|
2000
|
|
|
Herriak zer nolako alardea nahi duen argitua geldituko litzateke hartara. Juana Mugarrietakoa eta Jaizkibel Konpainiako kideek, berriz, ez dute erreferenduma bidezko jotzen,
|
emakumeak
alardean berezko eskubidea baita beren ustez. Hondarribiko alardearen jabe den Alarde Fundazioa eta aurreko bi kolektiboak negoziatzen ari izan dira alardearen auzia bideratzeko.
|
|
2005
|
|
|
Gaur egun, emakumeak gizartearen arlo guztietan daude, polizia edota militarestamentuetan ere (armak erabiltzen diren lanbideetan);
|
emakumearen
Alardean eboluzio normaltzat jotzen da, eta tradizionalisten jarrera, aldiz, anakronikotzat. Berdinzaleek diotenez giza eskubideak ez dira bozkatzen eta, beraz, gehiengoaren tesiak ez du inongo aplikaziorik auzi honi dagokionez.
|
|
|
Hurrengo kapituluan Garikoitz Lekuonak azken urte hauetan Irungo zeinHondarribiko Alardeen inguruan kaleratu diren epaien azterketa egiten du. Nahizeta jurisprudentziako doktrinak dioen
|
emakumeek
Alardean soldadu gisa eskubidea dutela eta emakumeak herriko festa nagusitik kanpo uzteaktratu bera jasotzeko oinarrizko eskubidea urratzen duela, herri agintariek onartu etasustatu dute Alardeak pertsona partikularren talde bik kudeatutako ikuskizun bihurtzea, festaren pribatizazioa agituz. Horri lotuta, epaiek izugarrizko eragina izandute alde bakoitzak hartu duen estrategiaren baitan.
|
|
|
|
Emakumeak
Alardean parte hartzeko aldarrikapena ulertzeko, jatorrian izandako bifaktore azpimarratu behar dira. Lehenengoa, Bidasoaldeko Emakumeak (BAE) taldearen sorrera da, 1995 urtean, eskualdeko emakumeen talde guztiek martxoaren 8a ospatzeko eginiko agerraldian, non hainbat taldek egun hori ospatu zutenZabaltza plazan ezarritako bi karpatan.
|
|
|
Nahiz eta gehienetan emakumearen parte hartzearen aldeko aldarrikapenaren jatorritzat Irungo 1996 urteko gertakariak hartu,
|
emakumeak
Alardean parte hartzekolehenengo lana Hondarribian hasi zen, Emeki elkartearen bidez, hain zuzen ere. Horrela bada, 1993 urtean Emekikoek besteak beste udalari eta Alardearen agintarieieskutitzak bidali zizkieten.
|
|
|
Dena den, 2000 urte hau izan zen
|
emakumeek
Alardean parte hartzeko aukerarik garbiena Hondarribian. Hurrengo urteetan ez dira hain gertu inoiz egon, gutxienez orain arte.
|
|
|
Epaileek ez dute eztabaidaren funtsa behar den lekuan kokatzen. 1998koepaietatik ez dago berriro ere
|
emakumeek
Alardean soldadu gisa desfilatzeko eskubidea duten ala ez eztabaidatu beharrik. Hori frogatuta geratu zen.
|
|
|
Horrela, Alardearen antolaketarekin duten lotura agerian uzten den unean, biudalak pasatuko dira nondik eta
|
emakumeek
Alardean soldadu gisa parte hartzekoeskubidea dutela aldarrikatzea herriko jaietan tokirik ez duen eskubide batez aritzea dela adieraztetik, nora eta bi Alardeak ekimen pribatuen fruitu direla, hau da, pertsona partikularrak antolatu dituztela aldarrikatzera edo justifikatu nahi izatera; bai betikoek eta bai bi udalek Alardeen antolaketaren historian zerikusirik izan ezbalute bezala jokatuz hemen...
|
|
|
Hau guztia frogatu eta agerian utzi izana, hau da, Irungo eta Hondarribikoudalen inplikazioa Alardearen antolaketan frogatu izana ezinbestekoa izan zen biudalei exijitzeko
|
emakumeek
Alardean berdintasunezko egoeran gizonezkoekinbatera soldadu gisa parte hartzeko duten eskubidearen egikaritza; eta berdintasuneskubidea bi udalek antolatutako Alardeetan errespetatu beharrekoa zela agerianutzi izanak, bai udalek eta bai betikoek eraikita zituzten bi aldeen arteko loturakapurtzera bultzatu zituen. Une horretatik aurrera, bi udalek, prebarikazio delituasaihesteko asmoz (Espainiako Zigor Kodearen 404 artikulua:
|
|
|
Puntu honetara helduta, aipa ditzagun betikoek edo tradizionalistek, hau da,
|
emakumeek
Alardean berdintasunezko egoera batean parte hartzeko aukerarenaurka azaldutakoek epaileen aurrean erabilitako argudio edo arrazoi nagusiak:
|
|
|
Argudio hauek oinarritzat hartuz, tradizionalisten ustez, konpainiak elkartepribatu bihurtu eta Alarde pribatua antolatzeko erabakia hartzen dutenean, ez dutelege iruzurrik egiten, hau da, printzipioz publikoa eta herri osoarena izan beharkolukeen festa pribatizatzeko erabakia hartzen dutenean, betikoen ustez, pribatizazioaez da gauzatzen
|
emakumeek
Alardean soldadu gisa desfila ez dezaten bermatzeko.Tradizionalisten ustez, eta azken epaien edukiagatik ondoriozta daitekeenez epaileen ustetan ere, arrazoia bestelakoa litzateke: autonomia pribatua, gizarte zibilarenautonomia oinarritzat hartuz, Irun eta Hondarribiko tradizionalistek, herri bietakoudalak albora utziz, beraien gustukoa den Alardea antolatzeko duten eskubidea.
|
|
|
Baina argi adierazi eta salatu beharra dago ikuspegi honek ez duela
|
kontuanhartzen
emakumeek Alardean berdintasunezko egoeran gizonezkoekin batera desfilatzeko duten eskubidearen aferaren inguruan bizi izandako gertakari juridikoenbilakaera osoa, baizik eta, aurrekari guztiak albo batera baztertuz, Alarde pribatuakantolatu izanaren erabakia denboraz kanpo kokatu eta, besterik gabe, aurretik inolako gertakari edota errealitaterik ez balego bezala, ekimen pribatu soiltzat jotzend... Besterik gabe, egun batetik bestera, neronek, nire beste bi lagunekin batera, elkarte pribatu bat eratzeko erabakia hartu eta urtero irailaren 8an edota ekainaren30ean herri bietako kaleetan zehar nire festa pribatua antolatzeko erabakia hartukobanu bezala kontsideratzen dituzte epaileek betikoek antolatutako bi Alardeak, etainondik inora ere ez, aurretik festa bera, guztion ondare kulturala izanik, udalekhamarkadetan zehar antolatu eta finantziatu zutela.
|
|
|
EAEko Auzitegi Nagusiaren bi epaiek herri bietako udalen emakumeen parte hartzearen aurkako erabakiak baliorik gabe utzi dituzte, bi Alardeek izaera publikoa dutela frogatu dute etaemakumeek soldadu gisa desfilatzea berdintasun eskubidearen egikaritzaren ondorioa dela adierazi. Finean,
|
emakumeek
Alardean parte hartzea funtsezko eskubidebat dela aditzera eman dute.
|
|
|
(...), eskubideak gehiengoaren esku ez daudela, horra arazoa» (Ikusmira, 2000/9/3). Etaazken azalpen horixe da
|
emakumeek
Alardean gizonen pare parte hartzearen aldekoen argudio nagusienetako bat: «giza eskubideen aldean ez dago gehiengo baliagarririk» (Maria Luisa Agirretxe, El Pais, 2000/2/9).
|
|
|
Albistea ilustratzenduten argazkiek erakusten dute, orrialdearen gainaldean, Alarde tradizional bat, «etengabe txaloak jaso zituena» eta azpian alternatibo bat, «segurtasun kate batek»babestu behar izan zuena. Horren deskribapenean istiluak azpimarratzen dituzte«emakumeen gainean oldartzeko saioak», «partaideei eraso egiteko saio bakanak»,
|
emakumeek
Alardean sartu izanak suposatzen duen mugarri historikoari muzineginez. Tradizionala, aldiz, urtero urtero Alardearen kronika, ofiziala?
|
|
|
Tradizionalistenmodalizaioa ez da tradizioaren defentsa baikor eta eraikitzaile baten gainean egiten, bazterketaren eta debekuaren gainean baizik: «Hondarribiko Alarde Fundazioa, udalerri horretan Alardea antolatzen duen fundazio pribatua eta emakumeei gizasemeen baldintza berdinetan desfila dezaten galarazten diena» (2000/8/23) edo «tradizionalistak,
|
emakumea
Alardean kantinera gisa baizik onartzen ez dutenak» (2000/9/9); bortizkeria azpimarratzen da: «ez ziren maiseatzaileen txistuak faltaizan(...) eta Alarde mistoko kideak, putak?,, marikoiak?,, itsusiak?
|
|
|
«Hondarribiko (Gipuzkoa) ErtzaintzakEuskadiko Auzitegi Nagusiaren agindu judizial bat eta Eusko Jaurlaritzaren BarneSailaren ebazpen bat urratuz jokatu zuen atzokoan, emakumeen presentzia eskatubaitzuten erakunde horiek arma desfilean buru.
|
Emakumea
Alardean soldadu gisaateratzearen kontra dauden ehunka pertsonak bidea itxi zioten Ertzaintzari eta bialdiz eragotzi zioten Jaizkibel konpainia mistoari desfilean ateratzea. Euskal poliziak ez zuen inoren kontra jo, nahaste larriak?
|
|
|
Beren aldarrikapenen alde emakumeek daramatenborrokaren irudia bitartekaritza instituzionalaren menean utzitakoarena da, horilehenesten da maila testualean subjektu aktibo gisa gertaeren bilakabidean izanlezaketen eragiletza apaltzean. Baieztapen hau ilustratzeko hainbat adibide: «Ertzaintzak ez du legea betearazterik eta
|
emakumeak
Alardean sartzerik lortu» (2000/9/9) edo «Irungo alkateak, Alberto Buen sozialistak, belarriak haize eginzien atzo Arartekoaren gomendioei, ekitaldiaren antolakuntza pribatua dela-eta, etabaimena eman zuen San Martzial Alarde tradizionala ospatzeko(...). Ebazpenhorrek babesa eskaintzen dio praktikan auzitegien epaiek eta Arartekoarentxostenek behin eta berriro, baztertzailetzat?
|
|
|
Alarde mistoaren aldekoei buruz, egunkariak babes handia ematen die haienaldarri eta balorapenei, bozeramaileak egunkariarentzat gatazkaren bilakabideanarratzen duten komunikatzaile pribilegiatu bihurtuz.
|
Emakumeek
Alardean borrokari emandako oihartzunaz, honako hauek dakarzkigu: «Ertzaintzaketa alkateak erasoak babestu dituztela salatu ditu Konpainia mistoak» (2000/9/2), «Konpainia mistoak polizia gehiago eskatu dio Herrizaingo Sailari» (2000/9/5), «Izu laborriak hartuta daudela adierazi dute Jaizkibeleko emakumeek» (2000/9/7) edo«. Haluzinatu egin dute Jaizkibelekoek?
|
|
2008
|
|
|
Konpainia mistoak 250 kide izan ditu aurten. Martxa 08:25ean hasi da, eta
|
Emakumeak
alardean, alarde publikoa zioen pankarta bat eraman dute. Atzetik hainbat pertsona joan dira, emakume soldaduei babesa agertzeko.
|
|
|
Gutxi batzuk baino ez dira egon Jaizkibeli babesa agertzen». Dena den,
|
emakumeek
alardean parte hartzeko borroka bide onetik doala adierazi zuen.
|
|
2009
|
|
|
Eliza paretik txistu eta buila batzuk entzun behar izan zituzten arren, inoiz baino ikusle gehiago baitzeuden Kale Nagusian Jaizkibel konpainia txalotzen, eta
|
emakumeek
alardean parte hartu behar zutela aldarrikatzen. Balkoietan ere bazen jendea haiei txaloka.
|
|
|
Kale Nagusia igarotzeko, ertzainak joan zitzaizkien atzetik, eta aurretik kaleko jantzitako ertzainak ere joan ziren. Deskarga egin, eta
|
Emakumeak
alardean, alarde publikoa zioen pankarta zabaldu zuten. Txalo zaparrada jaso zuten orduan.
|
|
2011
|
|
|
Emakundeko zuzendari Maria Silvestrek, esate baterako, gaur Irunen izango dela jakinarazi du.
|
Emakumeek
alardean gizonen parean joateko eskubidea irmo defendatu behar dela gogora ekarri nahi izan du. «Tradizioek» gizarte antolaketan duten garrantzia aintzat hartzen duela dio, baina ezin dutela aurrera egiteko traba izan:
|
|
2016
|
|
|
Horixe zen konpainia berria, emakume eta gizonen parekotasunaren kontra zeudenenganako pauso bat.
|
Emakumeak
Alardearen gaitza badira, muga ditzagun konpainia batera, gorputz osoa gaixotu baino lehen.
|
|
|
Ez du inork galdetzen inguruko horien iritzia, edo Alardearen auziari buruz duten jarrera. Agian ez datoz bat hogeita seiak egindakoarekin, agian ez dituzte
|
emakumeak
Alardean nahi. Ez badute hori ozen eta plazan aitortzen, ez badira iraingileen taldera hurbiltzen, kondenatuak daude.
|
|
2017
|
|
|
Baina gauza bat leporatzen diet: esaten dutenean «niri ez zaizkit
|
emakumeak
alardean gustatzen», ez esatea «ez nator bat nire ideia bera defenditzen duten batzuek egiten dutenarekin». Hori esan gabe, konplizitatea da.
|
|
|
Ordurako, oso gaiztotuta zegoen alardeen inguruko giroa Irunen zein Hondarribian. Aurreko urtean lehertu zen, 26
|
emakume
alardean sartzen saiatu zirenean: soto batean ezkutatu, eta Kosta konpainia pasatzen ari zenean atera ziren, baina kolpeka itzularazi zituzten sotora.
|
|
2018
|
|
|
Irunen, berriz, bi alardeen arteko konparaziora eraman da debatea, Patxi Xabier Perez Goñik antzeman duenez: . Hogei urteren ostean, tradizionalekoek jada ez dute aipatu ere egiten
|
emakumeak
alardean irtetea; honezkero normaltzat dute gurean ateratzea. Ordea, orain esaten dute ez dugula behar bezain ongi jotzen, Euskal presoak Euskal Herrira eranskailuak ikusten dituztela, edo zenbaitek itxura txarra daramatela piercing ekin eta halakoekin, justifikatzeko gure alardeak ez dituela konbentzitzen.
|
|
|
Esklusibotasunik eza ere erabili zuten epaileek argudio gisa, hau da,
|
emakumerik gabeko
alarde bat egiteak ez zuela oztopatzen beste alarde bat antolatzea. Garai hartarako, martxan zeuden Irungo alarde mistoa eta Hondarribiko Jaizkibel konpainia, eta epaileek esan zuten bertan desfilatuz andreek bazutela parte hartzeko aukera.
|
|
|
Baina zein da irtenbidea? Gatazka konpontzearen alde agertzeak nahitaez esan nahi du
|
emakumeak
alardeetan sartzearen alde egotea. Tradizionalista batzuk ez datoz bat ideia horrekin; Irunen, horien artean dago Elena Etxegoien:
|
|
|
Andonik argi du: . Nire ustez, irtenbide bakarra da
|
emakumeak
alardean ateratzea, konpainia guztietan, gizonak ateratzen diren baldintza beretan?. Konpainia guztiekin negoziatuz eta adostuz heldu litzateke jokaleku horretara:
|
|
|
Alarde publiko eta ez diskriminatzaile baten alde.
|
Emakumeak
Alardean leloa zeraman pankarta baten atzean, alardearen ibilbidearen parte bat egin zuen Jaizkibelek lehen aldiz, Ertzaintzak babestuta. 80 lagun inguruk osatu zuten desfilea; atzean, haien aldekoak batu zitzaizkien manifestazioan.
|
|
|
Orritxo bat prestatu genuen, galdera batzuekin: . Ongi irudituko litzaizuke
|
emakumeak
alardean ateratzea??;. Uste duzu ondo ordezkatuta daudela kantineraren figuran??. Egia da jende jakin bat hurbildu zitzaigula, baina ez genuen inolako arazorik izan?.
|
|
2020
|
|
|
Olentzero gizonezkoa da... noiz arte genero diskriminazio begi bistako hau?
|
Emakumea
alardetan bai, baina ezin Olentzero izan ala. Non dago Emakunde?
|
|
2021
|
|
|
1996an hainbat
|
emakumek
alardean soldadu gisa parte hartzeko lehendabiziko ahalegina egin zutenetik aritu dira hainbat herritar alarde parekidearen aldeko borrokan, eta hasiera haietan kokatu dituzte orain egin nahi duten urratsaren aitzineko lehen bi pausoak. Konpainiako kideen hitzetan, hain zuzen, 1996ko irailaren 8an eman zuten «lehen pauso handia», emakume talde bat alardean desfilatzen saiatu zenean.
|