|
2000
|
|
|
|
mundua
udaberrian ohi den legez.
|
|
|
Andeetan birritan izana naiz.
|
Munduko
teleferikorik altuenera igo nintzen, bost mila metrora, Pico Espejora, Merida hiritik gora.
|
|
|
Ibaian gora egun batzuk eginda iritsi ginen Caño Casiquiarera. Orinoco eta Rio Negro lotzen dituen kaño edo kanal naturala da Casiquiare, 350 kilometroko luzerakoa,
|
munduko
kanal natural bakarra. Zenbait urte sasoitan Orinocoren uretatik %20 Rio Negrora omen darama Casiquiarek, eta Rio Negrotik Amazonasera.
|
|
|
|
Mundu
propioa, mundu apartea da kartzela. Liburutxo batean kontatzeko baino historia txiki gehiago emango lituzke presondegiko edozein egonaldik, eta zer esanik ez egonaldi luze batek.
|
|
|
Mundu propioa,
|
mundu
apartea da kartzela. Liburutxo batean kontatzeko baino historia txiki gehiago emango lituzke presondegiko edozein egonaldik, eta zer esanik ez egonaldi luze batek.
|
|
|
|
Munduan
ibilia da Antxon, baina, dioenez, ez dauka urrunera joateko gogo berezirik. Aralar aldera edo horrelako lekuren batera joan nahiko luke kartzelatik irtendakoan, bakardade apur baten bila, zaratarik ez dagoen lekuren batera.
|
|
|
–
|
Munduan
eurak bakarrik baleude bezala aritzen dira batzuk beti, marmarrean eta iskanbilan, inori deseroso gerta dakiokeela pentsatu gabe.
|
|
|
Gure aita CNTkoa zen, bidenabar esateko.
|
Munduko
gerra guztietan eta historian zehar beti berdin gertatzen da: gizonezkoak gerrara eta abenturara joaten dira; eta emakumeek, zahar edo gazte, egin behar izaten dute haurren kargu, etxearen eta erretagoardiaren arduradun.
|
|
|
Gurekin eta beste ehun preso ingururekin oraintsu egin duten mugimendua dugu mintzagai, irratian entzundako zerbaiten kariaz. Espainolak
|
mundu
guztian joko zikinean eta maltzurkerian ibili direla beti, diosku Antxonek, egundo ez dutela gizatasunik izan gauzak gizalegez egiteko garaian. Saharan edo Kuban egin izan zituztenak aipatu dizkigu.
|
|
|
Goseterik ere ez baitzegoen artean, gero izango zen moduan. Dena festa, beraz, haurren
|
mundu
propioan ohi denez, gurasoek babesten gaituzten bitartean.
|
|
|
" zu beti politikaz"," orain ere politika alu horrekin". Bazirudien, futboleko auziak konponduz gero, konponduta zegokeela
|
munduko
injustizia. Amorragarria zen, etsigarria erabat.
|
|
|
|
Mundua
|
|
|
Agirre lehendakaria hil zenean, esate baterako, Artzain Onaren katedraleko hileta elizkizunean izan nintzen.
|
Mundu
bat ikusi nuen han, ikusterik uste ez nuen jendea. Paisanozko txakur pila bat ere bai, bide batez; liskar batzuk sortu zituzten txakurrek elizkizunaren ondoren, korrikaldiak izan ziren.
|
|
|
Gizartea aspertuta zegoen, eskema zaharrekin gogaituta, Bigarren
|
Mundu
Gerraren ondoren indartutako eskemekin. Ikasleen artean abiatutako mugimendua gizarte osora hedatzen joan zen, kutsatzen.
|
|
|
Juduen Sei Eguneko Gerra aurreko urtean izan zen...
|
Mundua
irakiten zegoen, pil pilean, aldaketa eske. Eta Pariskoa tartean.
|
|
|
Gela huts bat eta
|
mundua
inguruan
|
|
|
alegia,
|
munduari
egokitzeaz batera
|
|
|
|
munduko
itsaslapurrik zitalarena,
|
|
|
Jakintsua
|
munduaren
ikuskariarekin gogobetetzen dena.
|
|
|
Gauzak benetan konpontzeko, dena errotik irauli eta aldatu beharra zegoela pentsatu nuen, Euskal Herria, Europa eta
|
mundu
osoa; gizarte eredu berri baten premia zegoela, gizadi berri batena. Baina ez nuen hori guztia Lauaxetari taxuz eta konbentzimenduz azaltzeko gogorik eta kemenik.
|
|
|
Euria hasi baino lehentxeago, Loitzate mendiaren hego mendebaldeko mazela batean, Zumarresta errekaren ondoan, borda zaharkitu batean babestu ginen Lauaxeta eta biok, eta luzaz egon ginen hantxe, paraje guztiz bakarti hartan, geldirik eta isilik, atetik zehar euriaren zirri zarra etengabeak baso lehendik ere guztiz hezea nola mela mela eginda uzten zuen begira.
|
Mundutik
urrun, oso urrun, guztiz aparte.
|
|
|
Nik, gutxienez, ez diat poemarik idazten, mihiserik margotzen edo eskulturarik egiten.
|
Munduarekin
bakean bizi nauk. Baina, jakina, artzain ere ezin nauk egin orain, 40 urtetan.
|
|
|
– Goizueta
|
munduaren
azken zuloa duk. Basoa besterik ez dik inguruan, herririk batere ez.
|
|
|
Erredakzioko lagunez oroitu nintzen. Han izango ziren, ez oso urruti gu geunden lekutik, 32 bat kilometrora, aterpean,
|
mundu
osoko albisteak eta argazkiak jasotzen, gai interesgarriei buruzko informazioa eta iritziak biltzen, jakitun eta adituen ahotik eta eskutik. Ez zekiten, ordea, Lauaxeta auto stop egiten ari zela, euripean, Goizuetatik Hernanira joateko.
|
|
|
Anaia nagusiak zaituztet, anaia zaharrak, oso anaia zahar eta urrunak baina anaiak beti. Oso bestelako
|
mundu
batekoak, oso bestelako ikusmolde batekoak, baina garaiko gogaide asko baino askoz ere gertuagokoak hala ere. Hain gertu, hain urrun.
|
|
|
Baina, eztabaida txiki baten ondoren, amore eman behar izan nuen, gizon harentzat egunkariak ezinbestekoak zirela jabetuta. Eta, egia esanda, neuri ere tentagarria egiten zitzaidan egunkariak,
|
mundu
zabalari buruzko txosten txiki eta eroso haiek, eskura izatea.
|
|
|
Nahikoa lan badute globalizazioak sortutako arazoei aurre egiten.
|
Munduko
edozein bazterretatik heltzen dira era guztietako produktuak merke merke, eta zaila da konkurrentzia horri aurre egitea. Esate baterako, esnearen prezioarena arazo larria da.
|
|
|
Espaloirik gabeko bideetan, oinezkoak diosala zor dio parean edo inguruan egokitzen zaion oinezkoari; gizalegeak hala agintzen du. ...re, baina diosal bakoitzaren ondoren, nahiz eta diosala neure begiekin ikusi eta neure belarriekin entzun berria izan, ibiltariaren edo baserritarraren keinu jator hura nire irudimenaren iruzurra baino ez zelako goganbehar absurdua izaten nuen, ibiltariak edo baserritarrak benetan diosalik egin ez zidalako susmo deserosoa, ez hark nire aurka ezer zuelako, ikusi ere egin ez ninduelako baizik, haren
|
mundutik
eta haren pertzepziotik at nengoelako.
|
|
|
Jaun Ahalguztidun errukiorrak eskuineko sakelan utzirik zion diru mordoskari esker arazo ekonomikorik ez zuenez, Bilboko pentsio batean ostatu hartu eta hantxe bizitzen geratu zen Lauaxeta, Bilbori, Euskal Herriari eta
|
mundu
osoari buruzko erraldoi hura asetzera emana.
|
|
|
– Hara, zuk gertutik ezagutzen dozu euskal kulturaren
|
mundua
, eta zure ondoan gauza asko ikas neikez... Laguntzaile bat behar dot, gidari bat...
|
|
|
Aspaldidanik nintzen ni, izan ere, federik eta ilusiorik gabeko kazetaria. Egunkarietako erredakzioetan, baita indar ekonomiko eskasenekoetan ere, etengabe jasotzen dituzte kazetariek
|
mundu
osoko berriak eta irudiak, milaka eta milaka egunero. Horietako asko eta asko artxibatuta geratzen dira, nahi denean eskuragai.
|
|
|
Miguel Sánchez Ostizen La gran ilusión nobelako pertsonaia bati iruditzen zaio heltzen zaigun oro" bigarren eskukoa" dela, ezagutzen dugun oro azaletik baino ez dugula ezagutzen, inoiz ezeren benetako muinera heldu gabe. Pertsonaia haren irudipena indartu egiten du, dudarik gabe, eguna egunkari baten erredakzio barruan emateak, etengabe
|
mundu
osoko berriak eta irudiak jasotzen. Nazka nazka eginda nengoen teletipoen, telefotoen eta Interneten erraztasun beldurgarri eta tiraniko hartaz, eta nazka nazka eginda iritzi emaile eta intelektualen jardunaz ere, albisteen interpretazio eta iritzi emailetza automatiko eta sistematikoaz.
|
|
|
Nazka nazka eginda nengoen teletipoen, telefotoen eta Interneten erraztasun beldurgarri eta tiraniko hartaz, eta nazka nazka eginda iritzi emaile eta intelektualen jardunaz ere, albisteen interpretazio eta iritzi emailetza automatiko eta sistematikoaz. Nazka nazka eginda nengoen hedabideek beren buruak
|
munduaren
laburpen orohartzaile gisa aurkezteko zuten handinahi ustelaz. Nazka nazka eginda nengoen pertsona informatua izateaz.
|
|
|
Belkoain mendia igo nuen aurrena, eta Andazarrateko mendaterantz jo nuen gero handik. Ez ziren
|
munduko
parajerik ikusgarri eta miragarrienak, baina ezagunak eta maiteak nituen oso. " Eguraldia beti eta berez da ederra", nuen irakurria nonbait, ez nekien non," eta gisa berean beti eta berez da ederra planeta osoko paraje oro ere han inoiz ezer sentitu duen inor bizi deino." Guztizko gogaide ninduen hori idatzi zuenak.
|
|
|
Lauaxetarekin ohitu ondoren, orain hildako gehiagorekin sartuko ote nintzen harremanetan? Zein
|
mundutan
sartzen ari nintzen. Harrituta nengoen neure buruarekin.
|
|
|
Tira, azken batean, egia esanda, nik neuk behintzat bizi nintzelarik ere ez nuen sekula oso ondo asmatu zer egin nezakeen ezeren alde. Inguratzen ninduen
|
mundua
gero eta hierarkizatu eta mediatizatuagoa zegoela argudia nezake aitzakia gisa, baina Lauaxeta ez litzateke ados izango. " Euren beharretan etsipenetik baino ezin abiatu ei diran egungo poeta eta artista ustez moderno horreen antzekoa haz", ekarriko lidake, gupidarik gabe, gogora.
|
|
|
–galdetu zidan, bidean abiatuak ginela, Lauaxetak– Horrek gustura onartuko hinduke bere ondoan. Mendian batetik bestera noraezean ibili barik, apal apal bizi ahal izango hintzateke borda horretan,
|
mundutik
aparte. Koherenteago izango litzatekek, nire iritziz.
|
|
|
Funtsean ez zitzaion askorik axola hori guztia. Begien aurrean agertu berri zitzaion
|
munduaren
nondik norakoek kezkatzen zuten Lauaxeta bizira itzuli berria, eta ez bere patu pertsonalak. Azken batean, ondo barneratua zuen hila zela.
|
|
|
Nazkatuta ninduten, leporaino beteta, egunero tratatu behar nituen artista, idazle, musikari, aktore, zinema edo antzerki zuzendari, bertsolari, dantzari eta abarrek.
|
Munduaren
zilbortzat zuten gehienek nork bere burua, eta gizadiaren historiako monumentu garrantzitsu eta funtsezkotzat nork bere lana; apalenak, berriz, gizajo hutsak ziren, edo hipokrita handinahi errukarriak. Horrela ikusten nituen nik behintzat, horrelaxe ikusarazten zizkidan horrenbeste urtetako errutinak.
|
|
|
Elik ez ohartua egin zuen. Ilea lisatuz, zain bezala, eta aldi berean, bere
|
munduan
, urruti bezala zegoen. Bat batean, ostatutik dei hotsak etorri ziren:
|
|
|
" Ezer ez bagina bezala duk", esan zuen. " Ezer ez gaituk", esan zuen Garik; intrigaturik begiratzen zion Xani; agian lagundu nahi zion; bere
|
mundua
, ordea, hain aparte zegoen. " Beldurra ematen zidak", esan zuen Xanek.
|
|
2001
|
|
|
Zazpi haurreko familia hartan ezagutu ezberdintasunen gainetiko elkartasuna bilatzen dut denetan: debaldeko ametsa,
|
mundua
dena baita, elkartasuna eta aniztasunaren onarpena ezik. Halatan, aitor dut, bakartia, bakartua, sekula ez barkatua sentitzen naizela.
|
|
|
Anartean, eta gau hartan hori neukan kaskoan labana, suak bazterrak suntsitzen zituen, iraganaz, orainaz eta geroaz axolarik ez bailuan; alabaina, edonork pribatuan,
|
mundu
bukoliko eta idiliko honen geldoa su mihiz urratzea amesten zuela noiztenka aitor zezakeen, batez ere hauste egunetako errauts grisezko gurutzea kopetan bizi muga seinale zekarrenean. Baina lurra, gutxi oldartzen ziren madarikatuz betea zen.
|
|
|
Iragan fosilizatuaren aztaparretarik askatzeko otsoz, antilopez, arranoz, ostrukaz, ainaraz, gameluz, tukanez edo urzoz aldatzea gertatzen zitzaigun. Nolabait, eta suak hala zela egiaztatzen zidan, betidanik ukatutako abereen eta jendeen arteko lotura mistikoa ginen gu,
|
munduko
populu primitiboak. Sua lazki hurbiltzen ari zitzaidala antzeman nuen orduan.
|
|
|
ez ziren berak. Hizkuntzarekiko Kulturaren
|
munduan
jarduten zutenak injustizia sentimenduaz apaintzen ziren.
|
|
|
Garapena helburu, politika
|
munduko
buruek, nor bere alorrean, denak pentsamendu sailetan kokatzen gintuzten. Sosa partekatzekoa zelarik, nagusiak berak banaketa obratzeko ordez, ez zena zazpietan hobe, bakearen izenean, mutilek erabaki zezaten zer nori joanen zitzaion:
|
|
|
kai ertzean, Tatieneko koloreko boltsa arrosa eta zuri astunak zeramatzaten jendeen urratsak denek jarraiki genituen. Bi jendeak ahantziz, leihotik begira nintzela, lur honek gero eta gehiago heren
|
munduaren
antza zeukala iritzi nuen, urrutizkin mugikorren zirrinta zizkolatsuek isiltasun artifiziala urratu arren. Ahotsetik beretik edana ematen zuen geltokiburuak ateen herstea manatu bezain laster, pio pioka hasi zen behialako emaztea, senarra utzirik ezagutu zituen amanteen zerrenda eskainiz –batzuek duten suertea!
|
|
|
Halatan, Plantsungo nagusi zaharrak azken hatsa eman zuen. Nihaur gauaz bezala, garaitu ezin itxura zeukan gizon puskak
|
mundu
hau utzi behar zuen, adioen banatzeko astirik gabe, tipus tapasean, panpalahara lurrean hedailo, ebasle baten moldean jin herioarekin –baina zertan dabil polizia? – juntatzeko azkenean. Izpiritua ihes joan zitzaidan eta Joanesen bizia bost perpausetan laburtu nuen, Herria n eginen zuten bezala:
|
|
|
Irri karkaila kokin bezain xoxo batez lehertu zen Maddalen orduan eta algara xehe hark,
|
mundua
inarros zezakeela iruditzen zitzaidan. Marguerite Durasen nobela batean noizbait kausitu nuen, deus ez zuenaren alegrantzia umil eta mendekariaren musika, Vitryko eremuetan gertatzen zen istorioa kontatzen zuela.
|
|
|
Euskal Herriaren alde batetik bestera dolorezko auhenak hedatu ziren. Lurraldearen sei hegaletarik, kultur
|
munduko
Ospetsuak etorri ziren Balantsunen ehorzketara, prentsa idatzia, ahozkoa eta telebistako kamera bat segitu zen hilerriaren erraztatzen. Etxegorri bikario ohiak, ez hain aspaldi kalonje izendatuak egin zuen predikua, herriko haur koruak, artzain artistak moldatu kanta deiadarkatzen zuela.
|
|
|
–Zuk utzitako tokia nork beteko du? Zure sanotasunaren lehiaz dabil
|
mundu
hau eta partikulazki, Heskual Herria. Atxiki dezagun heskualdun odola garbi, eta hor gazteei mintzo naiz, hobe duzue hilik, kanpoko usaia likitsek kutsaturik baino, zioen kalonjeak goraki, haur mukuzu baten maxtikatzeko pasta borobil arrosak, aho artean zartatzean, hausten zuela elizan hedatu zen geroarekiko beldurrezko isiltasun dorpea.
|
|
|
Gau eskoletan euskara xarmanki ikasi zuenak ez zuen nahikoa belarririk, hautematen zuenaren bereganatzeko, liseritzeko eta ondorioz ihardukitzeko.
|
Mundu
hori ez zuen nehoiz endelegatuko. Hargatik deus ez bailitzan, Henryk gero esplikatzen zion, lau haurrideek, handikapik jasan gabe, situazio politak erdietsi zituztela, estatuko funtzio publiko ezberdinetan, zein jendarmerian, zein irakaskuntzan, zein erizaintzan.
|
|
|
Ke industriala, kondentsazioaren emaitza eztiarekin nahasten da, eta hain zuzen leku hartan, errabiaz pizten zait gogoa. Alabaina, esnearen biltzeko eta begiratzeko metalezko egoitza erraldoien gainetik altxatzen dira bizpahiru tximinia mehe,
|
mundua
zurrupatuko balute bezala. Orduan, lotsatzen naiz, esnearen molekula salbaietarik, zerbait piztia haziko eta nire oherainoko bidaia luzea tragikoki hautsiko duelako menturaz hordi.
|
|
|
urrunduko zara.
|
Mundu
honetako gauzen hutsala
|
|
|
Ene laneko kideen moldean behar niona
|
munduko
gosetea aipatu, Somaliako portuetara mendebalde aberatsak kargoak mukuru betez igorri zituen irrisa mutzituak zenbatu edo globalizazioa salatzeko, behatz ttitila plegatuz esku bakarraz Jose Bovek desmunta zezakeen MacDo jatetxera joateaz mehatxatu. Jabalduko zirena Europako ume goastatu kapritxo horiek?
|
|
|
|
Mundua
aldakor iruditzen baldin bazaigu,
|
|
|
Maitatzea aski balitz
|
mundua
kanbia genezakeen, ez. Honakoa zen oskorri ilun hartako ene lehen oharra, ezpainak, gainekoak zein beherekoak, desiraz hantzen nabaritzen nituela, bereizte uneko eleen eresia nirekiko errepikatuz:
|
|
|
Ameslari erraldoia, uraren gainean aharrausika ibil zitekeena, bostehun ogi eta antxoa xerra soilekin hamar jende ase zitzakeena, edo alderantziz ez naiz gogoratzen, jotzen zutenean matela batean bestea eskaintzen zuena, hilak berpizten, farisauekin alaiki solastatzen eta gorputza saltzen zuten emazteekin geroaren kartak irakurtzeko juntatzen zena. Barruki tzar batean jaio zen, Eguberriz, eta gaztarotik
|
munduaren
hegitik hegira lelo berdina, ahoak eman ahala, oihukatzen zuen.
|
|
|
begirada hain samurra zeukan emazte hari adibidez nolaz exigituko nion pasaportea? Nor nintzen, neure izatearen izenean, ene gutizietara
|
munduaren
plegatzea eskatzeko. Geltoki honetan, etxeko sukaldean gasna naka nakatzen edo gaueko ibilaldietan masai gudarien alaba galduen antzekoa nintzen.
|
|
|
Nonbait irakurri nuen, konpetizio konpetenteek, kitzika moralek eta erdeinuzko apaleste zerrendek kudeatu
|
mundu
honetan, egunerokotasun dorpetik ihes egiteko molderik egokiena eta seguruena depresioa zela. Depresioa haustura bat zen, bere latzean bake une eskergarria, agian maitatuak sentitzen ginen momentu bakarra.
|
|
|
Orain, bizidun batekiko harremanen ehuntzea zein zaila zaidan ohartzen naiz. Distantzia humanoa debalde dela ikasia dutenekin soilik gurutzatzen naiz, hitzez eta ekintzez, gontzetarik jaukitzen direnekin, min hartuekin, dolar
|
munduak
pobrezia arruntenaren estatistiketan harrapatzen dituen doloretsuekin hain zuzen.
|
|
|
Ez ninan zazpi orenez, seiehun eta hogeita zortzi zakil eta erdi aluratu zituen Houston anderearen bidean lerratzeko gutiziarik! Hark
|
munduko
marka hautsi zinan bere bular eta izter silikonatuekin! Gizon bat behar ninan.
|
|
|
Ohorea eta urguiluari esker irauten diten borroka anitzek, eskuak negoziatzen zikindu beldurrez, buruzagiek heroi handi atera gogo dutelarik. Ohorea itxuraren
|
mundua
dun. Ohorearen zaintzeko kolpeak bildu dizkinat emazte frankoren antzera eta halaber gezurra erran zienat lankideei, medikuei, auzoei, amari eta hiri, nola ez, hain haiz inoxenta!
|
|
|
Marraka melengaz ardiak ulertzen nauela sentiarazten dit eta auhen luze batez, pentzean hedailo erortzen da. Sentimendu onek dirurik ematen ez duten arren irudi zait denak
|
munduan
gaudela, zelula mononuklearretik Nunavut herriko itsas aho hormatuetan bainatzen diren balea ikaragarrietara, lerro biologiko kate zatiak oro, hots, elkarren berri erdietsiz, bata bestearen laguntzeko. Amen.
|
|
|
Ama halaz, kotxua besapean arditegira bazihoan, hango aire tepoak eta azienda marraka motelek nolabait
|
mundua
nahasmenduen zurrunbiloetarik salbatzera helduko balira bezala. Gaitzitua erretzen nintzen eta bizpahiru egun pasa nitzakeen, mutu, inorekin mintzatu gabe.
|
|
|
Bi hamarkada beranduago hegaztia amaren antzera mintzo zitzaidan eta
|
Munduen artean
ez zela leizerik zabaltzen ohartzen nintzen, ez abererik eta ez jenderik, ez etsairik ez baitezpadako adiskiderik, bizidun minberak baizik.
|
|
|
Maite genituen desagertzear zeuden
|
mundu
horiek, genituen diot, hor kanpotarrekin batera multzo berean urturik genbiltzalako, artzainak, itzainak, espartingileak, ehuleak, txokolate prixa moldatzaileak, nago idokitzaileak, arto jorratzaileak, sagardogileak, ardo mingarra zoanetarik mahaietara ekarleak, etxe izenak, atari ahantzi zizelkatuak, deiturak, toponimia anemikoak, dantzak eta kantu tradizionalak. Behialako kanpotarrekin nostalgia uholde berdinaz partekatzen genituen eta norberaren folklorea deitzen ahal genukeen fenomenoaren zerrendako gauzak ziren guztiak.
|
|
|
Denak, abertzaleak barne, abere zaleak ziren arraiki eta baiki, naski. Ospakizunen harian anitzetan, Hiritik etorri olerkari ofizialek Joanesen erranak eta abestiak, amildegietan jartzen zituzten, seriatzen, berriz moldatzen eta
|
munduko
edozein mikro populuren egitekoekin abilki erkatzen, ikus entzuleria funtsean harrituz. Elite ikasiaren soaren menpe lerratzen zen, bestela justifikaziorik ez zuen gure kultura herrikoia.
|
|
|
–Ez ama! Dena espantu xira, Paris Texasen dela dakixulako eta John Dunbaren adiskide mina xirelako, egun oroz Sud Ouest eko berri bereziak eta horoskopoak irakurtzen dituxulako eta mendietako lur meten gibelean, marraz marra,
|
munduaren
historia kanta dezakexulako!
|
|
|
baldin badugu, kausen
|
mundua
ahanzten dukegu.
|
|
|
Atxagaren olerkiaren arabera honek hogeita zazpi hitz trakets baino ez zitzakeen ahora. Ele apur horiekin hargatik
|
mundua
ezagutu desiraz hanpatua zebilen. Nolabait Axularren sagarroiaren eredua zen halaber, ene potreta kapetut, aditz hain pobre eta eskasak ezpainetan anitzetan landerrean nengoela.
|
|
|
auhena bidearen ertzeko baserriko arditegietarik zetorren. Orduan, antsiaren minetik,
|
mundu
bihurtu nintzen, basamortu eta gabetasun orokor. Segidan gasna puska erraldoian hortzak landatzeko errabia piztu zitzaidan.
|
|
|
Mentalki are urrunago naski: alabaina, Lukatxukai ikur, behialako
|
mundu
menperatu, kutsatu, gosaiotu eta baztertua irudikatzen nuen, oihar neuzkan marraka xumeetan berme. Gau hartan, gaztiguaren zein ahanzturaren usaina zukeen guhauren Lurraldetasun kontzeptua birindika aurtiki nuen:
|
|
|
Jendea hala egina da, non behin bozkariatzen den zozokeria batengatik, gero etsipenean behera lerratzeko, enul, inutil eta
|
mundua
den eraikuntza ikaragarrian ezbeharrezko sentitzeraino. Halaber naiz ni, estraterrestren edo Peñaflor gazteluaren maldan bideak gurutzatu zaizkigun 007 agentearen ttattit bezain mutu beha nagoenean.
|
|
|
Gutarik berrogeita lau argi urteetan kausitzen den Epsilon, Andromeda edo Centaurus galaxiako izarbelak bederazka, etxetik beretik, eraso ditzakete satelite bidez kudeatu misilek. Bego horretan nagusi 007 eta bitartean apaila dezagun ahalaz oneski, hirugarren
|
munduen arteko
borroka etengabea. Eta goazen anartean, eki haizeak zazpi mila kilometro orenean buhatzen duela, jendearen bakardade sentimenduaren ustiatzera gauez, gauez, gauez.
|
|
|
Denborak ahitu zitzaizkidan; disko zaharraren ildoak errautsez betetzen ziren eran, lekuaren gainean emokatzen nintzela iruditzen zitzaidanean, ilun beltzak gatibatu eskualdeetan zehar, begiak hersten nituen eta ziuntaz ur handiaren ezpondetara itzultzen nintzen mentalki: ez genuen orduan, estralurtar edo 007 agentearen beharrik jarduteko, balizko suge zilarrak kantuz izuaraziz erreka hegiko belar erraldoietan jauzika ibiltzeko, auzoko landetako toaxatze zein ahantzeen biluzteko, ardien gibeletik hatsak birikak odoleztatzeraino mendi malkar gaitzetan gora igotzeko, ihaurgairako iratze biltzera larrazkenean idien aitzinean abiatzeko,
|
munduaren
aitzinean bezala, hots emaile.
|
|
|
Begiak ixten ditut eta bihotzean min dut; eskola garaietan, eguerdi aldera, harri zorrotz ukaldika erdizkatzen genituen kuskandelen zauri mutuak jagoitik uler ditzaket, bide nagusia abandonatuz, herriko hilerrira solaskide eske zuzentzen naizenean.
|
Munduaren
endelegatze uneak segundo apurra baino ez dit irauten, baina aldi oroz xehakatzen nau. Dagoeneko marmaratzen baizik ez dakidan otoitz zatiak errepikatzen saiatzen naizelarik, benedikatua zara emazte guztien artean, diot, haurtasun ukatuaren ebaki zornatsua bihurtzen naiz.
|
|
|
Adiskidearen senarrak hurbildu zidan aulkian pausatu nintzen, ekaitzaren menetik gerizatua bezala, animaleko labana zorrotza esku batean eta gasna laurdena bestean, Nafarroako azken erregina exiliatua bainintzen!
|
Munduaren
berrantolatzeko giroaren sustatzeko alabaina, ipar haize buhako burrunbatsua eta hegatsak gogorki kolpatzen zituen uhar gaztigagaitza aski zen. Gaueko solasak Pentsamendua Mugatua Da eta Ez Gaude Bakarrik Unibertsoan perpausen ardatzetan kurrinka inguratzen hasi ginen.
|
|
|
neuretu nituen bezalaxe. Roswellen umeak eta haren har andana adoratzaileek eroan nintzatela beraz,
|
mundu
honetan paira nezakeen bakardade karroindutik ihes!
|
|
|
Ez ibili kausaren menpe dagoen
|
mundu
jasailearen gibeletik;
|
|
|
Egiazkoak ziren. Alta, txikitatik, gasnaz, artoz eta leiendaz aserik agerindea zela baimentzeko prest nintzen, Mari jainkoa ziztu bizian,
|
munduaren
hegitik hegira eroaten zuen behor zurpail haren mirestea espero nuelako sekretuki. Haragizko zaldi errebelatuen ordez, Mari atzeman baldin banuen, ene gauerokotasun zarpaileko zilarrezko unea zatekeela diotsut benetan.
|
|
|
Egia zen urdetegi erraldoiek eta autobideek, bidea izan arren euskararen deklinabideak baino segurkiago aberasten zutela patrimonioa. Aski zen, bargo zahar muturreko zerri egile batekin hitz egitea, zehazki esplikatzen entzuteko adibidez Baionako xingarrak
|
munduan zehar
nola balioztatzen zuen etorki ezezagunetik zetorkigun kultura hau, etorkia norantza haina ilun zuela noski. Kultura mota honek, zentzu guztietara asetzen bederen gintuen eta horretarako agian hautetsien indarrak txalotzekoak ziren.
|
|
|
Euskaldunek
|
munduan
|
|
|
Gasna, naka naka irenstean, edozein sukalde ilunetan, lur azaleko nomada guztiekin, ahataraka haurridetzen naiz. Ene debalde izaerak
|
munduko
debalde guztiak juntatzen dituenean, inutiltasunaren unibertsaltasunaren ateak jotzen ditut. Eta horrek merezi du Axular eta Prousten hizpideen ezkontzea, ez?
|
|
|
Estatua bezain paranoikoak bihurtzen ari ginen eta horrek intimitatearen haria hausten zigun, aldi berean gerizatzen gintuen boterearen" hegats" mutuak arranguratzen gintuela. Izenik hartzen ez zuen burdinazko teilatu sozio-politikoak hein batean, nomada izatera behartzen gintuen,
|
munduko
kideekiko lotura bilakatzera, irabaztearen eta galtzearen arteko eremu hutsetako automata psikotiko oso, etxe eta amodiorik gabe, ardien atzetik lehen, pentoka tzar batetik malda samurragoetara terrentan genbiltzan garaian bezala.
|
|
|
nola uka hori? Hala eta guztiz ere, maiz, begiak irekirik eta zorigaitzez non nahi jaukitzen zaidan basamortu gutiziaren eta haurtzaroan nintzen artzain ameslariaren oroitza nigan josirik susma ditzaket;
|
mundua
kudeatzen duen indar itsua, besterik da bistan dena. Egoera horretan naizelarik, aski dut bide ertz bateko pentze aberatsetan artalde bat alhan ikustea, baketzeko; orduan, orlegia zuriz ttittatzen duten ardiak ortzaiz eta leihor urrun desiragarri zaizkit.
|
|
|
Alabaina, Azkue, Landa, Lafitte eta Casenaveren hiztegiak, halaber Sarasolaren Orotarikoa deritzona, miazkatu ditut anitzetan, debaldetan. Hitzak ez dira falta noski, baina direnak itsusiak kausitzen ditut, eta ez baldin badugu gertakari sentsual horien izendatzeko solas positiborik atzematen,
|
mundu
kosmikoaren plazer linguistikoaren zurrunbiloetarik baztertuak izatea arriskatzen dugu. Pentsatzen dut halatan Bourdieurekin batera alorrak alor direlako, Iparraldean, ardi hazkuntza eta euskal kultura biak uztarturik eratu zen Hizkuntza Kontseilu berriaren lehen zeregin urgentea, sexuaren ele baikorrak euskaraz bideratzea litekeela, diru publikoa erabiliz bistan dena, Estatu erraldoi eta maitagarri baten herritar garenaz gain, zor zaiguna alainan!
|
|
|
Tribua moldatzen dugula azpimarratzen dut,
|
mundu
zibilizatu honek antolaketa sozial hori preseski gaitzesten duenean, tribalizazioa erranahi negatiboaz apainduz: globalizatzen gaituen kontsumo gizartearen aurka doa irudiz tribua, hautsia, anitza, ele lauduna, purruskatua, gustu ezberdinen artean beti urratua.
|
|
|
Ene galde antzuak ezabatu zituen Kultura ministroaren mintzaldi kartsuak: euskara hizkuntza ikaragarria izana zen, paleolitiko aro monolitiko hieratiko garaitik hona, galera erraldoia zen
|
munduarentzat
, irabazte idorra aldiz euskararen bizarazteko dirua sartzekoa zuten botere publikoentzat, galtze guztiak irabaztea zirela labur bilduz eta azpimarratuz bukatu zuen diskurtsoa ministro eleketariak, kazetariak grabatzen eta slish slash argazki ateratzen ari ziren bitartean. Mauleko suprefeta berriak eskularru zuriaz, mokanesa zela ustez, begi hegian isurtzen zitzaion ura lehortu zuen, zurrun ozenez.
|
|
|
Herriko auzapeza uneaz baliatu zen bere urdetegiaren aldeko baimena laster eman ziezaion prefetari erregutzeko eta Cheyenne Larraburuk lanpostu bat amoinatu zion Kontseilu Orokorreko buruzagi abertzaleari.
|
Mundurik
hoberenean dena ongi zebilen, erdara traketsean lehen auzoa zutitu zenean erranez:
|
|
|
bizia deitzen zena, hots. Aldamenean
|
mundua
uxkail eta hauts zitekeen bizi horiek nehoiz desbiderarazi gabe, izan istripu, izan bat bateko hats galtze, izan sahatsen oparotasun ikaragarrietan gehiegi fidatze... Ezezagunarentzat ez zeukaten lekurik.
|
|
|
Biharamunean, lo faltaz dauden horiek, lo premia duen izatearen bildutasun mistikoa inarrosten dute.
|
Munduaren
legea ote da. Loa eta amodioa ordezka ditzake gasnak?
|
|
|
Ingurukoek lanean, gohain neuzkan metodologia eraginkorren finkatzeko hitzorduetan, erosketetan, denetan, hits eta hets harrapatu ninduten. Alta, ilunpeak
|
mundua
troxatzean, iratzarriaren pindarra nigan sustatzen nabaritzen nuen aldiro. Mediku eta espezialistei oinarrizko akiduraren atzealdean zer dagoen maiz eskatu diet, hauek erantzun egoki zein razionalik eskaini ez didaten arren.
|
|
|
–Gose nintzen eta armairuetan ezer ez zegoen jateko, salbu zure gasna" sakratua" –erantzun zidan, begitartea kuetaren pean gordez, ehiztariari ihes doakion kurkumixa umilaren antzera; bere familian ez ziren usatuak naski
|
munduaren
berrantolatzeko asmoz goizeko lauretan arrangura larrutuak plazaratzen.
|
|
|
Egiazko izaeraren
|
munduan
ez da Besterik, ez da
|
|
|
Seminarioan haur hotz sartu zenetik, Joanesek euskara baizik ez zuen gogoan. Euskararen salbatzeko helburuaren lortzeko Pittunek Jesukristo zeukan eredu, honek bere bizia sakrifikatuz, Hitz bakarra zela medio,
|
mundu
bekatorosa infernuaren garren mehatxuetarik atera zuelako. Apeztu, urgazle bihurtu eta, bere iritziz ongi merezitu omenaldia erdiesteraino otoitzaren eta azterketa zientifikoaren mundu gerizatuan geratu zen.
|
|
|
Euskararen salbatzeko helburuaren lortzeko Pittunek Jesukristo zeukan eredu, honek bere bizia sakrifikatuz, Hitz bakarra zela medio, mundu bekatorosa infernuaren garren mehatxuetarik atera zuelako. Apeztu, urgazle bihurtu eta, bere iritziz ongi merezitu omenaldia erdiesteraino otoitzaren eta azterketa zientifikoaren
|
mundu
gerizatuan geratu zen. Euskararen amoreagatik, sotana kendu zuen egun berean, fededun bat erdalduna zelako aitzakiaz, mezak eta predikuak frantses eder, leun eta txukun batean zelebratzen hasi zen, bizkitartean euskarari esker, Bangkokeko eta Delhiko unibertsitateetako Honoris Causa doktore izendatua izatera heltzen zela.
|
|
|
pitxertara bat hustu arren, iratzarria ez denak lotan jarraitzen du. Hau izan da,
|
mundua
mundu denetik, gauak bilkuretan higatzen dituztenen legea. Eta, non ez den legeen haustea herioaz sariztatzen, zoritxarreko Antigona hark irakatsi zigun eran, legeak aldaezinak dira.
|
|
|
pitxertara bat hustu arren, iratzarria ez denak lotan jarraitzen du. Hau izan da, mundua
|
mundu
denetik, gauak bilkuretan higatzen dituztenen legea. Eta, non ez den legeen haustea herioaz sariztatzen, zoritxarreko Antigona hark irakatsi zigun eran, legeak aldaezinak dira.
|
|
|
Kabia bat joa zuen, bete betean. " ¡ Es de billigarrua!", erran zidan,
|
munduko
bertze deusetaz ohartzen ez balitz bezala. Gau hartan ilargi betea izanen zen.
|