|
2001
|
|
|
a) Elebitasun funtzionalaren kontzeptua (elebitasunsozialaren kontra): euskaldunok, herri txiki bat garen neurrian,
|
munduko
beste herri txiki guztiek bezala, bigarren eta hiruga rren hizkuntza handiren bat edo batzuk ikasi behar ditugu, baina argi edukita elebitasun hori, batezere, Euskal Herritik kanporakoa dela eta arrotzak gurean daudenerako. Haatik, ezin dezakegu ahantz hainbat euskal herritar oraindik ere erdaldunak direna, eta justiziaz beraz, ezin ditzakegula ezelan ere zapal eta bazter.
|
|
2002
|
|
|
Eta, aipatu gabeko beste zenbait ezaugarri ahantzi gabe, justiziaren aldekoekintzaileak. Izan ere, Euskal Unibertsitatearen proiektua orain existitzenez den justizia egoera lortzeko prozesu modura ikusten dugu, orain aitortugabeko egoera berri batera eramango gaituena, eta Euskal Herriak?
|
munduko
beste herriek bezala, bere etorkizuna lantzeko eta kudeatzekoduen eskubidea gauzatzeko izango dena, berdintasunean eta errespetuanoinarrituz.
|
|
|
Sortu bezain pronto, jarratzaile asko izan zituen asmakizunak, eta berehala heldu zen gure hirietara. Hasieran lanpara eta galena hargailuetan
|
munduko
beste herrietan egiten ziren emanaldiak entzuten zituzten zaleak irratiaren propaganda eragile bihurtu ziren, eta laister hasi ziren bertako saiakuntzak.
|
|
2003
|
|
|
Adibide bat jarriko dut. Duela aste batzuk Irak erasotzearen aurkako jarrera erakutsi zuen gure herriak,
|
munduko
beste herri askok legez, eta argi ikusi da zenbait herritan agintari eta herriaren artean dagoen zanga. Bada, gure ustez, hemen berdintsu gertatzen da autodeterminazioarekin
|
|
|
Harrituta itxi ginduzan guztiok, Arrazolako eleizan, herri guztiaren aurrean, mezea euskeraz emoten ikusi genduanean. Mezea euskeraz emotea egunero edonon ikusten dana da aspaldion, baina gogoan izan daigun, kristinau fedea gure herrian sartu zanetik, hemen mezaren liturgia beti beti latin zaharrean egiten zala,
|
munduko
beste herri askotan lez. Ba egozan, bai, meza santuaren erdal itzulpenak (euskerazkorik bat baino ez neban ezagutzen orduan:
|
|
2004
|
|
|
Zaila du, ordea, esan bezala, euskaldunak euskaldun izaten,
|
munduan
beste herri nazio askok eta askok gaitza duten hein bertsuan. Zailtasun horren lekuko dira Joxe Azurmendiren iritzi usteok:
|
|
2007
|
|
|
Eta, jarraitasunaren kariaz hain zuzen, esaten dugu: begira, Mesopotamiako hiri horrek, oraindik hain despotiko, superstiziotsu, barbaro bazen ere, beste herriek ez eta berak inkarnatzen zuen momentuan munduko izpiritua(
|
munduko
beste herri guztiak berak ordezten zituen, bera zen gizadia) 559, kontzientziak bere bidea handixe pasatuz egiten ziharduena, hurrengo maila posibilitatu duena. Despotismo eta joputza guztiekin ere, herri hori zen, non ere izpirituak bere askapenerantz bidea egiten zuen, eta ez gaurko behatzaileari askoz libreagoak irudi lekizkiokeen tribu patriarkalen batzuk (Estaturik gabe historiarik ez, hots, askatasunera biderik ez) 560 Askatasunaren bidea sakrifizioz, bortxakeriaz, krimenez betea dago.
|
|
2008
|
|
|
Euskal nazioaren izaera etnolinguistikoa euskal hitzaren lantegi nazionalean moldatuko balitz, lantegi horretan ez genuke hizkuntza gatazkarik izango. Gatazkak, klase borrokaren araberako gatazkak, euskal hitzaren arragoan ebatziko lirateke,
|
munduko
beste herri normalizatuetan bezalaxe. Herri antolamenduak hizkuntza du oinarri, komunikazioan, jakitean eta irudikatzean oinarritzen ez den herririk eta gizarterik ez dagoelako.
|
|
2009
|
|
|
Abereengandik babesteko hesiturik zegoen, eta etxekoandreak bertan, ortuariez gain, loreak gobernatzen ei zituen. Sano antzinako eta agerikoa da, euskal kulturan bezala
|
munduko
beste herri askotan, emakumearen, lurraren eta landareen arteko lotura.
|
|
|
Euskal Herrian ez ezik,
|
munduko
beste herrietan ere ildo askotariko erakusketak izango dira aurten. Aipagarria da, alabaina, abangoardiek garrantzia berezia hartuko dutela.
|
|
|
Bada, jakin dezatela Herrialde Katalanetatik, Euskal Herritik eta
|
munduko
beste herri asko eta askotatik ikasleon oihuak adituko direla. Gaur Herrialde Katalanetako ikasleak kalera irten diren bezala jarraituko dugula Euskal Herrian, edo Grezian, edo Zaragozan, eta Galizian, Norvegian edo Berlinen, bestelako unibertsitate baten alde borrokatzen.
|
|
2010
|
|
|
nola egin bateragarri herri kaxkoan asteburuetan izaten den jendetza eta portal ondoan hondakinak uztea? Atez atekoa jarri den
|
munduko
beste herrietan ere antzerako zalantza eta beldurrak sortu izan dira; eta kasu askotan haiek bilatutako soluzioei begiratzea besterik ez dago.
|
|
|
ondotik. Egia zen, bai, aitonaren idealak. Alemania Handi bat ipintzen zuena
|
munduko
beste herrien gainetik, egoismo izugarri bat zuela oinarri, eta, alde horretatik, Gerharden ideala. Gerhardek mundua zuen amets, anaitasun unibertsalak bildua?
|
|
|
Bereziki estatuaren beharra aldarrikatuko dute apirilaren 4an. Estatua, gure arazoei demokratikoki eta inoren ezarpenik gabe aurre egin ahal izateko, mendeetako inposizioa baztertuz gure nortasuna babesteko eta
|
munduko
beste herriekin elkartasunean oinarritutako harremanak izateko. Alex Marañonen esanetan, Euskal Herria naziotasuna ukatzen dioten nazio bat da.
|
|
|
Eta hortik sortu zen lehengusuarenganako etena, nik uste, denbora baten —harekiko lilura aroaren— ondotik. Egia zen, bai, aitonaren idealak —Alemania Handi bat ipintzen zuena
|
munduko
beste herrien gainetik— egoismo izugarri bat zuela oinarri, eta, alde horretatik, Gerharden ideala —Gerhardek mundua zuen amets, anaitasun unibertsalak bildua— idealagoa zela, baina egia zen, halaber, idealago ez ezik, idealistago ere iruditu zitzaidala, halako batean: ezinezkoagoa, alegia.
|
|
|
Ohartzen al zara umiliazioa dela gaurko editore frantsesek Frankfurteko liburu azokatik maletetan dakarten genero nagusia? Gure zenbat liburu itzultzen dituztela urtero amerikarrek uste duzu, eta zenbat kaka estatubatuar irensten ditugu guk ordainetan, salduko direla baitakigu, gure irakurleek erosiko dituztela baitakigu, salmenta horiei esker jarrai baitezakegu gure idazleei arnasa ematen eta, bidenabar,
|
munduko
beste herrietako idazleei kasu egiten?". Karpeta morea belaunen gainean pausatu eta jaka eranzteari ekin zion.
|
|
2011
|
|
|
Geroago entzun nebanez, damututa ei egozan arrisku hori jarri ebenak. Ez ziran konturatzen, eta neu be ez orduan, gure herrian eta
|
munduko
beste herri askotan oinarri sendoa eukan ohiturea zala egun horreetan gehiegikeria batzuk egitea.
|
|
|
Nork eman ote dio inori, berriro diot, etnia eta nazio bakan batzuek estatu bihurtuz historia egiteko eta idazteko duten aginte morala,
|
munduko
beste herri guztiak, berrehun bat estatu sakratu izan ezik, asimilazioaren ezerezera jaurtitzeko. Sinesteak ere lanak ematen ditu.
|
|
|
moroak gizaki zapalduak dira, herri zapalduak, kultura zapalduak. Horregatik esan dezakegu euskaldunak eta amazigak (eta, ziur aski,
|
munduko
beste herri asko) funtsean berdinak garela guztiok zapalduak garelako, zapalketa historia luze baten oinordekoak garelako. Baina aldi berean inor ez gara moroak, zapalduak izan nahi ez dugulako eta zapalketaren kontra matxinatzen garelako.
|
|
2012
|
|
|
Horretaz gain, Laugarren Munduak bere proposamena gauzatzeko orduan ama lurrarekin duen harremanari eman dio oinarri oinarrizko tokia. Harreman berezko horrek ezberdintzen ditu herri indigenak
|
munduko
beste herrietatik. Halaber, harreman hori dugu protagonista herri indigenen diskurtsoetan eta euren ekimena, giza eskubideen arloan zentratzeaz gain, ekologiarekin loturiko gaietan kontzentratu da.
|
|
|
" Gaur egun bai Nafarroan eta baita Uharten Herri bat bizi da burujabetza berreskuratuz bere etorkizuna erabaki nahi duena.
|
Munduan
beste herrien artean leku bat nahi duena". Uharte Arakilgo harresien inguruko aipamena egin zuten: " Nafarroan, Espainiarrek apurtu zituzten Nafarroako gaztelu eta harresiak.
|
|
2013
|
|
|
Gure herriak ze esperientzia eta jardunbide ditu
|
munduko
beste herriekin partekatzeko?
|
|
|
Herritarren gogo aldarteari antzematen asmatzea, berau pizten, baretzen edo indartzen jakitea, prozesu askoren erdia da. Euskalgintza modernoaren fruituak
|
munduko
beste herri batzuetako eragileekin partekatzen saiatzen garenean, sarri iristen gara puntu honetara. Atzerriko lagunok teorian ikus ditzakete euskara batuaren prozesua, eta ikastolen sorrera, eta arlo askotan egindako inurri lana... baina belaunaldi haren gogo aldartea da apur bat jokoz kanpo uzten dituena, beraien herrien emozionalitatean irudikatu ezin dutena.
|
|
2016
|
|
|
merkataritza akordioak, klima aldaketa, prekaritatea, Sahara eta Palestina, herrien autodeterminazioa...». Laura Gonzalez de Txabarri ere ELAkoa da, eta mintegi batean hitz egin zuen asteazkenean, 1.000 lagunen aurrean, Europako gobernuen austeritate politikak salatzeko, Euskal Herrikoak barne.Autodeterminazioaren inguruko mintegietan, «ohikoa» da Euskal Herriaren eta
|
munduko
beste herri zapalduen egoerari buruz hitz egitea, eta are gehiago foroa Quebecen izanda. Novalen esanetan, «Euskal Herriak dituen arazoetako asko mundu osoan dauden arazo berak dira», eta, horregatik, garrantzitsutzat jotzen du nazioarteko eragileekin elkarlana sustatzea.
|
|
2017
|
|
|
Nire iruditerian, bihotzean, buruan edo nahi duzuen lekuan, horixe da Euskal Herria, eta, gaur, Euskal Herri horren eguna izan dadin nahi nuke. Baina oraindik aldarrikapenen aroan gaude, eta inbidia ematen didate
|
munduko
beste herriek; batez ere, euren herriaren eguna ospatu egin dezaketenek. Gaur, Iruñeako manifestaziora joango naiz, herri hau nazio izatea nahi dudalako, eta ospatzeko baino gehiago egiteko daukagula konturatuko naiz.
|
|
|
Esnatzeko ordua da, kontzientzia hartu eta sistemari aurre egiteko ordua. Gure herrian arrazakeria eta xenofobia ganditzeko borroka ideologikoan zein praktikan aurrera egitea,
|
munduko
beste herriei laguntzeko erarik hoberena da. Herritarron gehiengoaren aurkako eskutuko gerra honen aurrean, arrazakeria eta xenofobiaren aurka mobilizatzera dei egiten zaituztegu, eraldaketa sozialaren bidean pausuak ematera gonbidatuz.
|
|
2020
|
|
|
esperientzia horien gehiengoa Latinoamerikan eta Espainiako Estatuan garatzen ari da. Munduko beste leku batzuetako proiektuak ere biltzen dituzte, baina, hizkuntza arazoak direla-eta, zailagoa da
|
munduko
beste herri batzuetako proiektuak helaraztea (REEVO Hezkuntza Alternatiboaren Mapaketa Kolektiboa, 2019). Makina bat alternatiba aurki daitezke, heterogeneoak izanik, askotan metodologia bera dutenak.
|
|
2021
|
|
|
Herbeheretan eta Libanon bezala
|
munduko
beste herri anitzetan, etsialdien ondorioek gero eta ihardukitze bortitzagoak sortzen dituzte.
|
|
|
Urtarrilaren 1az geroztik Europar Batasuneko herriei debekatua zaie plastiko" arriskutsuak" zein" bereizi gabekoak"
|
munduko
beste herrietara bidaltzea. 1992az geroztik Basileako Itunak mugatzen zuen doi bat fenomenoa, baina orain askoz plastiko mota gehiago dira sailkapen horretan sarturik.
|
|
2022
|
|
|
|
Munduko
beste herri anitzetan ere 6 urtetan eskolatzeko adina ezarria da, Japonian eta Errusian aldiz haurrak 7 urtetan dira hasten. Halere, herrialde guzietan, haurren gehiengoa, 3/ 4 urterekin eskolara abiatzen da.
|
|
|
Otegiren hitzetan, euskaldunek ez dute ezer ospatzekorik gaur, uztailaren 14an Frantziako Errepublika ospatzen ez duten modura. «Euskaldunok beti izan dugu errespetua
|
munduko
beste herriekin, baina gure aberria Euskal Herria da. Eta hori aldarrikatzera gatoz:
|
|
|
Otegiren hitzetan, euskaldunek ez dute ezer ospatzekorik urriaren 12an, uztailaren 14an Frantziako Errepublika ospatzen ez duten modura. «Euskaldunok beti izan dugu errespetua
|
munduko
beste herriekin, baina gure aberria Euskal Herria da. Eta hori aldarrikatzera gatoz».
|
|
2023
|
|
|
Itzalen Dama eta Patxi Bakallu fantasiazko kontakizuna da, itsas abenturarekin oso lotua. Euskal Herriko eta
|
munduko
beste herrietako mitologien arteko lotura egiten duen magiaz betetako istorioa.
|