|
2000
|
|
|
Gainera, munduan egun diren 192 estatuetatik, mende hasieran, 33 beste estatuetako parte ziren eta 112 estatu kolonialen pean. Gaur egun, ikuspegia zeharo aldatu da,
|
munduan
dauden estatu gehienek (119) boto eskubide unibertsala dute eta gutxienek (16) dute boto eskubide hertsia. Hala ere, oraindik munduko populazioaren% 32 boto eskubide gabeko herritan bizi da.
|
|
|
Baina sexualitate kontzeptua askoz ere zabalagoa da. Sexualitatea emakume edo gizon bezala
|
munduan
egoteko modu bat da, eta sexu harremanak alderdi bat baino ez dira.
|
|
|
Adostasunaren bidea posible ez bada, gure proposamenak egingo ditugu guk edo beste alderdi abertzale batzuekin batera eta horrek gatazka politikoa ekarriko balu, bada, guk horri ez diogu beldurrik. Baina Nafarroa eta Iparraldeko egoera zein den kontuan hartuta, espainolismoaren
|
munduan
egon daitekeen indar baten beharra ikusten dugu. Hori posible ez bada, gutxiengo eta gehiengoen jokora jo genuke eta horri ez diogu beldurrik.
|
|
|
Bai, baina niretzat hau guztia lan
|
munduaren barnean
dago. Niri asko gustatzen zait musika egitea.
|
|
|
Nobela honetan gehien interesatu izan zaidana pertsonaien eboluzioa izan da, nola pertsonak ez diren iragazkaitzak, nola batak bestean eragiten duen, askotan itxura eman arren ez dagoela eraginik eta bakoitza bere ideiekin eta bere
|
munduan
dagoela. (Argia 1739)
|
|
|
Globalizazioak mundu mailako esklusioa birbanatzen du, gero eta gehiago, hirugarren munduko zatiak lehen
|
munduan
daudelarik (hain zuzen ere, 35 milioipertsona EEBBetan, 55 milioi EEEetan eta Japoniako familien laurdena pobrezianbizi dira). Prozesu hau estatu garatuetan ari den deslokalizazio produktiboaren, gastu sozialen eta lansarien murrizpenaren, babes sozialaren inguruko ahazturen etalan merkatuaren desregularizazioaren joeren oinarrian dago.
|
|
|
Halaber, kulturaren merkantilizazioak kapitalaren erreprodukzio hedatuarenadierazpen politiko kulturala islatzen du, zeinak munduko herrien identitate kultural eta nazional guztiak ezabatzeko joera duen(
|
munduan
dauden 8.000 hizkuntzadesagertzeko arriskuan ezarriz).
|
|
|
Eta dagoen ustiakuntza sozialaren aurka eta sufritutako akulturalizazio eta desnazionalizazioaren aurka, gaur egun
|
munduan
dauden erresistentzia mugimenduenarteko artikulazio solidarioa egitea premiazko bihurtu da, Hirugarren MundukoHerriak eta Lehen Munduko Herrien arteko artikulazioa eginez, eta nazionartekotasun edo internazionalismo berria gauzatuz.
|
|
|
Gainera, mundu mailan, era batera edo bestera kulturkidetzarekin lotuta daudengatazkak, uste dugun baino maizagoak dira; eta askotan, suntsikorrak (Brogan1990). Esate baterako, II. Mundu Gerratik gatazka etniko garrantzitsua jasan izanduten herriak,
|
munduan
daudenetariko erdiak dira. Era berean, ordutik hona gertatu diren gerretan hildakoen %80 estatuen barneko gatazketan gertatu dira (Russett& Starr 1989).
|
|
|
Fokapen sexologikoak sexualitatea ezberdintasun sexualerako banakakoprozesu gisa kontsideratzen du, prozesu honen emaitza bai emakumezko bai gizonezko eran
|
munduan
egoteko modua delarik. Emakumezkoa edo gizonezkoasentitzeko modua maila biologikoaren eta kultura zehatz batean gertatzen densozialkuntzaren menpe dago.
|
|
|
Pertsonen multzotan ere batzuek berezitasun bat dutela sentitzen dute, hizkuntzadela, sentipenak direla, elkarkidetasunean bizi-nahia dutelako azken finean. Lehentasuna ematen diote horrela bizitzeari,
|
munduan
dauden beste onuren aurrean. Askatasuna deitzen da hori nazioarteko mailan, pertsonen artean bezala.
|
|
|
Eta, oker ez banagobehintzat, adigai teorikoen eta eskarmentu enpirikoen arteko elkar osatze hori, berebilakaera soziolinguistikoan barrena, ez da gehiago desagertuko. Arrazoibideareneuskarri, gertakari soziolinguistikoen informazio zehatza lagun izango du beti.Datuaren argibidea, gertaeraren egiaztapena, gure antzera
|
munduan
egon diren etadauden herri menderatuetan jazotakoa euskalgintzaren eta aberrigintzaren zerbitzuetanjartzeko.
|
|
|
Askatasunaren denbora, beraz,
|
munduan
dagoen gizakia da, gizakiaren historiaerreala. Ederki adierazi du Roman Garate-k, Aristoteles eta Santo Tomas Mortadelo, Filemon eta El Botones Sacarino rekin gozoro elkartzen dituen bere azken liburuan18:, da askatasuna, gizakiaren kronoa edo denbora beste izaki eta animaliengandik zeharo bestelakoa izan dadin, hots, aktak kronika izan dadin, historia izandadin.
|
|
|
—Bada, jaun Marcelen erranetan, eskolastika omen da zientzien zientzia,
|
munduan
dagoen zientzia dibino bakarra, hitza behar bezala erabiltzen ikasteko ezinbertzekoa dena.
|
|
|
" Aita, barka iezaiezu, ez baitakite zer ari diren"... Eta sinesten dut, halaber, ezen, gure munduak zentzurik badu, hitz horietan hartzen duela, zeren eta amorioa baita, hainbat alkimistaren erranetan,
|
munduan
dagoen harri filosofal bakarra... eta amorioak bakarrik atera diezaioke, halatan, baita materiarik satsuenari eta zantarrenari ere, urre distirarik distiratsuena, nola atera baitzien Kristok bere hiltzaileei, barkamenduaren eta barkamenduzko besarkadaren arauaz, Kalbarioko hartan, zeren argiak itzala besarkatu, eta argiaren besarkadak bihurtu baitzuen itzala argi.
|
|
|
—Aita, berorrek badaki ezen behin baino gehiagotan joan behar izan dudala, berorrek hala manaturik, hango eta hemengo itsas portuetarat —Pasaiarat, Donibane Lohizunerat eta Baionarat—, hainbat kargamenduren begiratzeko eta haien bideratzeko, untzi batean zein bertzean, orain Ingalaterrarat, orain Flandriarat, gure oletako produktuen kanporatzeko asmoz... Eta jakin beza ezen itsas portuen mugimenduak finantzen jin joanei buruzko bertze ikusmolde bat eman didala, hagitzez ere zabalagoa, zeren eta itsas portuak baitira, hain zuzen,
|
munduan
dauden tratuen eta negozioen bidegurutze... Eta berorrek ongi uler diezadan, zuhaitzaren parabolaz mintzatuko natzaio, ebanjelioaren eredurat:
|
|
|
izan ere, zuhaitz bati beha bizi dena, munduan bertze zuhaitzik ez balego bezala, itzalik gabe eta fruiturik gabe gera daiteke, baldin zuhaitza idortzen eta itzaltzen bada: erran nahi baita burdinarena ez dela
|
munduan
dagoen negozio bakarra, are gutiago emankorrena...
|
|
|
Baina, bere irakaslearen merituak aipatzen hasi baino lehen, nola ikusten baitzuen ezen napolitar hura mutil jantzia zela, hala, erran behar ote dizut ezen, segidan, bere eremurat eraman zuela osabak solasa?, azaltzen ziolarik gitarra joleari nola gitarraren hots harmonikoen azpian —eta berak kantatu kanten azpian, azken finean— numeroen
|
mundua
zegoen, zeren notak eta soinuak harien luze lodien araberakoak baitziren, eta jotzailearen hatzen hariekiko posizio erlatiboen araberakoak, eta distantzia haiek guztiak neurtu egin zitezkeela eta numeroetan eman.
|
|
|
" hilik nahiago zintuzket, bekatu mortalean baino...", eta amarenetarik aita Bartolomerenetarat, amets bat izan nuen gau hartan: bertze
|
munduan
geunden osaba Joanikot eta biok belauniko, aita jesuitaren aitzinean, zeina tronu batean jarririk baitzegoen, gu juzkatzeko asmotan; eta jujamendua hasi zen, eta aita jesuitak mila bekatu leporatu zizkigun, ahotik habuina zeriola;" Eta zuk Maddalenekin bekatu egin duzu!", erran zion osabari;" Eta zuk, Elbirarekin!", neuri; eta, segidan bioi xuxentzen zitzaigula, erran zigun:... " Eta biok zarete luthertarrak eta hereseak!"; eta, halako batean, tronutik altxatu, eta, hatzaz mehatxatzen gintuela, erran zuen:
|
|
|
Eta, osaba Joanikotek erranen lukeen bezala, eliza tipi honetan nago, eta ene eliza honek kide bakarra du... baina, bakarra naizen arren, ez nago bakarrik, eta, ahal dudanean, uzten ditut, amets batean bezala, neure beso hauek luzatzerat, eta besarkada gozo batean neureganatzen ditut neure oroitzapen onak eta ez hain onak, eta neureganatzen dut mundua,
|
mundutik kanpoan
nagoen arren.
|
|
|
—Ama, batzuetan iduritzen zait ezen egun haizetsu batean ekarri ninduzula mundurat eta haizeak batetik bertzerat eraman izan nauela munduan barrena. Baina, bizimolde horrek nekatzen du eta ahitzen du, eta, hemendik aitzina, egonean egon nahi nuke, soseguan eta bake handian, mundua nehoiz baino neureago eginez, baina
|
mundutik kanpoan
banengo bezala... Ordea, beldur naiz urbiaindarrek bakean utziko ez ote nauten, hemen geratzen banaiz...
|
|
|
Eta, nola aitona Nikolasek, bere aitaren ildotik, burdinaren mundua laudatzeko eta alabatzeko ohitura baitzuen, hala miresten zituen olak eta olagizonak, halako moldez, non erraiten baitzuen ezen olagizonak zirela
|
munduan
zeuden gizon bakarrak, zeren infernuak zailtzen eta gogortzen baitzituen gizon haiek egunoroz, sutegietako garretan. Eta eransten eta eratxikitzen zuen:
|
|
|
—Ama, osabari orain dela guti erran diodana erranen dizut zuri: maite zaitut zu, mundurat ekarri ninduzulako, eta maite dut hura, mundu honen barrenean bertze mila
|
mundu
daudela erakutsi zidalako. Eta biak maite nahi zaituztet eta biak maitatzerat entseiatuko naiz, zeren eta lehen giristinoak ere amorioan bizi izan baitziren, Paradisua lurrean eraikitzen zutela —eta, pausa labur bat egin eta behakoa zorrozten niola, erantsi nuen—:
|
|
|
Horrela izan dadin, Neurathek bi urrats ezarri zituen: alde batetik,
|
munduari
dagokion enuntziatu bakoitza beste enuntziatu guztiekin erlazioan jarri, eta, bestetik, pentsamendu jario bakoitza aldez aurretiko pentsamendu jarioekin lotu. Eta nahiz eta Descartesek behin eta berriro pentsamenduaren prozesuak aipatu, erlazio logikoek osatzen zituzten sistemak bailiran erabiltzen zituen, pentsamenduak berak azpitik behar dituen progresio psikologikoei —pentsamendua sortzen duten prozesu psikologikoei— jaramonik egin gabe.
|
|
2001
|
|
|
Martxoan film hauek Gasteizen ere ikusi ahal izango dira, eta litekeena da Donostia eta Iruñeko zine aretoetara ere iristea. Izan ere, Bartonen nahia ekimen honen jarraikortasuna bermatzea da, beste esparruetan bezala, zinema
|
munduari
dagokionez ere euskararen normalizazioruntz aurrera egiteko beharrezkoa baita bidea ez etetea. Aurreneko urratsak eman dira.
|
|
|
valentziarra da izatez, jesuita izandakoa, eta Indian egiten du lan. Oso pertsona sentibera da,
|
munduan
dagoen pobreenekin lan egiten du, eta niri barruraino sartu zitzaidan elkarrizketa hori.
|
|
|
hor da globalizazioa, munduaren kutsadura, teknologia berriak, kultura, emigrazioa... osagai berriak sortzen dira eta horien aurrean kokatzeko modu desberdina dute ezkerrak eta eskuinak. Baina Europako ezkerra ideologorik gabe dago, eta gaur egun
|
munduan
dauden osagai berriekin ezkerra berrosatu behar da
|
|
|
Adibide bat jartzekotan, Zinemaren kasuan aipagarria da dagoeneko 1929an Buñuelen" opera prima" n, Un chien andalous filman," begiak" jasaten duen erasoa. kuntzak munduaz hitz egin ez diezagukeen moduan (cf. Wittgenstein,) Literaturak gizakiok"
|
munduan
egote" fenomenologikoa azaldu besterik du egin, horretarako, nobelaren" forma" edo egitura izango delarik oinarri.
|
|
|
Palimpsestos. La literatura en segundo grado, Madril, Taurus, 1989 Liburu honetan behin eta berriro berridazten den literaturaren utopiaz (Borges) hitz egiten zaigu. karen
|
munduari
dagokion adibide bat aipatzearren, Mahler-en" Des knaben wunderhorn".
|
|
|
Novalis poetaren aburuz, Literaturak mundua erromantizatu egiten du. Alegia,
|
munduan
egoteko modu bat, mundua sentitu eta ikusteko era bat, iradokitzen digu. Edozein mezu esplizituz haratago, hortxe kokatzen dute askok literatur irakurleok testuetan bilatzen dugunaren funtsa.
|
|
|
Ekintzen
|
mundua
dago eta hitzen mundua dago, eta sufrikarioaren eta saminaren mugetan hitzak ez du berririk ematen, literaturarena eta ekintzarena urrun diren mundu biren jirak elkartezinak balira bezala.
|
|
|
Ekintzen mundua dago eta hitzen
|
mundua
dago, eta sufrikarioaren eta saminaren mugetan hitzak ez du berririk ematen, literaturarena eta ekintzarena urrun diren mundu biren jirak elkartezinak balira bezala.
|
|
|
Poemak, objektu den neurrian, hedatzen du bere autonomia.
|
Munduan
dago, baina beste gauza guztien antzera, besteekin batera eta besteetatik bananduta.
|
|
|
SEPRONAren arabera, maskota dendetan oso erraz aurki daitezke
|
munduan
dauden 329 pistaziformeetatik hainbat espezie, nahiz eta horiek guztiak CITESek babestuta egon.
|
|
|
Zifra horren barruan sartzen dira lehen lanpostuaren bila dabiltzan gazteak (472.000), lana izan arren hainbat arrazoigatik lanpostua aldatzeko prest daudenak (%32 inguru, 1999ko CIS erakundearen ikerketa baten arabera), unean uneko edo iraupen luzeko langabetuak eta berriro lan merkatura sartu nahi luketen pertsonak (adibidez, denbora batez lan
|
mundutik kanpo
egon ondoren berriro lanera itzuli nahi duten emakumeak)
|
|
|
Zifra horren barruan sartzen dira lehen lanpostuaren bila dabiltzan gazteak (472.000), lana izan arren hainbat arrazoigatik lanpostua aldatzeko prest daudenak (%32 inguru, 1999ko CIS erakundearen ikerketa baten arabera), unean uneko edo iraupen luzeko langabetuak eta berriro lan merkatura sartu nahi luketen pertsonak (adibidez, denbora batez lan
|
mundutik kanpo
egon ondoren berriro lanera itzuli nahi duten emakumeak).
|
|
|
Novalis poetaren aburuz, Literaturak mundua erromantizatu egiten du. Alegia,
|
munduan
egoteko modu bat, mundua sentitu eta ikusteko era bat, iradokitzen digu.Edozein mezu esplizituz harago, hortxe kokatzen dute askok literatur irakurleoktestuetan bilatzen dugunaren funtsa.
|
|
|
Gainerako
|
munduari
dagokionez, zorpeko herriak H bere merkataritza esportazioei dagokien irabazia soilik ordaindu luke, baldin eta soilik baldin bere zorpeko egoiliarrek gauzaturiko gastuak mozkin neto baliokidearen iturria izanen balira (45 irudia).
|
|
|
Aurpegia hurreratu eta musu bat eman nion, zinean bezala. Nire bizitzako lehenengo musua izan zen, traketsa eta arina, zinekoen moduko
|
munduan
nengoelako sentsazioarekin, eta beldurtutik, eta dardaraka.
|
|
|
Baina mundua globala ere badenez, Gap edo Nikek haurren lana erabiltzen duten bitartean. Van Goghen botetan nekazaritza ren
|
mundua
zegoen. Wa rholen zapatetan, berriz, gaurko mundu global eta postmodernoa.
|
|
|
Osagaietan beharrezkotasunik ez badago, zaila da osotasuna bera beharrezkoa izatea. Kantek
|
mundutik at
legokeen kausa ere baztertu egiten du, zeren bere kausalitateak beti ere denboran ekin luke eta, orduan, ez legoke mundutik at.
|
|
|
Razionalismoaren edo, Kantek dioen eran, dogmatismoaren interesa espekulatiboa eta praktikoa da aldi berean. Alde batetik, baldintzatugabea baieztatzen du guztia argitu ahal izateko oinarri gisa; baina, bestetik, askatasuna baieztatzen du eta
|
mundutik at
dagoen beharrezko izaki bat baieztatzen du. Horrela, moralaren oinarriak defendatzen ditu eta horregatik sen onarentzat hauxe da aukera onena (askatasuna badagoen ala dena izadia den zalantzan egon gaitezke teorikoki, baina ekiteko unea iristean, erabakia hartu behar denean, lehenengoa aukeratzen da).
|
|
|
Marraka melengaz ardiak ulertzen nauela sentiarazten dit eta auhen luze batez, pentzean hedailo erortzen da. Sentimendu onek dirurik ematen ez duten arren irudi zait denak
|
munduan
gaudela, zelula mononuklearretik Nunavut herriko itsas aho hormatuetan bainatzen diren balea ikaragarrietara, lerro biologiko kate zatiak oro, hots, elkarren berri erdietsiz, bata bestearen laguntzeko. Amen.
|
|
|
Azken hau askozaz ere hobea kolesterol maila txikiagotzeko, noski (hemen esan behar dut, maleziatsuen ahotsak isilarazteko," kolesterol maila txikiagotzeko" esaten den tokian berdin berdin joaten ahal zela, esaterako," pandemia zabal ez dadin"). Are, liburuko hizkuntza bera ere kasualitate hutsa da,
|
munduan
dauden milaka hizkuntzatako edozein izan litekeelako; hau hainbati iraingarria iruditzen bazaio ere, kasualitate hutsa da, berriz diot (bestetik, zer jende klasek bizi dezake nire aukera hau berei eginiko irain moduan. Zer izen dagokie halakoei?)
|
|
2002
|
|
|
Tessa Andonegiren hitzetan eszenografia guztia sinbolismoz beteta dago: " Ikuskizuna horma baten atzean hasten da, itxita, nolabait pertsonaia bakoitza bere
|
munduan
dagoela adieraziz. Gero, ordea, horma hori zabalduz joaten da poliki poliki, bi protagonisten arteko munduak zabalduz doazen heinean".
|
|
|
Baina eroen artean, asko dira buruari ematen diotenak, eta hain justu buruari ematen diotelako erotu direnak.
|
Mundua
dagoen bezala egonda, elkartasun pixka bat badaukazu Libian gertatzen ari denarekin, Afganistanen gertatzen denarekin, hemen bertan presoekin... besteekiko kezka bat baldin baduzu, ar hori sabelean, beti duzu zalantza hori barruan: " Zer arraio egiten dut nik hemen!".
|
|
|
Alabaina, mundua estatuka banatua dago egun.
|
Munduan
dauden 6.000 hizkuntzak, kulturak edota nortasunak 200 estatutan banatuta daude, eta Euskal Herriaren arazoa horren barruan dago. Hau da, gaur egun 6.000 hizkuntza hilzorian baldin badaude, besteak beste, 200 estatu daudelako da.
|
|
|
Hala ez bada, ene seme, gorriak ikusi beharrean zaude, Hipodamia printzesarekin ezkontzekotan bainaiz, eta eztei oparirako beharbeharrezkoa baitut buru hori. Badakit horixe duela gustukoa,
|
munduan
dagoen beste edozer baino atseginagoa egingo zaiola?
|
|
|
|
Munduan
dauden gose eta beharrizan larriak ikusiz, herrialde garatuetakotxirotasunaren arazoa bigarren mailako arazoa dela dirudi. Baina munduan dagoentxirotasun arazoari aurre egiteari lehentasuna emateak ez du esan nahi herrialdegaratuetako txirotasunak garrantzirik ez duenik.
|
|
|
3 Bake ikasketen eta gatazka konponbidearen inguruan AEBetakounibertsitateek duten nagusitasuna kezkagarria da. Ezin dugu inolazere ahaztu gaur egun
|
munduan
dauden gatazka askoren atzean AEBetakoenpresen eta Gobernuen interesak suma daitezkeela. Bestalde, horrek munduko beste unibertsitateen gabezia uzten du agerian.
|
|
|
Beharbada, historiari buruzko interpretazio mekanizista eta ekonomizistagehienek beren mugak dituztela ikusi bezain pronto, historiografiak egindako planteamendurik garrantzitsuena, gizakien ikerketa eta subjektibitatearen balioa onartzea edo zilegitzea izan da. Egia esanda, filosofiaren
|
munduan
egondako aldaketeibegiratuta, erlatibismoa nagusitu dela esan dezakegu. Historialari batzuek egitendituzten planteamendu berrienak, nahiko, subjektiboa?
|
|
|
Egitatea da diskurtsoaren erreferentea; zertaz berba egiten den, horixe dugu egitatea edo gertaera. Egitatea
|
munduari
dagokio, eta erreala da. Hor dago, eta ezagut dezakegu.
|
|
|
Irudikapenak egitateakaz nahasteko joera dugu; hala ere, izatez, desberdinak dira. Irudikapenak gizakiarenak dira; egitateak, ostera,
|
munduari
dagozkio. Egitate baten lekuko izatea, haren lehen eskuko irudikapenaren jabe izatea da, ez besterik.
|
|
|
Arbitrariotasun horretan, hala ere, sarritan aurki dezakegu motibazio izpiren bat edo beste; kasu horretan, zeinu eratorriez egin ohi dugu berba. Onomatopeien kasuan, esate baterako, zeinu eratorrien
|
munduan
gaude; gogoratu onomatopeiak hots naturalen bat imitatu gura duten sekuentzia fonikoak direla, oilarraren kantua kukurruku, edo txakurraren zaunka au?.
|
|
|
Gauzak horretara, Mendebaldeko herritar asko eta asko ezgauza dira europarrez aparte
|
munduan
dauden bestelako kontzeptzioak, bestelako sentimenduak, bestelako emozioak, bestelako aztura erritualak edo bestelako beharrizan espiritualak ulertzeko. Zer dago munduan geurea baino hoberik?
|
|
|
Horregatik, Aniztasun Biologikoa Kontserbatzeko eta Modu Iraunkorrean Erabiltzeko Espainiako Estrategiaren plan sektorialak onartzeko eta garatzeko eskatzen dute. Arriskuan dauden ugaztunak Bestalde, Nazio Batuen txosten batek ohartarazten du gaur egun
|
munduan
dauden ugaztunen laurdena 30 urtean iraungiko dela, haien habitatak suntsitu eta espezieak munduko alde batetik bestera sartu direlako. Zortzi hegazti espezietatik bat ere desagertzeko arriskuan dago, baita 5.000 landare ere.
|
|
|
Non zen poemen mundua? Zergatik sinetsarazten zitzaien haurrei printze urdinen
|
mundua
bazegoela. Zergatik esan nahi zuen heltzeak angustiarekin topo egitea, samina ezagutzea?
|
|
|
Gosea,
|
munduan
dagoen maisurik hoberena. Gosetuak harat honat joko du, harik eta sabelari bere legea eman arte.
|
|
2003
|
|
|
Baina beren esperientziak fruituak eman ditu, euskal internauten artean erreferente bilakatu baitira. Horregatik, urtarrilaren 24an Argia Saria eskuratu zuten, pantaila txiki batean euskal
|
munduan
dauden iritzien aniztasuna jasotzen eta erakartzen asmatu baitute.
|
|
|
Aldaketa handia izan zen niretzat, gazterik atera bainintzen, 17 urterekin. Hura niretzat gauza anitz deskubritzea izan zen eta ez eskolako gaiari lotuta soilik, baizik eta gehienbat arte
|
munduari
dagokionean: erakusketak, museo handiak, kaleko bizitza, arte mugimendu hori... dena zen berria niretzat.
|
|
|
Ia ia ahaztuta zeukan non eta zertan zegoen arrasti hartan. Begiak aurreko leihoko gortinetan ipinita, belarria urrunean zebilen" Pulp Fiction" en soinu bandari emanda, sudurra gelako lurrinean igeri zuela, mihia...; a, mihia eta azala ziren irudizko
|
munduan
zeudenak, batak bestearen mihia dastatzeko aukerarekin ametsetan, ondo ondoan zeukan gorputzaren ukimena bereganatu nahian. Bai, azalak oihuka eskatzen zuen beste azalari atxikitzea.
|
|
|
2002an Johannesburgoko Goi bileran ere (horregatik Rio+ 10 deiturikoa), berriz, energiaren politikak lehengo mailan kokatzen ziren, baina koiuntura politikoaez zen 1990 hamakadaren hasierakoa. Lehen
|
munduan
zeuden bi superpotentzietatik geratzen den bakarrak etsai berriak bilatu ditu pribilegioak edo americanway of life delakoa mantendu ahal izateko. Brasilen, 1992 urtean, George Bushaitak sinatu ez zuena, bere semeak, Clintonen jokamoldeak ezeztatuz, ez zuenJohannesburgon sinatu.
|
|
|
Analistek diotenez, munduko eskualde guztietako berrogeita hamar herrialde datorren hamarkadan uragatik gatazkei aurre egiteko arriskuan daude.
|
Munduan
dauden 260 ibai arroetatik 158 bi naziok edo gehiagok partekatzen dituzte, eta lankidetza hitzarmenik gabe ustiatzen dira; ondorioz, gatazka iturri izan daitezke. Horietako 18 Nazio Batuen Ingurumen Programaren (NBIP) behaketapean daude, arazo handiko eremutzat hartzen baitira, hala nola Ganges ibaiaren ingurua edo Mekong ibaiaren arroa.
|
|
|
NBE
|
munduan
dagoen edateko uraren gabezia arintzen saiatzen da eskola" birtual" baten bidez
|
|
|
Ez dakit nola aguantatu nituen hamabortz hilabete luze, etxe handi eta heze batean, urte pasatxo, inoren konpainiarik gabe, inor besarkatu gabe. Urte hartan pasa nituenak ez dizkiot inori opa, ezta
|
munduan
dagoen gizakirik maltzurrenari ere. Aurten, 2000 urtean, mendearen aldaketarekin batera, nire bizitza tristeari aldaketa bat ematea erabaki dut, horretarako Amerika boteretsua alde batera utzita.
|
|
|
Seigarrenecoa dala, guri pecatuan yausi eraguiteco
|
munduan
dagoan arriric labanena.
|
|
|
Alde horretatik, psikologia esperimentalak bere ñabardura eskaintzen du esaten digunean gizakia hipermetropia psikiko antzeko batek jota dagoela. Hau da," argiago ezagutzen dituela kanpoaldeko
|
munduan
dauden gauzak bere barneko bizipenak baino". Bestela esanik," zer esanen ote dute?" pentsatzeak edota" zer dioten" guztiz errealak gizabanakoaren nortasunean eragiten dute ez bakarrik era subjektiboan, baita objektiboan ere.
|
|
|
Ni
|
munduan
nago, eta parte hartzen dut
|
|
|
|
munduan
nago, eta gogo handirik gabe
|
|
2004
|
|
|
|
Munduan
dauden ikuspuntu ezberdinei buruz hitz egiten dut liburuan. Istorioa eroetxe batean gertatzen da, baina bitxia da, ze liburu osoan ez da eroetxe hitza agertzen, protagonistak beti Etxe Zuria deitzen diolako eroetxeari.
|
|
|
Horren emaitza da Bhutaneko erregeak 1971n Nazio Batuen egoitzan plazaratu zuen Barne Zoriontasun Gordinaren ideia, zeinaren arabera nazioen aberastasuna Barne Produktu Gordinaren arabera neurtu beharrean, euren hiritarren zoriontasun mailaren arabera neurtu litzatekeen. Horrez guztiaz gain, gaur egun Bhutaneko monarkia
|
munduan
dagoen estatu konfesional budista bakarra ere bada.
|
|
|
Lanean hasi nintzenetik 25 urte pasa dira eta zorionez gauza asko hobetu dira. Bidea gelditzen da oraindik egiteko, baina lan
|
munduan
egoteko nire modua nire alabarentzat eta datozen besteentzat lagungarri izango dela espero dut. Lan mundua gizonek egin dute, gizonentzako.
|
|
|
Zer nahi ote du hemen? Begira begira pixka batean egon ondoren, maitekeriaren
|
munduan
dagoen gazte talde honi jaramonik egin gabe, badoa bere bidean, nonbaitera. Ea nora doan...
|
|
|
Zorionak eman behar dizkiogu geure gizarteari
|
munduaren buruan
egon eta haren eredu izateagatik, baina ezin gara konformatu eta oharkabetu.
|
|
|
Hori horrela izatekotan, hizkuntza politika hori ez litzateke, egitez, aniztasunaren faboretan zabaldutako bidea, hitzez besterik adierazi nahi bada ere. Askotariko izaeraren aldeko defentsa ez da lurralde jakin batean hiru nazionalitate elkarren gainka, kontrakarrean, bizitzen jarraraztea,
|
munduan
dauden berezko sei mila herri nortasunei, zein bere lurraldean, berezko nortasunean bizitzeko hizkuntzazko eta kulturazko aukera ematea baizik. Bide hori da pluraltasunaren bide demokratikoa, ez nazio identitate batzuk espazio berean nahasiaz mendekoen eta menderatzaileen harremanetan usteltzea.
|
|
|
Guztiarekin ere, ordea, dena delako gizakiaren sozializazioan taxutzen den nortasun sozialean eta nazionalean ageri zaizkigun osagaiak ez leudeke modu horizontalean egituratuak, modu hierarkiko eta hegemonikoan baino. Giza eta nazio kulturen arteko hartu emanak
|
munduan
dauden bezala egonda, gure herrian bertan euskaltasunak eta gainerako bi tasunek nolako lotura mota duten ikusita, ezin pentsatuko dugu hangoa eta hemengoa eta horkoa izatea aski denik. Argiago ikusiko dugu ordea beste tankera honetara aurkeztuta:
|
|
|
Euskaldun gehienok gai ote gara bizi dugun egungo munduaren askotariko jakite, ideia, sentiera eta ñabardurak euskaraz aletzeko? Gai ote gara zinez eta benetan geure
|
munduari
dagokion unibertso sinbolikoa euskararen errotan xehatzeko. Ez dut uste.
|
|
|
Izan ere, oro har eta salbuespenak salbu, hizkuntza trebetasun horiek banaka ote dabiltza elkarrekiko eragin osagarrian edo kengarrian? Bakoitza bere eskuko balebil, euskal hiztunak bere munduaren berri emateko orduan ez luke eragozpenik izango, eta ahozko hizkeran trebe dabilen euskaldunak kode jakin horretatik bakarrik eraikiko luke bere
|
munduari
dagokion diskurtsoa. Horretarako, ordea, adierazi behar duen gizarte kulturaren mugak ahozko kulturaren barrutira errenditu behar.
|
|
|
–Hirugarren Munduko? herrialdeek Europan garatutako nazio kontzeptua eta metropoliek zeuzkaten garapen ekonomiko eta ongizate mailak lortu nahi zituzten (Gerra Hotzaren garaian bi bloke nagusitu ziren, bi
|
mundu
zeuden: edo AEB ren aldekoa zinen edota SESB en aldekoa.
|
|
|
Gaur egun
|
munduan
dagoen kontsumo nahia erritmo jasanezinean mantentzen da, Worldwatch Institutuak argitaratutako “2004ko munduaren egoerari buruzko txostena” k adierazten duenez. Zehazki, “Zenbat da nahikoa? ” izeneko kapituluan adierazten da Lurra baino hiru aldiz planeta handiagoa litzatekeela egarri kontsumista globala asetzeko, mendebaldeko eredua errepikatuko balitz.
|
|
|
Elikadura txarrak giza osasunerako dituen arriskuei buruzko txostena eman du gaur Madrilen adituak, eta, haren arabera,
|
munduan
dagoen arazo nagusia elikadura desegokia da. Marcosen arabera, garatze bidean dauden herrialdeetan elikagaien eskuragarritasun faltak eragiten du; gizarte industrializatuetan, aldiz, elikagai ugari eskura izan arren, elikagai horiek modu desorekatuan eta monotonoan hartzen dira.
|
|
|
WWF/ Adenak gogorarazi du hitzarmen hori 2002an sinatu zela, NATOren ontzigintzako ekitaldi batzuetan zifioak masiboki lehorreratu ondoren, eta “zuhurtzia printzipioaren gehiengoa” adostu zela. Kanarietako urak garrantzi bereziko habitata dira zetazeoentzat,
|
munduan
dauden 80 espezieetatik 27 aurki baitaitezke. “Nazioarteko hitzarmenek (Berna, Bonn eta CITES) nahiz nazioko eta eskualdeko arauek babestuta egon arren, animalia horiek dira gizakiaren jarduerak gehien mehatxatzen dituen itsasoko fauna taldeetako bat”, ondorioztatu du elkarteak.
|
|
|
Jarduteko orduan, gizonek maizago parte hartzen dute ekintzan; emakumeek, berriz, maizago erabiltzen dituzte hitzezko erasoak, eta errazago oihukatzen dute, nahiz eta konpartitzeko joera handiagoa eta sentiberagoa izan. Nahiz eta gazte eta nerabeek ziurtatu errealitatearen irudikapen horrek ez diela gero eragiten eguneroko bizitzan, txostenak uste du aldatu egiten duela harremanak izateko eta
|
munduan
egoteko modua, “zaildu egiten baitu errealitatea emozioz eta konplexuz ulertzea, gatazkak elkarrizketaren bidez konpontzea bultzatzen baitu”. Hori dela eta, bideojoko horien problematikak dimentsio soziala duela planteatzen du, haiek kontsumitzen dituzten pertsonen edo haien arduradunen banakako erabakiak gainditzen dituena.
|
|
|
Mahastietan barrena ibili ziren gau osoan.
|
Munduan
zegoen berriro eta italiarra zen, berriro. Handik denbora luzera, kasualitatez, jakin zuen Mussoliniren abizenetako bat, hirugarrena edo laugarrena, Bucova zela, eta dardara sentitu zuen.
|
|
|
–Isilpeko ordezkariak azaldu zigunez, AEBetako gobernua irrikan dago gerran sartzeko –azaldu zidan Mitxelenak– Haien ekonomia krisi larrian dago eta gerra industria suspertzea komeni zaie. Horrez gain, hango senatari anitz politika bakarzalea baztertu eta AEBei
|
munduan
dagokien tokia hartzearen alde omen daude. Eta, horretarako, gerran sartu behar ezinbestean.
|
|
|
Ideiak, beraz, lirateke etorri sentimenetatik, aurretik eskolan ikasitakoan eta ondoren enpirismoan defenditzen zen legez; gure adimen burujabearen tresna dira, nire pentsaeraren moduak, eta euren bidez bakarrik lortu ahal izango dut ezagutza segurua, eguzkiarena edo beste edozein gairena, eta ez dute zertan kanpoko
|
munduan
dagoen zerbaiten irudia izan beharrik. Ez da, ez, hau baieztapen hutsala, kontuan izan behar baita ideiak edozein ezagutza prozesuren aurrekotzat, giza izaeraren lehen unibertsaltzat eta mundu fisikoaren aurrekotzat, jotzen dituela eta eurek gizakia gizaki den edozein adimenetan egon luketela.
|
|
|
Baina errua badela onartzeak talka egin luke Descartesek Jainkoari buruz duen adierarekin eta baita egiari buruz duenarekin ere. Jainkoa perfektua bada eta berak sortu badu mundua, eta baita gu geu ere, orduan, behin onartuta errua badela, zaila izango da
|
munduan
egon daitezkeen hutsen ardura Jainkoari ez egoztea eta, azken batean, akats horien bidez Jainkoa akastun eta, azken batean, ez jainko, bihurtzea.
|
|
|
Baina etikak munduaren zentzuari ere egiten dio erreferentzia; zentzu honetan esan liteke, etika transzendente ere badela. Horrexegatik, munduaren zentzuak
|
mundutik kanpo
egon behar du (6.41). Horrexegatik ere ezin adieraz daiteke eta hartaz isildu beharra dago.
|
|
2005
|
|
|
Militatu dut, nire bizitzak bide batzuk hartu ditu, batzuk nik aukeratuak eta beste batzuk horrela etorri direlako, baina ez dut oroitzapen txarrik. Etapa bat izan zen, bete nuen, baina orain nire militantzia euskararen
|
munduan
dago.
|
|
|
Nik independente izateko bokazioa duten herrien askatasunean asko sinesten dut. Eta herri batek bere kontzientziaren sakonean arau propioak, adierazteko era ezberdina eta
|
munduan
egoteko modu diferentea izan behar dituela uste badu, aintzat hartu behar da.
|
|
|
Jaiotze data kontu handiz ezkutatzen dudan data da, horrek esan nahi du pixka bat ergela eta nahiko zaharra naizela. Gerrako alaba naiz, eta hura bukatu zenean oraindik txikia nintzen arren,
|
munduan
nengoen Gerraostea bizitzeko.
|
|
|
Kontzilioan hasi aldaketek jarraiki behar zuten mendeari. Bainan Vatikanoko harresien gibelean, ikusmolde bakarreko
|
munduan
dago oraino Eliza bat. Iduri zuen Paulo VI.a beste bide batetatik zoala Roy kardenaleari 1971an idatzi zion gutunean14:
|
|
|
Sendatze zailekoak bestelako sintomak dira, emakumearen barne
|
munduari
dagozkionak, aipatutako horiek bezain agerikoak ez izanagatik ere baldintzatzaile zorrotzagoak direnak: horiek gainditzea, bizitzako beste hainbat oztopo eta zailtasuni aurre egiteko hartu izan den jarreraren araberakoa izango baita.
|
|
|
Horiek aldi berean ez ibili arren,
|
munduan
dauden 40.000 aireportuen arteko pasabide aldaezin dira denentzat.
|
|
|
Eta zu ere berdin, sor Purísima: terrorista zu, Erromarekin bat egiten duzulako eta Erromak
|
munduan
dagoen gosearekin bukatuko bailuke, bere katedral handiak, altxorrak eta beste ondasun guztiak gosearen aurkako kanpainen alde erabiliko balitu! Aita santuak kondoiaren aurka darabilen politika ez aipatzeagatik, hiesari ateak zabaltzen dizkiona, miseriak jotako munduko herri guztietan?
|
|
|
Izan ere, botereak beti txantajeatzen du. Eta estatuarena ez da, ez,
|
munduan
dagoen botere bakarra. Etxe askotan, adibidez, nork agintzen du eta nork du boterea, oraindik ere?
|
|
|
Aurrez aitortzen dugu geure jakintza urria literatur
|
munduari
dagokionez. Egingo dugun azterketa ez da beraz aldizkariko obren kalitate eta maila literarioan sartuko, auzi hori interesa izan dezaketen adituentzat utziz.
|
|
|
Globalizazioaren ondorioz, desberdintasunak mantendu egin dira bai herrialdeen artean, bai ekonomia nazionalen barruan, eta horrek, besteak beste, enpleguan, laneko segurtasunean eta soldatetan islatzen du. Herrialde askotan, langabezia oso handia da oraindik, eta eragin handiagoa du gazteen artean; beraz,
|
munduan
dauden 186 milioi langabeetatik %47 gazteak dira. Era berean, langile populazioaren laurden batek ezin ditu familiak mantendu egunean dolar bateko diru sarrerak lortzeagatik.
|
|
|
Hiru erakunde horiek 2003an hasi ziren, baina Elikaduraren Munduko Gailurretik ekin zioten lanari. Medinaren hitzetan, helburua da “agintariei eragitea, 2015erako, gaur egun
|
munduan
dauden 825 milioi pertsona gosetiak 520 milioira murrizteko, eta ez 750 milioira, gauzak aldatzen ez badira gertatuko den bezala”. Elikadura burujabetza Helburu hori lortzeko, liburuak proposatzen du nekazaritza eta abeltzaintzako politikak ez daitezela produktibitate parametroetan oinarritu, baizik eta elikadura subiranotasunaren eta ingurumena errespetatzearen ikuspegia izan dezatela, herriek elikagaiak ekoitzi, banatu eta kontsumitzeko beren estrategiak izan ditzaten.
|
|
|
Egoera horren arrazoiak askotarikoak dira, iturrien arabera. Nazioarteko erakundeek diote
|
munduan
dagoen ur eskasia hazkunde demografikoaren eta baliabide hidrikoen kudeaketa eta banaketa txarraren ondorio dela. Hala ere, Médico Mundik eta beste GKE batzuek poluzioa, klima aldaketa, bidegabeko banaketa, hiri hazkundea eta eredu ekonomiko nagusiaren erantzukizunak aipatzen dituzte.
|