|
2000
|
|
|
Penagarria da euskaldun askok Eguberriak kartzelan pasa beharra eta bai kristautasunaren aldetik, bai gizatasunaren aldetik, presoak etxera ekartzea gauza handia izango litzateke Euskal Herriarentzat. Baina hori dena hala izanik ere, esan behar da herri bezala asko aurreratu
|
dugula
. Garai batean ez genituen nortasunak ere gurekin ditugu:
|
|
|
Herri bezala asko aurreratu
|
dugula
uste duzu?
|
|
|
Harrizko muga alboan
|
dugula
, izerdi tantak aterako dizkigu Iruetako malda gogorrak. Hala ere, Iñarmeakan terrenoa leunduko da eta pagadi ederren lasaitasunaz gozatu dugu.
|
|
|
Taula gainera iragaiten ginen, baina herriarekin batera kantatzeko asmoz eta gogoz. Erran nahi baita, herritarren artean abestu izan
|
dugula
, eta gure kantuak hortik beretik sortuak izan direla. Guk taldearen xedea kantariak eta entzuleak biltzea izan da funtsean.
|
|
|
«kalean ezagunak gara eta jendea kontu kontari hasten zaigu, hura ondo eta bestea gaizki. Hauteskunde kanpainan bereziki errietan hasten zaizkigu batzuk beste kolorekoen alde egin
|
dugula
sinetsita. Edota auzo bati buruz zerbait eginez gero, zergatik ez dugun haien auzoaz ezer aipatu eta halakoak.
|
|
|
Dirua soberan eta astebeteko oporrak ditugula pentsatu eta gertueneko bidai agentziara hurbildu gara. Irudimena askatu eta Rio de Janeirora joan nahi
|
dugula
esan diogu agenteari. «Ez du merezi» esan digu berehala.
|
|
|
Gauza asko egin da, baina hutsune handiak ditugu erabileraren aldetik herritarrei zerbitzuak ematerako orduan. Bestetik, oraindik ez dugu lortu euskalduna benetan euskaraz zuzentzea administrazioari; administrazioa oso errespetuzko gauzatzat dugu herritar gehienok, eta uste dugu administrazioan dagoenari erdaraz egiten badiogu ez
|
dugula
inolako arazorik izango.
|
|
|
Euskaldunak atzerrian ibili garenean ere euskaraz ekoiztu
|
dugula
erakusteko aukera ona eskaini didate gertaerok. Europan, Ameriketan... nahi adina adibide dituzu.
|
|
|
EAJko talde parlamentarioa inozo samar izan ginen PPrekin. PPk Austriako Haiderrekin konparatzea eta Kosovoko Europa euroaren Europa baino nahiago
|
dugula
esatea ez dugu legealdi berrian ahantziko. ETA PPko zinegotziak hiltzen hasi zenean hauxe esan genion PPri:
|
|
|
Txilardi eta otadi artean larreak nagusi dira eta mikaren moduko hegaztiak agertzen dira. Zumaia aurrez aurre
|
dugula
San Telmoko hondartzaren atzean nola ezkutatzen den ikusten da, Santiagoko hondartzari bere burua azalduz. Bidea jarraitu eta malda jaitsiz, Getariatik Zumaiara datorren errepidera helduko gara museoa igarota.
|
|
|
Bestetik, azken egunotan alderdiek sortu duten kuoten inguruko eztabaida genuke, zeintzuk emakumeon presentzia kontuari lehentasun gehiago eman dioten, bizi dugun zapalkuntza gainditzeko bidean eman liratekeen pauso eta lan ildo politikoei baino. Nahiz eta egia izan ere, emakumeok oso presentzia txikia
|
dugula
zuzendaritza postuetan, eta horren aurrean partaidetza politikak eraman diren, baina guztiz garrantzitsua iruditzen zait emakumeon presentzia hutsak emakumeen aldeko borroka bermatzen ez duela azpimarratzea.
|
|
|
Une honetan atzerapauso horietako batean egon gaitezke, baina etorkizunari begira lan eginez gero, arduragabekeria handia litzateke guztia bertan behera botatzea. Ezin dezakegu pentsatu bakoitzak bere helburuetan %100 lortuko duenik, eta besteak ezer utzi gabe aurrera egingo
|
dugula
; Jose Mari Olarrak antzekoak esaten zituen duela gutxi idatzitako artikulu batean.
|
|
|
Oraingo aurrekontuak onak dira, eta horrekin iraun daiteke, besterik ez bada prorrogak eginez. Kontuan izan behar da azken 30 urteetan bizi izan ez dugun egoera politikoaren aurrean gaudela, bakea hurbil izan
|
dugula
eta bakea lortzeak herri honetan izugarrizko iraultza suposatzen duela. Orduan, herritarrek ere ulertu behar dute une garrantzitsua bizi dugula eta arazoei denbora eman behar zaiela.
|
|
|
Kontuan izan behar da azken 30 urteetan bizi izan ez dugun egoera politikoaren aurrean gaudela, bakea hurbil izan dugula eta bakea lortzeak herri honetan izugarrizko iraultza suposatzen duela. Orduan, herritarrek ere ulertu behar dute une garrantzitsua bizi
|
dugula
eta arazoei denbora eman behar zaiela. Ez PSOEk lehen, ezta PPk orain, ez dute asmorik euskal burujabetza garatzeko.
|
|
|
Hainbat etapa igaro
|
dugula
esan daiteke. Lehenik eta behin, gelan erabiltzeko materiala landu genuen.
|
|
|
NONDIK edo handik, garbi dago badugula besteen bizitzaren berri izateko premia handia, eta modu batean edo bestean garena besteek direnaren arabera ere moldatzen
|
dugula
. Hala ere, santuen bizitzei halako arrakasta ematen ziena, zer zen?
|
|
|
Ez alde ez aurka. Hiruek badakite segur naizela elgarrekin
|
dugula
lortuko ditugun helburu berak. Nahi nuke bakarrik hemen jakinarazi horrendako denen indarra dugula
|
|
|
Hiruek badakite segur naizela elgarrekin dugula lortuko ditugun helburu berak. Nahi nuke bakarrik hemen jakinarazi horrendako denen indarra
|
dugula
|
|
|
Giroa aipatu
|
dugula
, giro urbanoa da liburuaren ardatzetako beste bat.
|
|
|
Teknologia birtuala iritsiko zaigu, jakina. Hori dela eta, antzerkilariok argi dugu ikasten jarraitu behar
|
dugula
, etengabe birziklatzeko beharra dagoela ikuskizun berritzaileak asmatzeko. Ate joka dagoen belaunaldiak ere ikusmolde berria ekarriko du, zalantzarik gabe.
|
|
|
Baina denbora eta erritmoek ez dute berez prozesua bideratzen, prozesua ez da lineala. Adibidez, ez dezagun pentsatu euskara denbora pasatzearekin bakarrik berreskuratuko
|
dugula
. Baldintzak sortu behar dira eta orain hori da dagokiguna.
|
|
|
Denetik hartzen dugu. Agian askotxo da mendebalean tradizio bakarra
|
dugula
esatea, baina denok hor nonbait gabiltza.
|
|
|
Bestea gaztelerazko espresioak hartzea da, azken aldi honetan gehiegi ikusten dena. Hor, batetik, errealitatea dago, hiri giroan jerga hizkuntza sartu nahi dugun bakoitzean gaztelerara jotzen
|
dugula
. Nobela errealista egiten duzun momentuan, hori bere horretan ekarri behar duzu?
|
|
|
Eta Dublinera bueltan goazela, ikusitako guztia oraindik ere buruan
|
dugula
, konturatuko gara zer den Irlandaz mozkortuta egotea. Kontuz ibili, herri honek dependentzia sortzen du eta
|
|
|
Geroago, Lizarra bake plana sortu zen eta errezelo handiarekin hartua izan zen estatuko alderdien aldetik; hamaika eragozpen ere jaso izan ditu bere ibilbidean. Hala ere, bake prozesua bultzatzeko bake mahaian denok behar
|
dugula
izan pentsatzen dugu EAn; PP eta PSOE barne. Ez gara eseri oraindik, ados, eta oso konplikatua da alderdi guztiak eseritzea, baina aurrerapausoa eman dugu.
|
|
|
Eta ETAk esaten duenean' eraikuntza nazionala aldatu nahi izan digute bake prozesuaren truke', astakeria galanta esaten du. Gauza bat da bake prozesua bultzatzea (horrek, noizbait, denok mahai baten inguruan eseri behar
|
dugula
esan nahi du) eta bestea, alderdi abertzaleen arteko lan amankomuna dena. Dena dela, Lizarra orain mamitzen ez bada ere, zenbait lan komun garatzea ahalbidetu du eta lan komun horrek fruitu gehiago eman dezake aurrerantzean.
|
|
|
Hasteko, ez dut onartzen ahal EAkoek Lizarra akordioaz geroztik hasia
|
dugula
subiranotasuna lantzen. Gu beti aritu gara subiranotasunaren bidean.
|
|
|
Iparraldean gutxieneko eskaera onartzen du eta Nafarroako Erriberan maximetako politika egin nahi du. Guk gaurko erakundeetatik abiatu behar
|
dugula
diogunean, ez da hauekiko gure atxikimendua erabatekoa delako eta beraietan sinesmen osoa dugulako, bazik eta berauek direlako abiapuntu bakarra.
|
|
|
Naturalezan errotuta dago heriotz zigorra. Naturaren zuloan sartu nahi
|
dugula
politika erranen nuke nik, balizko zuzenbide edo etikaren naturalaren gainean oinarritzen dugunean.
|
|
|
Gizartea euskararen alde mobilizatzea, etengabeko kontzientziazio lana egitea, era koordinatuan aurrerapausoak emateko euskaltzaleen artikulazioa bultzatzea, gizartearen erabateko inplikazioa lantzea, euskara ikastea eta erabiltzea dira etorkizuna irabazteko bideak. Prozesu luze baten aurrean gaude eta Korrikan irudikatzen dugun bezalaxe gure zeregina lekukoa hurrengoari ematea da, egin beharreko lana ongi egin
|
dugula
jakiteak ematen duen pozarekin
|
|
|
Guztiz onartzen dut hori, baina ezin dugu ahaztu herria alderdi politiko baten izenean ordezkatzen
|
dugula
, eta badira herriaren kudeaketaren gainetik dauden baloreak. Udal akordio hauek su eten giroan sortu ziren eta legebiltzar mailako akordio bat ere bazegoen.
|
|
|
Beraz, satelite, kable eta telematikaren zirimola gainean
|
dugula
, Goienakoek ez dute ostrukarena egin edo lozorroan geratu nahi izan. Jakin badakite ate joka dugun telebista digitalean jendeak menu zabala izango duela aukeran.
|
|
|
Arantzazuko batzarrea egin ondoren, Euskaltzaindiak eskerrak agertu nahi dizkie etorri diren nahiz beren iritziak bidali dituzten guztiei. Lehenik ikusi duguna da guztion ustez gure hizkuntzaren batasuna behar beharrezkoa
|
dugula
. Batasuna noski ez da Euskaltzaindiak egin dezakean gauza, eta are gutxiago bat batean egin dezakeana.
|
|
|
Zer esan nahi du normaltzeak? Mundu guztia den bezala izan behar
|
dugula
, amerikanoa, esaten duten bezala. Proiektu bezala, nik nahiago dut beste produktu bat, beste bizikera eta beste literatura, ez normalizatua"
|
|
|
, beste muturra behar bagenu bezala. Guztiak dena jakitea eskura
|
dugula
sinistaraziz, ezerk esplikazio eta argibiderik ez duela sinistuko bagenu bezala. Gizartea nahiko aldakor badela eta, oraina aski mugikor badela eta gure mundu sinbolikoari ez mugitzeko eskatuko balitzaio bezala.
|
|
|
Eta, bere jarrera ukatzailea era nabariagoan agertzeko, euskal herritarrek espainiar eta Frantziar Konstituzio eta Estatuen edukietan preso jarraitu behar dutela gaineratzen dute. Gatazka politiko bat bizi
|
dugula
ukatzen dutenek, elkarrizketa eta negoziazioari ateak itxi, gatazka mantentzearen aldeko apustua egiten dutenek, Euskal Herriaren borondate eta nahiari betoa jartzen diotenek, nola mintza daitezke" batasun demokratikoaz"?
|
|
|
Gure etxeak eraiki eta berritzeko euskaldunok haritza behar
|
dugula
dirudi. Eta bertako hariztiak agortuak direnez, atzerriko basoetako kolonizatzaile bihurtu gara.
|
|
|
Denok ikusten dugu eszeptizismo piska bat, ez da asko sinisten politikariengan. Euskaldunok beti izan dugu arazo bat, ez
|
dugula
estatu zentzurik izan, alderdi zentzua bai. Edozein alderdikeria egiteko gai gara.
|
|
|
Hemen batzuek eta besteek esaten dute EAJk aukeraketa bat egin behar duela, abertzaleen erregistroetan edo espainolen erregistroetan sar gaitezen behingoz. HBk dioenez, EAJk azalpen bat eman behar du PSOErekin zertan ari garen argitzeko, eta ez
|
dugula
Vatikanora joan behar mirarien bila. Miraria, baina, ez dago Vatikanon HBren esku baizik.
|
|
|
Bai. Hurrengoan mahaia antolatzeko bakoitzaren proiektua ezagutu behar
|
dugula
aldez aurretik. Baina ez sindikatuen eta patronalaren arteko negoziazio bat bideratzen den bezala bideratzeko.
|
|
|
Guk zentsura mozioarekin programa bat aurkeztu genuen, eta PPk ez. PPrekiko gure lehen diferentzia da ez
|
dugula
terrorismoaren arazoa hauteskundeetako etekin bihurtu nahi, PPk bai ordea. Popularrek alderdi sozialistaren kontura etekina atera zuten eta orain EAJren kontura atera nahi dute.
|
|
|
Gure departamenduan euskara, kirola, gazteria eta aisialdia biltzen dira. Guk garbi dugu datozen lau urteotan kirolean, gazterian eta aisialdian mugitu behar
|
dugula
eta horretarako elkarlana bultzatuko dugu.
|
|
|
Heldu den martxoko herriko hauteskundeetan, denak batera eta eskakizun berdinen inguruan aurkezteko beharra azalduko da. Hauteskundeak helburu izanen ditugu, ahantzi gabe nazio eraikuntzan hasi lana jarraitu behar
|
dugula
. Izan ere, bide horretan lan desberdinen uztartzeko beharra nabarmendu da berriz ere, estrategia orokor handiek ahanzten baitituzte askotan errealitate xumeak.
|
|
|
Hala ere, azken aldian kezka ugari datozkit burura poema honen interpretazioari dagokionez. Ikus dezakegunez, batzuek apaiza atxilotzean eta berau defenda tzeko soilik mugitu behar
|
dugula
pentsatzen dute, komunista eta beste askoren atxiloketek justifikazioa izango balute bezala.
|
|
|
Elkartea horretan oso garbia izan da. Garai hartan gure artean eztabaida sortu zuen zenbateraino enfrentatu, zenbateraino ari ginen hipotekatzen bertsolaritzaren etorkizuna estilo gogor hori mantentzeagatik, eta uste dut momentu honetan balorazio positiboa egiten
|
dugula
. Enfrentatu ginen, baina gure proiektuaren arabera.
|
|
|
Akaso oso ikuspegi ezkorra emango nuen. Baina jakineko kontua da bertsolariok ez
|
dugula
nahi dugun huraxe esaten, errima hitzek esaten uzten diguten hura baizik. Errima aukeraketak du beraz, beztasunaren errua.
|
|
|
Atzean Eskolapioetako lorategiak ditugun bitartean eta ibaiaren beste aldean Zumardi Txikiaren berdegune luzea lagun
|
dugula
(honen atzean Santa Klara komentu eliza barrokoa dugu), berehala aurrean dugun ibai gaineko arku lerro luzeak gure arreta deituko du. Arkuok Zerkausia edo" Tinglado" izenez ezagutzen den azokarenak dira.
|
|
|
Iruñearako errepidera itzuliz, gure hurrengo geldialdia berehala agertuko zaigun Betelu izan daiteke (26,5 km.). Hemendik aurrera ere bide ederra segituko dugu, gure eskuinaldean erreka polita lagun
|
dugula
. Horrenbestez, kilometro batzuk aurrerago, Azpirotz Gaina harrapatuko dugu, dagoeneko Aralargo atean kokatuz.
|
|
|
Ordizian bertan eskuinalderantz Zaldibiarako norabidea hartuko dugu, N sartu gabe sigi sagean. Hortik aurrera zuzen goazela bidea gero eta politagoa da, Txindokiren gailur zorrotza ikusgai
|
dugula
.
|
|
|
Horiek keriak dira, aje latzak nahi bada, baina badago aldekotasunik, aurrera egiteko lehengaia. Euskararen legearen aldaketa eskatzeko antolatu sinadura kanpainak eta berritan Iruñean izandako manifestazioak agerian uzten dute euskararen aldeko gizarte komunikazio sare ikaragarria
|
dugula
. Euskarri eta baliabide oso gutxirekin burutu dira bi ekimen hauek, baina euskararen onarpen ofizialaren aldarrikapenean arloz arloko kezkak jasota ikusiz gizarte komunikazio sareak bere indarrak askatu dituenean euskalgintzako taldeak izan dira emaitzekin harritu diren lehenengoak.
|
|
|
Hortik ikastea dagokigu, zeren egia da konturatu gabe inguruko errealitatea antzemateko komunikabide jale irensle hutsak bihurtzeko joera gaixotia
|
dugula
, egia ere eskura ditugun baliabide guztiak erabili behar ditugula (hedabideak barne) baina ez da estatista bat izan behar jakiteko ez eremu horretan, ez aritmetika parlamentarioan, ez epaitegitan ez dugula borroka hau irabaziko (eta bakoitzak jorra dezala nahi duen bidea noski, errespetu osoz gainera!).
|
|
|
Hortik ikastea dagokigu, zeren egia da konturatu gabe inguruko errealitatea antzemateko komunikabide jale irensle hutsak bihurtzeko joera gaixotia dugula, egia ere eskura ditugun baliabide guztiak erabili behar ditugula (hedabideak barne) baina ez da estatista bat izan behar jakiteko ez eremu horretan, ez aritmetika parlamentarioan, ez epaitegitan ez
|
dugula
borroka hau irabaziko (eta bakoitzak jorra dezala nahi duen bidea noski, errespetu osoz gainera!).
|
|
|
Eraginkorra den ezer gutxi egin dezakegula iruditzen zait, baldin eta gu arnas hartzeko espaziorik gabe ere uzten gaituen, eta euskararen aurkakoei aukerak eta legitimazio antzeko zerbait ematen dizkien bortxakeria eta erasoen egoera honek jarraitzen badu. Hala ere, egoera hori konpontzeko, ez batzuek eta ez besteek aukera handirik ematen ez digutenez, geureari eustea besterik ez
|
dugula
iduritzen zait. Nik neuk hausnarketarako honelako proposamenak egiten ditut:
|
|
|
Argumentuari begiratuz gero, bigarren eleberrian lehenengoan ikusten ez ditugun gaur eguneko gizarteko zenbait erreferentziarekin topo egiten
|
dugula
aipagarria da. Itxuraz, bigarren eleberri honetan gaur eguneko gizartearen isla eta irudimena nahastu nahi izan ditu, eleberriaren bidez gogoetarako bideak irekiz.
|
|
|
Arestian esandakoa kontuan hartuz, beraz, lehenengo pertsonako narratzailea
|
dugula
garbi dago, are gehiago, narratzaile autodiegetikoa. Gainera, narratario intradiegetiko jakin bati zuzentzen zaio:
|
|
|
(El Correo IX) Honen iritziz, hiru gazte hauen harremanek René Girard-en teoria dakarte gogora: hau da, beste batek desiratzen duena desiratu ohi
|
dugula
.
|
|
|
Narratibari dagokionez, gure begirada fizkiozko narratibara zuzendu
|
dugula
azpimarratu behar da. Ondorioz, saiakera eta kronika liburuak esparrutik kanpo utzi ditugu.
|
|
|
Eta, 14 artikulua, guretzat hain interesgarriak diren mugaz gaindiko harremaneri buruzkoa. Oroi Europako bi Estatu hertsienetakoen artean gaudela eta muga hori eteteko hizkuntza baino arma hoberik ez
|
dugula
. Anai edo kiderik hurbilenak, lege natural guztien aurka, mugaz zatiturik eduki gaituztela, eta orain dugula ordua Europa Batuan elkartzeko.
|
|
|
Oroi Europako bi Estatu hertsienetakoen artean gaudela eta muga hori eteteko hizkuntza baino arma hoberik ez dugula. Anai edo kiderik hurbilenak, lege natural guztien aurka, mugaz zatiturik eduki gaituztela, eta orain
|
dugula
ordua Europa Batuan elkartzeko.
|
|
|
eraikitzeko abiapuntua. Bidenabar esan dezagun, azken termino hauerabiltzen dugunean, Craig Calhoun soziologoak ematen dion adiera4 nahiago
|
dugula
, hain zuzen ere esaten duenean, irudikatutako komunitateak ez direla pertsonartekoharreman zuzenetan oinarritzen, nortasun komunean baizik. Izan ere, Habermas ekjorratutako, eremu publikoa?
|
|
|
Azpiatal honen hasieran azaldu dugu albistegien aukeraketa egitean Iparraldearen Orena saioa kanpoan utzi
|
dugula
, bai eta horretarako arrazoiak eman ere. Honainoiritsita, hauxe argudia lezake norbaitek:
|
|
|
Horrela,, laugarren globalizazioa? bizi
|
dugula
dio, kapitalismoaren historiak ezagutu duenlaugarren globalizazioa alegia. Globalizazio horren ondorioak, besteak beste, kartasozialen ezinezkotasuna eta homogeneizazio kulturala dira.
|
|
|
Honekin ez diot Monzon-i arrazoirik kendu nahi, zerbaitek ekartzekotan, borrokak ekarriko baitio herri honi askatasuna; eta, borrokatzeko, utopikoa izanbehar du pertsonak. Alternatiba politiko bat bideratzeko orduan, ordea, ez da nahikoa mundu hobea nahi
|
dugula
esatea7 Politika, ekimen hori epe eta marko mugatubatean egin ahal izateko formula azaltzean datza. Horregatik, orain pairatzen ditugun, konstrukto?
|
|
|
Markel Olano (EAJ PNV): Esan beharra dago, guk, gaur egungo marko juridiko politikotik abiatuta planteatzen
|
dugula
hori guztia. Gustatu edo gustatu ez, hori besterik ez dugu; eta planteamendu horrekin euskal herritar guztien eskubideabermatuko litzateke.
|
|
|
Negoziazio politiko horretanabertzaleen arteko akordioa islatzen bada, Gobernu espainiarrak onartu egin du planteamendu hori: edo guk autodeterminatzeko eskubidea
|
dugula
onar dezake, edo bere Konstituzio famatu horrek eskatzen dituen moldaketak egin ditzake, guri eskubideak aplikatzeko baldintzak ziurtatuz. Baina autodeterminazio eskubidea bermatzeko, eskubidearen onarpena lortzeaz gain, Euskal Herrian hura aplikatu nahi izateko kontzientzia sortu behar dugu.
|
|
|
Guk, jeltzaleok, geure ahalegina egin dugu ponentzia politiko baten eta horren gehigarriaren inguruan, eta nikuste dut beste alderdiek ereegina dutela (EAk egin du, eta badakit EH ere lehenengo proposamena gehiago lantzeko asmotan dabilela). Kuestioa da, norberak bere proposamena eginbeharko duela, eta ondorenalderdi abertzaleon arteansaio bat egin
|
dugula
, elkarrekin gutxienekopuntu batzuk gauzatu ahalizateko. Hori ezinbestekoalitzateke.
|
|
|
Euskaldunok galbidera behartu nahi gaituen kontsentsutik aparte egon da betiTxillardegi, galbidea arropa demokratikoaren itxuraz jantzi nahi izan denean ere.Natural natural eta ozen aldarrikatu du disentsua. Beraren ibilbide luzearen ikuspegiaaurrean
|
dugula
, erraz uler daiteke Txillardegi gure gaur egungo gizartean inposatunahi diguten kontsentsuaren antipodetan egotea. Zer kontsentsu mota inposatu nahizaigun ikustea besterik ez dago.
|
|
|
Arlo horietan guztietan, behin eta berriro aurreratu egin zituen bere garaian, baiproblemen planteamendua eta bai geroago etorriko ziren hainbat eta hainbat soluzio.Hori ere Txillardegiren ezaugarritzat hartu behar
|
dugula
uste dut. Nik uste dut, arlohorietan guztietan esnatzaile lana izan duela, geunden lozorrotik ateratzeko ahaleginean.
|
|
|
Bukaera gisa erranen nuke, betidanik pentsatu eta uste izan
|
dugula
ETArensortzaileok, gure lankide eta lagun min Jose Luisekiko, gizon hauta izan dela (eta dabeti) Euskararen eta kultur esparruan, XX. mendeko hoberena menturaz ez bada, baihoberenetako bat, zalantzarik gabe. Politikagintzan, ordea, ez bada hori bezain egokiaritu, aitortu beharrekoa dut argi eta garbi hauxe:
|
|
|
Politikagintzan, ordea, ez bada hori bezain egokiaritu, aitortu beharrekoa dut argi eta garbi hauxe: herriaren une larri guztietan, kinkalatzetan oro, gatazkaren lehen lerroan
|
dugula
beti ikusi, gure interesak gartsuki etafinki defendatuz. Gure herri honek ez du hori ahanzten ahal
|
|
|
Badirudi gorputza hartuz joan dela Soziolinguistikako Institutuaren ideia, batez ere BATaldizkariaren inguruan, eta gehiegi luzatu gabe eraikita ikusi ahal izango
|
dugula
.
|
|
|
Eta gure gizartean, Euskal Herriko erreferentziak zeintzukdiren, soziologikoki, laino eta argitzeke ditugu oraindik. Uni bertsaltasunaren etabertakotasunaren arteko erlazioa guztiz desorekatua
|
dugula
.
|
|
|
Nola egin? Garbi zegoen kosmopolitismoa euskaraz emanez ez
|
dugula
nahikoa, geure herriko kultura, nortasuna, eraikiko badugu. Biltzen gaituzten osagaiak bilatubehar ditugu.
|
|
|
Tamalez euskaldun gehienek, euskal arazoari buruz kezkatu izan direnak ere, arazo politikoa zena auzi politikoa zela uste izan dute. Egia da, ekar ditzakeen baliabideak direla-eta, garrantzi handiko bitartekoa
|
dugula
egitura politikoa gure kulturaerdiesteko bidean. Baina auzia kulturala da:
|
|
|
Sen berezia dugu euskaldunok musikarako. Gure musika zertan den berezia ez dutorain zehaztu behar, gurea eta beste herrien musikak dastatzeko eta bizitzeko gaitasunberezia
|
dugula
, Victor Hugo-k adierazi zuen gisan.
|
|
|
Hizkuntzak baino nahiago izan dut mintzairak hitza izenburu jarri. Azpimarratunahi dut hizkuntzaren sisteman ideia, kontzeptu, balioen sare bat
|
dugula
, gurehausnarketei bizitzan ibiltzeko ahalmena ematen diena. Mintzairak kultura bateskatzen du gai bati buruz hitz egiteko orduan, hizkuntza horri dagokion kultura, alegia.
|
|
|
Kalkoen erabilera erdal iturrietara jotzeko joeraren agerpen bat dela dirudi. hartuta, beraz, operatzaile pragmatikoen multzoa arras nahasirik
|
dugula
esanbeharko dugu. Euskarazko formak baino gehiago erdarazkoak, euskarazkoen erabilera, puztua?, erdal jatorrikoen artean, aberastasuna?.
|
|
|
Helduen eta gazteen arteko harremanetan lur hartuz, elkarri zer ematen eta elkarrengandik zer hartzen duten aztertzen da lehenik. Bigarrenik, gutariko bakoitzak dituenmin saminen zentzua aurkitu ahal izateko, aldizka, gelditu behar
|
dugula
adierazten da: horiek sentitzeko, pentsatzeko eta horiei buruz hitz egiteko. Azkenik, ditugun kontraesanak saihestezinak direnez, esaten zaigu ezinbestekoa dela horiek aztertzea, hausnartzeaeta konpartitzea.
|
|
|
esaldia gauzatzea; hau da, lagunartean argi adierazi genuke zein den jolasten ari garen jolasa, zeindiren jolas arauak, zein baldintzatan ari garen, zenbait gai ukiezin edo izendaezinzergatik diren... Bestalde, nekez onartuko du gutariko edonork, bultza egiten
|
dugula
, ahulen dirudiena, gutxietsiena edo elkartasun handiena erakusten duena erabiltzenditugula. Era berean, inork ez du onartuko, garai bateko buruzagitzarekiko menpekotasunak eraginda, gatazka irrazionalak bizirik dirautela, familietan?.
|
|
|
Hiru silaba baino gehiagoko azentu unitateetarako ereduaren aplikazioa (unitateok azentu bigarrenkaria eduki dezakete). Modelatuaren azterketakazentu unitate luzeetan pultsu bat baino gehiago kokatu behar
|
dugula
adieraziko balu, modulu azentuatzaileak kontuan hartu luke eta azentubigarrenkaria txertatu.
|
|
|
Honelako kasuetan, ordea, galdera egileak kezkabaino gehiago nahasmena du bere buruan. Alde batetik, konturatu gabe euskaltzaleokzapaltzaileen diskurtsoa geureganatu
|
dugula
ematen du; bestetik, guda galtzailearenedo porrotaren morala izenda dezakegun hori sumatzen da; eta azkenik, laburbilduta, besteak baino gutxiago izatearen konplexua agerian gelditzen da (espainiar frantziarbatek ez dio galdera hori egiten bere buruari, ez modu existentzial horretan behinikbehin; eta orokorrean ez du onartzen bere izatearen ukapena). Gainera, gure izateariburuzko zalantza horiek ezjakintasuna edo planteamendu metodologiko okerra uztendute agerian.
|
|
|
Hortaz, irrati informazioa idazteko orduan, pentsa dezagun belarrirako idazten
|
dugula
, gure bezeroak entzumenaz jasoko duela informazioa. Tamalez, irratigintzan hasten diren kazetari gazteei asko kostatzen zaie beren lengoaia idatzia aldatzea, jaso duten hezkuntzan ikusmenerako idazten irakatsi baitiete.
|
|
|
Horrela, Estatuak kontrolpean duen hezkuntza sistemaren bidez hizkuntzaren uniformizatzea bultza dezake, era honetan nazioaren parte izate ofiziala ezarriz. Prezeski, badakigu hemen irakiten ari den gaia nazio integrazioaren suan izango
|
dugula
, eta López Aranguren-en hitz hauek arazoaren gakoa aurkitzeko aukera emango digute:
|
|
|
Esan beharrik ez dago, Estatua esaten dugunean eta aipatu ditugun interesez ari garenean, Estatu Nazioaren markoan kokatzen zen gizarteko klase boteredunez hitz egiten
|
dugula
, nahiz eta Estatu Espainiarraren kasuan interpretazio honek bere mugak izan. Egia da burgesia boterea hartuz joan zela pixkanaka eta boterera iritsiko zen klasea zen, baina ez da hau Europako beste Estatu batzuetan izandako prozesu, iraultzailea?
|
|
|
Gaur goizean bere gelara joan naiz isil isilka (argi dago, beraz, gaurko gaua ere ez
|
dugula
batera pasatu), eta ikustean oraindik lotan zegoela, ba berari begira geratu naiz momentu batez. Eta Jabi gogorarazi dit.
|
|
|
Pozik nago, bai jauna. Eta iruditzen zait, Ralphek esan bezala, bihotz bakar bat
|
dugula
biontzat. Ez dugu beharrik izan, ez zuhaitz batean gure izenak zizelatzeko, ez etorkizuneko proiektuak elkarren artean erabakitzeko, ez ezer.
|
|
|
Eta are gehiago, ez
|
dugula
furgonetan Ipar Irlandan sartzerik, guztiz ezinezkoa dela eta, mesedez Eider, kasu apur bat egiteko: ezin dugu muga traste horrekin zeharkatu.
|
|
|
furgoneta ez da berea, baizik eta drogen aurkako talde horrena. Eta noski, Duncanek eta honezkero salaketa jarriko zuten, lapurtu egin
|
dugula
eta auskalo zenbat deabrukeria gehiago. Batek daki, agian IRAkide beldurgarri batzuk garela ere esan dute bost horiek.
|
|
|
Gizon jatorra zen, eta hantxe ibili ginen kontuak esaten. Euskal Herriari buruz aritu zitzaidan, hizkuntza zahar bat ere ba omen
|
dugula
gogorarazi zidan, eta gure egoera politikoak baduela antzik beraienarekin. Gero geografiaren atala etorri zen eta" Saint Sebastien" aipatu zidan, eta oraindik gehiago zirraratu ninduen" Biarritz" bat.
|
|
|
Eta gehienetan, gainera, kamioilariak izaten dira Rocío batetik bestera garraiatzen dutenak. Berak argi dauka neskok aukera itzela
|
dugula
Irlandatik bidaiatzeko orduan. Arazo bakarra, esan dit, zenbait gidari obseso dira:
|
|
|
Tererekin egin dut topo kalean. Jabirekin gero eta zoriontsuagoa dela bota dit bat batean, eta nik ere Txema ondo zaintzeko, etorkizun luzea
|
dugula
aurretik eta, nire barruko zurrunbiloaren erruz, entzutera iritsi ez naizen gauza gehiago.
|
|
|
—Eta orain, Joanes, zin egin behar diagu, gurutzefikatuaren aitzinean, eskua elkarri emanik eta odolak nahasturik, ezen ez
|
dugula
batak bertzea salatuko, ezta bertze nehor ere, ez lagun ez etsai, bizitza osoan, erlijione kontuagatik edo mendeku hutsagatik, nola nahiko bailuke Inkisizioneak.
|
|
|
—Zin egiten dizugu, Jauna, zure izenean eta Zientziaren Elizarenean, ezen ez
|
dugula
batak bertzea salatuko, ezta bertze nehor ere, ez lagun ez etsai, bizitza osoan, ez erlijione kontuagatik ez mendeku hutsagatik.
|
|
|
—Zoro ezin perilosagoa izan behar du mutil honek, zeren, baldin egia bada Kristok erran zuela ezen hurkoa maite behar
|
dugula
nork bere burua bezainbat, atera itzazu kontuak... Izan ere, bizkarra hala badu eta hurkoa bere burua bezainbat maite behar badu, ez dakit, bada, hurrengoan karrikaratuko ez ote zaigun zigorrarekin, harrapatzen dituen guztien zafratzeko...
|
|
|
—Zergatik bilatu, bada, oinazea, zergatik eta zertarako, baldin badakigu ezen oinazea gure bila dabilela dagoeneko eta, nahi badugu eta nahi ez badugu ere, orain ez bada gero, edozein kale kantoitan edirenen gaituela? Eta zergatik, bitartean, oinazearen beldur izan, baldin beldur horrek oinazea areagotzen badigu, alde batetik, eta baldin badakigu, bertzetik, zer errepuesta eman zion Kristok nekeari eta sufrimenduari, eta guk haren etsenplua atxiki behar
|
dugula
, eta ez dugula bertze aterabiderik. Eta noiz ikasi behar dugu ezen, atseginari sufrimendua darraion bezala, sufrimenduari atsegina darraiola, eta zilegi dela, zilegi eta desiragarri, atseginari atseginez ihardestea, eta lurreko gure bizimodu hau ere apur bat maitatzea?
|
|
|
—Zergatik bilatu, bada, oinazea, zergatik eta zertarako, baldin badakigu ezen oinazea gure bila dabilela dagoeneko eta, nahi badugu eta nahi ez badugu ere, orain ez bada gero, edozein kale kantoitan edirenen gaituela? Eta zergatik, bitartean, oinazearen beldur izan, baldin beldur horrek oinazea areagotzen badigu, alde batetik, eta baldin badakigu, bertzetik, zer errepuesta eman zion Kristok nekeari eta sufrimenduari, eta guk haren etsenplua atxiki behar dugula, eta ez
|
dugula
bertze aterabiderik. Eta noiz ikasi behar dugu ezen, atseginari sufrimendua darraion bezala, sufrimenduari atsegina darraiola, eta zilegi dela, zilegi eta desiragarri, atseginari atseginez ihardestea, eta lurreko gure bizimodu hau ere apur bat maitatzea?
|
|
|
—Lehen erran dizut ezen zerbait utzi
|
dugula
bertze egun baterako... Zeren zinez ikusi nahi baitzintuzket bertze egunen batean, horrela, buruz buru, lasai, edo gehiagotan ere bai, zergatik ez... eta zeren neure egitekoak baititut orain, biharko eta aste osoko eskolak prestatu behar ditudanez gero —eta, aulkitik altxatzen zinela, kontsolamenduzko bertze hitz haiek xuxendu zenizkidan, erraiten zenidala—:
|
|
|
Izan ere, ez al da egia ezen, iduritzen zaigun arren mundua irauliz mundua aldatzen
|
dugula
, gehienetan ez dela halakorik gertatzen. Zeren mundua galtzerdi bat bezalakoa baita usu, eta zeren, guk eraginikako irauliaren ondoren ere, lehengo idurirat eta betiko idurirat itzultzen baita.
|
|
|
—Nik bazekiat ezen geure egiteko honetan ezin ibil gaitezkeela bertze guztien kontra buruz buru, eta bazekiat, berdinzki, ezen, geure kasuan, biderik luzeena
|
dugula
biderik laburren. Baina, nola izotzak, urteen eta mendeen buruan, harkaitzak ere hausten dituen, hala, libertatearen alde egin dezakegun gutia ere ez duk alferrikakoa izanen.
|
|
|
Zeren, aitzin-solasean erran dizudan bezala, aurki orok baitu bere ifrentzua, eta zeren, ondorez, bizitza ez baita anitzetan lehen behakoan iduritzen zaiguna, baina bertze zerbait, hagitzez ere nahasiagoa eta konplexuagoa. ...anahia; aitzinago, aldiz, adinean gorat goazela, subjektuaren eta objektuaren artean distantzia bat sortu —mundua hor dago, baina ni bertze mundu bat naiz, eta mundutik apart nago—, perspektiba aldatu, eta ohartzen gara, bertze behako baten bidez, ezen objektu bakoitzak bere itzala duela, zeina bihurtzen baita objektuaren osagarri ere, eta ohartzen gara, halaber, ezen, handik aitzina, ez
|
dugula
aski, objektuaren izendatzeko eta mugatzeko, etorkiko hitza —haurtzaroko eta gaztaroko hitz itzalik gabea, alegia—, zeren signifika baitezake baita guztiz kon trakoa ere... Eta orduan ikasten dugu ezen etxea desterru ere bihur litekeela, amorioa desamorio.
|