|
2001
|
|
|
Fundazionala hitzarekin izendatzen du Koldo Izagirrek, Susa argitaletxearen «XX. mendeko poesia kaierak» bildumaren antologia egileak, Amaia Lasaren poesiak euskal letren eremuan suposatu zuena. Poeta hau agertu arte,
|
emakumeak
ez zeukalako leku propiorik euskal olerkigintzan, Erdi Aroko poeta bikain haien oihartzuna baino ez genuelako emakumearen ahotsa, da fundazionala Amaia Lasaren poesia. Eta horregatik asmatu behar izan omen zuen «a e i o u berri bat» euskal poesian, bere sentimenduak beldurrik gabe adierazi ahal izateko, bekatutik eta amatasunetik libre den emetasuna agerian uzteko aurreko ezerk balio ez ziolako.
|
|
2005
|
|
|
Amaia Lasa heldu zen arte,
|
emakumeak
ez zeukan leku propiorik gure literaturan, Erdi aroko poeta bikain haien oihartzuna baino ez genuen emakumearen ahotsetik. Etxepareren faboreak geneuzkan eta Oihenarteren ganberajoko sasilibertinoak, eta Etxahunen aiherkundea.
|
|
2008
|
|
|
Nor jantziko da horrela?
|
Emakumeek
ez daukagu horren muturreko aldarrikapenik egin beharrik. Nik ez, behintzat.
|
|
2009
|
|
|
Ez dagoelako eta munduan ezin egon delako Arkimedesen puntu finko eta higiezinik mundua bere lekutik mugitzeko. Gizon
|
emakumeak
ez dauka bere razionalitate palankatxoak zoko irristakorretan, hor, hemen, ahal duen moduan bermatuz, iluna altxatzen ahalegintzea baino. Jainkoaren aitortzan bermatzen du, Jainkoaren ukoan bermatzen du.
|
|
|
Elbira Zipitriaren eskolakoa zen andereñoa, eta koaderno bat zeukan hainbat abesti, asmakizun, aho korapilo, esaera zahar eta olerki berrirekin betea.
|
Emakumeak
ez zeukan formazio akademiko handirik, mugatua zuen, itxia esan nuke, munduaz zeukan ikuspegia, baina hizkuntzaren transmisioari dagokionez, zubigintza ezin hobea egiten zuen tradizioaren eta haur baten munduaren artean.
|
|
|
munduko ezerk ez du tragedia bat saihesteko bermerik. Alboko
|
emakumeak
ez zeukan leihoaren parekoak esaten ziona ez sinesteko motiborik, baina bai zera! Burura etorri ez zaio ba leiho ondoko emakumea iruzurti hutsa dela, eta patio zaharrarena, aldiz, gezur biribila?
|
|
2010
|
|
|
Eskubidea daukazu desirarik ez izateko, platerean daukazunaz aspertu bazara'. Iduri luke gizonezkoek hain kalitate handia dutela, ezen
|
emakumeek
ez daukatela uko egiteko deretxorik. Eskandalo bat da.
|
|
2011
|
|
|
Atea ireki didan
|
emakumeak
ez dauka ilea motots batean bildua. Irribarre zabalez eskua luzatu dit, ez dakit hurbiltasun edo urruntasun keinu gisa.
|
|
2012
|
|
|
Merkantzia aldatzeko, familien arteko trukea egiteko, ezkutuko ekonomian lanean aritzeko eta ugalketa lanetarako erabiltzen dituzte. Somaliako
|
emakumeek
ez daukate nahimen propiorik, ezta hautatzeko bokaziorik ere. Baina ez zonalde horietan emakumeak horrela jaiotzen direlako edo bereziki otzanak direlako, baizik eta txiki txikitatik esanekoak izaten erakusten dietelako eta batez ere askotan alternatibarik ez dutelako.
|
|
|
Estudioan sartu berri den
|
emakumeak
ez dauka pintore entzutetsuarengana jotzen duten ohiko bezeroen itxurarik. Haren jantzien estiloa apala da, ibilera ez du tente dotorea.
|
|
2013
|
|
|
Urte hartan bertan, 1995ean, dimitituz aurkeztu zuen idatzian garbi esan zuen Duperrayk: "
|
Emakumeek
ez daukate gaur egun batere bermerik sistemaren eraginkortasunaz, ez eta ere, okerragoa dena, eragin kaltegarriak mesedeak baino handiagoak ez izatearen bermerik". Geroztik uko egin dio mamografia orokortuen bidez emakumeen galbahetzeari.
|
|
2015
|
|
|
Besterik da Hurak zer daukan buruan,
|
emakumeak
ez dauka argi Euskal Herrira joan nahi duen ere. Ea nola azaltzen dion hau Martini; hots, lehenik eta behin, euren burua babestu behar dutela, hiltzeko edo kartzelan amaitzeko arrisku bizian egon daitezkeelako.
|
|
2016
|
|
|
Seneca Fallseko Biltzarrak, enpatiaz, ezkontzaren instituzioan ipini zuen arreta, eta instituzio horrek emakumeei zekarzkien kalte ugarietan: ezkondu ondoren,
|
emakumeek
ez zeukaten jabetza eskubiderik; beraz, senarren mende zeuden emazteak, bai ekonomikoki, bai moralki. Ezkontzak agintzen baitzuen emazteek guztiz obedienteak izan behar zutela, senarrek eskubidea zeukaten emazteak zigortzeko, eta, ez hori bakarrik, nagusigo maskulinoan oinarritzen ziren, ia osorik, banaketa eta dibortzio legeak.
|
|
|
Ibid., 62 or.. Herrietan barrena joaten ginen, jendea miatzen. Orduan, arropa guztiak kendu behar zituzten emakumeek, eta gizonek zakilak erabiltzen zituzten egiaztatzeko
|
emakumeek
ez zeukatela ezer ezkutuan gordeta. Bortxatzea zen hori, baina miaketatzat jotzen zen?.
|
|
2017
|
|
|
" Hemen aukera izan dut ez inoren ama, ez arreba, ez alaba izateko; nire buruarentzat baino ez naiz jaikitzen goizetan. Eta normalean,
|
emakumeok
ez daukagu aukera hori bizitzan, ezartzen dizkiguten rolen arabera aritu behar dugu. Hori izan da irabazirik handiena, eta arraroa da, ez nuelako ez bilatzen, ez eskatzen.
|
|
|
–erantzun nion barrez?. Benetan uste duk
|
emakumeek
ez daukatela buruan beste akordurik hori baino?
|
|
|
Atenasko jostun famatu bi ekarrarazi nitinan eta esan nienan: . Esposatu behar dudan
|
emakumeak
ez dauka parerik ez Sortaldean eta ez Sartaldean! Lau erresumako erregina izana da.
|
|
2018
|
|
|
|
Emakumeak
ez dauka sexurik.
|
|
2019
|
|
|
Eta kirol horietan emakumeak sartzeko erresistentziak egon dira. Luzaroan pentsatu izan da
|
emakumeek
ez zeuzkatela gaitasunak zuzentzeko, eta hori enpresan ere gertatzen da. Kirol arloan hori oso argi ikusten da entrenatzaile, presidente edo epaileetan.
|
|
|
Alderantziz ez da gertatzen:
|
emakumeak
ez dauka zertan beldurrik izan gizonari; haren sexua laikotzat jotzen da, profanotzat. Faloa jainko baten duintasunera goratua izan liteke:
|
|
|
Faloa jainko baten duintasunera goratua izan liteke: egiten zaion gurtzan, ez dago batere izurik, eta, eguneroko bizimoduan,
|
emakumeak
ez dauka zertan hartatik babestu mistikoki; aldekoa zaio. Gainera, nabarmendu beharra dago ama eskubideko gizarte askotan sexualitatea oso librea dela, baina emakumearen haurtzaroan eta lehen gaztaroan bakar bakarrik, koitoak loturarik ez daukanean ugaltzeko ideiarekin.
|
|
|
Ikusia dugu fede horrek desengainu guztiak gainditzen dituela erotomanian.
|
Emakumeak
ez dauka ikusi edo ukitu beharrik ondoan Presentzia sentitzeko. Berdin dio hura medikua, apaiza edo Jainkoa den:
|
|
|
Eta orduan hasi zen zabaltzen beste mezu bat: herritarrek beren burua gobernatzeko buruzagia behar ez ezik,
|
emakumeek
ez zeukaten senik ardura horiek betetzeko. Beste bat zen etorri berri haien artean emakumeek zeukaten eginkizuna.
|
|
|
Anek margaritekin dekoratu zuen zirkulu handiena, amaren gorputza.
|
Emakumeak
ez zeukan ahorik. karmen. Karmenen alboan, beste irudi bat altuagoa, ilea paje estiloan moztua, gorputza karratua eta irribarre bat. ane.
|
|
2020
|
|
|
Gurasoengandik etxea, etxe hau, jaso zuen, baina ez beste inolako ondasunik. Gurasoak hil ondoren,
|
emakumeak
ez zeukan karrerarik ez bizibiderik, baina bere ondasun bakarrari, etxeari, etekina ateratzeko modu bat asmatu zuen.
|
|
|
“Jendea gosez hiltzen zegoen, eta bien bitartean, guk ezin genuen errotarria martxan jarri eta garia edo artoa xehatu, taloak egiteko bazen ere”. 87 urteko
|
emakumearendako
ez zeukan inolako zentzurik gertatzen ari zenak. Horregatik, trenetik botatako zakuak isilean ehotzen zituzten.
|
|
2021
|
|
|
Nolanahi ere, a e i o u berri hura idazle baten ibilbidearen hastapena baino zerbait gehiago izan zen. «Amaia Lasa heldu zen arte,
|
emakumeak
ez zeukan leku propiorik gure literaturan», idatzi zuen Koldo Izagirrek: «Erdi Aroko poeta bikain haien oihartzuna baino ez genuen emakumearen ahotsetik.
|
|
|
Kaguenlaputa! Zuek
|
emakumeok
ez daukazue ni izorratzeko behar dena!
|
|
2022
|
|
|
Ezin da ezkongaia aukeratu, familien ardura da, (mando tratu bat).
|
Emakumeak
ez dauka eskubiderik; ez da etxeko altzairu bat baino gehiago. Paxtun emakumeari gelditzen zaina, bere buruaz bertze egin, ala kantatu.
|
|
2023
|
|
|
Barneko odoljarioak, hipertentsioa, haurdunaldian gertatutako infekzioak, abortu arriskutsuak eta gaixotasun larriak (hiesa eta paludismoa, esaterako) dira heriotzen arrazoi nagusiak. Horrez gain, txostenak nabarmentzen du emakumeen herenek ez dutela jasotzen haurdunaldiko beharrezko arreta, eta 270 milioi
|
emakumek
ez daukate eskura familia plangintzarako metodo modernorik.
|
|
|
Barneko odoljarioak, hipertentsioa, haurdunaldian gertatutako infekzioak, abortu arriskutsuak eta gaixotasun larriak (hiesa eta paludismoa, esaterako) dira heriotzen arrazoi nagusiak. Horrez gain, txostenak nabarmentzen du emakumeen herenek ez dutela jasotzen haurdunaldiko beharrezko arreta, eta 270 milioi
|
emakumek
ez daukate eskura familia plangintzarako metodo modernorik.
|
|
|
«Auzo bakoitzean finkoak izango diren puntuak behar ditugu, eta bertan egongo diren langileek genero indarkerian formakuntza izatea ezinbestekoa izango da, gainera». Salatu zuen gaur egun etxean indarkeria jasaten duten
|
emakumeek
ez daukatela baliabiderik bertatik irteteko: «Eusko Jaurlaritzak, gehienez, itxaron zerrenda amaigabe batean sartzen ditu».
|