|
2000
|
|
|
Adibidez, hor ikusten duzun guztia (liburu ilara bat seinalatuz), eta beste aldean beste horrenbeste, denak dira
|
emakumeek
idatzitako liburuak. Pasatu nuen bi edo hiru urte hori bakarrik irakurtzen.
|
|
|
Orain arte esandakoari, emakumeen literatura gehitu behar diogu. Euskal literaturaren historian inoiz ez da hainbeste emakume izan, ezta
|
emakumeek
idatzitako hainbeste lan argitaratu ere. Areago.
|
|
2001
|
|
|
Baina emakumeena ez al da saltzeko zigilutzat erabiltzen? Hor dago
|
emakumeek
idatzitako" Gutiziak" liburua, laxo eta guzti...
|
|
|
«Eta zer inporta zaizkit niri ikastaroan ibili direnen izenak?» Ba, inporta, batere ez, baina esateko modu bat da, literatura ez dela zenbaki kontua, pertsona kontua baizik. Hezur haragizko gizon
|
emakumeek
idazten dute, beren kezka, obsesio edo ametsetatik abiatuta, eta beste gizon emakume batzuek irakurtzen dute gero, akaso beren galderentzako erantzun bila, edo besterik gabe denbora pasa. Hik Hasi ko horretan ere halaxe aritu ginen, Lizardiren, Miranderen, Sarriren poemak eta prosa zatiak irakurtzen, komentatzen, interpretatzen.
|
|
|
Zergatik Panpox eta gero, urte batzuetan
|
emakumeek
idatzitako gauzakirakurritu nituen ia soilik. Gaur egun ere, hori jarraitzen dut hurbilenetik:
|
|
|
Gaur egun ere, hori jarraitzen dut hurbilenetik:
|
emakumeek
idatzitako literatura.
|
|
2002
|
|
|
Cano, Eusko Jaurlaritza, 1997) liburuxkekin, eta M. J. Olaziregik 1998ko Angel Apraiz bekari esker idatzitako Intimismoaz haraindi. Emakumezkoek idatzitako euskal literatura (Eusko Ikaskuntza, Donostia, 1999) liburura, poliki poliki euskal
|
emakumeek
idatzitako literaturaren gaineko sorkuntza kritikoa umotuz joan da. Horien osagarri da 2000 urtean Anthropos argitaletxeak argitara eman zuen Breve historia feminista de la literatura española (en lengua catalana, gallega y vasca).
|
|
2004
|
|
|
Klandestinoa da, oraindik orain,
|
emakumeek
idatzitako literatura, etxean klandestinoa, eta klandestinoa eremu publikoan. Eta ikusezina izatetik ikusia izatera pasatzen denean, halabeharrez bere burua bihurtu du aditu akaso beraren espezialitatea ez den gai batez:
|
|
2005
|
|
|
Gasteizko aldian
|
emakumeek
idatzitako lan bakarra dago, Ermenegilda Ormaetxe bizkaitarrarena. Gainera, emakumeez dihardu, zehazkiago «la muger vascongada» du mintzagai.
|
|
|
7 Ikusten denez,
|
emakumeek
idazten dutena ez da beti ‘femeninoa’.
|
|
2008
|
|
|
Hoteleko gaztetxoak ez daki ia espainierarik, frantsesez eskaini dit Suerte Locaren historia biltzen duen liburuxka. Roberta Gran izeneko
|
emakumeak
idazten du zelan garaiko gobernadoreak negozioren bat zabaltzeko eskatu zion Marokon autobus konpainia zeukan Roberto Gran bere aitari. Capazen beraren aurretik heldu ei zen aita,. Tiznitetik Ifnira ez zegoen errepiderik, gameluz etorri ziren, zaranaren barruan, aitaitak ez zuen gamelura igo gura izan eta oinez etorri zen?.
|
|
|
Niri literatura tailer baten azkeneko eskola ematea egokitu zitzaidan eta, tranpan erorita,
|
emakumeek
idatzitako testuak eramango ditut, pentsatu nuen. Pentsatzea zein erraza den, ordea!
|
|
|
Esan dut
|
emakumeek
idatzitako testuen bila ere aritu izan naizela, eta egia da txikitan ezkutaketan jolastea gogoko nuela.
|
|
2009
|
|
|
Atzo, osteguna, Zentro Zibikoan gaia uztartzen duten bi film ikusi ziren; goizean, Solo mia pelikula, Javier Balaguerrek zuzendua eta arratsaldean, Iciar Bollainen Te doy mis ojos.Gaur, berriz, 19:30ean Manuel Lekuona Kultur etxean 2009 Odisea dónde sea lana eskainiko dute Zentro Zibikoko antzerki taldea osatzen duten emakumeek. Sarrera 2 euro dira.Hau hasi baino lehen, Zentro zibikoko
|
emakumeek
idatzitako manifestua irakurriko dute, ondoan argitaratzen duguna.Eta ostean, ekimenekin bukatzeko, herriko emakumeek Txitxardin Beltxa jatetxera egingo dute bertan afaltzeko.
|
|
|
Laguntza humanitarioa eskaintzera etorritako idazle emakumeen eskutik heldu ziren gerrariburuzko
|
emakumeek
idatzitako lehenetariko testigantzak (Usandizaga, 2007). Bestalde, gerraerreportariek eta kazetariek berebiziko garrantzia hartu zuten.
|
|
|
Baina probokazioak alde batera, eta diskurtsoan sartuz, badu interesgarririk ere liburu honek.
|
Emakumeek
idatzitako liburuetan, sarri goraipatu izan da beren gorputzaz eta beren gorputzetik idazteko egindako ahalegina. Charlotte Rocheren liburuari ere egin dakioke irakurketa hori, baina ez da hain onbera.
|
|
2010
|
|
|
Literatura eta poesia feminista ere argitaratzen ditugu. Bilduma honek, batetik,
|
emakumeek
idatzitako literaturarekin gozatzeko aukera ematen du eta, bestetik feminismoaren aldeko emakumeek eta gizonek idatzitako teoria, saiakera eta pentsaera liburuetatik ikasteko aukera.
|
|
2011
|
|
|
Gema Lasartek 1979tik 2009ra bitartean
|
emakumeek
idatzitako 27 eleberritako pertsonaia protagonista femeninoak aztertu ditu doktore tesi batean, generoaren gaineko diskurtsoak analizatuz. Mari Jose Olaziregik zuzendutako tesia maiatzaren 7an aurkeztu zuen Pertsonaia protagonista femeninoen ezaugarriak eta bilakaera euskal narratiba garaikidean titulupean.
|
|
|
Saltokitik atera eta autora bidean begiz jo nuenean ohartu behar izango nuen minigonaren azpitik hanka zuztar gizenegiak erakusten zituela, ezpainetako gorria esajeratuegia zuela edo ilaje kardatuak urratuak eragin zitzakeela ingurukoen aurpegietan. Hori guztia ikusi nuen, baina
|
emakumeei buruz
idatzi behar duen idazle batek hori eta gehiago eramaten jakin behar duela erabaki nuen. Nire pausoa bere pausajeari egokitu ezinik egin genuen bidea, oso trakets alegia (beldur nintzen bere takoiren batek ez ote zidan oina hondatuko), eta igogailuak aurrez aurre jarri gintuenean jakin nuen sekula ez nintzela emakume haren aurreikuspenen mailara iritsiko.
|
|
2012
|
|
|
Ametsa hemendik edo handik gidatuko dutela erabakitzen dute, txamanek bezala. Ez dakit hori nola interpretatu, hain zuzen pertsonaia femeninoak izatea hori egiten dutenak, ez baita
|
emakumeek
idatzitako nobeletan bakarrik gertatzen.
|
|
|
•" Emakumea fikzioan". Sail honekin Goyanartek
|
emakumeek
idatzitako literaturari buruzko interes goiztiarra azalduko du. Beste tituluen artean hauek azpimarra ditzakegu:
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, literatura katalaneko
|
emakumeek
idatziriko poesiaz diharduten antologiak dira Maria do Cebreiroren ikergaia artikulu horretan, eta haietan generoa irizpide nagusitzat hartu denez testuen hautapena egiterakoan, argi dago antologiaren egileek emakumeek idatziriko literatura ikusgarri egiteko asmoa izan dutela, eta gizonezkoen literaturaren saldoan sarturik izaten ez duten fokuen argia haienganatzea. Borondate sendo horren ondorioz, emakume idazleen ikusgarritasuna areagotzen dute Rabaderen iritziz,, y pueden llegar a generar una arquitectura específica y modalidades alternativas de entendimiento de las labores de selección y organización del material poético?
|
|
|
Izan ere, literatura katalaneko emakumeek idatziriko poesiaz diharduten antologiak dira Maria do Cebreiroren ikergaia artikulu horretan, eta haietan generoa irizpide nagusitzat hartu denez testuen hautapena egiterakoan, argi dago antologiaren egileek
|
emakumeek
idatziriko literatura ikusgarri egiteko asmoa izan dutela, eta gizonezkoen literaturaren saldoan sarturik izaten ez duten fokuen argia haienganatzea. Borondate sendo horren ondorioz, emakume idazleen ikusgarritasuna areagotzen dute Rabaderen iritziz,, y pueden llegar a generar una arquitectura específica y modalidades alternativas de entendimiento de las labores de selección y organización del material poético?
|
|
|
Beno, gaur egun, euskal literaturan %15a gara. ...zte batetik etorritakoak idazten daude, baina oraindik gutxiago gara, beste alorretan gertatzen den bezala, baditugu zenbait zailtasun gizonek ez dituztenak, adibidez, prestigioa eta alor guzti honetan badaude gai batzuk adibidez, emakumeen lanetan agertzen direnak, agian orain arte agertu ez direnak eta horien unibertsaltasuna ere aldarrikatzen dugu, hau da, ez dira emakumeentzako gaiak bakarrik,
|
emakumeek
idatzitako gaiak dira, baina literatura guztia biltzera datoz, hau da, ikuspegi orokor bat osatzera datoz.
|
|
|
Guztira 70 lan jaso dituzte eta parte hartzaileen perfilari dagokionez, gutunen %70
|
emakumeek
idatzitakoak dira eta adinaren batez bestekoa, berriz, 31 urtekoa da.
|
|
|
Hasiera batean, Aulki bat elurretan lehenengo ipuin liburuak lantzen dituen gai, estilo eta ezaugarri narratiboengatik, euskal kritikaren sektore esanguratsu batek" Erasmus belaunaldia" deitutakoaren kidetzat jo zuen Alberdi. Autorea ez zen besoak gurutzaturik geratu eta, komunikabideetan etiketari behin eta berriro uko egiteaz gain, ideologia feministako beste zenbait emakumezko idazlerekin batera, euskal literaturan sustraiturik omen dagoen matxismoa salatu zuen, jarrera horrekin dagoeneko abian zen Erasmus belaunaldiaren eta
|
emakumeek
idatzitako literaturaren ustezko gutxiespenaren inguruko polemikari eutsiz.
|
|
2014
|
|
|
Hauei orain egokitu zaie zainketa lanak izatea; askotan beraien seme alabekin izan ez duten harremana?. Hala eta guztiz ere, adin guztietako gizon
|
emakumeek
idazten diete bere zalantzak argitzeko eskatuz. Haurdunaldia lasaia eta aberasgarria izaten laguntzen dute doulek.
|
|
|
Zentsura gainean genuen! Hain zuzen, Prousten
|
emakumeei buruz
idatzi nuen aurreko astean... Bukatzeko, bere laguntza eta laguntasuna eskaini zizkidan Artetxek.
|
|
2015
|
|
|
Euskal literaturak emakumeen izen asko batzen ditu gaur egun, baita
|
emakumeek
idatzitako
|
|
|
Orain, «pertsonala» kontzeptuarekin zehazki zer esan nahi dudan argitu beharra dudala iruditzen zait, Oñederraren azken liburuaren azalak eragindako erreakzioak (neurea besteak beste) tarteko. Maiz erabiltzen da «pertsonala» hitza
|
emakumeek
idatzitako literaturaz ari garenean, gizonezkoek idatzitako literaturatik bereizi nahian gehienbat. Testuinguru horretan pertsonalak esan nahi du intimoa dela, idazlea gure begi aurrean biluztu izan balitz bezala, barne barneko sentimenduei bide eginez.
|
|
|
Burgosera iritsi arte. Liburua fraide eta moja karmeldar oinutsekin elkarrizketa irekia da, baina, batez ere, azken hauek, bere mojak, ditu solaskide hurbilenak eta liburua emakume klabean idatzia dago, idazlea emakumea delako eta
|
emakumeentzat
idatzia gehienbat. Baina ezarian ezarian edozein irakurleren begirada erakarriz.
|
|
2016
|
|
|
Baina oro har iritzi politikoen garrantzia apaldu dela uste dut, eta horretan ere kritikarien kopuruaren eta aniztasunaren zabalkuntzak zerikusia izan dezakeela. Emakume kritikarien kopuruak ere gora egin du, emakume idazleenak baino gutxiago ordea, eta parekotasunetik oso urrun gelditu da, beraz; baina
|
emakumeek
idatzitako liburuei arreta handiagoa eskaintzen dietenez gizonezko kritikariek baino, horien inguruko iruzkinen portzentajeak gora egin du, nahiz eta alor horretan parekotasuna ez dagoen, ezta ere, hurbil.
|
|
|
Euskal literaturak emakumeen izen asko batzen ditu gaur egun, baita
|
emakumeek
idatzitako maisulanak ere, hala nola Mariasun Landaren Iholdi eta krokodiloa ohe azpian, Lourdes Oñederraren Eta emakumeari sugeak esan zion, Arantxa Urretabizkaiaren Zergatik panpox eta Koaderno gorria, Miren Agur Meaberen Azalaren kodea, Aurelia Arkotxaren Septentrio edo Arantxa Iturberen Ezer baino lehen, besteak beste.
|
|
2017
|
|
|
Kontua da ni beti saiakerak eta politikoen biografiak irakurtzen ari nintzela, eta politikoak, berriz, hau da Martak, nobelak baino ez zituela irakurtzen.
|
Emakumeek
idatziriko nobelak gehienetan. Behin, emakumeek idatzitako liburuak baino ez ote zituen irakurtzen galdetu, eta harrituta begiratu zidan; ezetz, bera literatura ona irakurtzen saiatzen zela, gizakiek idatziriko kalitatezko literatura, baina nik liburuen idazleak nortzuk ziren begiratzen nion beti:
|
|
|
Emakumeek idatziriko nobelak gehienetan. Behin,
|
emakumeek
idatzitako liburuak baino ez ote zituen irakurtzen galdetu, eta harrituta begiratu zidan; ezetz, bera literatura ona irakurtzen saiatzen zela, gizakiek idatziriko kalitatezko literatura, baina nik liburuen idazleak nortzuk ziren begiratzen nion beti: Nuria Barrios, Uxue Apaolaza, Linn Ullmann, Samanta Schweblin, Virginie Despentes, Lorrie Moore, Katixa Agirre?
|
|
|
Qissat, Palestinako emakumeen ipuinak 16 palestinar
|
emakumek
idatzitako beste hainbeste kontakizun bildu zituen Jo Glanville kazetari britainiarrak. Xabier Monasterio idazleak ekarri ditu kontakizunok euskarara eta Ane Irazabal kazetariak idatzi du hitzaurrea.
|
|
2018
|
|
|
Zenbat zor diogu literaturaren eta musikaren lankidetzatik sortutako kantagintzari? Zergatik ez dugu kantatu
|
emakumeek
idatzitakorik. Eta, bihar, zeri kantatuko diogu?".
|
|
|
Askoren kexua da
|
emakumeek
idatzitako liburu kopurua txikia dela Malin. Hala ere, kopuru txiki horren barruan izenburu esanguratsua askoak aurki daitezke, hala nola Aua Keita-ren (Bamako,) Femme d' Afrique.
|
|
|
PKKko
|
emakumeei buruz
idazteko dudan proiektua berriro ere ahaztu beste erremediorik ez daukat. Motxila hartu, eta handik ateratzeko laguntza eskatu dut.
|
|
|
euskaldunon imajinarioan sekulako eragina izan duen literaturaren eta musikaren arteko elkarreraginetik sortutako kantagintza gizonezkoon hitzez eta ahairez osatuta dago ia bere osotasunean, baita 2018 honetan ere. Zorra kitatuko duten aleak behar ditugu,
|
emakumeek
idatzitako testuetan oinarritutako kantuak behar ditugu, emakume musikariek sortutako kantuak, intimitatearen aberri isilarazi bat izan genuela gogoratzeko, datozenen imajinarioan beste ahots batzuk atxikitzeko. Ez gara ari historia aldatzeaz, isildutakoen historia kantatzeaz baino.
|
|
|
Gure euskaltasunean zenbat zor diogu literaturaren eta musikaren lankidetzatik sortutako kantagintzari? Zergatik ez dugu kantatu
|
emakumeek
idatzitakorik. Zergatik konta litezke esku bateko atzamarrekin oholtzara igo ziren emakumeak?
|
|
|
XIX. mendeko azken laurdenetik XXI. mendera arte
|
emakumeek
idatzitako sano testu gutxi musikatu ditugu. Itxaro Borda da salbuespena.
|
|
2019
|
|
|
Espektroaren barrutik). Sei
|
emakumeren artean
idatzitako liburua da, eta lehen pertsonan hitz egiten dute autismoaz. " Autisten artean ere ez baita gauza bera emakume edo gizon izatea".
|
|
|
Berak beti dio ez dela batere erraza dokumentuetan emakumeak aurkitzea. Mertxek urtetako lana eta jakintza dauka, eta arrasto bati tiraka, hemendik eta handik lortutako hariak lotuz… egin ahal izan du hain dokumentazio lan handia, baina oro har ez da
|
emakumeen inguruan
idatzi.
|
|
|
Emakume autoreak beren garaitik eta testuingurutik kanpo irakurtzen dira sarri, eta isolamendu horrek kalte egiten dio beren obraren interpretazioari eta aitortzari. Ez da nik esana, ezpada Joanna Russek, zeinak
|
emakumeek
idatzitako literatura suntsitzeko mekanismoak aztertu baitzituen orain ia 40 urte eta, bide batez esateko, zientzia fikziozko lanak ere idatzi baitzituen. Isolamendu horri iskin egin nahi eta Peloten inguruan amaraun bat josteko eskatu diegu gure hizlariei.
|
|
|
1712 urtean jarritako kopla anonimo hauek herriko botikarioaren aurkakoak dira. Badirudi
|
emakumeek
idatzi zituztela eta jostundegietan zehar zabaldu zirela, botikarioak neska gazteekin zuen jarrera salatu asmoz.
|
|
|
|
Emakumeek
idatziriko narratiba ez da esparru erosoa izan euskaraz, eta fikzio lan luzeak argitaratzen hasterako laurogeiko hamarkada heldu zen. Arantxa Urretabizkaiaren Zergatik panpox?
|
|
|
Zer pentsatua eman dit itzalean egotearen kontzeptuak. Eta, hain zuen, itzalean egon ziren bi
|
emakumeri buruz
idatziko dizut gaur.
|
|
|
gizonen interesen zerbitzuan emanak dira, argi baino argiago, justifikazio horiek. . Gizonek
|
emakumeei buruz
idatzi duten guztia susmagarria da, gizonak aldi berean epaile eta parte baitira?, esan zuen XVII. mendean feminista gutxi ezagutu batek, Poulain de la Barrek. Alde eta aldi guztietan, gizonek garbi erakutsi dute nola gogobetetzen dituen kreazioaren errege sentitzeak.
|
|
|
Gizonek
|
emakumeei buruz
idatzi duten guztia susmagarria da, gizonak aldi berean epaile eta parte baitira.POULAIN DE LA BARRE
|
|
|
Eta, horren ondorioz, Poulain de la Barrek eskatzen du emakumeei heziketa sendo bat emateko. Fontenellek
|
emakumeentzat
idatzi zuen Traité de la Pluralité des Mondes [Munduen aniztasunaren tratatua]. Fénelon, Madame de Maintenon i eta Fleury abadeari segika, herabe aritu zen bere heziketa egitasmoan, baina Rollin unibertsitario jansenistak, berriz, nahi zuen emakumeek ikasketa serioak egin zitzaten.
|
|
|
Maitale dohakabearen arimaz maite izan zituen musika, pintura, arkitektura eta kutuna zuen guzti guztia; emakume bat ernatzen zitzaion Erroman paseoan ibiltzen zenean, orri pasa bakoitzean; bere bihotzaren dasta probatu zuen emakumeek sentiarazitako atsekabeetan, desiretan, tristezietan, pozetan; emakumeak nahi zituen epaile gisa: ...aien saloietara joan, eta ahalegintzen zen haien begietan distiratsu agertzen; haiei zor zizkien bozkariorik handienak, penarik handienak, eta haiek izan zituen okupazio printzipala; haien maitasuna nahiago zuen zernahi adiskidetasun baino, eta haien adiskidetasuna gizonena baino; haren liburuek emakumeak dituzte inspirazio iturria, eta emakume irudiz beterik daude; neurri handi batean, Stendhalek
|
emakumeentzat
idatzi zuen. –Espero dut maite ditudan arimek irakurriko nautela 1900ean, Madame Rolanden gisakoek, Mélanie Guilberten gisakoek[...]?.
|
|
|
Itziarrek ez zituen munstroei buruzko istorioak gustuko,
|
emakumeek
idatziak izan ala ez. Ez zekien nola esan ezetz Agurtzaneri ordea, bere buruan halako ziurtasunarekin hitz egiten zuen emakume hark, berarekin alderatuta bederen.
|
|
|
|
Emakumea
idazten ari zen. Montblancak lerro lodiak marrazten zituen libretaren paperean.
|
|
|
Skolastikako tailerretara joateak lagundu zidan mundu zaharra kuestionatzen eta
|
emakumeek
idatzitako literatura beste angelu batetik interpretatzen. Bertan deskubritu nituen Munro, Rich, Lorde, Atwood...
|
|
|
Kopuru hori kritikatutako liburuen egileen generoarekin alderatuz gero, kopuruak ia bere horretan errepikatzen dira: 215 dira
|
emakumeek
idatzitako liburuen gaineko kritikak, eta 2.026 gizonek idatzitakoen gainekoak. Hau da, emakumeek prentsako kritikan betetzen duten lekua literatur sorkuntzan betetzen dutenaren oso antzerakoa da” (Egaña, 2014).
|
|
2020
|
|
|
Iruditzen zait hor dagoela akatsa. Gizonentzat eta
|
emakumeentzat
idazten diren testuek ez dute zerikusirik. Badirudi guk ezin dugula politikoki ez zuzenak izan.
|
|
|
"
|
Emakumeek
idatziriko liburu gehiegi" ez zegoen garaian argitaratua, Felipe Juaristik aitortu zuen: " Aspaldian euskarazko poemak irakurtzean senditzen ez nuen sentsazioa jabetu da nigan, sentsazio itogarria eta itogarria moduan atseginkoia".
|
|
|
Nahasixeago, agian. Baina entzun dudan kantua
|
emakumeak
idatz zezakeenaren bertsio aratzena besterik ez da. Zuzen jokatu zuen Olcozek nire laudorioari irri batekin erantzunez, testu hura berea zelako, nahiz eta Seegerek, denbora jauzi bat eginez, Leyre Olcozen poema lapurtzeko ozarkeria izan zuen.
|
|
|
Antton Lukuren proposamena izan zen euskal literaturara jotzea. Euskal idazle
|
emakumeak
idazten ari ziren edukietan arreta jartzea. Ortzia zeharkatzen duen dxusturiak berriz ere flasheatu ninduen; bagenuen nora begiratu.
|
|
|
Askotariko dimentsioak dituen gaia da, liburu bakarrean jorratu ezin daitezkeenak, eta halaxe dela irakasten digu Sagastizabalen erreferentzia sortak. Guztion artean pentsatzeak,
|
emakumeok
idazten eta egiten duguna irakurtzea eta ikusaraztea ere esan nahi baitu.
|
|
2021
|
|
|
«Piezak aztertzen ditugu esanahia zein den ikusteko, eta horiek aditzera eman nahi dutenaren arabera kontakizun batekin edo bestekin uztartzen ditugu, istorio bat hasieratik bukaeraraino kontatzeko». Lau
|
emakumek
idatzitako liburua da, nahiz eta horietako bi jada ez izan taldearen parte. «Batzuk jada ez daude, baina, gutxienez, prozesuak lagundu die bizitza era ezberdin batean ikusten, eta egunerokoa gainditzen».
|
|
|
Igandean, Amaia Nausiak mendeetan zehar isiltasunean hezitako
|
emakumeei buruz
idatzi zuen. Errenazimentuko liburuetan Ama Birjinaren irudiari jarraituz, isilak izan beharra erakusten zitzaiela kontatzen zuen, «apaltasuna, haurren eta etxearen zaintza, gutxi hitz egitea» zirelarik eredutik hartu beharreko ezaugarriak.
|
|
|
Haren historiaz hitz egitea da azken ehun urteetan hizkuntza gutxituen alde egin den esfortzuaz hitz egitea. Eta PENen historiaz hitz egitea da
|
emakumeek
idatzitako literatura ikusgarri agertzeko egin den eta egiten den borrokari buruz hitz egitea». Laura Mintegi idazle eta Euskal PEN klubeko lehendakariak kontakizun horrekin laburbildu du PEN International elkartearen mende beteko ibilbidea.
|
|
|
Lantalde teknikoa, gehienbat, emakumeez osaturik egotea izan da hasieratik gure asmoa, istorioa genero ikuspuntutik kontatzea dugulako helburu. Adibidez, nabari da hiru
|
emakumek
idatzi dutela gidoia. Ez da erraza; hala nola, steadicam delakoekin aritzen den emakume gutxi dago.
|
|
|
" Nabari da hiru
|
emakumek
idatzi dutela gidoia"
|
|
|
Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna zeukan Christinek barneratuta, egun inork zalantzan jartzen ez duen dogma, baina Nietzschek
|
emakumeei buruz
idatzi zituenak hartzen nituen nik gogoan. Maisu handiak barregarri bazeritzon bere garaiko emakumeek gizonen pare jartzeko zuten setari, gizarte hark emakumeei eskaintzen zizkien pribilegioei muzin eginik gizonen kopia izatea bilatzen zuten haietaz trufatzen bazen, gai izan behar nuen nik gure gizartearen oinarriak gezurtatu eta Christine nire azpikoa zela frogatzeko; ahaztutako garai zahar haien jakituria omentzeko.
|
|
|
Bernat Etxeparek, gure idazle fundazionalak, euskara lehen aldiz inprentara eraman zuenak, plazara jalgitzeko agindu zigunak, Emazteen fabore izeneko poema idatzi zuen. Eta ez zuen bakarrik
|
emakumeen alde
idatzi, baita emakumeen plazeraren alde ere. Alua, emakumeen alua aipatu zuen.
|
|
|
Eta ze ondo idazten duen emakume hori. Eta ze alde izugarria dagoen
|
emakumetik
idazten duen gizon baten eta emakumez trabestiturik idazten duen gizonkote izan nahi duen gizontxo baten artean. Gizontxo horren literaturak peluka daukala sentitzen dut irakurtzen dudan bakoitzean.
|
|
|
Agian
|
emakumeek
idatzi genuke munduaz
|
|
|
Euskadi Sarien emanaldian esaldi terriblea bota zuen: " Gizonak honi buruz [emakumeen kontrako bortizkeriari buruz] idazten jarriko balira, agian
|
emakumeek
idatzi genuke munduaz".
|
|
|
Salbuespenak egon badaude, jakina.
|
Emakumeek
idatzitako literaturari bultzada handia ematen ari zaion Consonnik gaztelerara itzulita argitaratu dituen euskal idazleen euskalduntasuna azpimarratu egiten du, Espainiako literatur sistemak erabili ohi duen periferien diskurtsoan erori gabe. Aitzitik, euskal literaturari balio propioa aitortzen dio argitaletxe bilbotarrak, eta haren gainean dagoen ezezagutza modu estrategikoan erabiltzen du.
|
|
|
Eta are inportanteagoa: liburu batek etorkizunera, ondorengoengana ailegatzeko meriturik ba ote zuen erabakitzen zutenek ez zuten aintzat hartu ere egiten
|
emakumeek
idatzitakoa. Bai, poema horiek beste baten liburu batean sarturik egon ez balira, ez zuten bizirik iraunen.
|
|
|
|
Emakumeek
idatzitako poesian, maiz aurki daitezke mitifikatutako pertsonaien edota historian zehar ezagunak izan direnen berrikuspenak, gehientsuenetan emakumeenak. Gehien erabili dena Ulisesen istorioko Penelope da, zeina bere senarraren esperoan egon omen zen 20 urtez, beste ezkongaiak engainatu eta ezetza emanez.
|
|
|
70eko hamarkadatik hasi eta gaur egun arte,
|
emakumeek
idatziriko poesiak gorantz egin du etengabe. Adituen iritziz, honen erantzule nagusiak Emakume Poeten Topaguneak izan dira.
|
|
|
Gainera, tesirako bildutako testigantza sorta aberatsak beste gauza bat frogatzeko ere balio du: Poulain de la Barrek esan bezala," gizonek
|
emakumeei buruz
idatzi duten guztia susmagarria da, gizonak aldi berean epaile eta alderdi baitira". Epai horietan ez da beti emakumea mendeko subjektu bezala deskribatu, edo bigarren mailako izaki legez; bai, ordea, subjektu pasibo moduan.
|
|
2022
|
|
|
Itxi ditu ateak Geure Gelatik liburu azokak,
|
emakumeek
idatzitako testuen irakurketarekin
|
|
|
Azken eguna izan du gaur Maxixatzen Euskaldunon Elkarteak antolatutako Geure Gelatik liburu azokak, eta antolatzaileen" ekitaldi kuttunenarekin" itxi dituzte ateak,
|
emakumeek
idatzitako testuen irakurketarekin. Talde irakurketaren aurretik, 11:00etan hasita, Gemaz Lopez azkoitiarrak itzulitako Edna O' Brienen Landa aldeko neskak (Erein) liburuaren aurkezpena izan da, eta horren ostean ekin diote testuen irakurketari.
|
|
|
Hark Edna O' Brienen aldeko neskak</ em> (Erein) liburu itzulpenaren aurkezpena egingo du irakurri href=" https://maxixatzen.eus/azkoitia/ 1643822118818 gema lopez las heras gozamena izan da niretzat country girls itzultzeko lana" target="_ blank" rel=" noopener" >hemen</ a>, Mailo Oiarzabal kazetariak hari egindako elkarrizketa. Azoka behar bezala ixteko, berriz,
|
Emakumeek
idatzitako testuen irakurketa izango da 25 lagunen eskutik.</ p>
|
|
|
: 00etan,
|
emakumeek
idatzitako testuen irakurketa, 25 lagunen eskutik.</ li>
|
|
|
Hark Edna O' Brienen Landa aldeko neskak (Erein) liburu itzulpenaren aurkezpena egingo du irakurri hemen, Mailo Oiarzabal kazetariak hari egindako elkarrizketa. Azoka behar bezala ixteko, berriz,
|
Emakumeek
idatzitako testuen irakurketa izango da 25 lagunen eskutik.
|
|
|
12:00etan,
|
emakumeek
idatzitako testuen irakurketa, 25 lagunen eskutik.
|
|
|
Manifestazioa, Bukaresten, otsailaren 24an, Errusiak inbasioa hasi zuen egunean. " Gerran ez da irabazlerik" dio erdiko
|
emakumearen
idatziak. Twitter bidez zabaldutako argazkia.
|
|
|
Hasiera batean
|
emakumeek
idatzitako literatura irakurtzea ere arraroa egiten zitzaion jende askori. Orain gutxira arte ohituta geunden soilik gizon zuriek idatzitako liburuak irakurtzera, eta emakumeok idazten hasi ginenean esan ohi zen hori emakumeentzako literatura zela eta ez zela unibertsala.
|
|
|
Hasiera batean emakumeek idatzitako literatura irakurtzea ere arraroa egiten zitzaion jende askori. Orain gutxira arte ohituta geunden soilik gizon zuriek idatzitako liburuak irakurtzera, eta
|
emakumeok
idazten hasi ginenean esan ohi zen hori emakumeentzako literatura zela eta ez zela unibertsala.
|
|
|
Umorearen aho bikotasunaz, feminismotik saiakerak, 42 boto. Boto gehien bildu dituzten bost lanetatik lau
|
emakumeek
idatzitakoak dira horrela, beraz.
|
|
|
Ez. Hasieratik nuen argi ez zela Rosikari buruzko liburu bat izango, baizik eta Rosika aitzakia bat izango zela nire bizitzan garrantzitsuak izan diren
|
emakumeei buruz
idazteko. Intuizioak mugitzen du idazlea hasieran, eta gero hasten da ikertzen, eskema bat egiten, liburuak zein forma izango duen pentsatzen... baina intuizioak esaten zidan Rosikari buruz Edith Wynnerrek idatzi baina amaitu gabe utzi zuen biografia biltzen duten kutxak irekiko nituela New Yorken; ikusiko nuela bukatu gabeko liburu bat barrutik!
|
|
|
Arrazoi bategatik edo besteagatik borrokatu duten
|
emakumeen inguruan
idatzi duzu orain arte. Arlo horrek erakartzen al zaitu gehien?
|
|
|
Cesterori, lankideei, bere ama biologikoari... Komentuko
|
emakumearen
idatziak gogoratu ditu. Non ote dago orain?
|
|
|
Askotan esan didate amorragarria dela emakumeekiko dudan fobia, beti lelo berarekin omen nabil, zertan ez diet, besterik gabe, atseginez irribarre egiten eta txaloak jotzen hainbat gizoni zakila zutiaraztea lortzen duten aldiro, alegia, ni neu ere ez ote naiz emakumea, puta bat, gainera, zergatik ez diet aukera bat ematen? ...misoginia ez da bakarrik gizonezkoen kontua eta nik emakumeei larba, pottoki, puta izena ematen badiet, da oroz gain ikaratu egiten nautelako, nire sexua ez zaielako interesatzen eta, aldiz, haiei eskaintzeko besterik ez daukat, zeren emakume horiek inoiz ez datoz niri mehatxu egin gabe, merezi dudan tokian jarriko nautela, diote, ilararen erdian, nik egon nahi ez dudan tokian hain justu ere, eta
|
emakumeek
idazten dutena gustatzen ez bazait, da haien lanak irakurtzen ditudanean iruditzen zaidalako neure burua aditzen ari naizela, ez dutelako lortzen ni neure baitatik distraitzea, beharbada haiengandik behar baino hurreago nago, beharbada horregatik dut ezintasun hori, berezkoa dutena eta hasiera hasieratik gorrotatuko ez dudana aitortzeko, hasieratik nirekin lotu dudan zer edo zer. Eta gero inbidia ere badiet beren buruari idazle esan ahal diotelako, denak berdinak direla pentsatu nahiko nuke, nigan pentsatzen dudan bezala pentsatu haiengan, pottokiak direla, putak direla.
|
|
|
Beharbada, berez, Teneren posibilismoari zor zaio planteamenduaren epeltasun hori, ziurrenez ez zeukan-eta bestelako aukerarik Kirikiño eta gainerako gizonezkoen artean. Litekeena da Tene ez izatea idazle berritzaile bat, baina lehen aldia zen emakume batek
|
emakumeentzat
idazten zuela, eta euskaraz egiten zuela. Kontura gaitezen, haren esanean emakumeek ez bide dute politikarako gaitasunik, baina hala eta guztiz ere Tenek gonbita luzatu zien zertarako eta politikoki antola zitezen.
|
|
|
Hari horretatik, oso esanguratsua iruditzen zait" Tene ezagutzeko nai bizia" izatea" Lenengo Andereño idazle batzarra" dela-eta Zarautzen bildu ziren hamaika emakumeek; baina" Tene’rik azaldu ez", 1930eko abuztuaren 24 hartan. Ander Arzelusek bultzatu zuen lehen enkontru hori,
|
emakumeek
idatziriko irakurgaiak nahi baitzituen El Dia egunkariaren euskal orrirako, hamabostean behin edo argitaratzeko.71 Tenek berak antolatuko du bigarren topaketa, Itziarren egingo zena hurrengo urteko maiatzean.72 Nolanahi ere, handik urte bira buruturikoa da benetan arrakastatsu suertatu zena, hirugarren topaketa, Elgoibarrekoa. Izan ere," eun bat euskal idazle" andrazko zein gizonezkobildu ziren 1933ko uztailaren 30ean, Gotzon Osoro Aberri berri-emaile beteranoaren omenaldira, eta bertan deliberatu zuten" Euskal Idazle Batza" sortzea.
|
|
|
Soilik, literatur talde honetan liburuak denon artean komentatu eta aukeratzen ditugula, irizpideak hauek izanik:
|
emakumeak
idatziak izatea, euskaraz argitaratuak egotea, feminismoari ekarpenak egitea eta literatur kritikaren nahiz publikoaren abegi ona izatea.
|
|
2023
|
|
|
Alba de Cespedesen Quaderno Proibito (Debekatutako koadernoa; Mondadori, 2022) eleberriak 1950eko hamarkadako Italian kokatutako istorioa jasotzen du. Etxeko lau pareten artean emazte eta ama roletan itota sentitzen den
|
emakumeak
idatzitako egunerokoa da: nondik datorkion ez dakien bulkada bati kasu eginez erosten du koadernoa, eta bertan idazten ditu bere frustrazio eta ametsak.
|
|
|
Idazleen profilari dagokionez, emakumeak dira gehienak, batik bat 26 urtez azpikoen artean; aurten, kategoria horretan, gutun guztiak izan dira
|
emakumeek
idatziak. «1998a izan zen gizonezkoen gutun gehiago jaso genituen aldi bakarra», azaldu du.
|
|
|
Genero ezberdinetakoak, gehienak
|
emakumeek
idatzitakoak, saioz saio, kontuan hartzeko gomendioak dira, eta beti entzuteko modukoak. Beraz, udaren amaierarekin batera, presak, denbora eza edo betarik hartzeko ez izanak irakurketa baztertzera bultzatzen gaituen arren, har ditzagun Maialenek eta Anek gomendatutakoak eta bila dezagun udazkeneko beroa, orriak edo pantailak zabalik...
|
|
|
09:15, Martutene. 27 Industrialdetik irtendako pikete bat Donostiako Martutene auzoko espetxera iritsi da, eta preso dauden
|
emakumeek
idatzitako gutun bat irakurri dute: «Azaroaren 30eko greba dela eta, zuekin konpartitu nahi ditugu espetxean ere, zaintzaren inguruan ditugun bizipenak.
|
|
|
Etxerako bidean, pentsatu du lekutan dagoela Julene Azpeitiaren Irakurri maite umeentzako ipuina. Haiei eta beste andrazko idazleei irakurriz –Sorne Unzueta Utarsus, Frantziska Astibia Onintze... – asko ikasi zuen Otiliak, gizonekin ere bai, baina hurrago sentitzen zituen
|
emakumeen
idatziak. Zizt sakona egin dio gomutak.
|
|
|
Egileak berak liburuari egindako hitzaurrea aurkitu nuen. Lehenengo lerroetan,
|
emakumeek
idaztea ez zela lotsa aldarrikatzen zuen Bizenta Mogelek:
|