|
2005
|
|
|
23 1932an
|
emakumeek
botoa emateko eskubidea lortu zuten. Orduan hasi zen Sorne mitinak ematen euskaraz.
|
|
|
Urte horretako udan, Donostian, Emakumearen omenaldia euskarari egin zuten. Bi urte beranduago, 1932an,
|
emakumeek
boto eskubidea lortu zuten; horrenondorioz, besteak beste, hizlari abertzaleen artean emakumeak ere topatu ahal izango ditugu aurrerantzean (SorneUnzueta adibidez).
|
|
2006
|
|
|
Egoera hartan, feminismoaren bigarren saldoak, sufragismo liberalak, bi eskaera horiek betetzea ezinbesteko helburu politiko gisa hartu zuen:
|
emakumeek
boto eta hezkuntza (erdi mailakoa zein unibertsitarioa) eskubideak lortu behar zituzten lanbide merkatu berrietan sartzeko. Ia XIX. mende osoa eta XX.aren lehen herena etenik gabeko 100 urte baino gehiagoko borrokak sorrarazitako liskar eta mugimendu feministen lekuko izan ziren.
|
|
2009
|
|
|
Beste arazo bat
|
emakumeen
boto eskubidea da. Hauteskundeetako langileen artean emakume gutxi daudenez, baliteke emakume askok ez bozkatzea, hainbat diplomaziarik eta elkarte humanitariok salatu dutenez.
|
|
|
Herrialdeko gune batzuetan
|
emakumeen
botoa oso indartsua bada ere, baliteke emakume gehienek ez bozkatzea hegoaldean eta ekialdean, talibanak indartsuen diren guneak baitira.
|
|
|
Azkenean Mir Hussein Mousavi irekitasunaren aldekoa baldin bada Irango hurrengo presidentea, asko eskertu dio emazteari, Zahra Rahnavardi. Hauteskundeotako lau hautagaiak lehengo eskola zaharrekoak direnez, haize freskoa ekarri du Rahnavarden karismak, emakumeen eskubideen alde hark esandakoak, hura kanpainan egote hutsak, eta bere aldera erakarri ditu
|
emakumeen
botoak. Aurreneko aldia da hautagai baten emazteak hauteskunde kanpainan parte hartzen duena, senarrarekin batera.
|
|
|
Orain, kalera atera dira ostera, aprobetxaturik kanpainak askatasun handiagoko giroa ekarri duela, hartara
|
emakumeen
botoa erakarri eta gaur egungo politika irauli ahal izateko. –Ez dugu hautagai baten edo bestearen alde egiten.
|
|
|
Hau da gure helburua:
|
emakumeek
botoa ematea?, dio Diskriminazioaren Kontrako Emakumeen Koalizio Mugimenduko buruetako batek. Erregimena irekitzearen aldeko beste hautagaiak, Mehdi Karroubik, agindua du baita buruzapia eraman beharra kendu egingo duela ere, baina ez du irabazteko aukerarik.
|
|
2010
|
|
|
Era berean, emakumeak ere bere gisa saiatu dira, gizonen gogoaren kontra ere bai, askotan. Zera datorkit, adibidez, Ingalaterrako parlamentuan katez loturiko emakume haiek,
|
emakumearentzako
boto eskubidea aldarrikatu zutenak.
|
|
|
Emaitza alderantzizkoa izan zen hala ere: gizarte honetako gizon
|
emakumeen
botoek erabaki zuten EAJ PNV zela herri honetako lehen indarra, 30 aulkirekin. PSOEri baino 80.000 boto gehiago eman zizkiguten guri.
|
|
|
Britainia Handian 1911n.
|
Emakumearen
botoa ere lorpen inportantea izan zen, sufragisten borroka gogorraren ondoren. Estatuak populazioari osasun, heziketa edo babes baliabideak berdintasunez eskaintzea demokraziaren aldeko pausu garrantzitsua izan zen.
|
|
2011
|
|
|
Europan demokrazia modernoa ezartzen lehenetakoa izan zen Suitza, baina
|
emakumeei
boto eskubidea onartzen azkena. Paradoxa ulertzen lagunduko du Bernako Unibertsitateko irakasleak gaur Donostian.
|
|
|
Nola azal daiteke Suitzako salbuespena?) hitzaldia emango du gaur, 12:00etan, EHUko Zuzenbide Fakultateko gradu aretoan, Donostian.Europako demokraziarik zaharrenetako eta iraunkorrenetako bat da Suitza. Eta, halere,
|
emakumeen
botoa 1990 urtean zabaldu zen herrialde osora. Nola uler daiteke halako kontraesana. Bozkatzeko eskubide unibertsala 1848 urtean onartu zieten Suitzako gizonei.
|
|
2015
|
|
|
Errepublikarekin eratu ziren Iruñean ikasleen elkarteak, AET, karlista, FUDE eta Euskal Ikasleena. Ikasturtea inauguratu zen egunean, onartu zen Gorteetan
|
emakumearen
boto eskubidea, ezkerreko erradikalen oposizioaz. Publikoaren palkotik ahots bat, oihu batek:
|
|
|
Errepublikarena jokatu egin duzue! Indalecio Prietok, batere ergela ez, erran zuen
|
emakumearen
botoa Errepublikaren hondoratzea zela.
|
|
|
|
EMAKUMEEN
BOTO ESKUBIDEA
|
|
|
50 urtean borroka baketsua egin dugu
|
emakumeon
boto eskubidea lortzeko.
|
|
|
|
Emakumeei
botoa emateko aukera ematen badiegu gizartearen egitura hondatu egingo da.
|
|
2016
|
|
|
ebazpen guztiak aho batez onartu ziren, sufragioari buruzkoa salbu. Hala ere, azkenean, Frederick Douglassi esker aurkeztu zen proposamen polemikoa; izan ere, Stantonen mozioa babestu zuen, eta trebeki hitz egin
|
emakumeen
boto eskubidearen alde.
|
|
|
Areago joanda, adierazten dugu gizonek izan ditzaketen eskubide politiko guztiak berdin dagozkiela emakumeei ere. Gizona izaki adimentsu eta arduradun egiten duen ezaugarri oro aurkitzen dugu emakumearengan ere, berdin, eta baldin eta gobernupekoek libreki onarturikoa bada gobernu justu bakarra, orduan ez dago arrazoirik munduan
|
emakumeei
boto eskubidea ukatzeko, edo lurraldeko legeak egiteko eta kudeatzeko ahalmena errefusatzeko.
|
|
|
Karisma ukaezina zeukan, eta bikain hitz egin zuen; ondorioz, Sojourner Truthek ezin ezeztatuzko logikarekin suntsitu zituen gizon haien argudioak, arrazoitzen baitzuten emakumeen ahultasuna ez zetorrela sufragioarekin bat. Probokatzaile buruaren arabera, irrigarria zen
|
emakumeek
botoa eman nahi izatea, ez baitziren gai putzu baten gainetik igarotzeko edo gurdi batera igotzeko ere, gizon baten laguntzarik gabe. Sojourner Truthek, ordea, sinpletasunez baina konbentzitzeko moduan, azpimarratu zuen berari ez ziotela sekula laguntzarik eskaini lokatzen gainetik pasatzeko edo gurdietara igotzeko.
|
|
|
Eskubide Berdintasunaren Elkartearen lehen bileran, 1867ko maiatzean, Elizabeth Cady Stantonek gogora ekarri zuen Henry Ward Becheerren argudio hura, hots, askoz garrantzitsuagoa zela
|
emakumeek
boto eskubidea lortzea (esan nahi baita, emakume zuriek), gizon beltzek boto eskubidea lortzea baino.
|
|
|
Biltzar hartan, gizon beltzen boto eskubideaz aritu ziren nagusiki, berehala onartzekoa baitzen, eta hizpidean hartu zuten, era berean, ea emakumeen eskubideen babesleek beltzen sufragioaren alde egingo ote zuten nahiz eta
|
emakumeek
boto eskubidea aldi berean lortu ez. Elizabeth Cady Stantonek eta beste zenbaitek aurka egin zioten, guztiz, gizon beltzen sufragioari, sinesten baitzuten askapenaren bitartez emakumeen, pareko?
|
|
|
Sasoi hartan esan zuen, ezorduko? eskakizuna zela
|
emakumeei
boto eskubidea ematea. Bestela esanda,?(...) errepublikanoek ez zuten inongo oztoporik nahi, alderdiaren alde bi milioi boto beltz irabaztea eragotz zezakeenik?.
|
|
|
Azken horrek adierazi zuen: . Ez naiz negroaren boto eskubidearen alde jardungo eta ez dut harentzat boto eskubidea eskatuko, inolaz ere,
|
emakumearen
boto eskubidearen alde jardun edo emakumearentzat boto eskubidea eskatu ordez; nahiago eskuineko beso hau moztu?. Stanton andreak mespretxuz aipatu zituen. Sambo?
|
|
|
Azken horrek adierazi zuen: . Ez naiz negroaren boto eskubidearen alde jardungo eta ez dut harentzat boto eskubidea eskatuko, inolaz ere, emakumearen boto eskubidearen alde jardun edo
|
emakumearentzat
boto eskubidea eskatu ordez; nahiago eskuineko beso hau moztu?. Stanton andreak mespretxuz aipatu zituen. Sambo?
|
|
|
Baina, azkenean, emakume langileak ez ziren askorik berotu emakumeen sufragioaren gaiarekin. Susan B. Anthonyk eta Elizabeth Cady Stantonek zenbait emakume sindikatuburu konbentzitu zituzten
|
emakumeen
boto gabeziaren aurka egiteko; hala ere, emakume langileen masak kezkatuegi zeuden beren berehalako arazoekin, soldatak, lanorduak, lan baldintzak?, eta ez zeukaten astirik izugarri abstraktua zirudien kausa baten alde borrokatzeko. Anthonyren arabera,
|
|
|
Susan B. Anthonyk beti zerabiltzan goresmen hitzak Frederick Douglassi buruz hitz egiteko, eta behin eta berriz ekartzen zuen gogora hura izan zela
|
emakumeen
boto eskubidearen alde publikoki lan egin zuen lehen gizona. Anthonyrentzat, bere sufragio antolakundeko ohorezko bazkide zen Douglass, bizialdi osorakoa.
|
|
|
|
Emakumeen
boto eskubidearen alde hain sutsuki borrokatu zen mugimenduko inor gutxik altxatu zuen ahotsa eskubide urraketa haien aurka.
|
|
|
Kaliforniara itzulita, Berdintasunezko Sufragioaren Ligarekin bat egin zuen, eta presidente hautatu zuten. Kargu horretan ziharduela onartu zuen Kaliforniak
|
emakumeen
boto eskubidea, eskubide hori onartzen zuen seigarren estatua zen, hain zuzen ere?.
|
|
|
–Esklabotza ez da desagertuko harik eta gizon beltzak boto eskubidea eskuratu arte?. Horregatik azpimarratzen zuen beltzen sufragioak lehentasun estrategikoa behar zuela izan une historiko jakin hartan,
|
emakumeentzako
boto eskubidea lortzeko ahaleginaren gainetik. Frederick Douglassen ikuspegitik, funtsezko tresna zen boto eskubidea, esklabotza suntsitzeko prozesu artean amaitu gabea burutzeko.
|
|
|
Frederick Douglassen ikuspegitik, funtsezko tresna zen boto eskubidea, esklabotza suntsitzeko prozesu artean amaitu gabea burutzeko. Nahiz eta une hartan gizon beltzei boto eskubidea ematea presazkoagoa iruditu
|
emakumeei
boto eskubidea ematea baino, Douglassek ez zuen gizon beltzen nagusigoa defendatzen, inolaz ere. Nahiz eta Douglass ez zegoen erabat libro ideologia maskulino supremazistaren eraginetik eta nahiz eta haren argudio polemikoak behar baino herrenagoak ziren sarri, haren teoriaren muina, alegia, beltzen sufragioa lehentasun estrategikoa zela?
|
|
|
Frederick Douglassen atsekaberako, Anthonyk publikoki goretsi zuen James Brooks legebiltzarkidea, hau da, esklabotzaren aldeko egunkari baten editore ohia. Brooksek, dudarik gabe,
|
emakumeen
boto eskubidea defendatu zuen soilik taktikoki komeni zitzaiolako, hain zuzen ere errepublikanoek beltzen sufragioari emandako babesari aurka egiteko; hala ere, Susan B. Anthonyk eta bere kideek suharki laudatu zuten Brooks.
|
|
|
Revolution egunkariko lehen zenbakian, hots, George Francis Train demokrata arrazistak finantzatutako aldizkarian, mezu orokor bat helarazten zen:
|
emakumeek
boto eskubidearen alde borrokatu behar zutela. Emakumeen sufragioa lortu ostean, hala irizten zion egunkariak?, emakumeen milurtea etorriko zen, eta, horrekin batera, nazio osoaren moralak irabaziko zuen, azkenean.
|
|
|
Erakutsi behar dugu
|
emakumeek
boto eskubideari esker berdintasunezko lekua eta soldatak lortuko dituztela lan munduan; eskolan, unibertsitatean, lanbidean eta bizitzan aukerak eta abantailak oro zabalduko zaizkiela; botere morala izango dutela orotariko miseria eta krimenetatik urrun paratzeko.
|
|
|
Emakumeen Sindikatuen Ligak akuilatuta sortu ziren Soldatapekoen Sufragio Ligak. New Yorkeko Sufragio Ligako kide nabarmenetako batek, Leonora O. Reillyk, langileriaren ikuspegitik babestu zuen
|
emakumeen
boto eskubidea, indartsu. Sufragioaren aurkako politikariei mintzatu zen, eta zalantzan jarri zuen amatasunaren gurtza orokorra.
|
|
|
Washingtonek azpimarratu moduan, sufragioari lotutako sail bat ezarri zuen Koloreko Emakumeen Kluben Nazio Elkarteak, eta sail haren helburua zen gobernuko aferei buruzkoak irakastea kideei,?(...) hartara modu argi eta zuhurrean bozka dezaten emakumeek(...)?. Emakumeen sufragioaren arimak goitik behera blaitzen zuen emakume beltzen kluben mugimendua, eta, nahiz eta NAWSAk baztertu egin zituen, haiek jarraitu zuten
|
emakumeen
boto eskubidea babesten. 1919 urtea zen jadanik, garaipena erdietsi baino juxtu urtebete lehenago?, eta NAWSAren kide izateko eskakizuna egin zuen Ipar ekialdeko Kluben Federazio Beltzak, eta buruzagiek, ezezkoa esan:
|
|
|
A Symposium by Leading Thinkers in Colored America? [
|
Emakumeen
boto eskubidea: koloreko Amerikako pentsalari nagusien sinposiuma].
|
|
|
Nannie H. Burroughs hezitzaile eta eliz buruzagiak emakumeen moraltasunaren tesia aipatu zuen, hain modu muturrekoan aipatu ere, ezen ulertarazi baitzuen emakume beltzak beren gizonen gainetik daudela guztiz. Burroughsek azpimarratu zuen
|
emakumeek
boto eskubidea behar zutela beren gizonek arma baliagarri hori, trukatu eta saldu, zutelako.
|
|
|
Ironikoa da; izan ere, argudio horrek helburu zuen hegoaldeko biztanle zuriak konbentzitzea, ikus zezaten emakumeen sufragioak mesede handia egingo ziola zurien nagusigoari, eta Henry Blackwellek proposatu zuen aurrena, Hamalaugarren eta Hamabosgarren Zuzenketen alde agertu zenean. 1867 urtean bertan, deia egin zien, hegoaldeko estatuetako legebiltzarrei?, eta eskatu zien
|
emakumeen
boto eskubidea aintzatesteko, biztanleria beltzari iristear zitzaion botere politikoa deuseztatzeko balio zezakeela-eta.
|
|
|
Ondorioz, bere suminaren indar osoarekin eskatu zuen Anthonyk?(...) gure jabetza berrietako
|
emakumeei
boto eskubidea eman diezaietela, gizonei ematen zaien baldintza berberetan?. Hawaiiko eta Puerto Ricoko emakumeek eskubideak eskatu behar balituzte bezala AEBetako inperialismoak beren gizonak biktimizatu adina biktimiza zitzan.
|
|
|
Stantonen senarra ere sufragioaren gaia ateratzearen aurka agertu zen; are, zin egin zuen ebazpena aurkeztuz gero hiritik alde egingo zuela (baita promesa bete ere). Figura garrantzitsu batek baino ez zuen babestu
|
emakumeen
boto eskubidearen aldeko ebazpena: Frederick Douglassek.
|
|
|
Ezin adierazizko emaitza hau galarazteko, boto eskubideaa eman behar zaie emakumeei, eta bozkatzeko baldintzak ere ezarri behar dira: hain zuzen, hezkuntza eta jabetzak edukitzeko baldintza(...)
|
Emakumeei
boto eskubidea emanez gero, zurien nagusigoa berehala eta modu iraunkorrean ziurtatuko da, ondratuki erdietsirik; izan ere, autoritate zalantzaezin batek baieztatzen duenez,, hegoaldeko estatu guztietan salbu eta batean, emakume zuri alfabetatu gehiago dago, alfabetatu gabeko boto emaileak orotara baino: zuriak eta beltzak, bertan jaioak eta kanpotarrak?.
|
|
|
ideia ausarkeria hutsa zen, ideia gaitzesgarri eta xelebrea. Jakina, azkenerako, AEBetako iritzi publikoak gutxi asko esan gabe doan gauzatzat hartu zuen jaiotza kontrolerako eskubidea,
|
emakumeen
boto eskubidea ere noizbait esan gabe doan gauzatzat hartu zuen moduan. Mende oso bat pasatuta, 1970ean, abortuak legez eta aise egiteko aldarrikapenak ika mikak sortzen zituen, AEBetako jaiotza kontrolaren aldeko mugimenduak hasieran hauspoturiko, borondatezko amatasunak?
|
|
|
Arraza suizidioaren tesia onartu zuten, gehiago edo gutxiago, Julia Ward Howek eta Ida Husted Harperrek, besteak beste; hortaz, argi ikus dezakegu sufragioaren aldeko mugimenduak ere eman ziola amore hegoaldeko emakumeen jarrera arrazistari.
|
Emakumeen
boto eskubidearen aldeko argudio arrazistak onartu zituzten sufragistek; adibidez, emakumeen botoek salbatuko zutela zurien nagusigoa; jaiotza kontrolaren aldekoek, berriz, argudio berriak onartu eta babestu zituzten; adibidez, jaiotza kontrolaren bidez murritz zitekeela, beheragoko klaseen, zabalkundea, eta arraza suizidioari aurre egin.
|
|
|
Arraza suizidioaren tesia onartu zuten, gehiago edo gutxiago, Julia Ward Howek eta Ida Husted Harperrek, besteak beste; hortaz, argi ikus dezakegu sufragioaren aldeko mugimenduak ere eman ziola amore hegoaldeko emakumeen jarrera arrazistari. Emakumeen boto eskubidearen aldeko argudio arrazistak onartu zituzten sufragistek; adibidez,
|
emakumeen
botoek salbatuko zutela zurien nagusigoa; jaiotza kontrolaren aldekoek, berriz, argudio berriak onartu eta babestu zituzten; adibidez, jaiotza kontrolaren bidez murritz zitekeela, beheragoko klaseen, zabalkundea, eta arraza suizidioari aurre egin.
|
|
|
2015: Saudi Arabiako
|
emakumeei
boto eskubidea
|
|
|
demokratikoa den eskubide bat egikaritzeko ez delako beharrezkoa inork ezer aitortzea. Hemen aipa daitezke beltzen zapalkuntzari edo
|
emakumeen
boto eskubideari lotutako adibideak. Eskubideak erabili egiten dira eta ondoren ezagutza formala jasotzen dute, zuzenbide positiboaren (idatzizko legeen) partetik.
|
|
2017
|
|
|
Espainiarrek ahaztu egin dute errepublika, berrogei urteko izuak memoriatik ezabatu balie bezala. Madrilen diseinatutako eskola curriculumean ez dago errepublikako izen propiorik, ez dago
|
emakumeek
botoa ematearen aldeko borrokarik, ez dago erlijioaren derrigortasuna ezabatzeko ahaleginik. Finean, ez dago errepublika izan zenaren transmisiorik.
|
|
|
Nor zen Clara Campoamor?
|
Emakumeok
boto eskubidea izan dezagun lan egin zuen politikari bat. Baina ez zen espainiarra?
|
|
|
haien alde egiten ari ginen! Gero, ikasi nuen sufragistek ere sekulakoak jasan zituztela beste
|
emakumeen aldetik
botoa eskatzeagatik.
|
|
|
emakume gutxiagok eman zioten botoa Trumpi, gizonek baino, botoen %42 andreek, eta %53 gizonek?. Baina
|
emakumeen
botoak arrazaren arabera aztertuz gero, horrek irudi interesgarriago bat erakusten digu. Unibertsitateko ikasketarik ez baina bestelakoak badituzten emakume zurien %64k bozkatu dute Trumpen alde, eta %35ek Clintonen alde.
|
|
|
Espero baldin bagenuen emakumeek Clintonen alde egingo zutela, oker geunden zeharo. Eta bide okerretik joan zen Clintonen kanpaina ere, pentsatu baitzuten, beharbada, ez zuela ezer berezirik egin edo esan?
|
emakumearen
botoa, lortzeko.
|
|
|
2015: Saudi Arabiako
|
emakumeei
boto eskubidea onartu zitzaien.
|
|
|
Egun ikaragarria izango zan emakumeentzat; handia eta ilusinoz betetakoa batzuentzat, baina bildurrez eta presinoz botoa emon barik etxean be geratuko ziran asko segurutik. Izan be, ikarea zan
|
emakumeei
botoa emoten ez izteko arrazoietariko bat. Emakumeak botoa modu egokian emoteko gai izango ete ziran zalantzan ipinten zan, persona desegokien aginduz botoa emonda infernuren baterako bidea hartuko ete zan euren boto guztien ondorioz.
|
|
|
Izan be, ikarea zan emakumeei botoa emoten ez izteko arrazoietariko bat.
|
Emakumeak
botoa modu egokian emoteko gai izango ete ziran zalantzan ipinten zan, persona desegokien aginduz botoa emonda infernuren baterako bidea hartuko ete zan euren boto guztien ondorioz. Bildur hori erabilten zan emakumeei botoa emoteko eskubidea ukatzeko argudio moduan, beraien erabagite gaitasuna zalantzan ipinita.
|
|
|
Emakumeak botoa modu egokian emoteko gai izango ete ziran zalantzan ipinten zan, persona desegokien aginduz botoa emonda infernuren baterako bidea hartuko ete zan euren boto guztien ondorioz. Bildur hori erabilten zan
|
emakumeei
botoa emoteko eskubidea ukatzeko argudio moduan, beraien erabagite gaitasuna zalantzan ipinita. Bildurra boterearena zan, emakumeen botoa kontrolau ezinak emoten eutsana.
|
|
|
Bildur hori erabilten zan emakumeei botoa emoteko eskubidea ukatzeko argudio moduan, beraien erabagite gaitasuna zalantzan ipinita. Bildurra boterearena zan,
|
emakumeen
botoa kontrolau ezinak emoten eutsana. Zorionez zentzuna nagusitu zan, eta bardintasunerako pausu ikaragarria emon.
|
|
|
Ikaragarria da erabagiteko botoa emon gura izateak eragin dauen ilusinoa, mogimentua eta zirrarea. Baina
|
emakumeen
boto autortzan legez, barriro agertu da boterearen bildurra, herritarrei erabagiteko heldutasuna eta gaitasuna ukatuz: “Herritar lelook ez dakizue zer gura dozuen, ezin dozue zuzen erabagi, beraz neuk erabagiko dot zeuen ordez” dineuskue.
|
|
2019
|
|
|
Hau da, beren erromantizismoaz prebalitu zirela alderdikideak gero bazterrera uzteko. Jakina denez,
|
emakumeen
boto eskubidea 1931tik aurrera onartu zen eta Espainiako Errepublikan 1933ko hauteskundeetan botatu zuten lehenik. Emakume Abertzale Batza Bilbon sortu zen 1922an, eta zailtasunez bada ere, azkar zabaldu zen, ikastoletako zereginetan (Euzko Ikastola Batza) eta alderdiaren jardueren antolatzaile gisa aritu zirelarik, bai eta gero ere gudako intendentzia lanetan ere 28.500 emakume baino gehiago48 Mikele de Abandoren deitura asmatua da, baina nortasun horretan izenaren ondoko herriaren esangura argitzean ikus genezake Abando izenak Eusko Alderdi Jeltzalearen baitan dituen oihartzunengatik hautatu dela.
|
|
|
1867an, Stuart Millek alegatu bat egin zuen Ingalaterrako Parlamentuan:
|
emakumeen
botoaren alde modu ofizialean eginiko lehenbizikoa. Bere idatzietan, irmo eskatu zuen emakumearen eta gizonaren berdintasuna, bai familiarako eta bai gizarterako.
|
|
|
1900 urtean, beste biltzar batek elkartu zituen feministak, baina hark ere ez zuen emaitza handirik ekarri. Hala ere, Vivianik Ganberara eraman zuen
|
emakumeen
botoaren auzia 1901ean, lehendabiziko aldiz: zehazki, sufragioa emakume ezkongabeei eta dibortziatuei baino ez onartzea proposatu zuen.
|
|
|
Feminismo iraultzaileari eta Madame Brunschwigen feminismo independente deituari feminismo kristaua batu zitzaien: Benedikto XV.a
|
emakumeen
botoaren alde mintzatu zen 1919an; Monsinore Baudrillartek eta Aita Sertillangesek propaganda sutsua egin zuten alde horretatik; izan ere, katolikoek pentsatzen zuten emakumeak indar kontserbadore eta erlijiosoa zirela Frantzian; hain zuzen, horrexen beldur ziren erradikalak: uste zuten botoak beste aldera lerratuko zirela emakumeei bozkatzen utziz gero, eta horixe zen kontra egoteko zinezko arrazoia.
|
|
|
uste zuten botoak beste aldera lerratuko zirela emakumeei bozkatzen utziz gero, eta horixe zen kontra egoteko zinezko arrazoia. Senatuan,
|
emakumeen
botoaren alde zeuden katoliko asko, Batasun Errepublikanoaren taldea eta, beste aldean, ezker muturreko alderdi batzuk, baina Asanbleako gehienak kontrakoak ziren. 1932ra arte, legebiltzarrak uko egin zion emakumeen sufragioaren inguruko proposamenak eztabaidatzeari, luzamendutan ibilita; haatik, 1932an, Ganberan hirurehun eta hemeretzi boto izan zirenez emakumeei hautesleak eta hautatuak izateko eskubidea onartzen zien lege zuzenketa baten alde eta boto bakarra kontra, Senatuak gaia eztabaidatzeari heldu zion zenbait bilkuratan:
|
|
|
Lehenik, argudio galaiak datoz, tankera honetakoak: hainbeste maite dugu emakumea, non ezin baitiegu utzi
|
emakumeei
botoa ematen; Proudhonen gisan,, egiazko emakumea, goresten dute,, kortesana ala etxekoandrea?
|
|
|
Ez dira gizona bezain argiak eta jantziak.
|
Emakumeek
botoa emango balute, gizonak emetu egingo lirateke. Ez dute heziketa politikorik.
|
|
|
Albert Hall inbaditu zuten alderdi liberalaren mitinetan, oihalezko banderolak eskuan,. Vote for women? ...kalean desfilatu pankarta eta guzti, hitzaldiak egin; manifestazioetan, poliziei irain egiten zieten, edo harrika eraso, epaiketak egitera behartzeko; presondegian, gose greba egitea zen haien taktika; dirua biltzen ibiltzen ziren, eta milioika emakume eta gizon erakarri zituzten inguruan; hainbeste hunkitu zuten iritzi publikoa, non 1907an Parlamentuko berrehun kidek batzorde bat eratu baitzuten
|
emakumeen
botoaren alde; handik aurrera, haietako batzuek emakumeen sufragioaren aldeko lege bat aurkeztu zuten urtero urtero, eta urtero urtero baztertu zieten, argudio berberak emanda. 1907an bertan, WSPUk Parlamenturako lehen martxa antolatu zuen, eta emakume langile askok parte hartu zuten, beren sorbalda zapiekin, baita aristokraziako emakume batzuek ere; poliziak atzera eginarazi zien, baina hurrengo urtean, mehatxu egin zenez meategietako galeria batzuetan lan egitea debekatuko zitzaiela emakume ezkonduei, WSPUk mitin handi batera deitu zien Lancashireko emakume obreroei.
|
|
|
Wilsonek baimena eman zien manifestazio handi batean desfilatzeko, beren banderolekin eta ikurrekin; segidan, kanpaina bat antolatu zuten hitzaldiz, mitinez, desfilez, mota guztietako manifestazioz osatua.
|
Emakumeen
botoa onartua zuten bederatzi Estatuetatik abiatuta, emakume hautesleak Kapitoliora joan ziren, hotsandiz, emakumeen botoa nazio guztian ezartzea eskatzeko. Chicagon, emakume batzuek beren sexua askatzeko alderdi bat sortu zuten lehendabiziko aldiz:
|
|
|
Wilsonek baimena eman zien manifestazio handi batean desfilatzeko, beren banderolekin eta ikurrekin; segidan, kanpaina bat antolatu zuten hitzaldiz, mitinez, desfilez, mota guztietako manifestazioz osatua. Emakumeen botoa onartua zuten bederatzi Estatuetatik abiatuta, emakume hautesleak Kapitoliora joan ziren, hotsandiz,
|
emakumeen
botoa nazio guztian ezartzea eskatzeko. Chicagon, emakume batzuek beren sexua askatzeko alderdi bat sortu zuten lehendabiziko aldiz:
|
|
|
Gobernuak, halako batean amore eman, eta Sufragioaren Batzordea izendatu zuen Ganberan. Emakumeen Alderdiko Batzorde Eragileak biltzar bat egin zuen Washingtonen; hura bukatzean,
|
emakumeen
botoaren aldeko zuzenketa aurkeztu zuten Ganberan, eta 1918ko urtarrilaren 18an bozkatu. Senatuko bozketan irabaztea besterik ez zen falta.
|
|
|
1914an, emakume alemanek huts egin zuten emakumezkoen armada nazional bat sortzeko saioan, baina kar handiz hartu zuten parte gerrako ahaleginean. Alemaniak gerra galdu ondotik,
|
emakumeek
boto eskubidea erdietsi zuten, eta politikan parte hartzen hasi: Rosa Luxemburg Spartacus taldean borrokatu zen Liebknechten ondoan, eta eraila izan zen 1919an.
|
|
2020
|
|
|
1913an gertatu zen, Epsom-eko hipodromoan, hiri horretako derby ospetsua korritzen zen egunean. Gori gori zegoen sufragisten kanpaina,
|
emakume
botoaren aldekoa, eta Emily Davisonek, mugimenduko kiderik aktiboenetakoa ordu arte, pauso bat gehiago eman eta ekintza ikaragarri bat burutu zuen: pistaren ertz batean kokatu eta, Ingalaterrako erregearen zaldia arrapaladan hurbiltzen ikusi orduko, barrera azpitik pasa eta aurrean jarri zitzaion, sufragisten banderina, morea, berdea eta zuria, eskuan zuela.
|
|
|
(Interneten ikus dezake hala nahi duenak. Izan ere, Interneten ez dago zaborra bakarrik.) Bost urte geroago lortu zuten
|
emakumeek
botoa emateko eskubidea Ingalaterran. Hasiera batean, hogeita hamar urtetik gorakoek bakarrik.
|
|
2021
|
|
|
Garai horretan ez ziren oraindik hauteskundeetan botoa emateko gai. 1933an, Espainiako II. Errepublikaren garaian, Euskal Estatutuaren erreferendumean izan zuten lehen aldiz Bizkai, Gipuzkoa eta Arabako
|
emakumeek
botoa emateko aukera.
|
|
|
Clara Campoamor diputatua alde agertu zen; Victoria Kent, aldiz, aurka. Ordura arte, nahiz eta
|
emakumeek
botoa emateko eskubiderik ez izan, gizonezkoek hauta zitzaketen. Alabaina, emakumeek berek ez zuten inor hautatzeko eskubiderik.
|
|
|
Victoria Kent beldur zen,
|
emakumeei
boto eskubidea aitortuz gero, ez ote ziren hurrengo hauteskundeetan eskuindarrak garaile irtengo. Izan ere, garai haietan emakumeen gehiengoa ezikasia eta oso elizkoia zen.
|
|
|
Izan ere, garai haietan emakumeen gehiengoa ezikasia eta oso elizkoia zen. Horrexegatik, Kentek ez zuen
|
emakumeen
botoaren alde egin nahi.
|
|
|
...en —printzipio humanitarioen izenean tirano baten lege bidegabeari bakarka kontra egitera ausartu zen—, baita Lisistrata ere —gerra betean, etsaien emakumeekin bat egiteko burutazio ezin hobea izan zuen, elkarrekin sexu greba bat antolatzeko harik eta gizonek bakea sinatzen zuten arte—, eta Praxagora ere bai, zeinak, Atenasko emakume talde baten buru, gizonak ordeztu zituen eta
|
emakumeen
botoekin erregimen komunista eta berdinzalea ezarri zuen. Eta hor dugu Medea errebelde atzerritarra ere.
|
|
|
Bai, betaurreko ospetsu haiek. Edithi behin baino gehiagotan kontatu zion haren aitak Rosika egunkari guztietan atera zela, emakume gazte talde txiki batekin Budapesteko Parlamentuan
|
emakumeen aldeko
botoa eta lana eskatuz hitz egin zuenean. XX. mendearen lehen urteetan.
|
|
|
1913an, esate baterako, Wilson presidentearen kargu hartzean, milaka emakumek inguratu zuten Etxe Zuria emakumeentzako boza eskatuz. Wilson ez zen pausoa ematera ausartzen, herabeti zebilen kontu honetan,
|
emakumeen
botoaren aurkako oposizio handia baitzegoen, hau ere oso antolatua. Beste zazpi urte ziren Estatu Batuetako Konstituzioak 19 eranskina onartu zuen arte, Wilson bera presidente zela.
|
|
|
“Presidentea lanpetuta dago”. Azkenean, Cattek argitu zion ez zutela berarekin hitz egin nahi
|
emakumeen
botoari buruz, gerrari buruz baino: “Segundo batzuk besterik ez ditugu nahi, eta bakeari buruz hitz egiteko izango da”.
|
|
|
Gainera, ez zitzaion interesatzen bere burua eta, hedaduraz, mugimendu sufragista, beste fronte batean sartzerik. Gehiegitan egin zuen talka presidentearekin
|
emakumeen
botoa zela eta ez zela, orain beste liskar batean sartzeko. Rosikarentzat, aldiz, boza lortzea bigarren mailako bilakatu zen gerra lehertu zenez geroztik, ezin zuen jasan gerra sorrarazten ari zen hondamena.
|
|
2022
|
|
|
Bertako gizonezko txit demokratengatik izan balitz... Izan ere, lehenago bi bozketa egin ziren Appenzell Innerrhoden en
|
emakumeei
boto eskubidea eman ala ez erabakitzeko: 1959an botoa eman zuten gizonen %95, 1 kontra agertu ziren eta soilik %4, 9 alde —emakumeek ezin izan zuten bozkatu, noski— 1971ko bozketan gizonezkoen %71, 1ek egin zuten andreek bozkatzearen aurka —aldekoak %28, 9 izan ziren— Azkenean, Suitzako Auzitegi Goren Federalak sartu behar izan zuen eskua andreek boto eskubidea izan zezaten.
|
|
|
Indalecio Prietok bere izena daramaten kaleak ditu gurean, tren geltokia ere bai. Zer ote dauka onetik oroitzeko, ardura horiez guztiez gain,
|
emakumeen
boto eskubidearen aurka egin zuenak. Euskal feminismoak ez dauka ezer esateko horretaz?
|
|
2023
|
|
|
Kontrazepzio metodoak aldarrikatzen genituen, debekaturik baitzeuden, baita lege kontuak ere:
|
emakumeen
botoa eta abar.
|
|
|
Lehen itzulia baino lehen ere igarri zen hori, eta agerian geratu da emaitzak ikusi ondoren: Sergio Massak lortutako 36,7 puntuetatik, %45
|
emakumeen
botoak izan ziren, eta %30, gizonenak.
|
|
|
Milioi bat pertsona baino gehiago bildu ziren mitin haietara. Besteak beste,
|
emakumeentzat
boto eta kargu politikoak betetzeko eskubidea eskatu zuten, lan egiteko, formakuntza profesionala eta bazterketarik ez jasateko aldarrikatu zuten bezala.
|
|
|
Nahiz eta beren burua gobernatzeko xede politikoan indiar emakumeei sostengurik ez eman, britainiar sufragistek behin eta berriz errepikatzen zuten haien aliatuak zirela
|
emakumeek
botoa eskuratzeko proiektuan, ez gizonak ez emakumeak aske ez ziren herrialde batean. Gaur egun ere hitzez hitz errepikatu genezake indiar emakume batek britainiar emakumeek antolaturiko hitzaldi baten aurka esandakoa:
|
|
|
Ikusirik indiar feministek ez zutela berekin lan egin nahi, sufragista zuriek beren kasa erabaki zuten indiar
|
emakumeen
boto eskubidearen alde borrokatzea; ez, ordea, menderakuntza kolonialetik askatzearen alde. 1917an, Indiako Emakumeen Elkartea (WIA) sortu zuten, Indiaren hegoaldean, indiar emakumeen boto eskubidearen aldeko proiektu espezifikoari heltzeko.
|
|
|
Ikusirik indiar feministek ez zutela berekin lan egin nahi, sufragista zuriek beren kasa erabaki zuten indiar emakumeen boto eskubidearen alde borrokatzea; ez, ordea, menderakuntza kolonialetik askatzearen alde. 1917an, Indiako Emakumeen Elkartea (WIA) sortu zuten, Indiaren hegoaldean, indiar
|
emakumeen
boto eskubidearen aldeko proiektu espezifikoari heltzeko. Elkartearen sortzaile gehienak emakume zuriak ziren; besteak beste, Annie Besant teosofoa.
|
|
|
Elkartea sortu zenetik, batzordearen zuzendaritza Britainia Handiko Parlamentuko kideak presionatzen hasi zen; haien artean, parlamentari judu erradikal bat, Edwin Montagu, zeinak espero baitzuten babestuko zuela indiar
|
emakumeen
boto eskubidearen aldeko beren proposamena. 1918an, Delhiko Kongresuaren aurretik aurkeztu zen proposamen hori, bai eta onartu ere, Millicent Fawcett orduko Inperioko Damaren babesarekin.
|
|
|
Azkenean, dena den, emakume zuriek ez zuten lortu gizon zuriek emakume marroiei ere boto eskubidea ematea. 1918an, Lord Chelmsford erregeordeak, Edwin Montagurekin batera, Southborough Sufragio Batzordea sortu zuen, indiar emakumeak elkarrizketatu eta
|
emakumeen
boto eskubidearen bideragarritasuna aztertzeko. 1919an, soilik Bengalako eta Punjabeko emakumeak elkarrizketatu ondoren, batzordeak adierazi zuen ez zuela lortu indiar emakumeen boto eskubidearen aldeko sostengurik.
|
|
|
1918an, Lord Chelmsford erregeordeak, Edwin Montagurekin batera, Southborough Sufragio Batzordea sortu zuen, indiar emakumeak elkarrizketatu eta emakumeen boto eskubidearen bideragarritasuna aztertzeko. 1919an, soilik Bengalako eta Punjabeko emakumeak elkarrizketatu ondoren, batzordeak adierazi zuen ez zuela lortu indiar
|
emakumeen
boto eskubidearen aldeko sostengurik. Horren arrazoia agerikoa zen:
|
|
|
Horren arrazoia agerikoa zen: indiar
|
emakumeek
botoa eman nahi zuten, baina betiere herri aske batean, britainiarren menderakuntza kolonialetik aske. Zertarako balio zuen boto batek esklabo herri batean?
|
|
|
Zertarako balio zuen boto batek esklabo herri batean? Indiar emakumeek bazekiten behin independentziarako borroka irabazita berez etorriko zela botoa emateko eskubidea, Kongresu Nazionalak 1931n agindu baitzuen emakume guztiei boto eskubidea emango zietela boterera iritsi orduko.27 Azkenean, Britainia Handiak Indiatik alde egin zuelarik, 1947an, bi herrialde sortu berriek (India eta Pakistan) onartu zuten
|
emakumeen
boto eskubidea beren konstituzioetan.
|
|
|
1920an, Mary McLeod Bethune estatubatuar hezitzaile, politikari, filantropo, humanitario, womanista eta eskubide zibilen aldeko aktibistak alderik alde zeharkatu zuen Florida –bera han jaioa izaki–,
|
emakumeak
botoa eman zezaten adoretzeko asmoz, eta, pauso bat eman orduko, oztopo izugarri handiak topatu zituen bidean. 1920ko azaroko hauteskundeen egunaren bezperan, Ku Klux Klaneko gizon talde bat Bethuneren neska eskolan sartu zen, zuriz jantzita, hara bozkatzera joanak ziren emakumeak beldurtzera:
|
|
|
Clara Campoamor. Espainian
|
emakumeentzat
boto eskubidea lortu zuen emakumea, 1931ko ekainaren 23an, Kataluniako Estatutuaren gainean aritu zen eztabaidan Kongresuan. Hain zuzen, estatutuaren bigarren artikulua onartzeko botoa zegoen jokoan, katalana Katalunian hizkuntza ofiziala izendatzen zuena.
|
|
|
Haien arabera,
|
emakumeei
botoa emateak, Alemanian bezala, beste Adolf Hitler bat eramango du boterera.
|