|
2001
|
|
|
hirikoikeriak salatzen eta zirikatzen ziren bertsoen apaingarri maneran irakur daiteke gaur egun Narbaitzen idazkia. Aire berdinekotestuak agertzen ziren Herria, Gazte edo
|
Gure
Herria aldizkarietan.
|
|
2008
|
|
|
Halandaze, liburu nahikoa arrakastatsu suertatu zen, eta aurreko (2?, 4?) edizio horiez gainera, gutxienez beste bat eduki zuen 1914an, urte horretako ale bat baitago Euskaltzaindiaren Azkue Bibliotekan (Goyenetche, 1914), 145 orrialde eta 85 kantaduna. Areago, beste edizio bat ere eduki zuela pentsa daiteke, Jules Moulier Oxobik 1922an
|
Gure
Herria aldizkariaren. Bertzen irakurgaietan, sailean argitaratu zuena aintzat hartuz gero (Moulier Oxobi, 1922); besteak beste ondokoa diosku:
|
|
2009
|
|
|
Uztaritzeko alkate izan zen.
|
Gure
Herria aldizkariaren sortzaileetakoa. Euskal Herriko kirol, botanika eta historiaz lan handia egin zuen; euskaraz zein frantsesez idatzi zuen.
|
|
2010
|
|
|
Berau 1935eko urtarrilean zendu zen Kanbon. Urte bereko martxotik aurrera Piarres Lafittek argitaratu zituen, banaka, «buruxka» batzuk
|
Gure
Herria aldizkarian, 1938ra arte. Gero Buruxkaken bigarren edizio bat plazaratu zuen 1941ean, baina zentsuratuta.
|
|
|
Piarres Lafitteren lehen erantzuna 1932 urtekoa da. Beribilez liburua agertu zelarik,
|
Gure
Herria aldizkarian" Notre maitre: M. Le Dr.
|
|
2011
|
|
|
Kontua da gaztetako episodio horrek eklipsatu egin duela Jean Etxepareren bizitzako gainerakoa. Inork gutxik ezagutzen du Jean Etxeparek urtetan eta urtetan segitu zuela Eskualduna astekariarekin kolaboratzen edota
|
Gure
Herria aldizkarian aritu zela, betiere idazle laiko eta librepentsalari gisa agertuz. Esan gabe doa, Buruxkak aferak ondo baino hobeto irakatsi zion euskaldun izatea zein nekeza den, eta, jakina, hortik aurrera zuhurrago jokatu zuen bere idatzietan, bridak jarri zizkion bere lumaren jarioari kolkoan zeramana biziegi ez papereratzeko, eta. Piarres Lafitteren esanean?
|
|
|
Irakurritakoan atoan azpimarratu nuen, eta atzera ere irakurri, ez nengoen-eta oso seguru ondo ulertu izanaz. Baina, bai, sakoneko poz batek epeldu zidan barrua, ikusiz eta Aldudeko medikuak 1930ean argitaratu zuela euskaraz, lehenago
|
Gure
Herria aldizkarian eta geroago Beribilez liburuan, «jakintsu hanitzek» esandakoa. Jakina, Jean Etxepareren pasarteko azalpenak aspaldiko Laplace-ren eta beste askoren teoria astronomikoa laburbildu du bospasei lerrotan, eta erakutsi digu Lurra ziliporta edo zipriztin modura sortua dela eguzkitik, eta gerora berton agertu dela bizia.
|
|
|
1930eko udan Kanbora aldatu zen. Nolanahi, Piarres Lafittek eskutitzean aipatu 1932 urte hori baino lehenago, alegia, 1930ean, bai Etxepare eta bai Lafitte, biok,
|
Gure
Herria aldizkariaren erredakzioko kide izendatu zituzten, medikua idazkari nagusi eta apaiza idazkari lagun, eta txitean pitean batzen ziren bihilabetekaria osotzeko.
|
|
|
Lafitte pasarte pozoindatu hori neutralizatzen ahalegindu zen berehalakoan. Izatez, Beribilez liburua agertu zelarik,
|
Gure
Herria aldizkarian «Notre maître: M. Le Dr.
|
|
|
Euskararen aldeko lerratze hori 1892ko urte hasieratik igar dezakegu Laborarier sailean, eta sistematiko bihurtu zen kasik, maiatzetik aurrera. Ildo horretatik, Piarres Lafittek 1975ean
|
Gure
Herria aldizkarian berrargitaratu Sathorra artikulua, izatez, 1892koa da, ondoz ondoko lau ataletan agertu zelarik ekainaren hamarrean hasita, eta, orduko jatorrizkoan sinadurarik gabe plazaratu bazen ere, Lafittek egiletza Arnaut Abadiari esleitu zion berrargitalpenean. Nik neuk apustu egingo nuke, ekaineko zutabe horiek ez zirela izan Abadiak Laborarier sailean atera zituen lehenak.
|
|
2012
|
|
|
Ipuin hauen jatorrizko argitaratzailea Mayi Ariztia izan zen, XX. mendean Ipar Euskal Herrian eduki dugun biltzaile garrantzitsuena. Aita Donostiak adoretuta, Ariztia andreak maiz argitaratu zituen ipuinak
|
Gure
Herria aldizkarian, bereziki 30eko eta 50eko hamarkadetan. Amattoren uzta 1934an kaleratu zuen, aldizkari beronen laguntzarekin, hamasei ipuinekin, euskaraz eta frantsesez, bi zutabetara.
|
|
2013
|
|
|
Hala ere, oinarrian, Piarres Lafitteren edizioaezinbestekoa da Eskualduna hobeki ezagutzeko, gainerakoek idatzia ere Lafitteren lanean oinarritzen baita. Horrez gain,
|
Gure
Herria aldizkarian euskal prentsaren historiatxo bat eskainiz idatzi zuen artikuluaarras interesgarri eta lagungarria da, astekari horretaz gehiago jakiteko, bereziki Eskualduna astekarian oinarritu baitzen.
|
|
|
Baina informazio batzuk aurkitzeko ez da nahikoa izan. Astekariko parte hartzaileei buruzko datu gehiago lortzeko,
|
Gure
Herria aldizkariko artikuluak irakurri dira, hainbat idazleren herioaren karietara, idazlearen biografia idazten baitzuten. Hori lagungarri izan da Eskualduna hobeki ezagutzeko.
|
|
|
Lafittek eman zerrendarekin erkatuz, zenbait pertsona identifikatu ahal izan dira. Behin izen abizenak eta herria ukan ondoan, haien obraz eta biziaz gehiago jakitea posible zen,
|
Gure
Herria aldizkarian edo Eskualduna astekarian berean haiei buruzko aipamenen bila joanez. Batzuk apaizak zirela jakinik, Baionako apezpikutegira ere joan gara, apaizen erregistroen kontsultatzera.
|
|
|
1887an San Jose hirian Euskaldunak Bati zeneko elkartea sortu zutenean, Martin anaia izan zen lehendakari eta Jose bera idazkari. Ameriketatik bere bertsoak igortzen zituen euskal prentsara, Baionako Eskualduna eta
|
Gure
Herrian aldizkarietara, Los Angeleseko Californiako Eskual Herria zelakora, Buenos Aireseko Eskual Herria eta Haritza izenekoetara, eta abar.
|
|
2014
|
|
|
18 urteko Joanesen ondoan zuen ohea. Eta Joanes horrek,
|
Gure
Herria aldizkariak Zuberoko eta Garaziko bortuetan bildu kantuak kantatzen zizkion. Artean, Ãœrzo xuri bat jin izan zaikü...:
|
|
|
Horiek denak, Biziaren olerkia5, 654 orrialdetako liburu gotorrean agertu zituen Gero argitaletxeak. Horietan gehienak
|
Gure
Herria aldizkarian agertuak ziren 1952tik hona eta Ezkilak plazaratuak zituen bost liburuxkatan.
|
|
2015
|
|
|
" Uste dut ehun ta hogei bat obra, handi eta ttiki, luze eta labur idatzi izan ditudala". Lehen ikusgarria, Irri eta Negar, gizon mozkor baten merkatutik etxera sartzea,
|
Gure
Herria aldizkarian argitaratzen zuena. 1934 Beste Piarres batek, Xarriton:
|
|
|
Dagoeneko esan denez, euskara kostatarraren nagusitasuna galdu ondoren, Lapurdi eta Nafarroa Behereko idazleak euren eskualdeko hizkerak erabiltzen hasi ziren. XIX. mendean zehar, joera jakin batzuk zabaldu eta nagusitu ziren idazleen izkribuetan, eta joera horiek babestu eta indartu zituzten Eskualduna eta geroagoko
|
Gure
Herria aldizkariek. 1944an, Pierre Lafittek zehaztu eta arautu egin zituen joera horiek bere gramatikan, eta oihartzun zabala izan zuten urte horretan bertan sortutako Herria aldizkarian.
|
|
|
azkaindarrak, azkaindar idazleak, Azkaingo apezak, Larrun mendia, pilota Azkainen, eta abar. Eskuidatzi honetako kapitulu gehienak gure idazleak urteetan
|
Gure
Herria aldizkarian eman zituen argitara artikulu gisa. Aipatu diren urte horietakoa baino askoz lehenagokoa da, ordea, Gure Herrian argitaratu zen 1928ko «Pilota Azkainen» artikulua.
|
|
|
Hamaika antzerki lan idatzi eta taularatu zituen, gehienak umorezkoak, eta baita biografia kutsuko liburu pare bat ere, aipatutako Oroitzapenak eta Anai Artean.
|
Gure
Herria aldizkarian artikulu asko argitaratu zituen. 1963an euskaltzain oso izendatu zuten.
|
|
|
14, 15 eta16: Euskaltzaindian sartzeko mintzaldia
|
Gure
Herria aldizkaria 1963ko abendua.
|
|
|
4, 5 eta 6: Euskaltzaindian sartzeko mintzaldia
|
Gure
Herria aldizkaria 1963ko abendua.
|
|
|
Antzerki laburtto batzu zituen handik laster argitaratu. Lehena," Irri eta nigar", agertu zenean,
|
Gure
Herria aldizkarian sartu zen, 19 urte zituen orduan. 24 urtetan apeztu zen eta Hazparnerat izendatua izan zen bikari.
|
|
2016
|
|
|
Garai hartan, guda garaian eta lehenago ere, hasiak ziren Iparraldeko euskal aldizkarietan idazten. Elizaldek
|
Gure
Herria aldizkarian euskal gaiei eta, batez ere, literaturari buruzko artikuluak argitaratu zituen. 1924an zuzendaritza batzordekide ageri da.
|
|
|
Zuberoa Vichy-ko gobernuaren agindupeko «Frantzia librearen» eremuan dago. Okupazioarekin, erabat mututu da
|
Gure
Herria aldizkaria (1921), Eskualtzaleen Biltzarra k (1901) utzi egin dio batzeari, Baionako Euskal Museoa «Foyer du Soldat» bilakatu da lehenbizi, eta «La Maison du Prisonnier» gero. Bada beste biktimarik.
|
|
|
Urte bereko ekainean, «Théâtre basque» izenburupean frantsesez Léon apezaren Iragan besta biharamunean antzerkiaren aipamena dugu,
|
Gure
Herria aldizkariak argitaratua izan duena. Informazioa neskei zuzendua da.
|
|
|
Jean Barbier-en obrak ematen dira eta Hillau anderearenak.
|
Gure
Herria aldizkariak obrak argitaratzen zituen. Ez zen obra horientzat argitaratzeko beste biderik.
|
|
|
Zentzua du gehien aipatzen Barthesek, komunikazioaren zentzua, hizkuntza gutxituen egoera begiratu gabe. Larzabalek, aldiz, hizkuntza gutxituaren ikuspuntutik idazten zuen, 1966an,
|
Gure
Herria aldizkarian baikor agertzen zen:
|
|
|
Adibidez, Lafitte kalonjearekin eraman du korrespondentzia handia 1930etik goiti Argentinan igarotako bospasei urteak izan ezik, beste guziak Euskal Herrian egin ditu. Herria,
|
Gure
Herria aldizkarietan eta Basque Eclair eta Sud Ouest egunkarietan asko idatzi zuen euskararen alde.
|
|
|
Ipuin eta ixtorio liburuan bilduak izan diren idazkietan maila guzietako gaiak ditugu. Lan horiek
|
Gure
Herria aldizkarian argitaratuak izan ziren, bertan doinu eta gai erabat desberdinak aurkitzen dira. Jean Etchepareren ildotik joaten da, eritasunei buruz euskaldunek zuten joera eta jokabidea landuz.
|
|
|
Sendiaren dendan aritu zen lanean, jo eta tinko, eta txolarte bakanetan baizik soilik izkiriatzen zuen arren sariketa frangotan gailendu zen, idazki bat baino gehiago argitaratu zuela tarteka marteka. Oxobi bera ere 1923.eko
|
Gure
Herria aldizkarian argitaratu artikulu batean aski ongi mintzo zen debarrari buruz:
|
|
|
Euskaltzain urgazlea 1953.etik, Kanbon zendu zen 1975.ean.
|
Gure
Herria aldizkarian idazteaz gainera, euskara ikasteko metodoa izkiriatu zuen, hiru emanalditan: Methode practique pour apprendre le Basque Parise, Maison Neuve, 1929, Cours Moyen ber tokian 1930.ean, eta Cours Superieur ber tokian ere 1938.ean.
|
|
|
Medikuntza ikasketak burututa Atharratzen arizan zen bedezi. Pierre Broussain miriku hazpandarraren laguna, harekin izaniko posta truke nasaia irakur dezakegu
|
Gure
Herria aldizkarian" Fonds Broussain: les lettres du docteurAlbert Constantin:
|
|
|
Garai bertsukoa da Telesforo Arantzadiren" Nombres vascos de las aves" 1909.eko RIEV en agertu zena. Jean Elissalde eta Louis Dassance 1923.ean hasi ziren Euskal Herriko txoriei buruzko berriak ematen,
|
Gure
Herria aldizkarian," Euskal Herriko hegaztiak eta tchoriak". Iparraldetik atera gabe, Pedro Garmendia saratarrak," Nombres de aves en euskera" izenburuko artikulua argitzera eman zuen RIEV aldizkarian, 1934 urtean.
|
|
|
Geroantzean erabat isilean joan da, eta desiragarria zitekeen edizio kritikoak egiteke darrai, antza, hagitz gutxiren aztoramendurako dena. Eskuragarriagoa, eta ez gehiegi ere, bietan agertu izan den puska bera genuke, Lafitteren Eskualdunen loretegia n zein
|
Gure
Herria aldizkarian ateratako irakurleari sarrera hots. Lafittek egile ezin interesgarriagoa zeritzon Maisterri:
|
|
|
Azken urte horretan eta Bardozera bueltatzeko manatua eman ziotenean zendu zen. Baxenafarrerazko ukitu zenbaitez kutsatu lapurterazko bertso paper abondo izkiriatu zituen, gai erlijiosoaz nola profanoaz, Pierre Lafitte zenak 1970 urteko
|
Gure
Herria aldizkarian zatika lehendabizi eta bi urte beranduxeago osoki Poemes basques de Salvat Monho() izenburupean eta Baionako Ikas argitaletxearen eskutik argitara eman zituenak. Iraultza gaitzat harturik bertso ederrak ondu zituen, berbarako Percheren gudarostearen martxaren airean behar den" Orroitzapenak" izenekoa:
|
|
|
Baionako Bulletin de la Societe des Sciences, Lettres, Arts et dEtudes Regionales aldizkariaren XLIV. zenbakian, 1923.ean, eta liburu soil gisa, Baionako Foltzerenean 1924.ean. Lan horren inguruan Laurent Apestegik" Encore Semetchia" artikulua agertu zuen
|
Gure
Herria aldizkarian, eta gauza nabaria da Decrepten lana ez zela bere gustukoa, edo bederen, euskal lantzat ez zuela:
|
|
|
Azkenik, eta Beccasen lana hobekiago ezagutu nahi duenak aukera izan dezan,
|
Gure
Herria aldizkariak Beccasek izkiriatu zenbait neurtitz berri bazekarzkigun mendearen bigarren hamarkadan: " Udako egun batez"," Buruz buru"," Eskualdun kantaria"," Arranoa eta otsoa"," Artzain mendian" eta" Mirentxu", guziak Harritxabal izengoitiaz sinaturik.
|
|
|
Jean Elissalde eta Louis Dassance uztariztarrak
|
Gure
Herria aldizkarian Euskal Herriko txoriei buruzko berriez artikulu sail bat hasten dira argiratzen 1923 urtean: " Euskal Herriko hegaztiak eta tchoriak".
|
|
|
Horrekin euskararen erabilera aisa zitekeen gelan, nahiz irakaslea erdalduna izan, eta diskoetan oinarriturik zegoen, kanten hitzak frantsesez nahiz euskaraz zeudela. Metodo horren gorabeherak Baionako jardunaldi pedagogikoetan mintzagai izan zituen, eta geroxeago 1959.eko
|
Gure
Herria aldizkariaren orrietan finkatu:
|
|
|
Ez gira xehetasunetan hanbat sartuko bainan badira gauza batzu beti gogoan dauzkagunak. Marijane nolako laguntzailea izan zen
|
Gure
Herria aldizkaria kudeatzen zutenentzat, izan Louis Dassance ala Guillaume Epherre kalonjea, bai eta Haize Garbiarentzat, harreman jarraikiak ba Hendaiarat iheslari bezala etorria zen Manuel Michelena apez gipuzkoar jakintsunarekin. Lagundu zuen ere, eta ez guti, Piarres Lafitte kalonjea.
|
|
|
Bainan oroz gainetik laudatu nahi duguna da haatik berak idazle kondu zeraman saila. 1960 an haren lehen olerkiak agertu ziren
|
Gure
Herria aldizkarian. Ondoko urtean jin zen" Mari Gorri".
|
|
|
Egan aldizkariak aldiz Berterrex, Mugari tiro, Sarako Lorea, separata gisa zabaldu zituenak. Gauza bera egin zuen ere
|
Gure
Herria aldizkariak Etxahun antzerkiarekin. Eusko Jaurlaritzako Antzerti zerbitzuak, bere aldetik, Matalas antzerkia argitaratu zuen 1984an.
|
|
2018
|
|
|
Piarres Lafitte Aldudeko medikuaren handitasunak dauka obsesionatuta. Beribilez liburua agertu zelarik,
|
Gure
Herria aldizkarian «Notre maître: M. Le Dr.
|
|
|
Lafitteren dema intelektualak Etxepare hil eta gero ere iraun zuen. Hainbat bider erantzun zion, explizituki zein inplizituki, esaterako
|
Gure
Herria aldizkarian 1952an eta 1974an. Niri esanguratsua bezain ederra begitandu zitzaidan 1952koa, «Aphez euskaldun batek behar luken kulturaz» tituluaz plazaratutakoa, zeinean aurkituko baituzu:
|
|
|
Oxobik segitzen du kazetari lanetan Almanakan, bai eta Eskualdunan partikulazki 1915eko azarotik landa, Jean Hiriart Urrutiren heriotzaren ondotik Adema izanen delarik buruzagi berria, hark hartuko baitu idazkaritza, beste anitz lagun gerlan direnez. 1914 gerlaren ondotik, alemanek preso atxikia izan duten Jean Saint Pierre, Barbier, Xoribit, Louis Dassance, Apeztegi, Souberbielle anaiak, Dufau anaiak, Oxobi bera, «zerbait egin nahiz eskual kulturaren alde» (Haritxelhar 1966), 1921ean biltzen dira
|
Gure
Herria aldizkariaren sortzeko gisan. Ondoko urteetan, 1926ko «jorrailaren» hamabostean, Oxobik «Eskualdun haurrentzat egina» duen Alegiak liburuxka, P. Garmendiaren «aphaindurez» ilustratua, S. Sordes Imprimerie de la Côte Basque deitu moldiztegian agertzen du.
|
|
|
Arian arian joan zen bere neurriko literatur eredua itxuratuz. Gogoeta batzuk utzi dizkigu han hemenka, ibilitako bidearen nondik norakoa erakusten dutenak; esanguratsua da 1929an
|
Gure
Herria aldizkarian plazaratutakoa:
|
|
|
1932tik hara zeukaten harremana EAJko jendearekin; haien ideologiatik hurbil zeuden. Aintzina hilabetekaria sortu zutenean, garbiki aldarrikatu zuten Euskal Herri penintsularrekoekin" lokarri sendoak" sortu behar zirela.300 Bestetik,
|
Gure
Herria aldizkaria ere bazegoen 1921etik, besteak beste Jules Moulier Oxobi, Jean Etxepare, Henry Dutournier edo Louis Dassance biltzen zituena. Aldizkari hark hastapenetik finkatu zituen harremanak mendiz bestaldeko euskaldunekin, hango idazleei orrialdeak eskainiz, Fermin Irigarai Larreko idazle nafarrari adibidez.
|
|
|
Euskal ortografia bat arautu zuten XIX. mendeko Euskal Herri kontinentaleko idazleek. Ortografia eta euskara proto batu hura erabili zen XIX. mende bukaerako eta XX. mende hastapeneko literaturan eta, oroz gainetik, Eskualduna eta
|
Gure
Herria aldizkarietan. Idatzizko euskara hark anitz hartu zuen lapurteratik, euskal literaturaren tradizioa lapurteratik hazi zelako, Nafarroa Behereko edo Zuberoako euskalkietatik baino gehiago; Piarres Lafitteren arabera Nafarroa Behereko idazleek ere beren estiloa" lapurtartu" zuten.308 Geroztik gipuzkerak indarra hartu zuen, Hain zuzen, XVII. mende erdialdetik aitzina, Lapurdiko literaturaren gainbeheraren ondotik, Gipuzkoakoa indartu zen mende bat geroago.
|
|
|
Txominena leitu nuen lehenengoa euskal kanta zaharrei buruzko azalpen eder bat izan zen,
|
Gure
Herria aldizkarian: Amodiozko baratzetan, amodiozko khantoreak XVIIIgarren mendean.
|
|
2019
|
|
|
Louis Dassance (eta
|
Gure
Herria aldizkaria) 180
|
|
|
Louis Dassance (eta
|
Gure
Herria aldizkaria)
|
|
|
1921ean sortutako
|
Gure
Herria aldizkariaren diruzain eta arduradun nagusia zen gerra zibila piztu zenean. Aldizkariak jarrera bakegilea izan zuen, eta euskal apezpikuen alde egiteaz gain, bi alderdien arteko negoziazioan konprometitu zen.
|
|
|
Berpiztutako
|
Gure
Herria aldizkaria zuzentzeaz gain, Le Courrier de Bayonne egunkarian ere idatzi zuen artean. Gure Herrian 19501951 artean frantsesez argitaratu zituen artikuluak ikusita, zalantzarik ez dago idazle gaitasunari eutsi ziola:
|
|
|
Hain zuzen, Frantziako euskal aldizkarien izenean, Akademiari 1930ean eskatu zion ortografia arautuan egokitzapenak egiteko, baina euskaltzainburuak baztertu egin behar izan zuen egitasmoa, erromanistaren argudioekin ados egon arren, jeltzale ortodoxoen erasoen beldur zirelako. Bi urte geroago, berriz ere piztu zen eztabaida
|
Gure
Herria aldizkarian, eta uste izatekoa da kontsolazioz izendatu zutela deduzko. Izan ere, Frantziako euskal prentsak ez zituen Akademiaren arauak jarraitzen, ezta Mundu Gerraren ondoren ere.
|
|
|
1887an San Jose hirian Euskaldunak Bat izeneko elkartea sortu zutenean, Martin anaia izan zen lehendakari eta Jose bera idazkari. Ameriketatik bere bertsoak igortzen zituen euskal prentsara, Baionako Eskualduna eta
|
Gure
Herrian aldizkarietara, Los Angeleseko Californiako Eskual Herria zelakora, Buenos Aireseko Eskual Herria eta Haritza izenekoetara, eta abar.
|
|
2020
|
|
|
" Uste dut ehun ta hogei bat obra, handi eta ttiki, luze eta labur idatzi izan ditudala". Lehen ikusgarria, Irri eta Negar, gizon mozkor baten merkatutik etxera sartzea,
|
Gure
Herria aldizkarian argitaratzen zuena. 1934 Beste Piarres batek, Xarriton:
|
|
|
Bere seme apeza desjarauntsi zuena. Bistan da bere L ́art poetique frantsesez izkiriatu zuela (XVII. mendean), baina literaturari buruzko bere iritziak ez ziren ezagun bihurtu, 1967an Aita Lafittek haren orduko idazkia kausitu eta
|
Gure
Herria aldizkarian kaleratu arte, eta, bai, ordea, bere garaian argitaratutako Euskal atsotitzak eta neurtitzak (Les Proverbes Basques) eta, batik bat, orduko Notitia utriusque Vasconiae.
|
|
|
Amai dezadan 1921ean, Jean Barbierrek
|
Gure
Herria aldizkarian argitaratu zituen bertsoak lerro hauetara ekarriz:
|
|
|
Lagun euskaldunen bat izango zuen gerra denborako Londreseko egonaldian edo, pentsatzekoa denez, New Yorkeko exilioan. 1937ko
|
Gure
Herria aldizkaria eskuan, ohartzen naiz hor daudela gaiak: Jean Etxepareren egiaren hiru itxurei buruzko ipuinean; eta Jean Jauregiberriren bestaldeko gerrari buruzko kronikan; Gilberte Guillaumie Reicher andereak ere idazten zuen Gure Herria hiruhilabetekarian.54
|
|
|
Apez ikasketak bukatu ondoan, Hiriburuko bikario izan zen, eta geroago Donostiriko eta Arrangoitzeko erretore.
|
Gure
Herria aldizkariko kidea zen, eta Ipar Euskal Herriko berriak idazten zituen Euzkadi egunkarirako. Poesia ere idatzi zuen.
|
|
|
Hainbat artikulu idazten zuen Eskualdunan Pette Xibero gisa izenpeturik edo, behin, P. Lanougere gisa.
|
Gure
Herria aldizkarian hainbat irri istorio ere idatzi zuen (Coyos 2013), bereziki 1930eko urte inguruetan.
|
|
|
Apaizen kasuan, Baionako apezpikutegiko artxiboko apaizen erregistroan egin dira bilaketak, eta baita Daranatzen liburuan (1924) ere. Behin izen deiturak lortuta,
|
Gure
Herria aldizkarian edota Eskualduna eta Herria astekarietan jarraitu dira bilaketak, pertsona horien heriotzen berriak irakurtzeko.
|
|
|
Euskaltzain ere izan zen.
|
Gure
Herria aldizkarian idazten zuen.
|
|
|
Zubererazko istorio, alegia eta ipuin irri egingarri:
|
Gure
Herria aldizkariaren idazleak(). Euskaltzaindia.
|
|
2021
|
|
|
(Eskualdun Ona, 1907/III/29, 4 or.," Ametsetarik", Joanes Garaztarra). Eta 1923an zehar
|
Gure
Herria aldizkarian Pierre Lhandek argitaraturiko hiru artikulu luzerekin bihurtuko da, esan bezala, erabateko figura mediatiko (Gure Herria; 1923ko uztaila, abuztua eta iraila; hurrenez hurren, 420, 492 eta 534 or.; ‘Le barde Etchaoun’, Pierre Lhande). tinako El Correo Español egunkariak bideratutako Ameriketako itzulerarekin, 1876 eta 1878 urteen artean loratuko da pertsonaia mediatik... Bertsolariak lortu zuen oihartzuna ikusgarria izan zen benetan:
|
|
|
Bilintxen inguruko lanek ere bere bidea egiten jarraitu zuten, eta Etxahun Iparraldeko argitalpenetan berragertu zen ahanztura luze baten ondoren. Pierre Lhande izan zen
|
Gure
Herria aldizkarian 1923ko uztaila, abuztua eta irailean, hiru zatitan argitaratu zuen" Le barde Etchaoun" artikulu luzearekin berriro zirkulazioan jarri zuena. Horren ondotik haren biografia fikzionatu zuen Picochetek, bere bertso ezezagun batzuk argitaratu zituen Gallopek, eta Aingeru Irigaraik Chamisso alemaniarrak bertsolariaren figuran oinarriturik idatzitako poema eman zuen ezagutzera193.
|
|
|
Berriro ere Hernandorenarekin egingo dugu topo hemen, filmaren sorburua Parisen emandako bere hitzaldi bat baita, antza.242 Filmaren zuzendariak Madrék 1956an
|
Gure
Herria aldizkarian argitaratutako testua dakar Martinezek
|
|
|
Bertsoaren eskolaratzeko ideiaren hazia eta hazi hori landatzeko lurra euskararen eskolaratzetik etorriko dira, eta, horrenbestez, bertsogintza irakastearen ideiaren lehen arrastoak Euzko Pizkundean topatu dira, hain justu ikastolak lehen pausoak ematen hasi zirenean. Aitzolek eta Lauaxetak bertso eskolaren ideiari gerturatzen zaion aipamenen bat egin zuten Euzkadi egunkarian, eta Pierre Laffitek bertsogintzaren hainbat barne mekanismo esplikatzen zituen lan bat atondu zuen,
|
Gure
Herria aldizkariak" Koblakarien legea" izenburuarekin gehigarri gisa argitaratu zuena.
|
|
|
2013, J.B. Coyos, Zubererazko istorio, alegia eta ipuin irri egingarri
|
Gure
Herria aldizkarian().
|
|
|
Gure Herria=
|
Gure
Herria aldizkaria
|
|
|
Hor euskal kazetak leitzen genizkizun; euskaraz ere bai:
|
Gure
Herria aldizkaria bazuzun.
|
|
|
Ezin du horrelakorik onartu, eta esan liteke deliberatu zuela aurre egin behar ziola. Lafitteren dema intelektualak Etxepare hil eta gero ere iraun zuen, eta, besteak beste, 1952an erantzun zion explizituki
|
Gure
Herria aldizkarian, ziotsola: " Bizia ez da biharamunik gabeko ziliporta ez deus bat, bainan Jainko on baten gerizapean [gizakiak] baliatu behar duen [t] arte saindu bat".
|
|
|
" Hainbat zorte edo usapalen hegaldi nahigabetua" 1 izenburuko liburuan irakurtzen ahal dena, hona segidan, Euskal Herriko xori arrunt batzuei buruz
|
Gure
Herria aldizkarian, 1924.eko agorrilean agertu zen Dassance eta Elizaldek idatziriko artikulu sorta baten zatiaren aipua, 467.orrialdekoa:
|
|
|
Liburu berean,
|
Gure
Herria aldizkariaren testuan segitzen duenari emendatu behar zaio aipamen hauen erreferentzia:
|
|
|
Julen bilobari utziko dizkiot hogeita hamabost urteko potreta eta platera. gian egiten ari zela. Nire eskaerari segida egin eta gero, kusi horrek hiztegi hori aurkitu zuen eta egin zituen fotokopiak eman zizkidan, hortik ateratzen dira aipatzen ditudan xehetasunak, lehenik Baionako liburutegian
|
Gure
Herria aldizkarian aurkitu nituenak, eskuz idatziriko berberak irakurri nituen fotokopia horietan. Harrigarria ziur, baina dena egia hutsa da anekdota horretan.
|
|
2022
|
|
|
Euskaraz txerto izena finkatu genuen XIX. mendearen azken aldian, Iparral dean, xertoa aldaerapean, bakuna izena euskal erroko batez izendatzeko.
|
Gure
Herrian aldizkariak zioen bezala: " Abiatua omen zuten aziendetan eritasun bat, izurritearen idurikoa, bainan bazen ere xartu bat, berriki ezagutua" (GH, 1921, 742).
|
|
|
Ni neu baiezkoan egon naiz hasiera batean. Hau dela edo bestea dela, askotan ibili naiz
|
Gure
Herria aldizkariaren orrietan aurrera eta atzera, eta bertan topatu ditut Maddi Elizagak sinaturiko hainbat idazlan, hori bai, gehienak frantsesez eta bakanen bat euskaraz. Horren akordua fresko eduki dut, euskarazko horiek leitu bainituen inoiz edo.
|
|
|
|
Gure
Herria aldizkariaren talde eragilea 1930 urtean. Ezkerretik eskuinerat, zutik:
|
|
|
Edmond Blazy apaiz ziburutarra ekarriko dut orduko giroaren muturreko adibidetzat. Edmond Blazy
|
Gure
Herria aldizkariaren fundatzaileetariko bat dugu, eta baita ere lehen zuzendaria. Frantziako Euskal Pilotaren Federazioko Federation Française de Pelote Basqueburuordea izendatu zuten 1921ean, Jean Ibarnegarai aukeratu zutelarik presidente.
|
|
|
Berriro itzuliz gure behakoa Maurice Souberbiellerengana, badirudi 1921eko" Uztariztar soldado hilen orhoitzapena" protokolozko mintzaldi hartaz gain ez zuela beste ezer argitaratu euskaraz
|
Gure
Herria aldizkarian, baina bai frantsesez. 1930eko maiatzeko zenbakian, zazpi orrialdeko artikulu batekin abiatu zuen La flore basque izeneko saila, jarraipen esporadikoa eduki izan zuena 1932ko iraila arte.
|
|
|
Lehetxipiko etxekandereak Amattoren uzta ipuin bilduma elebiduna euskaraz eta frantsesezplazaratu zuen 1934an Maddi Ariztia izenpetuta, tartean jasotako hamasei ipuin aurkeztuz. Liburua baino lehenago, ipuin horiek
|
Gure
Herria aldizkariak argitaratu zituen sortaka 1932ko maiatzeko zenbakian hasita, eta, idazlearen" remarquable folkloriste" aurkezpena egiteko orduan, hilabetekariaren erredakzioak enfasi bereziaz explizitatu zuen Maddi Ariztiak benetako euskara darabilela, ez puristek berreraikitako euskara" Si les puristes aiment le basque tel quil devrait etre, d’autres sont ravis de le lire ... Nire ustez, esaldi minimo horrek ezin argiago laburbiltzen du Iparraldeko idazleek bizi zuten larritasuna, Hegoaldean hegemonia lortuz zihoan eredu sabindarraren aurrean; baina, tira.
|
|
|
Jakin izan nuenez, Aldudeko Auzkia etxeko hiru alaben inguruan gauzatu zen istorio misterioa, baina ezinezko suertatu zitzaidan korapiloa guztiz askatzea, eta, ezer definitiboagorik ezean, lan hipotesi osagarri bat plazaratu nuen. Izan ere, erantzun plausible bat ahalbidetu zidan 1964ko urriko
|
Gure
Herria aldizkariaren Alduderi buruzko zenbaki monografikoak. Bertan aurkitu nuen Piarres Lafitteren idazlan bat zeinean zerrendatu baitzituen Alduderekin loturiko lau idazle:
|
|
|
Bi Piarres aipagarri daude sasoi horretan. Batetik, Piarres Duhour() dugu, Eskualduna ren Hazparneko kronika egile oparoa, urtebetez astekariaren zuzendaria izan zena, eta gainera
|
Gure
Herria aldizkarian ere aritu zena; handik urte batzuetara Erromako itzulia plazaratu zuen.
|
|
|
Arestian agertu dugu Lizardiren" Donapaleura joan etorria", egun bakarreko txangoa. Sasoi berekoa da Jean Etxepareren Beribilez, liburu gisa 1931n plazaratua, baina atalka agertu zena
|
Gure
Herria aldizkarian 1929ko irailean hasita. Etxeparek ere egunbeteko eta, zehazkiago, 357 km-ko bidaia kontatu zigun:
|
|
|
Maddi Elizagaren lagun mina zen, kasurako, Elgoibarren bilduriko idazleak, 1933ko uztallaren 30ean. eta aitzinsolasa idatzi zion haren 1926ko liburuari Simple histoire basque (Les Irigoity). Apeztegi 1921 bitartean" Ilhabetekoa" izeneko kronikaz arduratu zen
|
Gure
Herria aldizkarian. Hortik jaso dut 1922ko uztaileko zenbakian plazaratu zuen" Emazteak boz emaile"
|
|
|
Lau urteko luzamendu horretatik beste une bi erreskatatu nahi ditut gure kontakizunerako. Lehenengoa, 1924ko maiatzaren 19an Getariko Gurutzea hotelean chez Dcyhenartegindako bazkaria, zeinean bildu baitziren
|
Gure
Herria aldizkariaren buruzagiak eta lagunak, eta baita Argia aldizkariko kide batzuk ere, euren artean zuzendaria, Bitor Garitaonandia apaiz zaldibartarra. Egun horretako kronika zehatza jaso zuten agerkari biek, eta noiz eta 1967ko ekaineko zenbakian berrogeitaka urte geroago! Gure Herria k argazki bat argitaratu zuen, Ixaka Lopez Mendizabalek eginikoa, zeinean agertzen baitira Getariko bazkariko bazkaltiar guztiak, izen deiturak eta
|
|
|
Esan eta egin, hurrengoan Larhun mendian bildu ziren, 1925eko ekainaren 22an. Egun horretako bilkuraren berri luzexka eman zigun berriro Oxobik hurrengo hileko
|
Gure
Herria aldizkarian, bertan zehaztuz, besteak beste, nortzuk joan ziren dozena eta erdi lagun; Etxepare medikua oraingoan bai! eta nortzuk ez: " Nolaz etziren gutartean gure adiskide on, lankide jarraikienak:
|
|
|
Dena dela, Larhungo bilkura baino lehentxoago, Oxobik" Axular’en eguna" izeneko artikuluxka plazaratu zuen
|
Gure
Herria aldizkariaren ekaineko zenbakian, gogoraraziz jadanik lau urte paseak zirela" Oiartzungo bilkura ezin ahantzizkotik", eta, halaber, dei eginez ospakizunerako: " Berant bada berant, ez gira gure hitza jatekotan, eta, Jainkoak nahi badu, aurten dukegu Sara’ko herrian, Axular’en eguna.
|
|
|
Maddi Elizaga 1924ko maiatzean,
|
Gure
Herria aldizkariaren kolaboratzaileen artean, andrazko bakarra gizon andanaren erdian.
|
|
|
Nik dakidan heinean, soilik Pierre Espil idazle hazpandarrak egin du Maddi Elizagaren bizitzaren kontakizuna Mayi Elissague, romanciere basque,
|
Gure
Herria aldizkarian plazaratu zuelarik 1967an. Espilen artikulua, izatez, ez da biografia bat, eta gehiago du ebokaziotik, oroitzapenetik eta panegirikotik.
|
|
|
Halaber, Action française eskuin muturreko egunkari maurrasiarraren irakurle jarraiki eta kartsua dugu Maddi Elizaga. Espilek dioskunez, hurbiltasun ideologiko hori aski ohikoa izaten zen orduan are eta euskaltzale sutsuenen artean ere meme chez les bascophiles lesplus ardents, eta, adibidez, Edmond Blazy Uztaritzeko erretorea,
|
Gure
Herria aldizkariaren fundatzaileetarikoa, sutsuki atxikia da patriotismo intrantsigente hiperfrantziar horri. Nolanahi ere, egunkari horrexek ematen dio egunero Maddi Elizagari zerekin deleitatu, dela Charles Maurras en klasizismoa, dela Leon Daudet en elasturia, eta zelan edo halan aberastuz doa emeki emeki bere idazle panteoi pertsonala:
|
|
2023
|
|
|
Lapurtarrak
|
Gure
Herria aldizkarian kaleratu Eguberri aroa eskualdunen ohiduretan artikuluan sua eta uraren errituak maisuki azaldu zituen:
|