|
2000
|
|
|
Namibia hirugarren
|
munduko
herria da definizioz. Irakaslea izanik, hemen egunero ikusten dut nola haurrek borragomak zulatu eta arkatzak hausten dituzten.
|
|
|
Lehen eta bigarren mundu gerren tartean hasitako deskolonizazio prozesuari dagokio hirugarren globalizazioa. Iparraldean, lehen iraultza sozialistak emandakoSobiet Batasuna baldintzatuz, eredu fordistak emandako ongizatearen gizartea da.Hirugarren
|
munduko
herrietan nazio askapenerako gatazken bitartez, independentzia politiko berriak lortu ziren. Alabaina, independentzia berri horiek, ia arlo guztietan metropoliarekiko dependentzia erakusten digute:
|
|
|
Esperientzia historikoak erakusten digunez, herri industrializatuetan Ongizate Estatuaren ezabaketarekin batera, gastu publikoa? murriten denean, edo Hirugarren
|
Munduko
herrietan, doikuntzarako plangintzak, aplikatzen direnean, emakumeen bizkarrean jausten da ia esfortzu osoa.
|
|
|
ESTATU NAZIOAREN KONTRAKO
|
MUNDUKO
HERRIEN MATXINADA
|
|
|
pikutara bidali zuen egitasmo hori. Aldi berean, Hirugarren
|
Munduko
herrietan mota guztietako diktadore eta militarrak sortu ziren mendebaldekoeredu demokratikoaren gerizpean. Baina, kapitalismoak demokrazia burgesa edoordezkatzailea behar du bere garapen egokirako, eta laugarren globalizazioan honenaldeko saio berria bideratzen ari da.
|
|
|
Halaber, kulturaren merkantilizazioak kapitalaren erreprodukzio hedatuarenadierazpen politiko kulturala islatzen du, zeinak
|
munduko
herrien identitate kultural eta nazional guztiak ezabatzeko joera duen (munduan dauden 8.000 hizkuntzadesagertzeko arriskuan ezarriz).
|
|
|
Eta dagoen ustiakuntza sozialaren aurka eta sufritutako akulturalizazio eta desnazionalizazioaren aurka, gaur egun munduan dauden erresistentzia mugimenduenarteko artikulazio solidarioa egitea premiazko bihurtu da, Hirugarren MundukoHerriak eta Lehen
|
Munduko
Herrien arteko artikulazioa eginez, eta nazionartekotasun edo internazionalismo berria gauzatuz.
|
|
|
Etorkizuneko irratia ondo ulertzeko gakoetariko bat interaktibitatea izango da. Lehen
|
munduko
herrietan ere berrogei internet urtez (hamar urte arrunt alegia) itxaron dugun arren, apurka apurka irrati telebista digitalaren interaktibitatea errealitate bihurtuz joango da, kartara egindako hedabide modura kontsideratu arte, hau da, programen autoerrealizazioa gauzatu arte. Dagoeneko hasiak gara ikusten horrelako teknologien lehenbiziko saioak.
|
|
|
Billek, sentitu ez ezik, eraman ere, urrunera eraman du, eta hanka sartu du, baina berriro diot: bere hutsa mundu osoaren aurrean onartu behar izan du, eta ez nire aurrean bakarrik, nork eta
|
munduko
herri asko botoi bat sakatuz birrindu eta porroka dezakeen pertsonak, eta pertsona horrexek barkamena eskatu dizue, baina batez ere, berriro diotsuet, niri eskatu dit. Eta zuei ere, herri tribunaleko kide guztioi, zuen kontzientziak pixka bat aztertu, eta barka dezazuela eskatzen dizuet.
|
|
|
Era berean, hirugarren
|
munduko
herri indigenen hizkuntzek, hango bizimodua apala eta gutxi garatua izaten delako, gramatika eta lexiko aldetik oso sinple izan behar zutelako uste okerra ere guztiz bazterturik dago gaur egun, Afrikako, Asiako, Amerikako, eta Ozeaniako herri jatorren mintzaira gehienek daukaten aberastasun eta garapen maila harrigarrien argitan. Hortaz, ezerk ez digu esaten mota honetako edo hartako hizkuntza bat gainerakoak baino hobea denik; aitzitik, guztiak tresna ezin egokiagoak izan daitezke giza komunikaziorako.
|
|
2001
|
|
|
|
MUNDUKO
herriak dira eskubide horien subjektua, eta horrelaxe jasotzen du Nazio Batuen Batzar Orokorraren 1.514 ebazpenak. Euskal herritzat hartuko genuke bere esisten tziaren jabe den euskal komunitatea, berezkoak dituen eskubideak eraginkortasun betean jartzeko prest dagoena.
|
|
|
Ez hain aspaldi Nazio Batuen Erakundeak aurkezturiko Giza Garapenari buruzkotxostenaren atal batean agertzen da, argiki, 1999ko uztailaren 13ko Egunkariakdioen eran, «Pauso nabarmenik ez d (el) a izan berdintasunaren alde» azken urteotan, eta ez bakarrik hirugarren
|
munduko
herrietan. Alderantziz, atzerakada handiakpairatu dira emazteen lanaren (gure Iparraldean %25 langabetuen artean %60 emakume gazteak dira), osasunaren (Frantzian Weil legea hautsi nahiz dabiltza lobbyintegristak), gorputzaren erabiltze eskubidearen (Alabamako epaile batek emanduen jujamenduak ez dio emazteari «orgasmorako neholaz ere funtsezko eskubiderik onartzen»), politikagintzako agerpena segurtatzearen (Elisabet Badinter andereakuota direlakoen aurka dago) eta kirolaren (behin gizon eta emakumeen Tourrakgarai berean egiten zirenean, entzun zen Marc Madiot txirrindularia erraiten, emaztea bizikleta gainean biziki itsusi zela) alorretan.
|
|
|
Varanasi edo Benares
|
munduko
herririk zaharrenetako bat da, Babilonia, Ninive eta Tebasekin batera. Gizaldi anitzez oihal lantegiak loratu ziren.
|
|
2002
|
|
|
Musika abestua zein instrumentu ezberdinekin egindakoa aurki daiteke. Euskal Herriko eta
|
munduko
herri musikaren gaur egungo nahiz antzinako kasete eta CDak... Irudi artxiboan, berriz, marrazkiak, argazkiak eta zinema eta bideo grabaketak kontsultatzeko aukera izango da.
|
|
|
Nik alderdi independentista eta gure herria
|
munduan
herri bat izateko eskubidearen defentsa egiten duenaren alde egingo dut, betiere, hori lortzeko bide demokratikoak argi dituenarekin.
|
|
|
|
Munduko
erri askok asarre antza ta bildur miña agertu izan dabe, jazoera garratz orregaz. Orraitio, gizonen asmoak eta joerak iñok ez dakiz aurretiaz.
|
|
|
...atu nazioak eta frankismoak inposatu diguna, Hego EuskalHerrian jaun eta jabe dena, Hego Euskal Herriko biztanleen promoziorakoezinbesteko baldintza dena, promozio ekonomiko, sozial eta politikorakobaldintza?, estatu nazioaren hizkuntza, eremu horretan gehienek dutena?, zibilizazioaren hizkuntza, gizaldietan oinarritutakojarduera inperialista baten bitartez garatu dena?, eta nazioarteko hizkuntza?
|
munduko
herri kopuru garrantzitsuak eta munduko biztanlengoaren zatiesanguratsuak hitz egiten duena
|
|
|
leporatu zien ekintzaren erantzukizuna. Atentatuaren ondorengo balorazioen txandan,
|
munduko
herririk gehienek kritikatu zuten erasoa.
|
|
2003
|
|
|
|
Munduko
herri guztien arte, esan zion orduan Txominek, eztago Euskal Herria baino demokratikuagorik. Han, kale garbitzaileek ere, herriko semeak izan ezkero, denek daukate ikurdia ta.
|
|
|
Horregaitik, ez dago
|
munduan
herririk, zelan edo halan jakintza ta arte berarizko bat ez daukanik: folklore edo herrijakintza.
|
|
|
Hau da, ez besterik, herri honetan bizi dugun gatazkaren iturburua: Espainiako eta Frantziako estatuek ez dute aitortzen herri bat garela eta, beraz, ez dute onartuko nazioarteko legediak
|
munduko
herri ororentzat onartzen dituen eskubideak dagozkigula guri ere.
|
|
|
–Kaixo, munduko hainbat tokitan gertatzen ari den bezala, Euskal Herrian ere, geure etorkizunaz kezkatuta gauden hainbat lagun Hemen eta
|
Munduan
herri ekimena bultzatzen ari gara globalizazio neoliberalak dakartzan desorekak etabidegabekeriak salatzeko eta gizarte berri baterako proposamenak egiteko. Ekimenhorren bidez, antolatzeko eta parte hartzeko espazio bat eskaini nahi diegu herritarguztiei.
|
|
|
Itsasoa ikustean lasaitu egiten zen Matias, bazekielako Idusen zegoela oraindik; bazekielako ez zela, konturatu gabe, Idusetik atera eta beste herri batera joan, ibili eta ibili. Eta Idus itsasoaren ondoan dagoen
|
munduko
herri bakarra balitz bezala pentsatzen zuen hori. Bazekien gogoeta tontoa zela, baina gogoeta tontoak izaten dira normalenak etxetik kanpo, haizeak mugitzen dituen partikula jobialak sudurretik sartzen ari zaizkigunean, esate baterako.
|
|
|
–Badakizu, don Estebe, zenbat hazi den azken bolada honetan Easa. Badakigu, gainera,
|
munduko
herririk politena dela, bertako hondartza ez gutxiago. Horregatik, lantegiak eta inguruko herrietara eraman dituzte, bertako turismoa hobeto zaintzeko.
|
|
|
Vicente Manterola donostiarra, sortu berri zen Diozesiko kanonigoa, eta predikari eta hizlari karlista ospetsua. Manterolaren hitz jarioan" euskaldun" eta" fededun" arteko batasuna etengabea da, eta sarritan erretratatuko du Euskal Herria
|
munduko
herririk katolikoena. Adibidez, Gasteizko gotzainak eliztarrei San Pedroren dirua gehitzeko eskatu zienean Aita Santuaren behar ekonomikoak asetzen laguntzeko, Manterola zeharo seguru zegoen euskaldunek gogotik emango zutela beren dirua horretarako:
|
|
|
Geo rge Bushek honakoa dioenean," gurekin zaude, edo terroristekin zaude", guk hauxe esan dezakegu," Ez, mila esker". Jakinaraz diezaiokegu
|
munduko
herriek ez dutela Mickey Mouse Gaizkilearen eta Mulah Zoroen arteanhautatzeko premiarik.
|
|
|
|
munduko
herririk iraultzaileena.
|
|
2004
|
|
|
Zer jakingo dugu guk, ez jakiteagatik, Enduranceri ez badiogu abizenik ere eman.
|
Munduko
herri askotan izena ez zaio jartzen jaio berriari hitz horrek esan nahi duenaren arabera, edo egun horretan halako santu baten gogorapena egokitzen delako, ez, hitzak entzuten duenaren belarrietan soinu polita, edo gozoa, edo sendoa, ume horrentzako soinu egokia iruditu eta. Enduranceren amarentzat soinu polita izango zuen hitz horrek, baina inoiz gertatutakoaren berri balu, eta emandako izenaren esangura jakin, minkorra den iskirioa geratuko da emakume eder, harro eta duin honen oroitzapenarekin bat eginik.
|
|
|
Euskara dugu geure bereizgarritasunaren balioa aitortzen digun identitate zeinu nagusia beste guztien gainetik (lurraldea, politika, eskubide sistema, folklorea...).
|
Munduko
herri eta kultura guztien artean euskarak egiten gaitu bereizgarri. Eta batez ere hemendik aurrera, non globalizazioaren indar arrotz eta bateratzaileek hizkuntza eta kultura bakan batzuen neurrira errenditu nahi gaituzten.
|
|
|
Ñabarduraz jositako mundua nahi genuke, mundua berez horrelakoa izan delako, eta mundu ñabar horretan Euskal Herria. Esana dugu, baina berriz esango dugu,
|
munduko
herri bakoitzak ezin diola muzin egin bere nortasunaz hornitzeko eta janzteko daukan oinarrizko giza eskubideari. Horrekin batera, orobat, honako xehetasun hau erantsi dugu zegokion tokian:
|
|
|
Bene benetan: gure herrian bezala, milaka herritan gertatu da
|
munduan
herrian herrikoak arrotz bihurtzeko etnozidio lazgarri hau. Nicos Poulantzasen pasarte hau ilea lazteko modukoa dela deritzot, eta oso osorik emango diot irakurleari, aukeran luzestekoa den arren:
|
|
|
Euskalduna eta tolerantea izatea, indioarena bi aldiz egitea baita. Euskaldunek, eta euskaldunak bezala arrotza etxeko jabe bihurtu den
|
munduko
herri gehienek, adore eta ausardiarik ez dute izaten bere oinarrizko eskubideak errespetarazteko. Gizaki minorizatuaren sindromeak ezaugarri bertsuak ditu mundu zabalean:
|
|
|
Hizkuntzaren bidez nazio nortasunak ezartzen dizkigun muga bereizgarriak ez dira inoren kalterako, ideologia totalitarioaren egungo kultura demokratiko honentzat salbu. Honek bere hegemoniaren zilegitasuna aspaldi ezarri zigun munduaren antolaketan, eta geroztik dauden bezala daude
|
munduko
herri nortasun gehienak: sei mila herri inguru, berrehun bat estatu.
|
|
|
|
Munduko
herri nortasunen ordezkapen mugagabe honetan konstante berdinak daudelako ustea agertu digu Egiak. Guk geure aldetik, uhin hilgarri honen buruan nolabaiteko elementu komunen bat dagoen irudipena agertu dugu.
|
|
|
Esaten nuen bada nik, azken azkenean,
|
munduko
herririk eleanitzena izango garela gu. Hau oparotasuna eta edertasuna!
|
|
|
Gutxienak nagusitu zitzaizkigun, gehienak urrituz eta gutxienak ugalduz. Baina hau Euskal Herri osoan ez ezik,
|
munduko
herri zanpatu gehienetan gertatu denaren paradigma da. Ez gaitezen ergelak izan.
|
|
|
Axularrek arrazoi zuen, noski, hiztun herriaren esku dago bere hizkuntzaren garapen maila eta hiztun taldearen mintzo trebezia. Baina
|
munduan
herri gehiegi mututu dira zoritxarrez ustezko errudunen logika hori arrazoizko argibide osoa izateko.524 Gure egoeran dauden milaka herri horien hitza herdoildu izana sakoneko ur geruzetan erabakitzen diren botere logiken emaitza delako ustean dagoen honek, euskaldunaren ardura maila testuinguru horretan ulertu behar dela esango luke. Edonola ere, mintzabide aski izateari utzi dion euskararen atarramentuan, hiztunaren adierazpidea, meharraren meharraz, ataka itogarrietan dabil denbora ezin luzeago honetan. Axularren garaitik gutxienez.
|
|
|
Hara, bada, berriro ere, lanbro tartetik ateratzen hasteko: jatorriz
|
munduko
herriak elebakarrak edo dira, hizkuntzen arteko ukipena giza historia bera bazain zaharra izanda ere, baina jatorrizko elebakartasun sozial hori errotik iraulia izan da Estatu modernoaren eskutik. Estatu molde horren demokrazia zentzurik ezak herri horien bertako hizkuntza eta kultura erauzpen bidean ipiniko ditu, hasierako elebakartasun orokortutik elebitasunaren ordezkapen aro batean barrena, hizkuntza arrotzaren elebakartasuna erabat gailendu arte.
|
|
|
Oroz gain, elementu hau nabarmenduko nuke nik:
|
munduko
herrien egitura nagusia. Nazio estatuen eredua, naziota sunaren arabera eraturik dagoen garai hauetan, oraindik, euskaldun gehien gehienak kontzientzia aurrenazionalistaren arabera bizi dira eguneroko euren praxi linguistiko eta kulturalean.
|
|
|
Are gehiago, estrategia hitzaz ulertzen dugunaz haratago doa nire iritziz erradikaltasun hori. Errotikako jarrera eta pentsaera filosofiko bat da, nazio identitatearen kontraesan unibertsalak
|
munduko
herri guztiak alderik alde zeharkatzen dituen neurrian, gure bizitzaren zentzu orokorrari barren barreneko izaera eransten dion bizi jarrera. Beraz, nik ez darabilt hitz hau gure artean erradikalismoaz ulertu ohi duguna ulertarazteko:
|
|
|
Etniaren erreferentziak gu kultural batera garamatza, gutasun berezi baten existentzia historikoa gogoratzera eta aintzat hartzera.
|
Munduko
herri etnia guztien izateko eskubidea aldarrikatzera, historiaren joan etorrian gizateriak ekoitzi dituen hizkuntza kulturak modernizazioaren minbizian sortutako menderatze logikaren gaitzak hil ez ditzan. Gu izatearen garrantziaz ari ginen, besteak suntsitu gabe, Nazio estatuaren inperialismoak egin duen moduan.
|
|
|
lurralde bat, historia bat, hizkuntza bat, kultura bat... eta, oro har, besterengandik bereizten duen bere buruari buruzko irudi eta autobaiespen jakin bat. Orain jakin dut indarkeriak batzen dituela
|
munduko
herriak beren baitan, zer diren eta zer izan nahi duten erabakitzeko orduan. Nik ez dut, jakina, sekula gutxietsi indarraren eta indarkeriaren eragina gizarte eta nazio egituraketaren historian, historiaren irakaspenak hor daude ikasi nahi dituenarentzat.
|
|
|
nazioarteko lan ezaugarrien edo enpresa eta lurraldeen arabera jatorrizko kooperatiba bakoitzaren politikaren arabera egiten da trebetasunaren transferentzia. Kooperatiba batzuek kanpoezarkuntzarekin batera euren kudeaketarako sistema ere nazioartekotzen dute.Talde barneko atzerriko enpresa horietako langileek hiru lau hilabeteko egonaldiakegiten dituzte jatorrizko enpresan, kudeaketarako sistema bereganatu arte21 Bestemuturrean, hirugarren
|
munduko
herrietan ezarritako enpresetan,, soldata txikianuztarturiko taylorismoa eta neotaylorismoa, erabiltzen duten enpresa kooperatiboak daude.
|
|
|
Olerkigintza hortan herri oso batek hartu du parte, mendeetan zehar klaseetan zehar: ideiak zatikatuz, eta
|
mundua
herriaren irudimenaren arabera piskanaka hizkuntza bihurtuz.
|
|
|
|
Munduko
herri indartsuenean.
|
|
|
Pertsonalisten eta Erdozaintziren kristautasuna ulertzeko modu horrek orain arte aipatu ez dugun kontzeptu bat dakarkigu gogora: askapenaren teologia, ebanjelioarenprintzipioak hirugarren
|
munduko
herrien askapenera (askapen politiko, sozial, kultural eta ekonomikora) ekartzen dituen korrontea.
|
|
2005
|
|
|
Horrek bizitza konplikatzen digu eta berdintasunezko harremanak izateko zailtasunak jartzen dizkigu.
|
Munduko
herri guztietan gizonak emakumeak baino 5 urte gutxiago bizi gara eta gero eta frogatuago dago bizitzeko eredu matxista tradizionalarekin harremana duela horrek. Sistema matxista hau gizonak deshumanizatzen ari da, hiltzen ari gaitu», aitortu digu Welshek.
|
|
|
«Nekazaritzari buruzko eztabaidak Herrien Subiranotasun Alimentarioa izan behar du ardatz, merkataritza alde batera utzita. Laborantza da
|
munduko
herri gehienen enplegu iturri handiena; batik bat, garabideko herrialdeetan. Ezin da izan gutxiengo baten irabaz asmoen gatibu.
|
|
|
terrorista zu, Erromarekin bat egiten duzulako eta Erromak munduan dagoen gosearekin bukatuko bailuke, bere katedral handiak, altxorrak eta beste ondasun guztiak gosearen aurkako kanpainen alde erabiliko balitu! Aita santuak kondoiaren aurka darabilen politika ez aipatzeagatik, hiesari ateak zabaltzen dizkiona, miseriak jotako
|
munduko
herri guztietan?
|
|
|
Esposizio beraren aurrean, erretzaileentzako arriskua ez erretzaileena baino 25 aldiz handiagoa da. Mike Repacholi doktoreak, OMEko erradiazioetan adituak, azaldu duenez, gas hori gure inguruko leku guztietan dago, eta
|
munduko
herri guztiak osasun arrisku baten eraginpean jartzen ditu. Aire librean diluituta, radona arriskutsu bihur daiteke gela batean pilatzen bada, zorupean dagoen uranio kopuruaren arabera.
|
|
|
Nazio Batuen Giza Ingurumenari buruzko Konferentziak, 1972ko ekainaren 5etik 16ra bitartean Stockholmen bilduak, giza ingurumena babesteko eta hobetzeko bidean
|
munduko
herriei jarraibidea eta gidaritza eskainiko dieten irizpide eta printzipio komunen beharraz jabeturik, honakoa
|
|
|
Johannesburgen lan antolamendu instituzional berri baten," Gobernu Erregionalen Foroa Garapen Iraunkorrari buruz" izenekoaren hozia sortu zen. Foro horrek bere adierazpen politikoa ere izango zuen," Gautengeko Adierazpena" 5 izenekoa, eta haren bidez munduko erregioek, denak bat eginik, asmoa erakutsi zuten iraunkortasun kontzeptuari eduki handiagoa emango zioten elementuak bilatzeko lana sakontzeko,
|
munduko
herriei nazioarte mailan merezi duten garrantzia emanez betiere. Esaten ari garen bezala, mugimendu horretan EAEk partaidetza aktiboa izan du, eta Donostian bertan egin zen bigarren topaketan aitzindari izatera heldu zen.
|
|
|
eta nazioarteko gobernamenduaren forma erregional sendoetan, guri dagokigunez Europako Batasunean, oinarritu bat izatea. Nazio Batuen Biltzarraren, herrien biltzar baten eta Gizarte Zibilaren Foro baten arteko elkartze posible baten bidez, formula bat bilatu litzateke, hain zuzen horren bidez
|
munduko
herriek eta herritarrek ordezkaritza izan dezaten munduko gobernamenduaren nondik norakoa gidatzen duten instituzio globaletan.
|
|
2006
|
|
|
Holmbergek bere liburuan zioenez, sirionotarrak «kulturari dagokionez
|
munduko
herririk atzeratuenen artean daude». Deusen jabe ez izanik eta beti gose, ez zuten janzkirik, ez animalia etxetiarrik, ez musika tresnarik, ez arterik eta ia erlijiorik ere ez.
|
|
|
12.000 kilometro baino gehiagoko ibilbidea hasiko du Extremaduran, zehazki Meridan, eta 2008an amaituko da Andaluzian, Espainiako 88 hiri eta 300 ikastetxe bisitatu ondoren. Erakusketa honen bidez, medicusmundik iparraldeko gizarte zibila sentsibilizatu nahi du, herritarrek osasunerako eskubidearen aldarrikapenean eta
|
munduko
herri guztien garapenean duten zeregin garrantzitsuaz. Erakusketa hau batez ere didaktikoa eta parte hartzailea da, bisitariak —ikasleak, unibertsitarioak eta jendea oro har— protagonista bihur daitezen, antolatzaileek azaldu dutenez.
|
|
|
Horretan zerikusia dute beste gobernuen arteko harreman ekonomiko eta presioek", esan zuen ordezkari indigenak. “Errespetu falta” Bestalde, Phil Fontaine Kanadako Lehen Nazioen Batzarreko buru nazionalak adierazi zuen atzerapena “errespetu falta bat” dela
|
munduko
herri indigenentzat, bereziki Deklarazioa loteslea ez delako. Era berean, Giza Eskubideen Nazioarteko Zerbitzua erakundeko Alison Grahamek deitoratu zuen NBEk aukera historiko bat galdu izana indigenen eta gainerako herritarren artean giza eskubideen arloan dagoen arrakala aztertzeko.
|
|
|
lekuan lekukoa, oinarrizkoa eta komuna, lurralde bakoitzeko curriculum ofiziala, europarra eta unibertsala. Lanaren ikur modura erabiltzen dugun kiribil bikoitzaren sinboloa eta" herritik mundura eta
|
mundutik
herrira" esaldiaren esanahia aplikatzen badugu, Euskal Curriculuma eraikitzeko lehen pausoa, hurbilenetik hasita —hau da," herritik mundura" —, lekuan lekuko kultur ezaugarri espezifikoak hautatzea litzateke. Jarraian, Euskal Herri osoan partekatzeko adosten dugun oinarrizkoa eta komuna.
|
|
|
Eta ibilbidearen alde bat osatzeko Europako eta Munduko erreferentziak jaso dira. Baina curriculumaren ibilbidea ez da norabide bakarrekoa (herritik mundura), joan etorrikoa baizik(
|
mundutik
herrira). Egungo mundializazioaren eraginez" mundutik herrira" datorren informazioaren uholdea askoz ere ugariagoa da" herritik mundura" doana baino.
|
|
|
Baina curriculumaren ibilbidea ez da norabide bakarrekoa (herritik mundura), joan etorrikoa baizik (mundutik herrira). Egungo mundializazioaren eraginez"
|
mundutik
herrira" datorren informazioaren uholdea askoz ere ugariagoa da" herritik mundura" doana baino. Euskal Curriculumaren esparruak eta dimentsioak bereiztea prozesuaren logika ulertzeko lagungarria izan daiteke, baina errealitatean gauzak askoz ere dinamikoagoak eta sistemikoagoak dira.
|
|
2007
|
|
|
Aranzadiren egoitzan urtarrilaren 22an izan zen etnobotanika jardunaldian,
|
munduko
herri askoren etnobotanika ikertu duen lagun batek eman zien hasiera hitzaldiei, Michael Heinrich-ek. Alemaniarra da jaiotzaz, Londresko Unibertsitateko Farmazia Eskolako Farmakognosia eta Fitoterapia zentroaren burua, eta mundu osoan ibilia herri indigenekin lanean.
|
|
|
Izpiritu nazional horiek ez dute batere interesik historiarentzat, historiak berak (kulturak, izpiritu unibertsalak) hartu ez dituen bitartean. Kulturaren edo izpirituaren historia unibertsalak egin du interesantea kulturarentzat izpiritu nazional italiarra (naturala); edo egin du historikoa izpiritu nazional frantses naturala, bestela bere naturaltasun zurrunean hor egon baitzitekeen betiera guztian, historia unibertsalarentzat interesik batere gabe(
|
munduko
herri gehienak,, historia gabekoak?, dauden bezala, Hegel-en ustean). Izpiritu unibertsalak hautatzen ditu eta baliatzen ditu herriak, bat xede baterako, bestea besterako, euren baldintzen egokitasunaren arabera izpirituaren ibilbiderako.
|
|
|
Bestea, gaur egun mundua eratzeko dagoen nazio estatuarenestatus internazionala, totalitarismoaren hondamendia da.
|
Mundua
herri, hizkuntzaeta kulturen hiltegi bihurtu duten honetan hilotzak eta hil hurren daudenak zenbatdiren ondo asko daki irakurleak honezkero.
|
|
|
Poesia nordikoaren jeinua, gero; herri kanta eta ipuinetan bizi den herriaren jeinua, geroago. Humboldt-ek eta, beste hainbat herriren jeinu ezezagunaren bila jarraituko dute, hala, euren herriaren bila,
|
munduko
herri ahaztuak jarrugiz. Hala, jada ez zegoen herri bat maisua, Grezia, eta haren errepresentazio modernoa, Frantzia:
|
|
|
" Ura lepoan" txostenak adierazten du fenomeno horrek
|
munduko
herri pobreenei eragiten diela batez ere.
|
|
|
hiru txerritxoak eta otsoak, Hamelingo txistulariak eta saguak, Hansel eta Gretel eta sorginak… pertsonaia horiek guztiak bildu ziren ikastolan. Aurreko urtetan,
|
munduko
herri ezberdinak irudikatu zituzten, goxokilandia eta musikalandia sortu, itsasoan murgildu, planetak ezagutu… ideiak ez zaizkie agortu eta dagoeneko datorren urteko gaiaren inguruan pentsatzen ari dira.
|
|
|
Gotzone Eluk jaso moduan.EgitarauaArrasateko manifestazioa ibarreko ekitaldi nagusia bada ere, hitzaldiak egongo dira beste herrietan: Bergara: hitzaldia, Emakumearen egoera
|
munduko
herri ezberdinetan, gaztetxean 19:30an.Eskoriatza: txokolatada Inkernun 18: 30an.Oñati:
|
|
|
kultur ibilbidea. Herritik mundura eta
|
mundutik
herrira, Donostia: Ikastolen Konfederazioa.
|
|
2008
|
|
|
Esan nahi dizut, ez dudala uste ezberdintasun handirik dagoeneik, ezberdintasun formalak bai baina ekimena bera... modu bakarra ikusten dut munduan zehar. Kanta niretzako oso gauza primitiboa da,
|
munduko
herri guztiek egiten dute, gizaki guztiek. Gehiago esango dizut, ahotsarekin eta hitzarekin lotua dagoen heinean gizakiaren ezaugarri bat da, primijenioa.
|
|
|
Osotasunak ematen dio elementu bakoitzari daukan garrantziaren tamaina eta itzala. Esate baterako, erlijioak monopolizatzen baldin badu identitate horren izaera,
|
munduko
herri askotan gertatu bezala, horrek ez du esan nahi gainerako gizarte osagarriak hutsaren hurrengoak direnik. Erlijioaren nagusitasun hori osotasunaren testuinguruan baitatza.
|
|
|
Aldiz, nazio arazoaren kontzeptuak egitura nazionalaren botere izaera du xede: hots, nola banatuko da nazio bakoitzaren burujabetasunahalmena
|
munduko
herrien artean. Nazio arazoa ez da eredu ekonomiko eta sozial jakin bati berez darion ondorioa.
|
|
|
Ez baitiot inolako justizia zentzurik aurkitzen: nazionalismo ekonomikoa, izan ere, gehien gehienetan ez da batere etikoa, etxekoen bizi maila ekonomiko erosoa baitu xede bakar,
|
munduko
herri gehienak miseriak jota bizi diren garaiotan. Nazionalismo ekonomikoak herri aberatsak aberatsago eta behartsuak behartsuago bihurtzeko besterik ez du balio izan.
|
|
|
langa horri gain hartzen ez dion nazio proiektuak jai dauka. Eta
|
munduan
herri menderatu gutxi omen dira helburu hori erdiesten dutenak. Gurean ere erabateko zantzu baikorrik ez dut sumatzen nazio gisa izan ala ez izan dugun betebeharrari aurre egiteko.
|
|
|
Hasteko, Leteren irizpideetan, abertzaletasunaren zentzua bera dago auzipean jarrita: ni zergatik naiz abertzalea, aberriaren hizkuntzan eta kulturan bizitzeko ez baldin bada?, munduan euskaldun izateko gisan bizi nahi ez baldin badut?,
|
munduko
herri berezi baten oinordeko izan nahi ez baldin badut?, neure herriaren iragan historikoaren identitate linguistikoan eta kulturalean hornitu nahi ez baldin badut neure nortasuna. Zertarako balio dit niri egitura politikoen eta juridikoen jokoak, aldez aurretik galdera horien erantzuna egokia ez izatekotan?
|
|
|
hau da, etnozidioa, eta kito. Hizkuntzaren eta kulturaren heriotza baita, asmoak asmo, gutxiengoen aldeko diskurtso eta jarrera progresistak tarteko?, liberalismo horrek dakarren atarramentua
|
munduko
herri ukatuentzat. Nolabait esan, postetnizismoaren izenean, dagoeneko indarrean dauden nazioestatuen izaera etnikoa eta linguistikoa mozorrotuta, ez omen dago modurik munduko nazio kultural orori zor zaion nazio politikoa edo estatua eratzeko.
|
|
|
Kultura honen ezaugarririk azpimarragarriena ezaugarri horixe bera baita, izatez: gizarte etniko edo nazional bati kultura etniko edo nazional bat zor zaio berez, eta hainbestez, identitate politiko berezitua izateko eskubidea daukate
|
munduko
herri guztiek. Gainerakoa, ageriko etnozidioa da, edo egungo demokrata askoren asimilazio politika.
|
|
|
Bruce Parry naiz, esploratzailea eta espedizio gidaria. Azken urte honetan
|
munduko
herririk bakartienekin eta bakartuenekin egon naiz, euren bizimodua nola aldatzen ari den ikusteko. Beste kultura batzuk ulertzeko modu bakar bat dago:
|
|
|
Gipuzkoarra izanik ere, Gernikako arbolari abestu zion, bere herrialdean foruzaletasuna hain garden islatzen zuen sinbolorik ez zuelako aurkitu, eta ordura arte Bizkaiko askatasunen ikur izandakoa, euskal lurralde guztiena bihurtu zen. Are gehiago
|
munduko
herri guztiena, garaiko ikuspegi erromantikoarekin bat datorren zatiak gogoratzen digun bezalaxe: «eman da zabaltzazu munduban frutuba? »1039.
|
|
|
Euskal Herriak esparru juridiko berri bat behar du; bere herritarrak kohesio sozial, kultural eta politiko handiagoa lortzeko bidea egingo duena. Eraikuntza nazionalari bide ematen dion dinamika bat behar du, euskal herritarron auzolanaren bidez gure arteko lotura eta harremanak estuagoak eta solidarioagoak izateko eta Europan eta
|
munduan
herri gisa irauten jarraitzeko.
|
|
|
Bada herri musikari bat, non
|
munduko
herri guztiak ordezkaturik dauden, guztion etxea bailitzan. Horren guztiaren arkitektoa eta igeltseroa Kepa da.
|
|
|
Varekai hitza ijito edo buhameen hizkuntzatik hartu dute; «edozein lekutara» esan nahi du. Hain zuzen ere, horixe da
|
munduko
herri ibiltarietako bat. Ikuskizuneko protagonista ere leku batetik bestera dabil, baso magiko horretan barrena.
|
|
2009
|
|
|
Guk inoiz ez dugu ospatzen Txinako eguna, arrotza zaigu eta Malaysiako independentzia egunean negar egin nuen. Berehala jabetu nintzen Txinaren gezurrez,
|
munduko
herriek independentziarako eskubidea dutela, eta Txina ez dela benetan komunista, mendebaldean saltzen dutena saltzen dutela ere.
|
|
|
19 Euskal Herrian dugu
|
munduko
herri eta hizkuntza gutxituen artean komunitate dinamikoenetako bat. Baina nago indar hori ez dugula baliatu gure esperientzia eraginkorrago egiteko edo antzeko egoeran daudenei gure ezagumendua eskaintzeko.
|
|
|
hizkuntza minorizatuko hiztunaren soslai psikologiko eta ideologikoa ezagututa —besteak beste, sumisiorako daukan saihestu ezinezko joera ezagututa—, Txillardegiren juzkua erabat zuzena da: hizkuntza minorizatuko hiztunak elebidun bihurtu ahala, jatorrizko hizkuntzaren gainbehera modu ia matematikoan gertatzen da
|
munduko
herri mintzaira gehienen kasuetan. Krisiaren alarma gorria orduan pizten da zinez hiztun herri menderatuentzat.
|
|
|
Horratx,
|
munduko
herri mintza gehienen zorigaitza esplikatzen lagun diezagukeen beste elementu bat. Jatorrizko herriaren identitate zeinuen erroak usteldu ondoren abiatzen dira biziberritze ekimenak.
|
|
|
|
Munduko
herri mintza gehienen zorigaitza esplikatzen lagun diezagukeen beste elementu bat. Jatorrizko herriaren identitatezeinuen erroak usteldu ondoren abiatzen dira biziberritze ekimenak.
|
|
|
`ni ere —zioen Lewis-ek 1962an, 71 urteetan— elebitasunean gaeleraren heriotza baketsu eta ohoretsu, eta malko eta lanturik gabeko ehorzketa ikusten duen gutxiengo burugabe horretakoa nauzue’ Eirwyn Morgan irakasleak esaten digu, berriz, ‘bi hizkuntzen elkar bizitzak, gehiengoaren garaipenean amaitzen du beti’ Ideia berdin berdinak Williams irakaslearen lumatik ateratakoak: ‘Ez da
|
munduan
herri ttipi bateko bizilagunek, gobernatzen dituen nazio boteretsuaren hizkuntza mintzatzen jakin eta bereari eutsi diotenaren etsenplu bat bakarrik ere aurkitzen’" 13.
|
|
|
Munduko hizkuntza minorizatuen herio bidean ez dugu bortxakeria besterik ikusten. Bortxa izan da, eta oraindik ere halaxe da,
|
munduko
herri, kultura, identitate eta hizkuntza menderatuen ordezkapenaren eta hondamenaren historia azaltzeko datu nagusia.
|
|
|
Munduko hizkuntza minorizatuen heriobidean ez dugu bortxakeria besterik ikusten. Bortxa izan da, eta oraindik ere halaxe da,
|
munduko
herri, kultura, identitate eta hizkuntza menderatuen ordezkapenaren eta hondamenaren historia azaltzeko datu nagusia.
|
|
|
Medikuen urritasunak eta euren zerbitzuen salneurri garestiak ezinbesteko bihurtzen zituen herrietako osagileak. Eta gaur egun hirugarren
|
munduko
herrietan, herri osagileak osasun sare publikorik ez dagoen lekuetan irtenbide egoki bihurtu dira.
|
|
|
Lan ezberdina eta erakargarria egiten dute:
|
Munduko
herri ezberdinetako azken joerak bilatu, bildu eta bezeroei informazio txostena igorri. Etorkizunean erosiko ditugun produktuak, jantziko dugun arropa mota eta jango dugun bazkaria zein izango den aurretik jakin behar dute.
|
|
|
Portugalen Lisboa, Belgikan Ostende, Irlandan Malin Head lurmuturra (uhartearen puntu iparraldekoena), Danimarkan Aarhus, Finlandian Helsinki, Errusian Kronstadt (San Petersburgo ondoan) eta abar.
|
Munduko
herri handi batzuetan, Estatu Batuetan eta Indian adibidez, bi kosta nagusi dituzte, eta bi tokitan dituzte erreferentziak.
|
|
|
Aldiz, beste adiskide batek aldarrikatzen du psikoanalisiak eromenetik askatu duela, bizitza salbatu diola. Adiskide horrek ez du kalte organikorik garunetan baina aita hotzegia, zorrotzegia eta goibelegia du, amak berriz ez daki berbetan kexuka baino eta adiskidearen bizkar uzten du beti etxea,
|
mundu
herria eta ama bera gobernatzeko ardura eta erantzukizuna. Horrelako kasuetan, umea psikotiko ateratzen da ia beti.
|
|
|
miragarria da, kontuan harturik
|
munduko
herri populatuenaren
|
|
|
Urte berri on, bai, gure oso oso berri Euskal Telebista estudiotik. Urte hau aurrekoa baino hobea izan dadila zuretzat, zure senideentzat, zure lagun eta adiskideentzat, herri honetako seme alabentzat eta
|
munduko
herri guztikoentzat.
|
|
|
Ohituak gaude gehienetan tsumani, uholde, hurakan, zikloi edo delakoak
|
munduko
herri edo lurralderik txiroenetatik jasotzen eta berehala gure kritikarik garratzena laguntza solidarioa atzeratzeagaitik jaurtitzen dugu. Ez da, oraingoa, Mediterraneoko Lehen Munduko penintsula aberatsaren kasua delako, baina honetan ere eztanda izan eta 48 ordura garrasirik handienak inguraldeko herrixka txikienetara inolako laguntzarik ailegatu ez delako dira.
|
|
|
|
Munduko
herri zapaldu gehienetan egon izan dira euskaldunak, baina tamilen gatazkan ez dugu lekuko berriemailerik izan. Eta pena da.
|
|
|
Otros pueblos saioarekin
|
munduko
herri asko ezagutu dituzu. Zeintzuk izango dira ostiralean ikusleari gerturatuko dizkiozun beste herriak?
|
|
|
Ez baldin bagenekien, orain badakigu:
|
munduko
herri bat euskaldun egin zuten hiztunak hil dira eta orain zorioneko gara, dirudienez. Bestalde, hemengoa den beste hizkuntza dela eta, maisuak eta maisuak daude noski, eta nik ez nuke Errenteriakoa aukeratuko auzi honetan, Urepeleko artzaina baizik:
|
|
|
Pobre eta emakume aipatu dituzula, izugarria da nahasketa. Zein etorkizun daukate emakumeek
|
munduko
herririk pobreenetan?
|
|
|
Askapenarentzat Arriaran euskal mugimendu internazionalistaren ikurrik handienetariko bat da. . Bere herriaren askatasuna
|
munduko
herrien askatasunarekin ezinbesteko loturan ulertzen zuen?. Garcia eta Gonzalezen ekarpena ez zen gutxirako izan Askapenaren arabera, eta hirurak omentzean internazionalismoaren garrantzia nabarmendu nahi du.
|