean emandako orduen batura da. Erreferentziazko azken
|
bi
ikasturteetan, ikasle bakoitzaren hasieraeta amaiera egunak zehazten direnez, gai honen jarraipen zehatza egin daiteke. Baina ez horrela 1995, eta horregatik ez da datu hau zehazten.
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan
|
bi
faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari gero eta gehiago uzten diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak.
|
|
|
Urteak aurrera joan ahala, eta AEKn bertan izandako pentsamolde ezberdinen harira, banatu egin zen erakundea, eta hortik abiatuz sortu ziren orain AEK eta IKA moduan ezagutzen ditugun
|
bi
erakundeak. Egun bi erakundeok dira Nafarroan lurralde osoan euskara ikastea posible egiten duten euskaltegien sareak, euskaltegi sare publikoak ez baitu horretarako biderik ematen.
|
|
|
Urteak aurrera joan ahala, eta AEKn bertan izandako pentsamolde ezberdinen harira, banatu egin zen erakundea, eta hortik abiatuz sortu ziren orain AEK eta IKA moduan ezagutzen ditugun bi erakundeak. Egun
|
bi
erakundeok dira Nafarroan lurralde osoan euskara ikastea posible egiten duten euskaltegien sareak, euskaltegi sare publikoak ez baitu horretarako biderik ematen.
|
|
|
Zentzu honetan, Nafarroan
|
bi
faktore nagusi dira helduak euskara ikasteari gero eta gehiago uzten diotela argitzeko garaian kontuan izatekoak. Batetik, aipatu dudan derrigortasun eza, eskakizun publiko eza da.
|
|
|
Lesaka), Iruñean, Barañainen, Atarrabian, Eguesen, Zarrakaztelun, eta Vianan eta Mendabian. Azken
|
bi
hauek Arabako Errioxako euskaltegiaren barnean.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian helduen euskalduntze alfabetatzea aipatzerakoan
|
bi
datu azpimarratu behar dira. Lehenik, herri ekimenaz ari gara oroz gainetik.
|
|
|
AEK k bakarrik proposatzen ditu eta
|
bi
motakoak dira: barnetegiak eta ikastaro trinkoak (aste bat edo bikoak).
|
|
|
Lotura falta edota espero genezakeena baino ahulago izatea bat dator gurearekin antzik handiena duen beste testuinguru batean berriki egindako azterlan baten datuekin. Pritchard ek eta Newcombe k (2001) galesa ikasten ari ziren helduen motibazioa aztertu zuten eta beren ondorioa izan zen noranzko integratiboa noranzko instrumentalari nagusitzen zaiola, eta, ez zegoela loturarik
|
bi
noranzko horien eta emaitzen artean (Perales, 2004: 31).
|
|
|
Euskara helduei irakasteko metodologiak, oro har,
|
bi
zutabe nagusi izan ditu azken 25 urteotan: bata aurrerabide gramatikala gramatikako egiturak errazenetik zailenera sailkatuta, ariketak..., eta bestea, euskaraz komunikatzeko ahalmena, batez ere aho belarrizko trebetasunak, lantzeko joera gero eta handiagoa.
|
|
|
1975eko otsailean berrogeiren bat irakasle Arrasaten bildu ziren eta bilera hura giltzarri gertatu zen gau eskolen mugimenduaren sorreran (Odriozola, 1976). Eraketa gaiak jorratu zituzten eta, irakasleei dagokieEuskara helduei irakasteko metodologiak, oro har,
|
bi
zutabe nagusi izan ditu azken 25 urteotan: bata aurrerabide gramatikala gramatikako egiturak errazenetik zailenera sailkatuta, ariketak..., eta bestea, euskaraz komunikatzeko ahalmena, batez ere ahobelarrizko trebetasunak, lantzeko joera gero eta handiagoa.
|
|
|
Hizkuntzaren erabilera ohiturak aldatzean Goleman en ustez abilezia teknikoek baino (hau da hizkuntza gaitasuna, edo ezagutza edo hau ikasteko duen koefiziente intelektuala...) abilezia emozionalek izango dute garrantzia edo eragina (euskara erabiltzeak sortzen dion sentsazioa, euskarak suposatzen dizkion lotura afektiboak, emoziozko aldaerak...). Golemanen ustez, gainera,
|
bi
abilezia hauek proportzio desorekatuan banatzen dira: abilezia teknikoek% 20ko eragina duten heinean abilezia emozionalek% 80ko eragina izango dute.
|
|
|
Hizkuntzaren erabilera ohiturak aldatzean Goleman en ustez abilezia teknikoek baino (hau da hizkuntza gaitasuna, edo ezagutza edo hau ikasteko duen koefiziente intelektuala...) abilezia emozionalek izango dute garrantzia edo eragina (euskara erabiltzeak sortzen dion sentsazioa, euskarak suposatzen dizkion lotura afektiboak, emoziozko aldaerak...). Golemanen ustez, gainera,
|
bi
abilezia hauek proportzio desorekatuan banatzen dira: abilezia teknikoek% 20ko eragina duten heinean abilezia emozionalek% 80ko eragina izango dute.
|
|
|
Oro har, harremanak errazteko sortuak dira (kultur ekitaldiak, askaritxoak, irteerak, tailerrak, abesbatzak... ) batzuk herrian bertan egiten dira programetako partaideen arteko elkar ezagutza sustatuz eta herriko gainerako euskaldunekin harremanetarako aukerak zabalduz; beti ere gero eta tokiko hizkuntza komunitate trinkoagoa sustatu nahian; beste batzuk beste herri edo eskualde bateko programetako gainerako partaideekin (hurbil dauden
|
bi
edo hiru egitasmoen partaideen artean harremanak sustatuz), eta azkenik badago Euskal Herri osoko Mintzapraktika programetako partaide guztiei zuzenduta dagoena: Mintza eguna.
|
|
|
Bestalde, ekintza bera zuzenduta dago euskararen normalizazioan eragiteko, paisaia linguistikoan kasu honetan. Ekintza horren arrakasta beraz
|
bi
bidetatik ebaluatu behar da, ikaslearen hizkuntzan daukan eraginean batetik, eta inguruan daukan eraginean bestetik.
|
|
|
Barnetegiak alde batetik eskola denboraren trinkotzea bilatzen zuen, epe labur baten ikas prozesuan sakon murgiltzea, baina beste alde batetik, erabileran ere murgiltzea bilatzen zuen,
|
bi
arlotatik: eskola denboratik hara euskara erabili behar den gunea barnetegian bertan eratuta, eta bestetik, ikastaldea euskararen berezko inguru baten kokatuta.
|
|
|
• Aurreko
|
bi
markoen artean kokatu daitezke euskal txokoak, ikasleen elkarteak edo ikasleen txokoak. Ez dira beti euskara ikasleei begira soilik antolatu izan, askotan erabilera sustatzeko ekimen orokorrak izan dira, gehienetan aisialdia eta kulturarekin lotuak.
|
|
|
• Barnetegien loraldia ere sasoi honetakoa da. Barnetegiak alde batetik eskola denboraren trinkotzea bilatzen zuen, epe labur baten ikas prozesuan sakon murgiltzea, baina beste alde batetik, erabileran ere murgiltzea bilatzen zuen,
|
bi
arlotatik: eskola denboratik hara euskara erabili behar den gunea barnetegian bertan eratuta, eta bestetik, ikastaldea euskararen berezko inguru baten kokatuta.
|
|
|
Neurketaz gain," Euskararen Jarraipena" Inkesta Soziolinguistikoa da Euskal Herri osoa aztertzen duen ikerketa bakarra. Beraz,
|
bi
ikerketok batera aztertuz gero, aukera paregabea dugu erabileraren egoera ongi ezagutzeko."
|
|
|
" Datuen interpretaziorako
|
bi
ohar hartu behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera." kale jendetsuenei dagokienez aldaketarik ez bada behinik behin, izan ere, gune berriak sortu badira ¾espazio urbanizatu berriak eraiki direlako¾ ibilbideak egokitu egingo dira."
|
|
|
•" Datuen interpretaziorako
|
bi
ohar hartu behar dira kontuan: batetik, kaleko elkarrizketetan euskararen erabilera zenbatekoa den neurtu da (eta ez zenbat euskaldunek hitz egiten dugun euskaraz); bestetik, portzentaia zehatzak baino esanguratsuagoa da urtetan datuek erakusten duten joera."
|
|
|
Aldagai honekin elkarrizketan parte hartzen duten hiztunak adin talde berekoak diren ala ez aztertu nahi da. Beraz,
|
bi
multzo bereiziko dira: " adin talde berekoak" eta" adin talde ezberdinekoak".
|
|
|
Soziolingusitika Klusterrak lan handia egin du fitxa horren diseinua doitzen. Fitxak, batez ere,
|
bi
helburu bete behar zituen: datu bilketa erraztea eta azkartzea, eta aldagai guztiak fitxa bakar batean biltzea.
|
|
|
Klusterrak lan handia egin du fitxa horren diseinua doitzen. Fitxak, batez ere,
|
bi
helburu bete behar zituen: datu bilketa erraztea eta azkartzea, eta aldagai guztiak fitxa bakar batean biltzea.
|
|
|
3 Salbuespen batzuk badira, esate baterako, Pasaiari tamainaren arabera (17.003 hiztun)
|
bi
ibilbide dagozkion arren, hiru ibilbide neurtuko dira beste hainbeste gune daudelako.
|
|
|
Hipotesia bete egin da, beraz, azken
|
bi
neurketei dagokienez.
|
|
|
Gipuzkoan eta Iparraldean lortutako emaitzak aurreiskupenen barruan sartu dira, espero zitezkeen joerak berretsiz. Gauza bertsua gertatu da Araban, lortu den emaitzak aurreikuspena
|
bi
hamarrekotan hobetu badu ere.
|
|
|
Hipotesietan aurreikusten genituen joeretatik kanpo, eta
|
bi
kasuetan euskararen erabilera baxuagoarekin, geratu dira Nafarroa datua errepikatuz, eta Bizkaia baino emaitza kaskarragoa lortuz.
|
|
|
2001eko emaitzez honela zioen Olatz Altunak: " Bizkaian eta Gipuzkoan erabilera apal emendatzen da, eta
|
bi
lurraldeotako emaitzek, orokorrean duten pisuagatik, ezkutatu egiten dute Nafarroako, Arabako eta Iparraldeko erabileraren aurrerabiderik eza kasu batzuetan eta jaitsiera besteetan". 5 2006ko neurketan, Gipuzkoako emaitzek estali dituzte besteak, Arabak ere bere aletxoa jarri duelarik.
|
|
|
Hitz potoloak baina errealitate apala: 1989an %2koa zen eta 2006an halako
|
bi
(%4). Araban ere euskararen kale erabilera areagotu den arren, igoera hori txikiagoa izan da hamazazpi urteotan:
|
|
|
... gaitasun mailak modu biderkatzailean eragiten du erabileran. (...) hau da,
|
bi
aldagaien arteko korrelazioa geometrikoa da. (...) Zenbat eta gaitasun maila handiagoa, orduan eta gertuago dago erabilera gaitasun mailatik (indizea 1 izatetik).
|
|
|
Hitz potoloak baina errealitate apala: 1989an %2koa zen eta 2006an halako
|
bi
(%4). Araban ere euskararen kaleerabilera areagotu den arren, igoera hori txikiagoa izan da hamazazpi urteotan:
|
|
|
Bestalde, elebakartasuna iraganean ahaztuta, euskararen berreskurapenarekin batera kanpoko beste hizkuntza batzuk ere gero eta entzunagoak dira gure bazterretan; etorkizuna eleaniztasunaren eta kultur aniztasunarenmoldez idatziko omen da, egungo egoera
|
bi
aro horien arteko igarobidea delarik.
|
|
|
Bestalde, kurba horietan agerikoa da gune soziolinguistikoa zenbat eta euskaldunagoa izan erabilera ere handiagoa dela, eta kurban gora egin ahala txikiagoa dela gune soziolinguistikoko euskaldunen dentsitatearen eta erabileraren arteko aldea. Kurbek
|
bi
zati dituzte, erabileraren hazkunde erritmoari dagokionez: euskaldunen jakite maila (dentsitatea) %25 %60 denean erabileraren hazkunde erritmoa txikiagoa da jakite maila %60 %100 denean baino.
|
|
|
• Euskal elebidunak (euskaraz erdaraz baino errazago hitz egiten dutenak) eta elebidun orekatuak(
|
bi
hizkuntzetan erraztasun berarekin hitz egiten dutenak) izatera heltzen diren guztiak euskara lehen hizkuntza –euskara edo euskara eta gaztelania– dutenak direla, hau da, euskara familia bidez jaso dutenak.
|
|
|
Euskal Herrian euskararen kale erabilera %14 izan zen, batez beste. helduen eta adinekoena halako
|
bi
izan zen. Gazteen erabilera, berriz, %34 izan zen, helduena eta adinekoena baino handiagoa.
|
|
|
Bestalde, azpimarratzekoa da gero eta txikiagoa dela haurren eta gazteen erabilera mailaren arteko aldea: 1989an haurren erabilera gazteena halako
|
bi
zen; 2006an, berriz, aldea askoz txikiagoa zen. Edonola ere, ikusi da datozen urteetan joera hori mantentzen den edo moteltzen den.
|
|
|
Herriz herriko agerpen horrek begi bistara atentzioa ematen duten datu batzuk ditu, Zizur Nagusian eta Berriozarren gazteek izan duten erabilera hutsala, kasu. Zizur Nagusiaren kasuan% 3,9ko erabilera batetik jaitsi da( [2001] 3,9_ [2006] 0) eta pentsatzekoa da, arestian aipatu bezala, euskaldunak% 10 inguru diren udalerrietan neurketaldian zorizko edozein faktorek aldarazten ahal duela emaitza, areago ere lagina handia ez denean, aipatu
|
bi
kasuetan gertatu den bezala (Berriozarren 64 gazte baino ez ziren neurtu eta Zizur Nagusian 84).
|
|
|
Izan ere, Donezteben nola Baztanen belaunaldi berrietan 10etik 9k ongi egiten du euskaraz. Helduen erabilera aldiz,
|
bi
kasuetan apalena da. Baztanen atentzioa ematen du neurketaz neurketa, bertze adin taldeen gorabeheren aldean, helduen erabilerak izan duen garapen txikia:
|
|
|
Udalerri handienekiko bi mulzoetan kale erabilera jaisten ez dela da bigarren ohar orokorra. Udalerri txikiekiko
|
bi
mulzoetan aldiz bai jaisten da. Beherakada ez da orokorra beraz:
|
|
|
Egindako neurketen arabera, kale erabilera etengabe behera jaisten da Ipar Euskal Herrian. 1993ko% 6, 5tik 2006ko% 4,6ra jaitsiz,
|
bi
puntu galdu ditu: % 1,9 (1 taula).
|
|
|
Egindako neurketen arabera, kale erabilera etengabe behera jaisten da Ipar Euskal Herrian. 1993ko% 6, 5tik 2006ko% 4,6ra jaitsiz,
|
bi
puntu galdu ditu: % 1,9 (1 taula).
|
|
|
Euskararen Kale Erabileraren V. Neurketaren emaitzez Ipar EuskalHerrian – Jean Baptiste Coyos buruan
|
bi
puntu galduz(% 1,9),% 6, 5tik% 4,6ra jaitsiz. Lau neurketetan beherakada bat badugu.
|
|
|
Euskararen irakaskuntza bereziki lehen hezkuntzan garatzen dela Ipar Euskal Herrian eta gutxi bigarrenean jakin behar da. Beraz,
|
bi
talde horien arteko desberdintasunaren argitasuna denbora behar dela irakaskuntzak bere emaitzak eman ditzan litzateke. Dena den gazte taldearen zenbakiek erabileraren gorakada bat erakusten dute, adin talde horretan beherakada zelarik ordu arte.
|
|
|
Kale erabilera Ipar Euskal Herrian etengabe behera jaisten dela erran dezakegu, hamahiru urteren buruan
|
bi
puntu galduz(% 1,9),% 6, 5tik% 4,6ra jaitsiz. Lau neurketetan beherakada bat badugu.
|
|
|
Udalerri handienekiko
|
bi
mulzoetan kale erabilera jaisten ez dela da bigarren ohar orokorra. Udalerri txikiekiko bi mulzoetan aldiz bai jaisten da.
|
|
|
Bazter dezagun euskaraz dihardun bakar horrek bakarrizketan dabilenik. Hori horrela, hamarreko horretan, gutxienik,
|
bi
euskaldun dago. Bi gutxienik eta hamar gehienez.
|
|
|
Hamar hiztun horien artean
|
bi
edo euskaldun gehiago balego, berriz, euskararen erabilera maila hori, %10 bera izanik, okerrago baloratzen dugu. Zenbat eta euskaldun gehiago izan erabilera maila orduan eta eskasago jotzen dugu.
|
|
|
Hau da, zenbat eta euskaldun gehiago eta eurak zenbat eta bilduago bizi euskararen erabilera tasa orduan eta handiagoa da. Faktore
|
bi
horiek, jakina, ez dira bakarrak, bai, ostera, esanguratsuenak eta erabakigarrienak. Ingurumari honetan euskararekiko leialtasuna hizkuntza komunitatearen trinkotasunaren adierazle gisa uler daiteke.
|
|
|
Ñabardura garrantzitsua da, datuek ez baitute besterik esaten. Tentagarria bada ere, ezin ditugu, adibidez, hiztunak
|
bi
multzotan sailkatu: euskara erabiltzen dituztenak eta erabiltzen ez dituztenak.
|
|
|
Datu guzti horiek garbi adierazten dute, hezkuntzak erabilera sustatze aldera, euskararen kale erabilerak gora egin dezan, mugak dituela eta erabilera bultzatu nahi bada, hizkuntza plangintzak
|
bi
aspektu jaso dituela:
|
|
|
Gipuzkoak bere goranzko joera mantendu du eta, azken
|
bi
neurketen arteko alderaketa eginez gero, herrialde horren eta azken lau urtetako Arabaren igoeraren artean Euskal Herri mailako gorazko joera mantendu dutela pentsa daiteke.
|
|
|
Euskal Herri mailako datuak adin taldeka aztertzen baditugu
|
bi
datu dira bereziki gozoak, baikorrak:
|
|
|
Bizkaian ere, datuak ez dira inolaz ere beharrezko igoera adierazten dutenak. Bi errealitate administratibo, hikzuntzaren
|
bi
kudeaketa ezberdin, baina datuok ez dira trunkatzen, ez dira bestelakotzen. Egunotan nonbait irakurri dut euskarak Nafarroan inoiz bizi izan duen egoerarik makurrena bizi duela, baina neronek, ikerketa handirik egin ez dudan honek gauza bera esan nezake euskararen lurraldearen gainerako eremuetarako ere.
|
|
|
Biziki eragin handia. elkarte bakoitzak badu 40 edo 50 urteko historia luzea. Gertatzen da familia bereko
|
bi
edo hiru belaunaldi ibili direla dantza edo kantu talde berean. Gazteak elkartean sartzen dira musika, kantuz, antzerkian edo bertsolaritzan ikasteko. ohore zaie nortasun berri batez jabetzeaz. elkartea federazio batean bada lehiaketak eta txapelgoak antolatzen dira. publiko zabala hurbiltzen da. herrietako bestetan elkarteek parte hartzen dute giro alaian.
|
|
|
Gobernantza moldean gizarte zibila eta gizarte politikoa elkarretaratzen dira egitasmoak eta egitarauak difinitzeko eta gauzatzeko. Lehen" autogestioa" aipatzen zen. hortarako
|
bi
egitura eskuz esku lanean ari dira, Garapen kontseilua (eragileen biltzarra) egitasmoak gomendatzeko eta hautetsien kontseilua baliabideak mobilizatzeko.
|
|
|
Anartean, 2004n lankidetza hitzarmen bat izenpetu zen hezkunde Ministeritza eta departamenduko kontseilu nagusiaren artean" elkarlan tresna bat sortuz eskualde hizkuntzen irakaskuntza eskaintzeko eta egituratzeko pirinio Atlantikoetako
|
bi
hizkuntzen alde, euskara eta okzitaniera". hitzarmen honen gauzatzea eepren esku eman zen, ongi zehaztuz ez zela eskuduntza aldaketa bat baina behin behineko esperimentazio pedagogikoa. dena dela, hurrengo urtean, Fillon legeak" esperimentazioa" estatu osora zabaldu zuen: " eskualde hizkuntzen eta kulturen irakaskuntza eskain daiteke eskolatze denbora osoan, jokamoldea definituz hitzarmen baten bidez estatua eta hizkuntza horiek mintzatzen diren eskualdeen artean".
|
|
|
...burugintzaren erronka nagusia da nola gaztetxoekin iragan eskolako ariketa aspergarrietarik atseginezko irakurketa eta idazketara. hezkunde Ministeritzak kultura heziketa sartu du eskolan Idazleak eskolan programarekin. programa horretaz baliatuz 8 idazle ibili dira 15 eskola eta ikastola ezberdinetan. eskola anitzetan ikasleek ipuin bilketak egiten dituzte, bai eta ere ipuin asmamena eta idazketa
|
bi
kontalari profesionalen laguntzarekin. horiek hola eskolaz kanpoko haur literatura ahula da. haur aldizkariek porrot egin zuten, komikiak guti dira Okatxu hegal egiten (M. Irigoyen) salbuespen ohargarria delarik. Aterabidea da idazle gazteak formatzea, hori baita Gazteluma lehiaketaren helburua, elkar fundazioa eta ekeren laguntzarekin.
|
|
|
Familia asko erdaldunduak ziren eta hizkuntzaren jarraipena segurtatzeko ikastolak eta gela elebidunak baliatu dituzte eta hezkunde Ministeritzaren onarpena erdietsi manifestaldi eta aldarrikapen askoren bidez. Baina euskara eskola hizkuntza egonez ez du eragin handirik. hizkuntza atseginarekin uztartu behar da, kulturgintzaren bitartez. oro har oraingo kultura lehenagokoa baino askoz aberatsago da, bereziki bertsolaritzari eta gazte liburugintzari esker. Nabari da euskalgintza eta kulturgintza elkarren lagungarri direla. datorren desafioa da nola
|
bi
dinamika hauek aitzinatuko diren informazio eta komunikazio teknika berrien aroan. l
|
|
|
Maiztasunaren ordenan agertzen dira euskara, kantua, dantzak, pilota eta ohiturak. ...sika, gastronomia eta jaiak, maila berdinean. urrunago monumentuak eta euskal kirolak. eta zerrenda buruan aurkitzen ditugu hizkuntza erabiltzen duten ekintzak hala nola mitologia, antzerkia, ahozko eta idatzizko literatura. herritarrek kultura bizimolde bezala ulertzen dute eta definizio subjektibo hau aldatzen da adinaren, hizkuntza gaitasunaren edo herritasunaren arabera. euskal kulturak baditu
|
bi
ezaugarri nagusi: alde batetik diglosikoa da eta bestalde herri nortasunari lotzen da molde berezi batez. diglosia kulturala diglosia linguistikoaren ondorioa da.
|
|
|
Mugaren alde batean edo bestean, estatuaren kultura indartsua da, nahitaezkoa, eta hedabide guzietan zabaldua. Aldiz euskal kulturak hedadura ahulagoa dauka eta nor bere hautuari lotua da, neholako gizarte presiorik gabe. erdal eta euskal kulturaren arteko harremanak oso eztabaidagarriak dira. herritarrek
|
bi
kulturak gustura erabiltzen dituzte, bien arteko menpekotasuna eta nahasketak arbuiatzen badituzte ere. oro har konturatzen gara, kulturaniztasuna aberasgarri izan daitekeela. kultura kasu guzietan nortasun kolektiboari lotua da. Nahitaez, frantses kulturak frankofonia sortzen du eta elkartasun bat lotzen frantsesa darabilten herrien artean.
|