|
2007
|
|
|
Geroztik, biziak hola segitu zuen, Xano arras xori bilakatua balitz bezala, bere lagunek trufaka eta burlaka segitzen zutela. Gainerat, gauak ere zuen
|
gure
putikoa baretzen, noiz nahi gauerdi edo goizalderat entzuten zirelarik xori hixtu eta ttiuttiukak, zakurrak berak ixiltzen baitziren holako arrabots bitxiak ezagun zirelarik. Emeki emeki, gauzak makurtu ere baziren, herritarrek asetzeko jokabidetzat zauzkaten jestu horiek, burrasoer ogen emanez holako haur bitxia sortu izan gatik.
|
|
|
Xano eskapatu zela?
|
gure
kezkak berriz hasiko direla. Zerbait egin behar da!
|
|
|
— Behar bada
|
gure
lehenagoko biztanle zahar batenak, ez duzu ikusten, ama, Cro Magnon bat balitz, zer afera litaken?
|
|
|
— Ba, ba, ba, hats zirezte amentsetan, ergelak zuek, bizpahiru ahuntz edo ardi hezur harrapatu dituztelakotz berehala ixtoria aurreko kontuetan sartzen zirezte, idurita hola eta hola kausitzen diren
|
gure
lehengo arbasoen hexak. Zoazte aldatzerat lehen bai lehen, eta askaldu zalhuxka, zuen eskolako egitatetaz artatzeko.
|
|
|
Zer ba!
|
Gure
herri ttipi hunen harrotzeko aski zen ba holako hezur kausitze bat gero mundu guzian ezagutua izaiteko, eta ez zuen gehiagoko axolarik hortaz! Zer mila debru behar zuten ba, gehienek, mundu huni interesatzeko?
|
|
|
Biharamunean, berriz ere eskola utzita, lasterrez hatshantuak sartu ziren etxean
|
gure
bi mutilneskak, bainan ikusi zutelarik aita mahainean kaseta irakurtzen, berehala ondorat hurbildu zitzaizkion:
|
|
|
— Erran Xana, zer lotzen zaio
|
gure
aitunari gaur. Bon, ez nakon ez sobera serioski mintzatu, bainan, zerbaitetaz arduratua dela emaiten din.
|
|
|
— Ez Kaiet, ez, hi bezala ohartu nauk
|
gure
haurrek aipatutako hezur ixtorio horrek trabolatzen duela, bainan ez dakiat zertan ez zergatik!
|
|
|
— Baita, berriak jakin beharrez... zer diote
|
gure
aferaz, egun?
|
|
|
—...
|
gure
... aferaz.... Ongi entzun dut?
|
|
|
— Bai, ongi entzun duk bai, ene suhia! Marletako borda ez banu saldu Isidro zozo horri, egun
|
gurea
zukean, eta gertakizunak gure etxean balitz bezala zituzkean! Aski zauk hori?
|
|
|
— Bai, ongi entzun duk bai, ene suhia! Marletako borda ez banu saldu Isidro zozo horri, egun gurea zukean, eta gertakizunak
|
gure
etxean balitz bezala zituzkean! Aski zauk hori?
|
|
|
— Den bezala salatzen daunat, jandarmek ez gitine hurbiltzerat utzi eta hamarrer buruz jin ditun beste bi jandarma auto, bizpahiru poliza gizonekin, eta fuera igorri gitine, baizik eta ez zela deus ikustekorik
|
guretzat
.
|
|
|
— Ba dinat beldurra, Xana,
|
guk
ontsa konprenitzen ez dugun gauza zerbait pasatzen dela hor...
|
|
|
Zer nahi gisaz, atzemanik ere Cromagnon baino zaharragoko hexak, jakin zazu horien fama edo ondorioek ez zituela ez zu aberastuko! Badira afera hortan
|
gu
baino abilagoak estalgia beren alde tiratzeko! Segur!
|
|
|
Egun on. Zertan zabilzate
|
gure
etxean?
|
|
|
Aberastasunez ez bazen harro
|
gure
putikoa, gogoa ernea zaukan, begiak xorrotx eta izpiritua kurios. Bere haurtzaroa osoki bere ugazama Maritzarekin iragana zuen eta, eskolarat joateko partez, irakaskuntza ezin hobea egiten zuen sorgin zaharrarekin.
|
|
|
Bere haurtzaroa osoki bere ugazama Maritzarekin iragana zuen eta, eskolarat joateko partez, irakaskuntza ezin hobea egiten zuen sorgin zaharrarekin. Maritzak,
|
gure
putikoa biltzen zuen berekin karabanaren barnerat, mutil ttipi gisa, hau edo hura eginaraziz, bere eskupean atxikiz, xerbitxu ainitzen eskaera asebete zezaion. Eta" konsulta" denbora guzian han egoiten zen, xoko batean erdi gordea, ez baitzen entzunak eta ikusiak galtzerat uztekotan.
|
|
|
Eta hola, emeki emeki, Maritza aztiak, gaitzeko fama bildu zuen
|
gure
eskualdetan ere, iragarkuntza ezin sinetsizko horren gatik: sekulan nehork ez du jakin nola, ezin pentsatutako gauza hortan, segurtatzen ahal zuen hau edo hura izanen zenik.
|
|
|
Eta gertatzen baldin bazen, noizbait edo nunbait, Maritzak iragartu alaba seme sortzea, edota aldrebes berdin, ondoko urtean joaiten zitzaizkion konduen eskatzera eta orduan zen, orduan
|
gure
atso azti zaharra burgoi eta harro heien errezebitzeko. Bere karrosan sararazten zituen bikote kexatuak, polliki polliki mintzatuz, bere orduko errana ahantzia zuela" pentsa, urte bat badu halere, nola nahi duzue gogoan atxik ditzadan guziak, eta... nola duzu izena?
|
|
|
...dere xakur ttette horietarik, ileak goiz guziz orraztaturik, usainonez (diotenez, bainan ez duk hala ez!) eta krema zerbaitez apaindurik, lepoan distirant eta girgillatsu koilarre bat, azukre mokor baten biltzeko altzoetan jautzika xanpa mehar eta xehe bat bakarrik ateratuz, lumadun izakien arrabotsa iduri baitu zakur ots bat baino gehiago, kapa eta xingolez beztiturik bere madamaren antza hartuz,
|
gure
kastakoa zitekalarik nahiago baitu bi hankadunen arrazatik agertu, ezin baitu emerik ere ezagutzen ahal, zituen bi mokorroak kendu baitizkiote gazte gaztean, lasai, legun eta umil egon dadien, beti beropean, saloian bereziki, edota negu betean su bazterrean mimenezko zare oihalez apaindutako xirtxil batean etzanik, nun ez den ere, gauza harrigarria, bi hankadunen ohantzean sartzen, izitua, hain d...
|
|
|
...rridura batek hartu ninduen, batbatean, platana abarrari lotua zen aitaren zakua igitzen eta goiti joaiten ikusi nuelarik — jes, zer mirakuilu da hau — eta lasterka abiatzekotan nintzen aita abisatu beharrez norbaitek zakua ebasten ziola, orhoitu nintzalarik berak errana, ixilik egoiteko edozer gertaturik ere, eta zozo baten gisa, begiak borobil zapartaturik, lotsati eta ez hainbat adore
|
,
gure zakua arbolaren hostotzan desagertu zen, bizi bizia, nehork ikusi gabean, salbu nik, bainan sekretu baten jabe nintzan eta ez nuen nihon ez nehori deus erraiten ahal. Eta, orduan galdezka nindagon nihauri, zer da ixtorio hau, ez jakin nun zer begira, hostotza sasitu hartan ez baitzen deus antzemaiten, zer erranen nion aitari ikusiko zuelarik bere zakuaren falta, noiz ere — bena, bena, zer da berriz hori?
|
|
|
Hauxe zen ixtorioa! ...bixtan eta lotsadura edo harridurak harturik, deus ezin erran ez egin, nigarrak kasik begietan nintuen, ahalge, beldur, zerbaitetan huts egiten nuela eta nik dakita zer sendimendu nahasten baitzauzkitan barnean, abantxu dolutua zertarako debru merkaturat jin nintzan, daldaran zaldiari lotu nintzan, hura bederen ez zautala berekin emanen — nor debru da gizon zikin eta itsusi hori, zer behar du
|
gure
karrosan sarturik... — enbeiak tiraka aihertzen ninduen ostaturat aitaren ikusteko lehiarekin, bederen zerbaitetaz ohartaraziko nuela — eta sekulan zaldia ere ereman baleza!
|
|
|
Ene burrasoek, etxea zaharxka zelata, behar bezala bizitzeko ez egokitua eta beste estakururekin, lanak abiatu zituzten berrikuntza zerbaiteri buruz. Zokoko kanbarako murrua desegin ginuelarik, nik bainuen pikotxa eskuan, harri mokor bat kolpe batez dautzarazi nuen ustegabean eta zilo batean agertu zen pistola erdoildu zahar bat, segur bere lekuan ez zegoena,
|
gure
etxean nehork ez baitzuen holako tresnarik ibiltzen, ez ihizin ez bestela. Zer harridura, enetzat hasteko, zeren eta aitak, deus izan ez balitz bezala segitu zuen, pistola eskuan hartuz zabortegirat botatu nahiz, zirtzilkeri bat bailitzan, bainan, nik, txistez, besoa hartu nion — ez, zertako bota?
|
|
|
Nundik dator, zure ustez, botiga tzar hori? — eta orduan, irriz hasi zen — ez nian horri pentsatzen, bainan, banakian egun batez egiak berriz agertzea zukela, haugi, mintzatuko gaituk — sukalderat itzuli ginen — pausa ordua duk berdin, balia dezagun — eta ama deiturik, biek betan hau kondatu zidaten — mila bederatzi ehun eta berrogoita hiruan, gerla zukan,
|
gu
merkatuan izan ginen egun hartan, manaturik joan nindian," erreziztenziak" manaturik. Aintzin bezperan, beren" maquisard" leial bat arrestatua izan zian, Donapaleuko presondegirat ekarria eta, gaua zelata, eskapatu ahal izan zian.
|
|
|
Aise, denek uste zutelarik iheslariak karrika guziak lasterka zeharkatu zituela hiritik ihes egiteko ahal bezain laster, aski abila eta ausarta izan zian merkatuko plazan den platana handi baten hostotzaren barnean gordetzeko, bakarrik plaza hartako komersant batek ikusi baitzuen. Beharrik hau aldekoa zitean, eta hola gauerdiri buruz, ukan nian Donapaleurat joateko manua, eta haren ekartzeko" demarkazioneko" alde librorat,
|
gure
etxerat behin — horiek zinituen beraz... gure mutil berria... eta ere... zure semea...!
|
|
|
Aise, denek uste zutelarik iheslariak karrika guziak lasterka zeharkatu zituela hiritik ihes egiteko ahal bezain laster, aski abila eta ausarta izan zian merkatuko plazan den platana handi baten hostotzaren barnean gordetzeko, bakarrik plaza hartako komersant batek ikusi baitzuen. Beharrik hau aldekoa zitean, eta hola gauerdiri buruz, ukan nian Donapaleurat joateko manua, eta haren ekartzeko" demarkazioneko" alde librorat, gure etxerat behin — horiek zinituen beraz...
|
gure
mutil berria... eta ere... zure semea...!
|
|
|
gela erdian pareta bat muntatu zuen, alde batean" ene ganbara" eta bestean egon edo jan gela" hau ene saloia", irriz zagola haur loriatu bat bezala. Bukatzeko, supazterra egin zuen" ene hezur zaharren berotzeko, negua etorriko delarik" eta
|
gure
gizona, satifos hortan gelditu zen bere aterbea bizi guziko hor zuela.
|
|
|
Azkenik, sasietan zurkaitz ondo meta bat mozturik, esparru baten xutitzen hasi zen, argazkietan ikusten den bezalako zerrailu pollit bat eginez baratzearen inguruan. Dena zain eta larru zen
|
gure
gizona, ahate zango bat bezain seko, hatsa labur, bainan bazakien behar baino gehiago indar ez zela eman behar irauteko. Eta iraun zuen, nun egun batez, sekulan ez bezala, goizean goiz jeiki zen, askaldu zalu zalua, igandetako jauntziak emanik, karrosa eta zaldia atelatu, eta merkatura abiatu zen nehori deus erran gabe.
|
|
|
Biharamunean, berriz bere arnesak harturik, baratze berriaren lantzen hasi zen, bainan aldi huntan landareak hor zituen eta egunean egunekoa, sasoinean sasoinekoa, porru, aza, tomate, piper, marrubi eta jainkoak daki zer agertu ziren, Maddi, Kaiet, Luixa eta Xemarken plazerrarentzat, nahitaez. Ez zen guti harro
|
gure
Pettan, errana eginik, eta ordutik etxeko bizia ere lasaitu zen pixka bat, Maddik ez zeiolakotz gehiago so bortitz hura egiten, uste gabean berak ere erran baitzuen:
|
|
|
Auzoko biztanle guziek uste zuten akiturik, nekaturik eta gorputzez arras higaturik zagola han. Batere,
|
gure
aitonak geldirik ezin egona zuen, eta noiz nahi bazuen zerbait egiteko. Ikusten zen ardura zare edo saski batzuen egiten, hurtze kimaz txirikordatzen, edo berdin ganibeta eskuan arto xuritzeko xiri lantzen edo arrestelu hortzen bermoldatzen, berdin ere ilezko lepoko edo galtzerdi pare baten trikotatzen, hau ez bazen ere gune hauetako gizonen ohizko ekitate bat, begiak erdi hetsirik puntuen aldarrikatzeko ez baitzuen ikusi beharrik, ezpainak murmurikan nehork sekulan jakin gabean otoitzez ala sakreka ari zen.
|
|
|
Horiek hola, negu batez jakin zuen, ilober entzunik,"
|
gure
amak beste haur bat ukanen du", horrek ez baitzizaioten gehiagoko efetorik egiten, aski zirela biak bai jostatzeko" zer izanen dugu gehiago anai edo arreba ttipi batekin. Zer afera!".
|
|
|
Zer afera!". Orduan, berahala
|
gure
Pettan joan zen Maddiren ganat erranez ohorezki onhartu behar zela holako mundura jite bat, eta gisa hortan opari bat nahi zeiola egin.
|
|
|
Irriz zagon
|
gure
aitona, ahoaren erdian erakutsiz lukinka dirudiko mihi arrosa borobil bat, eta hain zuen irus eta zoriontsu ematen nun, Maddik baimenaren ukatzeko arrazoinik ez zuen kausitu:
|
|
|
Jakin behar duzu, irakurle maitea, ene zakur bizia iragaiten dutala bi hankadun eme eta arra batzuen artean, bata gizona deituko dutana eta bestea anderea, ene nagusi eta jabedun baitira, jakinez geroz,
|
gu
zakurrak, betidanik izaki kasta horren menpean garela gure otso izaera aldatu zenez geroztik, eta hori mila ta mila belaunaldiren bilakaeraren ondorioz. Gizona, beraz, da ene lehen nagusia eta horregatik, harekin pasazen ditut eguneko oren gehienak.
|
|
|
Jakin behar duzu, irakurle maitea, ene zakur bizia iragaiten dutala bi hankadun eme eta arra batzuen artean, bata gizona deituko dutana eta bestea anderea, ene nagusi eta jabedun baitira, jakinez geroz, gu zakurrak, betidanik izaki kasta horren menpean garela
|
gure
otso izaera aldatu zenez geroztik, eta hori mila ta mila belaunaldiren bilakaeraren ondorioz. Gizona, beraz, da ene lehen nagusia eta horregatik, harekin pasazen ditut eguneko oren gehienak.
|
|
|
Anderea ere maite dut, egia erran, eztiki mintzazen baitzait, salbu sukaldeko karrelasa zikintzen diotalarik ene zango lohitsuekin, orduan baita oihuka hasten, erratza eskuan kanporat deitzen bainau zaluzalua, eta gero, atea zafraldi batez hesten ene buztana doi doietan ebakitzetik eskapatzen delarik. Halere, laster senditzen dut, emea denez geroz dudarik gabe, zer nolako ingurumena kausituko dutan sudur punta agertzen badut barnekaldeari buruz, zer imurretan den
|
gure
anderea, nagusiarekin nola konportatzen den, asalduta den ala irus eta airos.
|
|
|
Nahiz ez den beti gaitz hortaz ohartzea, ikusten badut batek edo besteak besoetan ene hartzeko desira duela, segur naiz nunbait zerbait ongi ez dagonik badela. Hola entzuten dut usutan, batek" a, hi ba, zakurra lagun bat hiz, konfidantzazkoa, hi ba..." eta handik berehala besteak nau deitzen" llabri, te, te, haugi haugi enekin,
|
gu
biek elgar ulertzen diauk hobeki..." jakin zazue orduan hobe dutala biekin akort izaitea, bat ez bestea hautatu gabe, zeren eta zerbaitetaz edo nunbait elgarren samur baitira, eta nik, pairatzeko partez, nahiago dut biekin ongi izan, hori ikasi dut ene bizi luzeari esker.
|
|
|
Zer arraio! Holako jokabiderik ikusi ahal du nehork
|
gu
zakur edo beste abere mota guzien artean. Kexu girelarik, kexu gira, eta kitto.
|
|
|
Kexu girelarik, kexu gira, eta kitto. Ados ez denak, lekuak husten ez baditu, hanbat gaixto beretzat oskaldi batez edo adar koska batez konpontzen dugu
|
gure
afera. Aldiz, abere lagun batekin elgar topatzen badugu bide onean, gure afera egiten dugu nehorren beldurik edo beharrik gabe eta ez ditugu bi hankadunak haizatzen ez baztertzen, berdin baitzaigu hor izan diten edo ez.
|
|
|
Ados ez denak, lekuak husten ez baditu, hanbat gaixto beretzat oskaldi batez edo adar koska batez konpontzen dugu gure afera. Aldiz, abere lagun batekin elgar topatzen badugu bide onean,
|
gure
afera egiten dugu nehorren beldurik edo beharrik gabe eta ez ditugu bi hankadunak haizatzen ez baztertzen, berdin baitzaigu hor izan diten edo ez. Bainan, ez gira sekulan, kasu batean edo bestean, bi hankadunen esker edo karesa bila joanen, ahalgez ere!
|
|
|
Ardiak deitu izaki horiek, ni nizan etxaldean kasik une eta gune guzia betetzen dute, baita mendian ere funtsean, hazkuntza mailako izaki iledun hoberenak baitira. Hoberenak baita zozoenak ere, bururik ez zentzurik ez dutelakotz, idurita adarren artean duten muina ez zeiotela garatu aspaldiko denboraz geroztik, eta gisa hortan heietarik nahi dutana egiten baitut, erran nahi baita, nagusiak manatzen duena, orduan baita kontent
|
gure
gizona. Halere, hori ezagutu dutalakotz auzoko eremuetan, badakit ardiek ere, nik bezala, xakur zuri beltzak hastiatzen dituztela.
|
|
|
Halere, hori ezagutu dutalakotz auzoko eremuetan, badakit ardiek ere, nik bezala, xakur zuri beltzak hastiatzen dituztela. Nola
|
gure
nagusiak ere gainerat, arraza berekoa girenez nago...
|
|
|
Iribar notarioaren menutan, agertzen dira ere lekuko ziren lau gizonen izenak, bainan denak desagertuak edota lekuz aldatuak zirenez, epailek ez zuten beste xehetasunik aurkitu heien gandik. da haatik, Arkaitz herrian juntatu zenez,
|
gure
bikotea han berean kokatu zela behin, auzo herriko etxalde ttipi batetara lekutu arte, han baitira gertatu orai kondatuko dituztanak.
|
|
|
Egia hau izan zen,
|
gure
ustez: mila zortzi ehun eta hogoita bederatziko otsailaren hiruan, gauerdi hirian, batak mazo batekin zentzordatu zuen senharra, besteak ganibetez (zortzi ukaldiz bederen, auziko erranen arabera) garbitu eta biek, hain segur ere, zangoetarik herrestan ereman putzu zilo barna batetarat.
|
|
|
Duela denbora guti,
|
gure
ikerketak segitzen gintuela orduko eskualdeko kasetak irakurtuz, mila zortzi ehun eta hogoita bederatziko abendoaren hamabiko" Erri berri" egunkarian ikusiak bihotza pilpilean jarri zaukun: kasetalariak kondatzen zuen nola auzo herriko soldado kaserna batean, ixtorio misteriotsu bat gertatu zen bost urte goizago, erran nahi baita mila zortzi ehun eta hogoita bostean.
|
|
|
kasetalariak kondatzen zuen nola auzo herriko soldado kaserna batean, ixtorio misteriotsu bat gertatu zen bost urte goizago, erran nahi baita mila zortzi ehun eta hogoita bostean. Artaño deitu soldado bat kondenatua izan zela agorrila erditsutan eginikako ohointza baten gatik, Joseph Dumoulin deitu lagun batekin(
|
gure
Lastaga famatua, iduriz) lapurketa bat obratu zutelakotz Bordeleko notario lukurari baten etxean, eta, hau garbitu eta, urrezko luis eta harri bizi mordo bat arrobatu. Galdezketa larriak (eta bortitzak?) jasan izan gatik, Artañok beti ukatu zuela altxorraren jabe zenik, biek ekintza egin eta Dumoulinek zuela nunbait gorde, eta ez zakiela ez hau ez hura nun ziren.
|
|
|
Haren ezagutzak egin ginituen
|
gure
etxean, apez xaharraren medioz bixtan dena. Hau, baginakien nor zen, aspaldi hartan gure herriko artaldearen artzaina, berrogoita hamar urteak lerdenki ekartzen zituena, sabelez anple eta kolore gorritsuak izana gatik.
|
|
|
Haren ezagutzak egin ginituen gure etxean, apez xaharraren medioz bixtan dena. Hau, baginakien nor zen, aspaldi hartan
|
gure
herriko artaldearen artzaina, berrogoita hamar urteak lerdenki ekartzen zituena, sabelez anple eta kolore gorritsuak izana gatik. Herriko ehorzketa, bataio, ezkontza, komunione, absoluzione, katexima, edo elizako ofizio guziak airean eremaiten zituen, baita ere, denbora berean, nortsu zen mezarat heldu goaitatzen, ilherrietako belardia tapikatzen zuten haurrak erasiatzen, horiek guziak ondorio eraginkor bainan irudimen gabeko jokabide batean.
|
|
|
Herriko ehorzketa, bataio, ezkontza, komunione, absoluzione, katexima, edo elizako ofizio guziak airean eremaiten zituen, baita ere, denbora berean, nortsu zen mezarat heldu goaitatzen, ilherrietako belardia tapikatzen zuten haurrak erasiatzen, horiek guziak ondorio eraginkor bainan irudimen gabeko jokabide batean. Igande eguerditetan, ardura heldu zen
|
gure
etxera jatera eta oilaskotik bietan hartzeko ez zen herabe. Mahaitik ateratzen ginen bezain laster, gure lekua ez baitzen gehienen artean izatea, gure azken bekatuak kondatzen zizkion amari, pentsatu gabe kofesioko sekretuaren haustea zitakela hori, begia bizi, kontzientzia garbi, kafe kikerra eskuan, buhaka beroxe zuelakotz.
|
|
|
Igande eguerditetan, ardura heldu zen gure etxera jatera eta oilaskotik bietan hartzeko ez zen herabe. Mahaitik ateratzen ginen bezain laster,
|
gure
lekua ez baitzen gehienen artean izatea, gure azken bekatuak kondatzen zizkion amari, pentsatu gabe kofesioko sekretuaren haustea zitakela hori, begia bizi, kontzientzia garbi, kafe kikerra eskuan, buhaka beroxe zuelakotz. Bortitza zen berenaz, ene anaiak berrettergoko eginkizunetarik baztertu zituen baizik eta ur benedikatu untzian pixa egin zutela eta, beste aldi batez, ene amari kontseilatu zuen Gaxine ttipiarekin nituen harremanak utzaraztea zeren eta hau familia desegin batetarik heldu baitzen, niretzat lotura horrek ondorio txarrak izanen zituelata.
|
|
|
Igande eguerditetan, ardura heldu zen gure etxera jatera eta oilaskotik bietan hartzeko ez zen herabe. Mahaitik ateratzen ginen bezain laster, gure lekua ez baitzen gehienen artean izatea,
|
gure
azken bekatuak kondatzen zizkion amari, pentsatu gabe kofesioko sekretuaren haustea zitakela hori, begia bizi, kontzientzia garbi, kafe kikerra eskuan, buhaka beroxe zuelakotz. Bortitza zen berenaz, ene anaiak berrettergoko eginkizunetarik baztertu zituen baizik eta ur benedikatu untzian pixa egin zutela eta, beste aldi batez, ene amari kontseilatu zuen Gaxine ttipiarekin nituen harremanak utzaraztea zeren eta hau familia desegin batetarik heldu baitzen, niretzat lotura horrek ondorio txarrak izanen zituelata.
|
|
|
Bidezkoa zen beraz, apez berriaren lehen bisita
|
gure
etxerateko izan zadin, bere aingeru begiraleaz lagundurik, bixtan dena. Apez xaharrak zehaztu zuen, halere, berriak ez zuela inundik ere bera ordainduko, bainan elizan ibiltzen ez ziren gazteetaz artatuko zela eta, ez bazen errana izan ere, hola apez lana ikasiko zuela.
|
|
|
Ikusiz apez berriaren aurpegi fin eta xuhaila, gaztaroa oraino utzia ez zuen haren gorputz mendrea, argi zegoen praktika luze baten beharra ukanen zuela herri huntako eliztarrekin bizitzen ikasteko. Hala ere,
|
gure
apez gazteak, doi bat musikari baitzen, ongi aplikatu zen astezken arrastiritan," Taize ko izpirituaren berme" zionaz, deus egitekorik ez zuten gazte zonbaiten biltzeko, korala baten muntatzeko estakuruan. Heietan barne zen ene arreba gehiena.
|
|
|
Aitortu behar dut, ene zortzi urterekin, miresturik nengoela holako" amodio" ixtoriaren jakinean izateaz: bai ene arrebak amoros bat izan zezan, bainan gehiago, horietarik bat
|
gure
apez gaztea izan zedin! Hau zen gauza harrigarria eta arras berria neretzat.
|
|
|
Hala izan zen ere, izugarri, ondoko egunetan gertatu zena. Xantiana etxean zerratua izan zen eta kasik egun oroz ikusten ginuen paropiako autoa, emeki emeki kurritzen
|
gure
etxe aintzinean, dudan bezala, geldi edo ez. Eta hori ere soberakin izan zen gure amarendako.
|
|
|
Xantiana etxean zerratua izan zen eta kasik egun oroz ikusten ginuen paropiako autoa, emeki emeki kurritzen gure etxe aintzinean, dudan bezala, geldi edo ez. Eta hori ere soberakin izan zen
|
gure
amarendako. Ene arreba erasiatzen zuen goizetik arrats, hunek ihardokitzen zuela" apezak ez nau kezkatzen, korala nuke segitu nahi".
|
|
|
Eta gertatu zen
|
gure
amak, ez jakinean zer egin, guzia aitortu zuela kofesiotik apez xaharrari. Hau, punpean atera zen kofesalekutik, oihuka" Sakrilego!
|
|
|
Azken batean, hamabost urtez berak buru eman zuen herri hartan eta ez zuen laguntza baten beharrik, bereziki hainbeste ahuleziaz hornitua zen apez gazte jilufri baten ganik. Bixtan dena, koralak sofritu zuen eta kasik gelditu ere, bainan ene arrebak bere lekua berriz hartu zuen eta eliza guzian berriz ezagun ziren" te deum" eta beste litaniak, hauek
|
gure
apez xaharra loriatzen baizuten, bere beharri tutek ez bazuten ere deus ezagutzen musika mailan, bederen igandetako oilaskoaren berri izanen zuela berriz handik goiti.
|
|
|
" Hitz horiek erran ondoan, amak kartonezko balisa hetsi zuen, Xantiana lagundu geltokira, Miaritzera abian zen treinean sakatu bi musu motz motza mateletan pausatuz (amak ez gintuen sekulan amultsuki besarkatzen, horren egitea ahulezia bat zaiolata), eta adios ttipi batez agurtu zuen kaia ertzetik. Ene arreba" lanera" badalia izan zen, penitentzia gisa,
|
gure
apez xaharraren kontseiluen bidez, kostakaldeko familia handi batetara, errotik katolikoa, aberatsa izana gatik, Miaritzeko auzo gune batetan zuten gaztelu kozkor bezain apaindu batetan bizi zena. Famili hartako jabek eskutan zuten kostako" villa" ederrenetarik bat, itsasoa alde batetik, mendia bestetik, bide zarratatsuetarik urrun, nihunezko arbola, lore eta edergailuz inguratua, parabisu ttipi baten antzako leku hartan.
|
|
|
|
Gure
ama bortitza bazen ere, ez zen ez, garbiki erran, papo zuko idor hoietarik eta ez zuen sekulan erranen" oraiko gastek gerla bat merezi lukete, guk ezagutu dugun hoietarik bat, ikasteko zer den bizia".
|
|
|
Gure ama bortitza bazen ere, ez zen ez, garbiki erran, papo zuko idor hoietarik eta ez zuen sekulan erranen" oraiko gastek gerla bat merezi lukete,
|
guk
ezagutu dugun hoietarik bat, ikasteko zer den bizia".
|
|
|
Bakarrik, anhitz haurridez osatutako famili batean hazia izana zen, goiz goiza lanean ezarria, eta buruan hartua zuen lanetik zetorrrela norberaren bere gain jartzea. Oroz gainetik nahi zuen
|
guk
, bere haurrak, bizian edozoin kasuetarik ateratzeko lan garbi eta zuzen baten baloretan konda ginezan. Eta hori zuen, bere ustez, sar arazi nahi etxeko kasko gogorrenean, Xantianaren buruan.
|
|
|
Hiru aste pasa ziren jakin ginduelarik, goiz batez,
|
gu
haurrek merezi ginuela" gure xintxotasuna konduan hartuz" ateraldi ttipi baten egitea itsaso hegira. Ez naiz arras segur, bainan, badut beldurra, geroak erakutsiko daukun bezala, gure itsasorateko bidaia horrek bazuela beste helbururik, gure ez zutenez buru xokoan Xantianaren ikusteko xede ttipi zonbait, zertan zabilan bere leku berrian eta nola konpontzen zen bere izaera ezustezkoan.
|
|
|
Hiru aste pasa ziren jakin ginduelarik, goiz batez, gu haurrek merezi ginuela"
|
gure
xintxotasuna konduan hartuz" ateraldi ttipi baten egitea itsaso hegira. Ez naiz arras segur, bainan, badut beldurra, geroak erakutsiko daukun bezala, gure itsasorateko bidaia horrek bazuela beste helbururik, gure ez zutenez buru xokoan Xantianaren ikusteko xede ttipi zonbait, zertan zabilan bere leku berrian eta nola konpontzen zen bere izaera ezustezkoan.
|
|
|
Hiru aste pasa ziren jakin ginduelarik, goiz batez, gu haurrek merezi ginuela" gure xintxotasuna konduan hartuz" ateraldi ttipi baten egitea itsaso hegira. Ez naiz arras segur, bainan, badut beldurra, geroak erakutsiko daukun bezala,
|
gure
itsasorateko bidaia horrek bazuela beste helbururik, gure ez zutenez buru xokoan Xantianaren ikusteko xede ttipi zonbait, zertan zabilan bere leku berrian eta nola konpontzen zen bere izaera ezustezkoan. Artetik entzuten gintuen solasaldietan, amak aipatzen zuen ardura nola ikusten zuen bere alaba" eskuak gorriturik buketa garbitzean, bizkarra konkorturik agorteiaren aurrean, dabantala soinean, biloak zapi tinko batez estalirik".
|
|
|
Hiru aste pasa ziren jakin ginduelarik, goiz batez, gu haurrek merezi ginuela" gure xintxotasuna konduan hartuz" ateraldi ttipi baten egitea itsaso hegira. Ez naiz arras segur, bainan, badut beldurra, geroak erakutsiko daukun bezala, gure itsasorateko bidaia horrek bazuela beste helbururik,
|
gure
ez zutenez buru xokoan Xantianaren ikusteko xede ttipi zonbait, zertan zabilan bere leku berrian eta nola konpontzen zen bere izaera ezustezkoan. Artetik entzuten gintuen solasaldietan, amak aipatzen zuen ardura nola ikusten zuen bere alaba" eskuak gorriturik buketa garbitzean, bizkarra konkorturik agorteiaren aurrean, dabantala soinean, biloak zapi tinko batez estalirik".
|
|
|
Horrela, ene anai bat esku batean eta ni bestean, ongi inguraturik,
|
gure
ama presentatu zen igande aratsalde batez, gazteluko portale erraldoiaren aintzinean, ezkila joz herabeki bainan azkar eta harri xintxolaz emukatutako bidexka segituz," villa" eder haren ate aurrean plantatu beha. Bat batean, ikusi ginuen, Xantiana, etxetik ateratzen tarrapatan, xuriz bezti, buru gainean lorez apaindutako xapela bat soinean, irriz karkailaka bizpahiru mutiko gaztek jarraitzen zutela, heiek ere farrez, dauztika pittika batzuen antza.
|
|
|
". Ez bagine
|
gu
, bi anaiak, bere eskuetatik lotuak izan, badut beldurra ama lurraren barnean sartuko zen. " Ez milesker" erran ondoan, aintzinean zuen inguma bat iruditzen zitzaion emazte hura agurtu zuen eta etxerateko bidea tuntik atera gabe egin ginuen, sekulan ez baitut jakin zer pentsamendu modutan kurritzen zen bere gogoa.
|
|
|
Bainan, nahiz eta borondatez egin ahalak eginik ere,
|
gure
apez gazteak lehen meza eman zuelarik, gaitzeko ahalgea bildu zuen: predikua ezin zuen egin ahal izan, hitz bat ez zitzaiola ateratzen ahotik, lotsadura eta herabearen eraginez, dudarik gabe.
|
|
|
" Girixtino maiteak" eta" amen" izan ziren elizan entzun hitz bakarrak! Oi zer lotsaria,
|
gure
Santestebanentzat, desolatua zen, doi doietan meza bukatu zuen ahal bezain zalu, zangoak daldaran, bihotza panpaka, eta zerbait egin behar zuela ondoko igandeko, deliberatu zuen apezpikuaren ganat joaitea kontseilu bila.
|
|
|
Horra beraz,
|
gure
Santesteban bere jaun apezpikuaren aintzinean, hipaka nigarrez, ez zela apez on bat, ez zela jainkoaren konfidantzaren merezitan, ez zakiela zer egin, utzi ala segitu,, Jaun apezpikua harritua zagon, damu zela holako apez gaztearen gastatzea, semenarioko erakaskuntzak ez zuela, dudarik gabe, aski indar eta garrantzia emaiten elizako publikoaren aintzinean mintzatzeko, formakuntza bereziak plantat...
|
|
|
Bainan," zure kasua behar dugu oraindik konpondu", erran zion Santestebani. " Heldu den igandean berriz holakorik gertatzea damu litake, jadanik gutti aski bailitake
|
gure
azken elizatiarren galtzeko, eta hori ezin onhartua litzaiguke. Orduan, egin dezagun otoitz, artetik, gure Jainkoari galdatzeko, zutaz urrikaldurik, indar berri bat eta bultza sendo bat igor dezauzun gainerat, mihia zaluaraziz, hitzak turrustan ahotik ateraziz, ahalge eta herabeak kasatuz, Hitza heda dezazun paropiako ardi guzien hoberenetan, amen".
|
|
|
" Heldu den igandean berriz holakorik gertatzea damu litake, jadanik gutti aski bailitake gure azken elizatiarren galtzeko, eta hori ezin onhartua litzaiguke. Orduan, egin dezagun otoitz, artetik,
|
gure
Jainkoari galdatzeko, zutaz urrikaldurik, indar berri bat eta bultza sendo bat igor dezauzun gainerat, mihia zaluaraziz, hitzak turrustan ahotik ateraziz, ahalge eta herabeak kasatuz, Hitza heda dezazun paropiako ardi guzien hoberenetan, amen".
|
|
|
Santestebanek ere otoitz egin zuen, karsuki bezain amultsuki, bainan ez zitzaion iduri aski izanen zenik bere akatsaren ezabatzeko. Dudak bazituen, izanikan ere sineskor sendoa eta apezpikuak, hortaz oharturik, erran zion orduan apal apala" hau
|
gure artean
dagola, nehork jakin ez dezan sekula: gure Jaunaren biden zabaltzeko eta haren Hitzak trabarik ez dezan jasan zuganat heltzeko, bada Dohain Berezia deitzen den gauza bat.
|
|
|
Dudak bazituen, izanikan ere sineskor sendoa eta apezpikuak, hortaz oharturik, erran zion orduan apal apala" hau gure artean dagola, nehork jakin ez dezan sekula:
|
gure
Jaunaren biden zabaltzeko eta haren Hitzak trabarik ez dezan jasan zuganat heltzeko, bada Dohain Berezia deitzen den gauza bat. Hau da nik emanen dauzutan kontseilu bat, sekretuzkoa baina eraginkorra izan ditekena, nihaurek frogatu baitut zure adin bertsuan nintzelata.
|
|
|
|
Gure
Santesteban, sankristuan aldatu eta, irus eta kontent sartu zen bere apezetxean. Han zuen kausitu, orduan, jan gelaren xoko batean zuen bulego ttipiaren gainean, zabal zabala, gutun bat apezpikutegiko zigilua zaukana eta hau irakurtu zuen:
|
|
|
" Haur maitea, Zure mezan parte hartu dut egun, beharriak zabal eta erne, behar orduan hor nintakela zure laguntzeko. Ez dut hortaratzerik izan hain duzu berriki eta lerdenki zelebratu
|
Gure
Jaunaren Ofizio Saindua. Heldu den igandeari buruz eta Dohain Bereziak ez dezan ondorio txarrik izan, ene kontseiluak segizkitzu zuzen zuzena, erran nahi dut bi ttortta vodka basotarat urekin edan eta ez kontrarioa.
|
|
|
— Ez nau ni jakintsu hi bezala... eta beraz, diok kamelu bat bazuela etxean? Hemen
|
gure
eskualdean. Zirko bat muntatua zian ala!
|
|
|
— Halere... abantaila bat badik kabala horrek, ur guti aski duela bizitzeko... eta
|
guk
beste zerbait behar diagu... Ostaler! ekarzkigutzu beste bi" rikar" otoi!
|
|
|
—.. baina... jatera ere eman behar zaiok, eta non aurki zezaken
|
gure
eskualdetan horrendako bazka. Kamelu batek... ago... zer deabru jan behar dik?
|
|
|
—. horregatik altxatu dutela? Baina, zertako deabru lore xinple baten katik jandarmeriarat eraman dute
|
gure
mutikoa. Ez duk debekatua arauz kamelia baten ukaitea baratzean, ala ba?
|
|
|
— Ezetz, mutikoa! Usaian horrela ari direnak zaharrak dituk eta gainerat emazteak, eta
|
gure
mutil hau ez duk ez bat ez bestea, dakidanaz...
|
|
|
— Eman dezagun! Beraz, azken berrietan... kamamila zikean bere baratzean... eta ez beste zerbait... eta horren gaitik preso altxatu die
|
gure
gizona... jes... Ostaler, agortuak gara!
|
|
|
Trenkatu behar duguna duk, orain eta hemen, zertako jendarmek altxatu duten goiz honetan, argi zirrintan, lore txar baten gaitik. Hor, nonbait zerbait misterio baduk,
|
guk
ulertzen ez dugun zerbait.
|
|
|
— E... eta... ba gero bai, baina
|
gure
auzia behar duzu trenkatu lehenik.
|
|
|
— Zuk entzun duzu
|
gure
auzoko mutil gazte hura zertako kartzelatu duten goiz huntan?
|
|
|
Ehorzketak heldu den astelehenean iraganen dira herriko hilerrian. Eskerrak
|
gure
penetan parte hartu nahi duenari. Jana Mari Zubieta, bere laguna eta Ion bere semearen partez"
|
|
|
Hori izan zen eltzea gainditu zuen ttorta, eskolako aitzindariak ene aitatxi amatxi galdekatu zituen" ez da posible, ez du hola segitzen ahal, ez hemen hasteko" eta ene arbasoek segidan, hain ziren despitatuak, ene balentriak kontatu ene aitari: " har ezak berriz hirekin,
|
guk
ezin diagu deus atera".
|
|
|
Eta bestea aldiz, ez bada nehoiz ez nihoate joan, ez du sekulan jakin enekin zer eta nola egin. Haurra delarik, aita batengandik espero dugu
|
gure
eskolako bizian interes hartzea, adiskideek eman kanikak miratzea, xokolet puska bat askaritzat ematea, kartabla pisuegi bada garraiatzen laguntzea, xoriek habian dituzten umeen erakustea, eta abar. Ez, bera ez da joan!
|
|
|
— Bai, umea, aditzen ditiat, ez nie izutzen, ez nauk heientzat lotsa, koba zuloko aterpean jarrita sua pizturik atxiki behar diaguk, suak ditik bakarrik urrun egonarazten, ez dituk ez
|
gutaz
hurbilduko, hago lasai, hemen nauk zuen begirale, gauden denak elkarrekin...
|
|
|
— ...eskariak behar ditiat
|
gure
arbasoei igorri, han dituk gure zaintzaile, gure sinesteen babesle... arriskua hurbil delarik kearen bidez gorago badoazkik gure galderak, hobeki aditzen gitie... kantuarekin batera...
|
|
|
— ...eskariak behar ditiat gure arbasoei igorri, han dituk
|
gure
zaintzaile, gure sinesteen babesle... arriskua hurbil delarik kearen bidez gorago badoazkik gure galderak, hobeki aditzen gitie... kantuarekin batera...
|
|
|
— ...eskariak behar ditiat gure arbasoei igorri, han dituk gure zaintzaile,
|
gure
sinesteen babesle... arriskua hurbil delarik kearen bidez gorago badoazkik gure galderak, hobeki aditzen gitie... kantuarekin batera...
|
|
|
— ...eskariak behar ditiat gure arbasoei igorri, han dituk gure zaintzaile, gure sinesteen babesle... arriskua hurbil delarik kearen bidez gorago badoazkik
|
gure
galderak, hobeki aditzen gitie... kantuarekin batera...
|
|
|
—... bai, surik gabe
|
gurea
egina duk... sua eta aterpea... biak beharrezkoak dituk... arrokaren azpian den lekua, iluna baina segura, nehor ez baita harat hurbiltzen, bakarrik ni eta ni bezalakoak, guk baitakigu norat eta zertarat joan, lurpeetarat... eta lurpeetarat joateko sua behar diagu... badakik beraz suak zer balio duen...
|
|
|
—... bai, surik gabe gurea egina duk... sua eta aterpea... biak beharrezkoak dituk... arrokaren azpian den lekua, iluna baina segura, nehor ez baita harat hurbiltzen, bakarrik ni eta ni bezalakoak,
|
guk
baitakigu norat eta zertarat joan, lurpeetarat... eta lurpeetarat joateko sua behar diagu... badakik beraz suak zer balio duen...
|
|
|
—... oraino bai, ez luzaz, dozena bat sasoi pasatua dituk eta ordu izanen zaik esku zabalen orman eranstea, hire hatza gorriz margo dezadan, esku ahurra, besteak bezala,
|
gure
tribukoa haizelako arrastoa...
|
|
|
Ni, sendagile nauk bakarrik, suaren zaindari, eskarien igorle, orma tintari. Ttipi ttipitik ikasi nian nehor bezain hobeki itxuren marrazten eta margotzen, koilarre egiten otso edo hartz letaginak zulatuz eta bat bestearen ondotik kordatuz, harkaitzen zizelkatzen, eta
|
gure
izpirituen deitzeko edota laudatzeko pizti ikurrak ormetan emokatzen, hor izan ditzagun gero lagun, babes edo sokorri...
|
|
|
—... badakik, errana deiat jadanik. Hilotz lurperatu ginian duela bi elurte, basa idi batek adarkatu zuela eta, behereko arpean datza lurrez eta harkaitzez estalirik, bere senideen ondorat joana behar bada... ene ar kide maitea... haren eskasa sentitzen diat barne barnean... lepoan dudan koilarrea, katamotzaren hortz luze eta haginekin egin zidan berak, bai berak hil katamotzarekin, enetzat bakarrik, beste anitz eme zelarik
|
gure
tribuan.. ni nindian hautatu eme kide... ni bakarrik...
|