|
2000
|
|
|
Halaxe, Bardeetan bideoan egindako «La mujer de Loc» filmak, Emakunderen sari bat lortu zuen. Bibliako gatz estatuaren pasadizoan zegoen oinarritua,
|
emakumeek
desobeditzeagatik antzina jasaten zuten zigorra salatzeko. Hortik zinemara pasa eta zenbait labur egin zuen, hala nola, «87 cartas de amor», «Altsasua 1936», «Nerabe» edo «Herrikolore».
|
|
|
Adibidez, hor ikusten duzun guztia (liburu ilara bat seinalatuz), eta beste aldean beste horrenbeste, denak dira
|
emakumeek
idatzitako liburuak. Pasatu nuen bi edo hiru urte hori bakarrik irakurtzen.
|
|
|
...en aukerak zabaldu direlaren inguruko hausnarketak geroz eta gehiagotan entzun behar ditugularik, eta horietan bizi ditugun oztopoak, diskriminazioak, sesgoak, mailaketak... alde batera utziz eta horiek gainditzeko bidean baleude bezala tratatuz, geroz eta gehiago emakumeon pobrezia hazkorra ahantzaraziz eta merkatu beltza emakume eta gazteengan sostengatzen dela ezkutatuz (lan murgilduaren% 70 ia
|
emakumeek
egina)
|
|
|
EUSKO Ikaskuntzak emandako Odon Apraiz Bekari esker, Mari Jose Olaziregik
|
emakumeek
euskal literaturan duten presentziari buruzko" Intimismoaz haraindi: emakumezkoek idatzitako euskal literatura" ikerlana kaleratu berri du.
|
|
|
Asteazkenean, Alberto Letonak Europako estaturik gabeko herrien berri ematen du. Ostegunetan
|
emakumeek
dituzten erronken inguruan arizen dira. Egun berean, Uxue Beloki soziologoak" Boulevard" magazinean dihardu erakunde publikoek gizarte bazterketari konponbide bat eman diezaieten.
|
|
|
Erdi Aroan baratzetan lantzen zen eta berpizkunde garaian marrubitxoak jateko izugarrizko moda zabaldu omen zen. Honetan ere sexuak ederki asko mugatuz,
|
emakumeek
eta gizonezkoek ardoz lagundurik.1713 urtean Frezier izeneko marinel frantzes batek basatien aldean marrubi izugarri handiak ematen zituen bost landare ekarri zituen Chiletik. Bost landare hauek eta europarren arteko nahasketen ondorioz sortutakoak dira egun ezagutzen ditugun barietate guztiak.
|
|
|
Psikopatologiarik ez da sortzen kontsumo jarraituagatik, baina erabiltzaileak aurretik duen gaixotasuna areagotu dezake. Gainerako drogekin gertatu bezala, ez da gomendagarria haurrek edota haurdun dauden
|
emakumeek
hartzea.
|
|
|
Gazteei kurtsoak ematean ez dut behar hori sentitzen. Euskal Herriko
|
emakumeek
eta gizonek ez dituzte goiza, eguerdia eta arratsa departamenduaz hitz egiten pasatzen. Beren lehen kezka lana eta seme alaben eskolarizazioa da.
|
|
|
Garapen Eskeman biltzen da herri honetako gizon
|
emakumeek
behar duten lurralde honen garapenerako benetako proiektua, Parisen, Bordelen eta Bruselan entzuna den formula modernoa
|
|
|
ETAk ekarpen politiko hori eskaini dezake, baina ezin duena da ekarpen hori ezarri proiektu baten truke. Proiektu guztiak eztabaidagarriak eta hobetzeko modukoak dira, are gehiago alderdi politikoek edo gizon
|
emakumeek
egina badira. Herri baten etorkizunaz erabakiak hartzen ari gara.
|
|
|
Gainera, aurreko narrazioetan ere Las Cortesera hurbiltzeko saioa egin zuen. " Edorta Jimenezek deskribatzen duen munduan, sexuaren ezagutza, sexu mertzenaria,
|
emakumeek
diruaren truk eman ohi dutena da, batez ere, aukeratutako bidea. Ondo girotuta daude ipuinak, sexoarekin batera droga eta musika, rock and rolla." (El Diario Vasco IV) Ipuin hauetan guztietan gaua, droga, sexua, rock and rolla,... agertzen diren arren, funtsean gizakien betiereko irrika, desira eta grinak azaltzeko asmoa dutela esan daiteke.
|
|
|
Merkataritzako nabegazioan mundu zabaleko portuetan dabiltzan marinelak edo itsabazter urrunetan galdutako petroliountzien inguruko istorioak kontatuko zaizkigu; besteetan, gizon
|
emakumeek
gorpuzturiko istorio samin eta indartsuak: andrazko bat gizonezkoen untzi batera igo zenekoa, aspaldi ikusi gabeko marinelaren aurrean familiak sentitzen dituen gazi gozoak, aspaldiko piraten gorabeherak. (Rojo, Jabier:
|
|
|
Kontuan izanik giza eskubideak ez ezagutzearen eta gutxiestearen ondorioz, giza kontzientziari irain egiten dioten basakeriak gertatu izan direla; eta gizon
|
emakumeek
, beldur eta gabezia orotik aske, hitz egiteko askatasuna eta sinesmen askatasuna izango dituzten munduaren etorrera aldarrikatu dela gizakiaren helburu nagusi;
|
|
|
16 artikulua. 1 Gizonek eta
|
emakumeek
, ezkontadinetik aurrera, ezkontzeko eta familia eratzeko eskubidea dute, arraza, herritartasun edo erlijioagatiko inolako mugarik gabe; eta, ezkontzari dagokionez, eskubide berberak dituzte bai ezkonduta jarraituz gero eta bai ezkontza lotura ezabatuz gero ere.
|
|
|
Egin eutsien hilbegiran auzoak bildurik egozala, lamina sartu zangiltza zulotik, intxaurkusku batetik estalgi ederra atera eta hartaz estali hilaren gorpuaeta ohea. Hango
|
emakumeek
estalgia eskuratu nahi eudien, eta untzekaz josi oheari; baina gorpua eroateko orduan, josita egon zein ez egon, erraz batu euan oihalaneskatilak eta atzera, intxaur azalean sartu».
|
|
|
NafarroaGipuzkoa konkistatzera joan zenekoan, edo herrialde bakoitzean barneko gizarteanizandako hausturaz. Hurrengo belaunaldiko gizon
|
emakumeek
badugu, nahi izanezgero, argitasun nahikoa egia eskuratzeko. Baina joan diren mendeko oroitzapenetanurruneratzen garen neurrian, gero eta ilunago geratzen zaigu herrialde bakoitzakaurreiritzietan finkatutako sinesmena aldatzeko argia.
|
|
|
Engainatu egin zenuen eta kito. Gizonek titi parea behar dugun bezala,
|
emakumeek
buru pixka bat nahi dute, eta zure inteligentzia, Legg, aspaldi ito zen zerbezatan".
|
|
|
—Papuasiako
|
emakumeek
eri hezurra mozten dute, doluz, senarra hiltzen zaienean, eta berdin egiten omen zuten Brasilgo herri batzuetakoek. Ez galdetu, ordea, zein hatzetakoa, ez baitakit.
|
|
|
Laburki aipatuko ditut esan zizkidanak, alferrikakoa baita haren zotin, isilune eta kizkimiziak hona aldatzea. Egia edo gezurra(
|
emakumeek
badute malkoen deposito bat, beren esanak baieztatzeko), agurea izan omen zen gaztetan. Apustuz apustu galdu omen zuen baserrian zegoen gutxia; eta, harrezkero, dimisioa eskaini omen zion bizitzari.
|
|
|
Kasik oihu egin du Laurak, garagardoa begietan, eta batek baino gehiagok, auzo lotsa sentiturik, begirada jaitsi dugu: Nik ez dakit
|
emakumeek
elkarrekin nola egiten duten, sarketaren gozoa alde batera utzirik... jarraitu du Jordiri eztitasunez begira.
|
|
|
Orain arte esandakoari, emakumeen literatura gehitu behar diogu. Euskal literaturaren historian inoiz ez da hainbeste emakume izan, ezta
|
emakumeek
idatzitako hainbeste lan argitaratu ere. Areago.
|
|
|
Ezagunak dira, halaber, zer nolako hondamen kalteak ekarri zizkioten SESBaren ekonomiari Trofim D. Lysenkok nekazaritzan eta abel hazkuntzan eskala handitan eginiko esperimentuek, mitxurinismoaren urratsei jarraikiz, marxismoaren postulatuak biologiari aplikatuz hobekuntza genetikoak erdietsi nahi izan zituenean. Eta ez dira ahanztekoak, halaber, gure egunotan
|
emakumeek
herri askotan fundamentalismo erlijiosoaren ideologiagatik oraindik pairatzen dituzten legezko bereizkeria lotsagarriak.
|
|
|
Munduko gerra guztietan eta historian zehar beti berdin gertatzen da: gizonezkoak gerrara eta abenturara joaten dira; eta
|
emakumeek
, zahar edo gazte, egin behar izaten dute haurren kargu, etxearen eta erretagoardiaren arduradun. Gizonak fusila darama, emakumeak bizitza guztiaren zama.
|
|
|
Begira geure kolektiboan zenbat dauden. Baina, hara,
|
emakumeek
, gerraren ondorioz kartzelan daudenean ere, haurrak izaten dituzte, haurren kargua hartzen dute, heziketaz arduratzen dira. Horra Maitane bera, alboko moduluan daukaguna...
|
|
|
Maria Victoriak nik baino lehenago ikasi zuen, ordea. Dirudienez, hizkuntzak ikasten ere aurrea hartzen digute
|
emakumeek
.
|
|
|
Eta, han bada urmael bat, eta: bertan igelak haziko zituela, esaten zuen"; barre egin zuten hiru
|
emakumeek
;" irrizua zen", esan zuen amatxi zaharrak. " Bazituen okurrentzia batzuk", esan zuen Mariak.
|
|
2001
|
|
|
Ale honetan, gizon eta emakumeen arteko ezberdintasun horren alderdietako bat aztertuko dugu, hain zuzen ere Gizarte Segurantzari dagokiona. Espainian ezarrita dagoen eredua Hego Euskal Herriko gizon eta
|
emakumeek
, subiranotasunik ezean, nahitaez horren barruan egon gauden eredua kaltegarria eta baztertzailea da emakumeentzat.
|
|
|
Gizarte Segurantza ez zegoen prestaturik emakumea lan esparruan sartu den neurri garrantzitsuan sartzeko, eta, 60ko hamarkadako Espainiako Estatuaren gizarte egiturari atxikita geratu da. CESek dioenez, nahiz eta
|
emakumeek
lortzen duten estaldura esparrua, sistemaren babes maila eta prestazio kopurua, azken urteotako arau aldaketei esker, zertxobait hobetu den," oraindik ez da lortu gaur egungo gizarte eta lan arloko egiturari behar bezala egokitzerik". Prestazioak eskuratzeko ezaugarriak eta baldintzak, txostenak dioenez, gaur egungo gizartearen eta ekonomiaren egiturari baino 60ko hamarkadako Espainiako gizarteari lotuagoak daude.
|
|
|
Horrela, ondorio orokor gisa, emakumeak sistemaren prestazioak jasotzea eta bereganatzea eragozten duen arau baztertzaile orokorrik ez dagoela adierazten du azterketak. Baina, hainbat erregimen berezik ematen dioten babesaren ezaugarri batzuk mantentzeak" zeharkako bazterketa egoerak" sor ditzakeela eransten du, batez ere
|
emakumeek
presentzia nabarmena duten jardueretan.
|
|
|
1983tik aurrera, Espainiako Epaitegi Konstituzionalak gizonek nahiz
|
emakumeek
alarguntzaren pentsioa jasotzeko eskubidea dutela onartu zuen. Ordura arte emakumeek eta ezintasuna zuten gizonezkoek soilik zuten diru hori jasotzeko eskubidea.
|
|
|
1983tik aurrera, Espainiako Epaitegi Konstituzionalak gizonek nahiz emakumeek alarguntzaren pentsioa jasotzeko eskubidea dutela onartu zuen. Ordura arte
|
emakumeek
eta ezintasuna zuten gizonezkoek soilik zuten diru hori jasotzeko eskubidea. Baina, keinu honek, nahiz eta gizon eta emakumeen berdintasunerako bidean lortutako aurrerapausoa dirudien, emakumeak nabarmen baztertzen ditu.
|
|
|
Galzorian dago nahi eta nahi ez, eta ez ideologiaz: batetik, etxe gehienetan soldata bakarra ez da nahikoa, eta nahi ez badute ere,
|
emakumeek
etxetik kanpo ere lan egin beharra dute. Gainera, aparailu berriek etxeko lana erraztu eta azkartu dute eta bestalde, gaur ez ditugu sei seme alaba izaten.
|
|
|
Baina emakumeena ez al da saltzeko zigilutzat erabiltzen? Hor dago
|
emakumeek
idatzitako" Gutiziak" liburua, laxo eta guzti...
|
|
|
Ipar Amerikan idazten diren gauzak interesatzen zaizkit. Batetik,
|
emakumeek
egindako nobela beltza. Oso modu originalean uztartzen dituzte (eta" Koaderno Gorria" k badu hor ikasitako zerbait) trama beltza eta emakumeen kezkak.
|
|
|
kanpora begira gizonezkoak agintzen du, baina etxeko negozioa emakumeak antolatzen du, garai bateko baserrietan gertatzen zen bezala. Eta azkeneko 25 urteotan gizonezkoak egon ez diren heinean,
|
emakumeek
hartu behar izan dute kanpamenduetako antolamendu guztia. Ez daude gure parean ere, baina islamiar denak ez dira talibanak.
|
|
|
«Eta zer inporta zaizkit niri ikastaroan ibili direnen izenak?» Ba, inporta, batere ez, baina esateko modu bat da, literatura ez dela zenbaki kontua, pertsona kontua baizik. Hezur haragizko gizon
|
emakumeek
idazten dute, beren kezka, obsesio edo ametsetatik abiatuta, eta beste gizon emakume batzuek irakurtzen dute gero, akaso beren galderentzako erantzun bila, edo besterik gabe denbora pasa. Hik Hasi ko horretan ere halaxe aritu ginen, Lizardiren, Miranderen, Sarriren poemak eta prosa zatiak irakurtzen, komentatzen, interpretatzen.
|
|
|
800 urte) ailegatu zaizkigu, eta dirudienez, antzinako errauspenerako hileta monumentuak ziren. Horrela, eremu sakratu horien erdian gizon
|
emakumeek
hildakoaren errautsak gordetzen zituzten ontziak lurperatzen zituzten.
|
|
|
Aurrerapen ikaragarriak gertatu dira batez ere fisika mailan, biologian, konputagailuen zientzietan… Baina aldi berean gerren, genozidioen mendea ere izan da, eta paradoxikoki giza eskubideen mendea baita ere:
|
emakumeek
ez dute inoiz izan iragan mendean hartzen hasi ziren papera… Horrelako gauzak bildu ditut. Saiatu naiz pixka bat pentsarazten hemengo jendeari zeinen ongi bizi garen.
|
|
|
M. MARTORELL. Dena den, badira beste era bateko taldeak, erreformista eta moderatutzat jo ditzakegunak, eta hauen helburua ere boterea hartzea da, eta Jainkoa herrialde bateko gizon
|
emakumeek
egin dezaketenaren gainetik dagoen sistema politikoa eraiki nahi dute. Dena den, lurraldeak eta zonak bereizi lirateke, gizarte musulmanak guk uste eta ikusten dituguna baino desberdinagoak baitira elkarren artean.
|
|
|
Ikerketa zientifikoren batek frogatua duen bezala, soja kontsumitzen duten Asiako
|
emakumeek
bularreko eta uteroko minbizi gutxiago nozitzen dute Mendebaldekoek baino.
|
|
|
Ribavirina botika teratogenoa da (fetuan malformazioak eragin ditzakeena) eta, beraz, haurrak izateko adinean dauden
|
emakumeek
haurdun ez daudela egiaztatu dute tratamendua hasi aurretik eta haurdunaldia saihesteko bitarteko guztiak jarri tratamenduak irauten duen artean eta bukatu eta ondorengo sei hilabeteetan.
|
|
|
Kasu horretan,
|
emakumeek
soineko luzeak jantziko dituzte eta gizonezkoek jantzi iluna eta korbata edo tximeleta begizta.
|
|
|
Nolanahi ere, etxe zuloan denbora luzeago ematearen ondorioz, 25 eta 65 urte bitarteko
|
emakumeek
nozitzen dituzte ezbehar gehien: etxe barruan jazotzen diren guztirako istripuen %44an emakumea da biktima.
|
|
|
Emakumezkoen bularrari dagokionez, gizonezkoek
|
emakumeek
baino handiagoa izaten dute gogoko, baina erdibidekoa erakargarri izaten da guztientzat.
|
|
|
deritzon ipuinean. Edurnezuri eta zazpi ipotxak? ipuinpopularraren berrikuspena egiten du Osorok, eta ipuinean ongi adierazten diratradizionalki eta kulturalki ezarriak izan diren emakumeen eta gizonen desiodesberdinak,
|
emakumeek
gizonengan eta gizonek emakumeengan espero dutena, eta bien desioen artean dagoen amildegia. Edurnezuriren desioa sentsazioen etaamodioaren munduan gauzatzen da; ez du, inolaz ere, mundu materialean garatzen, eta etorkizunari begira ez du bestelako asmorik:
|
|
|
Honek ongi adierazten du
|
emakumeek
amarekin duten identifikazioa, ispiluaren parekoa, eta, gizarteratzearren, hortik ihes egiteko premia. Adibidez, Murielek Donostiako pub batean bakarrik dagoen emakumea ikusirik, ondokoapentsatzen du:
|
|
|
Zergatik Panpox eta gero, urte batzuetan
|
emakumeek
idatzitako gauzakirakurritu nituen ia soilik. Gaur egun ere, hori jarraitzen dut hurbilenetik:
|
|
|
Gaur egun ere, hori jarraitzen dut hurbilenetik:
|
emakumeek
idatzitako literatura.
|
|
|
Gizonak androsterona gehiago botatzen du emakumeak baino, eta berau sentikorrago da usain horrekiko. Saiakuntza batean, dentistaren kontsultan aulki bat usaimenak kontzienteki hauteman ezin dezakeen androsterona kontzentrazio batez prestatu zen; ikusi zenez,
|
emakumeek
aulki hartarako joera zuten, gizonek muzin egiten zioten bitartean.
|
|
|
Italian jaioa izan arren (Turin-en), 1932an Parisen zabaldu zuen bere jostun tailerra eta, horretan lortutako ospearekin, 1946an Coeur Joie perfumea merkataratu zuen, Lalique k diseinaturiko ontzian, eta Roure perfumeetxeak sortua; nota berdeak eta loredunak ditu. Bi urte beranduago, 1948an alegia, L. Air du Temps perfumea kaleratu zuten, fina eta dotorea, mundu osoko
|
emakumeek
atsegin dutena. Zalantzarik gabe onenetarikoa da.
|
|
|
Herritarren %10ek txakurrekiko beldurra du,
|
emakumeek
gehiago sufritzen dutelako eta bizitzako lehen urteetan (batez ere zazpi urte bete aurretik) jaten dutelako beldurra. Valentziako Unibertsitateko irakasle eta Kabineteko kide den José Gil Martínez psikologoaren arabera, beldur horren hasiera bi arrazoirengatik izan daiteke:
|
|
|
Batez besteko kontsumoa ez da igotzen ordainketa eskaintza berriekin, edo oraindik ez da ikusten kontsumoan eragin hori, satelite bidezko telebista digitaleko plataformek (Canal Satelite Digital eta Vía Digital) batez besteko kontsumoaren %2, 2 baino ez baitute hartzen. Sofresen datuek berriro erakusten dute
|
emakumeek
telebista gehiago ikusten dutela gizonen aldean (38 minutu gehiago egunean), eta etxekoandreen kasuan, monitorearekiko esposizioaren batez besteko denbora 267 minutura igotzen dela. Haurrei dagokienez, eguneroko kontsumoa 154 minututan egonkortzen da.
|
|
|
Adituek ez dakite zein diren obulutegietako gaitz horren arrazoi zehatzak, haurdunaldian dauden emakumeen %4 eta %6 artekoak baitira. Sindrome hori duten
|
emakumeek
hormona maila handia dute gizonezkoetan, eta kiste anizkoitzak garatzen dituzte obulutegietan eta obularrean irregulartasunez. 25 pazienteek ez zioten erantzun klompifenoarekin egindako tratamendu estandarrari; beste 11 pazientek, berriz, klomifena jaso zuten.
|
|
|
Lehenago egindako beste azterketa batzuek erakutsi dutenez, PCOS duten emakume askok intsulinarekiko erresistentzia ere izaten dute, 2 motako diabetesaren antzekoa. Gaixo horiekin gertatzen den bezala, sindromea duten
|
emakumeek
ohi baino intsulina maila handiagoak izaten dituzte.
|
|
|
Kaliforniako Unibertsitateko adituek arterosklerosia eta estres maila ebaluatu zituzten, enpresa bereko eta 40 eta 60 urte bitarteko 573 langileren artean. Azterlanean parte hartu zuten gizonek eta
|
emakumeek
bitan erantzun zieten, 18 hilabeteko aldian, laneko estresaren pertzepzioari, lo arazoei eta etxeko lan kargari buruzko zenbait galderari. Emaitzen arabera, “laneko estres handiena duten gizonek arterosklerosi arrisku handiagoa dute”.
|
|
|
Laugarren eta bosgarren postuan, aire girotua eta ordenagailu pertsonala daude, hurrenez hurren. Sexuen arabera, gizonek aisiarekin edo ongizatearekin lotutako produktuak aukeratzen dituzte (DVDak, musika ekipoak, ordenagailuak edo aire girotua);
|
emakumeek
, berriz, nahiago dituzte etxetresna elektrikoak. Gainera, sexuak eragina du etxetresna elektrikoen erabileran ere.
|
|
|
Gainera, sexuak eragina du etxetresna elektrikoen erabileran ere. Gizonek eta
|
emakumeek
antzera erabiltzen dituzte telebistak, bideoak edo mikrouhinak; garbiketarekin lotutako produktuak, berriz, ia emakumeek erabiltzen dituzte. Hala, emakumezkoen %68, 4k erabiltzen dute garbigailua edo plantxa, gizonen %13ren truke.
|
|
|
Gainera, sexuak eragina du etxetresna elektrikoen erabileran ere. Gizonek eta emakumeek antzera erabiltzen dituzte telebistak, bideoak edo mikrouhinak; garbiketarekin lotutako produktuak, berriz, ia
|
emakumeek
erabiltzen dituzte. Hala, emakumezkoen %68, 4k erabiltzen dute garbigailua edo plantxa, gizonen %13ren truke.
|
|
|
Stress and Anxiety Research Society nazioarteko elkartearen (Estresari eta antsietateari buruzko Ikerketa Elkartea) XXII. konferentzian argitaratu den Europako azterlan baten arabera, egun hauetan Palma de Mallorcan elkartzen dira meatzariak, igeltseroak eta poliziak dira estresak gehien zigortzen dituen langileak. Berrogei bat herrialdetako adituak biltzen dituen biltzar horretan, agerian geratu da, halaber,
|
emakumeek
antsietate arazoak izateko joera handiagoa dutela; izan ere, emakumeen% 20 inguruk pairatzen dituzte, eta gizonen proportzioa, berriz,% 8koa da. Alde hori arrazoi kultural eta biologikoei egozten zaie, nahiz eta sakonki aztertu.
|
|
|
Mediterraneoko dietak gutxitzeak konpentsatzen ditu, eta, beraz, ez du arriskurik sortzen. Hala ere, elikatze behar handiak dituzten pertsonek (mantenugai horiek murriztuta), hazkuntza aldian dauden haur eta nerabeek, haurdun dauden
|
emakumeek
eta bularreko amek eta digestio aparatuan asaldurak (maldigestioa eta malabsortzioa) dituzten pertsonek dutela kontrolatzea komeni da, elikagaietako zenbait mantenugai egoki aprobetxatzea galarazten baitute.
|
|
|
Halaber, B12, D, B2 bitaminen eta kaltzio, burdina, fosforo eta zink mineralen defizitak ugariak dira. Errakitismo zantzuak eta hazkuntza asaldurak ager daitezke haur eta nerabeetan, eta haurdun dauden
|
emakumeek
kaltzio, burdina eta zink gabezia izan ohi dute. Hori dela eta, dieta hori bereziki ez da gomendagarria haur eta gazteen aldian, haurdunaldian, edoskitzaroan eta gaixoetan.
|
|
|
Espainiako
|
emakumeek
iraupen luzeko antisorgailu berri bat dute. Metodo hori oso eraginkorra da haurdunaldia prebenitzeko, eta, gainera, odol-jarioa murrizten du arauetan.
|
|
|
Zergatik dira hain handiak burdina beharrak? Burdina gero eta beharrezkoagoak dituen minerala da, odol bolumen handiagoa duelako, fetu eta plazenta ehunen sintesia duelako eta mineral hori erreserba fetoan eratzen delako, zeina edoskitzaroan erabiliko baita.Haurdunaldia hasi aurretik burdin erreserba garrantzitsurik ez duten
|
emakumeek
gehigarri bat dute, medikuak aginduta betiere. Burdin urritasuna anemia ferropenikoarekin lotzen da haurrarengan, haurtzaroan eta erditzearen ondoren, amarengan.
|
|
|
Hinduismoak auzi honetan ez die gizasemeei eragozpen handirik ipintzen. Beraz, gorputza saltzen duten
|
emakumeek
ez dute lan faltarik.
|
|
|
Badaki Subirrek bizimoduaren berri. Legendunekin eta zakurrekin bizi izan da, poliziek sarritxo jo dute, aldamenean jendea sexu harremanetan eta hiltzen ikusi du, eta, hamahiru urte bakarrik eduki arren, ilunkeran egunero Curzon Parkera beren gorputzak saltzera doazen
|
emakumeek
adiskidekiro agurtzen dute.
|
|
|
Lakshmiren kasua ez da bakarra. Auzoko
|
emakumeek
ixtorio berdintsuak konta litzakete. Beraiek hil dituzte alabak edo senideren batek egin du lan hori.
|
|
|
Hauek, curriculum intelektualaren ikasketa sakonarekin eta gimnasia ariketa guztiak lantzera ohiturik, haurtzarotik gorputz eta adimen prestakuntza bikaina izango dute; Platonek zaindariengan berak formulaturiko" mens sana in corpore sano" lema gorpuztua ikusiko du. Giza talde honetako
|
emakumeek
gizonezkoek jasotako hezkuntza eta trebatze prozesu bera pasatuko dute. Aberastasunak, emakumeak eta seme alabak denen artean banatuko dituzte, eta inork ez du jakingo haur bakoitzaren aita zein den; eta buruz zein gorputzez ahalik eta seme alaba garatuenak jaio daitezen, ugaltze prozesua hiriaren zaindari gorenen begirada zorrotz eta arduratsuen menpe egongo da.
|
|
|
Bere lana egin zuelarik, bazterreko aulki luzean jarri zen, bezeroen bizkar eta ipurdiei begira. Piper poto bat, bakailao mazela bat... segitzen zuten
|
emakumeek
etxekoandreari eskatzen. " Luxia aterizu baxo bat ardo", galdetu zion zerbitzari gazteari.
|
|
|
Etxeko atarian edukitzen genituen karroa eta zamariak kanpora atera eta dena garbi garbia utzia zuten
|
emakumeek
. Mahaiak errelduan, bata bertzearen ondoan, eta haien gainean, denak estaltzen zituela, mantel zuri gorria.
|
|
|
Baita infekzio larria ere bere barruan. Alferrik ahalegindu nintzen ospitale batera eramaten; ospitaleak urriak dira eta
|
emakumeek
ez dute horretarako eskubiderik. Are gutxiago, noski, emakume hura bekataria baldin bada.
|
|
|
Liburu lodikotea zen, larruz koadernatua; zinez izugarri ederra zen. Bertan, historian zehar
|
emakumeek
jasandako zapalkuntzaren kontaera sakona egiten zen. Orriak parrastan pasa nituen gainbegiratu bat egiten nien bitartean.
|
|
2002
|
|
|
Hiru
|
emakumeek
etengabe aipatu digute korrupzioa, politikoengandik hasi eta gizarte guztian zabaltzen dena. Zinemarako edo antzerkirako sarrera soil batzuk lortzeko ere «eskupekoa» eman behar omen zaio leihatilaren beste aldean dagoenari.
|
|
|
LABek egindako txostenaren arabera, Euskal Herriko emakume langileak, azken hogeita bost urteotan, zerbitzuen sektorearen bidetik sartu dira lan merkatuan. Sektore hori garatu eta hazi den heinean areagotu da Euskal Herriko
|
emakumeek
lan munduan duten presentzia. Horrela, 1977tik 1985era bitartean, birmoldaketengatik errezesibotzat jo den epean, itzelezkoa izan zen enplegu galera; 156.000 lanpostu galdu ziren, 1977an zeudenen %17, alegia.
|
|
|
bitartean, hedakortzat jotako epean, enpleguaren hazkunde nabarmena gertatu zen, 128.500 lanpostu berri sortu baitziren; hau da, %16, 8ko gehikuntza izan zuen, baina aurreko krisian galdutakoa berreskuratzera iritsi gabe. Sortutako lanpostuen %56, 3
|
emakumeek
bete zituzten, eta enplegu berrien %90 zerbitzuen sektorekoak izan ziren. 115.600 enplegu berrietatik, %59, 7 emakumeak kontratatzeko izan ziren.
|
|
|
Urte bitarte horretan sortutako 183.000 lanpostu berrietatik, %63 emakumeentzat izan ziren. Industrian, sortutako lanpostuen erdiak pasatxo bete zituzten
|
emakumeek
. Datu horiek gorabehera, ordea, emakumeek sektore horretan zuten presentzia, 2000 urtean, %19, 4koa baizik ez zen.
|
|
|
Industrian, sortutako lanpostuen erdiak pasatxo bete zituzten emakumeek. Datu horiek gorabehera, ordea,
|
emakumeek
sektore horretan zuten presentzia, 2000 urtean, %19, 4koa baizik ez zen. Zerbitzuetan, berriz, 127.700 enplegu berrietatik, %70 ziren emakumeenak
|
|
|
Alde batetik gaia maila profesionalean aztertu behar zen: esparru honetan lan baldintzak zeuden,
|
emakumeek
zein kuota betetzen dituzten, zein postu hierarkikotan... datuak bildu eta errolda moduko bat osatu behar zen. Zentzu honetan deigarria da unibertsitatean, hedabideekin zerikusia duten ikasketetan, emakume gehiago matrikulatzen dela gizonak baino, baina gero horrek ez du islarik lan merkatuan.
|
|
|
Audientzia gisa ere
|
emakumeek
kontsumitzen dutenari erreparatuta, berriro ere dikotomia bera ageri dela azaldu du Rodriguezek: «Garai batean emakumeak gehienbat irratia kontsumitzen zuen, etxeko lanak egiten zituen bitartean.
|
|
|
Haren diskurtsoak topiko matxista mordo bat islatzen du: haren arabera,
|
emakumeek
gustukoak dituzte Tomates verdes fritos bezalako filmak edo nobela erromantiko lodikoteak. Saizarbitoriaren eleberriko protagonistaren itsukeria hainbesterainokoa da, non nobela osoan zehar emaztearekin dituen eztabaida guztien atzean emazteak (senarra baino askoz kultuagoa, bidenabar) autoafirmatzeko duen premia ikusten baitu.
|
|
|
Cano, Eusko Jaurlaritza, 1997) liburuxkekin, eta M. J. Olaziregik 1998ko Angel Apraiz bekari esker idatzitako Intimismoaz haraindi. Emakumezkoek idatzitako euskal literatura (Eusko Ikaskuntza, Donostia, 1999) liburura, poliki poliki euskal
|
emakumeek
idatzitako literaturaren gaineko sorkuntza kritikoa umotuz joan da. Horien osagarri da 2000 urtean Anthropos argitaletxeak argitara eman zuen Breve historia feminista de la literatura española (en lengua catalana, gallega y vasca).
|
|
|
Ezinduek,
|
emakumeek
eta ukiezinek pobrezian jarraitzen dute, baina sinisten hasiak dira pobreziaren tiraniari men egin gabe bizi daitekeela.
|
|
|
Eta hiru
|
emakumeek
eskua luzatzen zuten, Pertseo harrapatzeko asmoz. Baina honek arreta handiz saihesten zituen hiru itsu haien saioak eta haien eskuetatik urrun geratzen zen beti.
|
|
|
Zilarbizik, zer egin behar zuen adierazi aurretik, hiru emakumeak begi bakar batekin nola konpontzen ziren argitu zion. Itxuraz, hiru
|
emakumeek
begi hura txandaka erabiltzeko ohitura zuten, betaurreko parea izango balitz bezala, edo, zehatzago esan bagenu, begi bakar batean jartzeko monokulu bat balitz bezala.
|
|
|
Bizkaian, ostera, indartsu jarraitu zuen, eta Lapurdin, kontserbatarako arrain motatan espezializatu zirenez, kontserba industriagaratu zuten. Horrela, tradizionalki itsasoa gizonezkoen zeregina izan bada ere (nahiz eta lehorreko lana bereziki
|
emakumeek
egin, sareak josi, arraina lonjetaraeraman, garbitu, saldu, etab.?), eraldaketaren bidez emakumezkoek lanpostuordainduak lortu zituzten sektorean.
|
|
|
Beraz, ongizate falta izateko arriskuan gero eta gizabanako gehiago daudelaikusteaz gain, arriskurik handiena gazteek eta
|
emakumeek
dutela azpimarratubehar da.
|
|
|
Batetik, botere publikoak aipatu ditugu, beharrezkoak baitira oinarrizko lan baldintzakbermatzeko legedia eratu eta betearazteko. Bestetik, aurkezpen honek ezin duahaztu ezen merkatu sistemak ezin izan dituela ekoitzi birprodukzioa bermatzekobehar diren jarduera guztiak, oraingoz behintzat, eta merkatutik kanpo gelditzendiren jardueren euskarri nagusia familia izanik, merkatutik kanpoko lan horiekoraindik ere
|
emakumeek
jasan behar dituztela gehienbat.
|
|
|
Lan eskaintzari dagokionez, kontuan hartu behar da
|
emakumeek
lan merkatuan duten partaidetzak izandako eraldaketa. Hego Euskal Herrian, Europako Batasuneko herrialde guztietan bezala, oraindik ere gizonezkoen partaidetza emakumeena baino handiagoa da lan merkatuan, nahiz eta, emakumeen eta gizonezkoenpartaidetzaren berdintze joera somatzen den.
|
|
|
Hego Euskal Herrian, Europako Batasuneko herrialde guztietan bezala, oraindik ere gizonezkoen partaidetza emakumeena baino handiagoa da lan merkatuan, nahiz eta, emakumeen eta gizonezkoenpartaidetzaren berdintze joera somatzen den. Dena den, denbora partzialekoenplegu gehienak
|
emakumeek
dauzkatenez, berdintasun joera hori puztua agerdaiteke eta ezberdintasunez betea.
|
|
|
Gaur egun, argi dago etxeko lan gehienak
|
emakumeek
egiten dituztela. Banaketa hori emakumeak gizonarekiko izan duen menpekotasunarekin loturik dago, eta, ondorioz, generoen arteko lan banaketa horrek eremu askotan du bere eragina.Batetik, emakumeen lanegun osoa (ordaindutako lana eta ordaindu gabekoa) gizonezkoena baino luzeagoa izatea dakar, sarri oporrik gabekoa.
|
|
|
Banaketa hori emakumeak gizonarekiko izan duen menpekotasunarekin loturik dago, eta, ondorioz, generoen arteko lan banaketa horrek eremu askotan du bere eragina.Batetik, emakumeen lanegun osoa (ordaindutako lana eta ordaindu gabekoa) gizonezkoena baino luzeagoa izatea dakar, sarri oporrik gabekoa. Bestetik, lan merkatuan parte hartzean, nabarmena da bereizkeria,
|
emakumeek
sarritan soldata apalagoak dituztelako, eta emakumeen enpleguek onarpen sozial baxuagoa dutelako.
|
|
|
Erreserba soldataren teoriaren arabera,
|
emakumeek
soldatapeko enpleguarekiko behin behineko harremana dute, egonkortasunik gabekoa eta une ekonomikoari lotua. Egoera ekonomikoak enplegu gehiago eskatzen duenean, emakumeaklan merkatuan sartuko lirateke, eta gainbehera uneetan irten.
|
|
|
Segmentazioaren teoriak, aldiz,
|
emakumeek
lan merkatuarekin lotura egonkorra dutela onartzen du, ez une ekonomikoari lotua. Usadio eta ohiturak liratekeemakumeen eta gizonezkoen arteko enplegu banaketaren eragile, emakumeak zerbitzu sektoreko enpleguak betetzera bultzatuz gehienbat (administraritza, heziketa, zerbitzu pertsonalak...) edo industriako zenbait enplegu (oihalgintza...).
|
|
|
Usadio eta ohiturak liratekeemakumeen eta gizonezkoen arteko enplegu banaketaren eragile, emakumeak zerbitzu sektoreko enpleguak betetzera bultzatuz gehienbat (administraritza, heziketa, zerbitzu pertsonalak...) edo industriako zenbait enplegu (oihalgintza...). Gainera, lanpostuen eskalan
|
emakumeek
maila apaleko enpleguak izango lituzkete, bai kualifikaziorik gabeko enpleguetan, bai enplegu kualifikatuetan ere. Enpresa zein administrazio publikoan dauden emakumezko zuzendarien eta exekutiboen kopuruapalak argi adierazten du hierarkia altuetara heltzeko eta bertan mantentzekodauden zailtasunak (kristalezko sabaia).
|
|
|
Bestalde, ordezkatze teoriaren arabera, menpekotasun egoerak emakumeekgizonezkoek baino soldata apalagoa onartzea dakar, eta, horren ondorioz, enpleguak hornitzeko orduan gizonezkoen ordez emakumeak erabiltzen dira. Gainera, hasiera batean gizonezkoek betetzen zituzten enpleguetan
|
emakumeek
tokiahartzean, sarri askotan, lan baldintzek txarrera egiten dute.
|
|
|
Denbora partzialeko enplegu gehienak (%80 inguru)
|
emakumeek
betetzendituzte, eta, normalean, denbora partzialeko enplegua izatea enpresen interesei loturik dago eta ez langilearen beharrizan edo borondateari. Ondorioz, denbora partzialetik denbora osoko enplegura pasatzeko aukerak oso mugatuak dira.
|
|
|
Historialari asko aspalditik ari dira aldarrikatzen Aro Berriaren gizarteataldeetan antolaturik zegoela. Talde horietako kideek, bai gizonek bai
|
emakumeek
, mota ezberdinetako lotura pertsonalak zituzten beren artean. Garrantzitsuenak, lotura familiarrak edo senitartekoak, leinu eta klanekoak, adiskidetasun etaherrikidetasunekoak, eta, azkenik, harreman feudal eta klientelarrak ziren.
|
|
|
Protokoloek eguneroko normaltasuna erakusten badute ere, nahiz eta tentsioakere bertan azaltzen diren, auzietan ikus daitezke garbien etxearen antolaketak etaetxearen inguruan egituratutako harreman mota haiek sortzen zituzten eztabaidak, eta
|
emakumeek
haietan nola parte hartzen zuten. Gipuzkoako Artxibo OrokorrekoKorrejimentu sailean eta Valladolideko Chancillena n gordetzen diren auziek ereinformazio ugari ematen dute; batez ere konfliktuak aztertzeko, hau da, familiarenbarruan zeuden tentsioak ikusteko.
|
|
|
Izan ere, behar beharrezkoa da gizarte konfigurazio hura ezagutzea, bere baitan emakumeak zuen eginkizuna zein zen ulertzeko.Are gehiago, ezin da emakume kapareen jokaera ulertu, bere gizartearen baitanaztertzen ez bada. Gipuzkoako etxeen gobernuan
|
emakumeek
zuten zereginaz, zertaz ari gara, bada. Ezkontzaren bitartez bideratzen ziren etxe ezberdinenarteko harremanetan zeukaten garrantziaz; etxeen ondarearen transmisioanjokatzen zuten paperaz, bai ondasunak jasotzerakoan, dotearen bitartez, adibidez, bai ondasun horiek uzteko zeukaten ahalmena erabiltzerakoan ere; beren seme alaben gain zeukaten autoritateaz; leinuen ondarearen eguneroko kudeaketanzuten eginkizunaz.
|
|
|
Ez dugu ahaztubehar, diskurtso horren atzean errealitate ekonomikoa ere bazegoela, etxea produkzio unitatea baitzen, eta bai lurraren eta beste aberastasunen jabetza lortzeko bideaere, horiek herentzia sistemaren bitartez jasotzen baitziren batez ere. Beraz, leinuhorien ezkontza politika, etxearen ondarea filiazio linea batekin lotzen zuen herentzia sistema, ondare ekonomikoa kudeatzeko modua eta
|
emakumeek
jokatzen zuten papera ere, errealitate horien barnean ulertu behar ditugu. Bestalde, gipuzkoargizarte hura, printzipioz, estamentu bakar batez osatutako gizarte korporatiboa zen, kaparetasun unibertsalaren ondorioz.
|
|
|
Ikerketaren hasierako hipotesia honako hau da: etxea mantentzearen inguruanantolatutako leinuen egitura eta gobernu moduak zirela medio,
|
emakumeek
bazeukaten jokaera espazio bat horien barnean, baita zenbait botere eta autoritate ere, batez ere etxekoandre modura, eta zenbait momentutan etxearen gobernua berengain hartzera irits zitezkeen. Gaitasun horrek zerikusi handiagoa zukeen emakumehoriek etxearen hierarkian zeukaten lekuarekin, taldearekiko gordetzen zutenposizioarekin eta etxearen eta leinuaren parte izatearekin, emakume izatearekinbaino7 Horrek zerikusi zuzena zeukan Gipuzkoako gizartea estamentala izatearekin.
|