|
2005
|
|
|
Urte horretako udan, Donostian, Emakumearen omenaldia euskarari egin zuten. Bi urte beranduago, 1932an,
|
emakumeek
boto eskubidea lortu zuten; horrenondorioz, besteak beste, hizlari abertzaleen artean emakumeak ere topatu ahal izango ditugu aurrerantzean (SorneUnzueta adibidez).
|
|
2009
|
|
|
Beste arazo bat
|
emakumeen
boto eskubidea da. Hauteskundeetako langileen artean emakume gutxi daudenez, baliteke emakume askok ez bozkatzea, hainbat diplomaziarik eta elkarte humanitariok salatu dutenez.
|
|
2010
|
|
|
Era berean, emakumeak ere bere gisa saiatu dira, gizonen gogoaren kontra ere bai, askotan. Zera datorkit, adibidez, Ingalaterrako parlamentuan katez loturiko emakume haiek,
|
emakumearentzako
boto eskubidea aldarrikatu zutenak.
|
|
2011
|
|
|
Europan demokrazia modernoa ezartzen lehenetakoa izan zen Suitza, baina
|
emakumeei
boto eskubidea onartzen azkena. Paradoxa ulertzen lagunduko du Bernako Unibertsitateko irakasleak gaur Donostian.
|
|
2015
|
|
|
Errepublikarekin eratu ziren Iruñean ikasleen elkarteak, AET, karlista, FUDE eta Euskal Ikasleena. Ikasturtea inauguratu zen egunean, onartu zen Gorteetan
|
emakumearen
boto eskubidea, ezkerreko erradikalen oposizioaz. Publikoaren palkotik ahots bat, oihu batek:
|
|
|
|
EMAKUMEEN
BOTO ESKUBIDEA
|
|
|
50 urtean borroka baketsua egin dugu
|
emakumeon
boto eskubidea lortzeko.
|
|
2016
|
|
|
ebazpen guztiak aho batez onartu ziren, sufragioari buruzkoa salbu. Hala ere, azkenean, Frederick Douglassi esker aurkeztu zen proposamen polemikoa; izan ere, Stantonen mozioa babestu zuen, eta trebeki hitz egin
|
emakumeen
boto eskubidearen alde.
|
|
|
Areago joanda, adierazten dugu gizonek izan ditzaketen eskubide politiko guztiak berdin dagozkiela emakumeei ere. Gizona izaki adimentsu eta arduradun egiten duen ezaugarri oro aurkitzen dugu emakumearengan ere, berdin, eta baldin eta gobernupekoek libreki onarturikoa bada gobernu justu bakarra, orduan ez dago arrazoirik munduan
|
emakumeei
boto eskubidea ukatzeko, edo lurraldeko legeak egiteko eta kudeatzeko ahalmena errefusatzeko.
|
|
|
Eskubide Berdintasunaren Elkartearen lehen bileran, 1867ko maiatzean, Elizabeth Cady Stantonek gogora ekarri zuen Henry Ward Becheerren argudio hura, hots, askoz garrantzitsuagoa zela
|
emakumeek
boto eskubidea lortzea (esan nahi baita, emakume zuriek), gizon beltzek boto eskubidea lortzea baino.
|
|
|
Biltzar hartan, gizon beltzen boto eskubideaz aritu ziren nagusiki, berehala onartzekoa baitzen, eta hizpidean hartu zuten, era berean, ea emakumeen eskubideen babesleek beltzen sufragioaren alde egingo ote zuten nahiz eta
|
emakumeek
boto eskubidea aldi berean lortu ez. Elizabeth Cady Stantonek eta beste zenbaitek aurka egin zioten, guztiz, gizon beltzen sufragioari, sinesten baitzuten askapenaren bitartez emakumeen, pareko?
|
|
|
Sasoi hartan esan zuen, ezorduko? eskakizuna zela
|
emakumeei
boto eskubidea ematea. Bestela esanda,?(...) errepublikanoek ez zuten inongo oztoporik nahi, alderdiaren alde bi milioi boto beltz irabaztea eragotz zezakeenik?.
|
|
|
Azken horrek adierazi zuen: . Ez naiz negroaren boto eskubidearen alde jardungo eta ez dut harentzat boto eskubidea eskatuko, inolaz ere,
|
emakumearen
boto eskubidearen alde jardun edo emakumearentzat boto eskubidea eskatu ordez; nahiago eskuineko beso hau moztu?. Stanton andreak mespretxuz aipatu zituen. Sambo?
|
|
|
Azken horrek adierazi zuen: . Ez naiz negroaren boto eskubidearen alde jardungo eta ez dut harentzat boto eskubidea eskatuko, inolaz ere, emakumearen boto eskubidearen alde jardun edo
|
emakumearentzat
boto eskubidea eskatu ordez; nahiago eskuineko beso hau moztu?. Stanton andreak mespretxuz aipatu zituen. Sambo?
|
|
|
Susan B. Anthonyk beti zerabiltzan goresmen hitzak Frederick Douglassi buruz hitz egiteko, eta behin eta berriz ekartzen zuen gogora hura izan zela
|
emakumeen
boto eskubidearen alde publikoki lan egin zuen lehen gizona. Anthonyrentzat, bere sufragio antolakundeko ohorezko bazkide zen Douglass, bizialdi osorakoa.
|
|
|
|
Emakumeen
boto eskubidearen alde hain sutsuki borrokatu zen mugimenduko inor gutxik altxatu zuen ahotsa eskubide urraketa haien aurka.
|
|
|
Kaliforniara itzulita, Berdintasunezko Sufragioaren Ligarekin bat egin zuen, eta presidente hautatu zuten. Kargu horretan ziharduela onartu zuen Kaliforniak
|
emakumeen
boto eskubidea, eskubide hori onartzen zuen seigarren estatua zen, hain zuzen ere?.
|
|
|
–Esklabotza ez da desagertuko harik eta gizon beltzak boto eskubidea eskuratu arte?. Horregatik azpimarratzen zuen beltzen sufragioak lehentasun estrategikoa behar zuela izan une historiko jakin hartan,
|
emakumeentzako
boto eskubidea lortzeko ahaleginaren gainetik. Frederick Douglassen ikuspegitik, funtsezko tresna zen boto eskubidea, esklabotza suntsitzeko prozesu artean amaitu gabea burutzeko.
|
|
|
Frederick Douglassen ikuspegitik, funtsezko tresna zen boto eskubidea, esklabotza suntsitzeko prozesu artean amaitu gabea burutzeko. Nahiz eta une hartan gizon beltzei boto eskubidea ematea presazkoagoa iruditu
|
emakumeei
boto eskubidea ematea baino, Douglassek ez zuen gizon beltzen nagusigoa defendatzen, inolaz ere. Nahiz eta Douglass ez zegoen erabat libro ideologia maskulino supremazistaren eraginetik eta nahiz eta haren argudio polemikoak behar baino herrenagoak ziren sarri, haren teoriaren muina, alegia, beltzen sufragioa lehentasun estrategikoa zela?
|
|
|
Frederick Douglassen atsekaberako, Anthonyk publikoki goretsi zuen James Brooks legebiltzarkidea, hau da, esklabotzaren aldeko egunkari baten editore ohia. Brooksek, dudarik gabe,
|
emakumeen
boto eskubidea defendatu zuen soilik taktikoki komeni zitzaiolako, hain zuzen ere errepublikanoek beltzen sufragioari emandako babesari aurka egiteko; hala ere, Susan B. Anthonyk eta bere kideek suharki laudatu zuten Brooks.
|
|
|
Revolution egunkariko lehen zenbakian, hots, George Francis Train demokrata arrazistak finantzatutako aldizkarian, mezu orokor bat helarazten zen:
|
emakumeek
boto eskubidearen alde borrokatu behar zutela. Emakumeen sufragioa lortu ostean, hala irizten zion egunkariak?, emakumeen milurtea etorriko zen, eta, horrekin batera, nazio osoaren moralak irabaziko zuen, azkenean.
|
|
|
Erakutsi behar dugu
|
emakumeek
boto eskubideari esker berdintasunezko lekua eta soldatak lortuko dituztela lan munduan; eskolan, unibertsitatean, lanbidean eta bizitzan aukerak eta abantailak oro zabalduko zaizkiela; botere morala izango dutela orotariko miseria eta krimenetatik urrun paratzeko.
|
|
|
Emakumeen Sindikatuen Ligak akuilatuta sortu ziren Soldatapekoen Sufragio Ligak. New Yorkeko Sufragio Ligako kide nabarmenetako batek, Leonora O. Reillyk, langileriaren ikuspegitik babestu zuen
|
emakumeen
boto eskubidea, indartsu. Sufragioaren aurkako politikariei mintzatu zen, eta zalantzan jarri zuen amatasunaren gurtza orokorra.
|
|
|
Washingtonek azpimarratu moduan, sufragioari lotutako sail bat ezarri zuen Koloreko Emakumeen Kluben Nazio Elkarteak, eta sail haren helburua zen gobernuko aferei buruzkoak irakastea kideei,?(...) hartara modu argi eta zuhurrean bozka dezaten emakumeek(...)?. Emakumeen sufragioaren arimak goitik behera blaitzen zuen emakume beltzen kluben mugimendua, eta, nahiz eta NAWSAk baztertu egin zituen, haiek jarraitu zuten
|
emakumeen
boto eskubidea babesten. 1919 urtea zen jadanik, garaipena erdietsi baino juxtu urtebete lehenago?, eta NAWSAren kide izateko eskakizuna egin zuen Ipar ekialdeko Kluben Federazio Beltzak, eta buruzagiek, ezezkoa esan:
|
|
|
A Symposium by Leading Thinkers in Colored America? [
|
Emakumeen
boto eskubidea: koloreko Amerikako pentsalari nagusien sinposiuma].
|
|
|
Nannie H. Burroughs hezitzaile eta eliz buruzagiak emakumeen moraltasunaren tesia aipatu zuen, hain modu muturrekoan aipatu ere, ezen ulertarazi baitzuen emakume beltzak beren gizonen gainetik daudela guztiz. Burroughsek azpimarratu zuen
|
emakumeek
boto eskubidea behar zutela beren gizonek arma baliagarri hori, trukatu eta saldu, zutelako.
|
|
|
Ironikoa da; izan ere, argudio horrek helburu zuen hegoaldeko biztanle zuriak konbentzitzea, ikus zezaten emakumeen sufragioak mesede handia egingo ziola zurien nagusigoari, eta Henry Blackwellek proposatu zuen aurrena, Hamalaugarren eta Hamabosgarren Zuzenketen alde agertu zenean. 1867 urtean bertan, deia egin zien, hegoaldeko estatuetako legebiltzarrei?, eta eskatu zien
|
emakumeen
boto eskubidea aintzatesteko, biztanleria beltzari iristear zitzaion botere politikoa deuseztatzeko balio zezakeela-eta.
|
|
|
Ondorioz, bere suminaren indar osoarekin eskatu zuen Anthonyk?(...) gure jabetza berrietako
|
emakumeei
boto eskubidea eman diezaietela, gizonei ematen zaien baldintza berberetan?. Hawaiiko eta Puerto Ricoko emakumeek eskubideak eskatu behar balituzte bezala AEBetako inperialismoak beren gizonak biktimizatu adina biktimiza zitzan.
|
|
|
Stantonen senarra ere sufragioaren gaia ateratzearen aurka agertu zen; are, zin egin zuen ebazpena aurkeztuz gero hiritik alde egingo zuela (baita promesa bete ere). Figura garrantzitsu batek baino ez zuen babestu
|
emakumeen
boto eskubidearen aldeko ebazpena: Frederick Douglassek.
|
|
|
Ezin adierazizko emaitza hau galarazteko, boto eskubideaa eman behar zaie emakumeei, eta bozkatzeko baldintzak ere ezarri behar dira: hain zuzen, hezkuntza eta jabetzak edukitzeko baldintza(...)
|
Emakumeei
boto eskubidea emanez gero, zurien nagusigoa berehala eta modu iraunkorrean ziurtatuko da, ondratuki erdietsirik; izan ere, autoritate zalantzaezin batek baieztatzen duenez,, hegoaldeko estatu guztietan salbu eta batean, emakume zuri alfabetatu gehiago dago, alfabetatu gabeko boto emaileak orotara baino: zuriak eta beltzak, bertan jaioak eta kanpotarrak?.
|
|
|
ideia ausarkeria hutsa zen, ideia gaitzesgarri eta xelebrea. Jakina, azkenerako, AEBetako iritzi publikoak gutxi asko esan gabe doan gauzatzat hartu zuen jaiotza kontrolerako eskubidea,
|
emakumeen
boto eskubidea ere noizbait esan gabe doan gauzatzat hartu zuen moduan. Mende oso bat pasatuta, 1970ean, abortuak legez eta aise egiteko aldarrikapenak ika mikak sortzen zituen, AEBetako jaiotza kontrolaren aldeko mugimenduak hasieran hauspoturiko, borondatezko amatasunak?
|
|
|
Arraza suizidioaren tesia onartu zuten, gehiago edo gutxiago, Julia Ward Howek eta Ida Husted Harperrek, besteak beste; hortaz, argi ikus dezakegu sufragioaren aldeko mugimenduak ere eman ziola amore hegoaldeko emakumeen jarrera arrazistari.
|
Emakumeen
boto eskubidearen aldeko argudio arrazistak onartu zituzten sufragistek; adibidez, emakumeen botoek salbatuko zutela zurien nagusigoa; jaiotza kontrolaren aldekoek, berriz, argudio berriak onartu eta babestu zituzten; adibidez, jaiotza kontrolaren bidez murritz zitekeela, beheragoko klaseen, zabalkundea, eta arraza suizidioari aurre egin.
|
|
|
2015: Saudi Arabiako
|
emakumeei
boto eskubidea
|
|
|
demokratikoa den eskubide bat egikaritzeko ez delako beharrezkoa inork ezer aitortzea. Hemen aipa daitezke beltzen zapalkuntzari edo
|
emakumeen
boto eskubideari lotutako adibideak. Eskubideak erabili egiten dira eta ondoren ezagutza formala jasotzen dute, zuzenbide positiboaren (idatzizko legeen) partetik.
|
|
2017
|
|
|
Nor zen Clara Campoamor?
|
Emakumeok
boto eskubidea izan dezagun lan egin zuen politikari bat. Baina ez zen espainiarra?
|
|
|
2015: Saudi Arabiako
|
emakumeei
boto eskubidea onartu zitzaien.
|
|
2019
|
|
|
Hau da, beren erromantizismoaz prebalitu zirela alderdikideak gero bazterrera uzteko. Jakina denez,
|
emakumeen
boto eskubidea 1931tik aurrera onartu zen eta Espainiako Errepublikan 1933ko hauteskundeetan botatu zuten lehenik. Emakume Abertzale Batza Bilbon sortu zen 1922an, eta zailtasunez bada ere, azkar zabaldu zen, ikastoletako zereginetan (Euzko Ikastola Batza) eta alderdiaren jardueren antolatzaile gisa aritu zirelarik, bai eta gero ere gudako intendentzia lanetan ere 28.500 emakume baino gehiago48 Mikele de Abandoren deitura asmatua da, baina nortasun horretan izenaren ondoko herriaren esangura argitzean ikus genezake Abando izenak Eusko Alderdi Jeltzalearen baitan dituen oihartzunengatik hautatu dela.
|
|
|
1914an, emakume alemanek huts egin zuten emakumezkoen armada nazional bat sortzeko saioan, baina kar handiz hartu zuten parte gerrako ahaleginean. Alemaniak gerra galdu ondotik,
|
emakumeek
boto eskubidea erdietsi zuten, eta politikan parte hartzen hasi: Rosa Luxemburg Spartacus taldean borrokatu zen Liebknechten ondoan, eta eraila izan zen 1919an.
|
|
2021
|
|
|
Victoria Kent beldur zen,
|
emakumeei
boto eskubidea aitortuz gero, ez ote ziren hurrengo hauteskundeetan eskuindarrak garaile irtengo. Izan ere, garai haietan emakumeen gehiengoa ezikasia eta oso elizkoia zen.
|
|
2022
|
|
|
Bertako gizonezko txit demokratengatik izan balitz... Izan ere, lehenago bi bozketa egin ziren Appenzell Innerrhoden en
|
emakumeei
boto eskubidea eman ala ez erabakitzeko: 1959an botoa eman zuten gizonen %95, 1 kontra agertu ziren eta soilik %4, 9 alde —emakumeek ezin izan zuten bozkatu, noski— 1971ko bozketan gizonezkoen %71, 1ek egin zuten andreek bozkatzearen aurka —aldekoak %28, 9 izan ziren— Azkenean, Suitzako Auzitegi Goren Federalak sartu behar izan zuen eskua andreek boto eskubidea izan zezaten.
|
|
|
Indalecio Prietok bere izena daramaten kaleak ditu gurean, tren geltokia ere bai. Zer ote dauka onetik oroitzeko, ardura horiez guztiez gain,
|
emakumeen
boto eskubidearen aurka egin zuenak. Euskal feminismoak ez dauka ezer esateko horretaz?
|
|
2023
|
|
|
Ikusirik indiar feministek ez zutela berekin lan egin nahi, sufragista zuriek beren kasa erabaki zuten indiar
|
emakumeen
boto eskubidearen alde borrokatzea; ez, ordea, menderakuntza kolonialetik askatzearen alde. 1917an, Indiako Emakumeen Elkartea (WIA) sortu zuten, Indiaren hegoaldean, indiar emakumeen boto eskubidearen aldeko proiektu espezifikoari heltzeko.
|
|
|
Ikusirik indiar feministek ez zutela berekin lan egin nahi, sufragista zuriek beren kasa erabaki zuten indiar emakumeen boto eskubidearen alde borrokatzea; ez, ordea, menderakuntza kolonialetik askatzearen alde. 1917an, Indiako Emakumeen Elkartea (WIA) sortu zuten, Indiaren hegoaldean, indiar
|
emakumeen
boto eskubidearen aldeko proiektu espezifikoari heltzeko. Elkartearen sortzaile gehienak emakume zuriak ziren; besteak beste, Annie Besant teosofoa.
|
|
|
Elkartea sortu zenetik, batzordearen zuzendaritza Britainia Handiko Parlamentuko kideak presionatzen hasi zen; haien artean, parlamentari judu erradikal bat, Edwin Montagu, zeinak espero baitzuten babestuko zuela indiar
|
emakumeen
boto eskubidearen aldeko beren proposamena. 1918an, Delhiko Kongresuaren aurretik aurkeztu zen proposamen hori, bai eta onartu ere, Millicent Fawcett orduko Inperioko Damaren babesarekin.
|
|
|
Azkenean, dena den, emakume zuriek ez zuten lortu gizon zuriek emakume marroiei ere boto eskubidea ematea. 1918an, Lord Chelmsford erregeordeak, Edwin Montagurekin batera, Southborough Sufragio Batzordea sortu zuen, indiar emakumeak elkarrizketatu eta
|
emakumeen
boto eskubidearen bideragarritasuna aztertzeko. 1919an, soilik Bengalako eta Punjabeko emakumeak elkarrizketatu ondoren, batzordeak adierazi zuen ez zuela lortu indiar emakumeen boto eskubidearen aldeko sostengurik.
|
|
|
1918an, Lord Chelmsford erregeordeak, Edwin Montagurekin batera, Southborough Sufragio Batzordea sortu zuen, indiar emakumeak elkarrizketatu eta emakumeen boto eskubidearen bideragarritasuna aztertzeko. 1919an, soilik Bengalako eta Punjabeko emakumeak elkarrizketatu ondoren, batzordeak adierazi zuen ez zuela lortu indiar
|
emakumeen
boto eskubidearen aldeko sostengurik. Horren arrazoia agerikoa zen:
|
|
|
Zertarako balio zuen boto batek esklabo herri batean? Indiar emakumeek bazekiten behin independentziarako borroka irabazita berez etorriko zela botoa emateko eskubidea, Kongresu Nazionalak 1931n agindu baitzuen emakume guztiei boto eskubidea emango zietela boterera iritsi orduko.27 Azkenean, Britainia Handiak Indiatik alde egin zuelarik, 1947an, bi herrialde sortu berriek (India eta Pakistan) onartu zuten
|
emakumeen
boto eskubidea beren konstituzioetan.
|
|
|
Clara Campoamor. Espainian
|
emakumeentzat
boto eskubidea lortu zuen emakumea, 1931ko ekainaren 23an, Kataluniako Estatutuaren gainean aritu zen eztabaidan Kongresuan. Hain zuzen, estatutuaren bigarren artikulua onartzeko botoa zegoen jokoan, katalana Katalunian hizkuntza ofiziala izendatzen zuena.
|