|
2008
|
|
|
1935ean Hego Amerikan zehar bidaiatzeari ekin zion, eta bertan 1948ra arte
|
egon
zen: Argentinan, Perun, Txilen nahiz Kolonbian egonaldiak eginez.
|
|
|
Oteizaren aburuz, testu horretan azaltzen zuen modura, hori erromantizismoan erortzea izango litzateke. Arteak mito horiei espresio eta forma gaurkotua eman behar zien, eta horrek esan nahi zuen artearen emaitzak beti etorkizunerantz zuzenduta
|
zeudela
, beti berrikuntza proposatu zutela:
|
|
|
liburuan funtsezkoak diren ideiak azaltzen dira: artearen eta mitoen artean erlazio zuzena ezartzen zuen, eta horrekin lotuta
|
dago
1959an eskulturaren praktika alde batera uzteko arrazoiaren sustraia. Oteizaren iritziz, arteak eginkizun konkretu bat zuen garai bakoitzean, mitoak berritzea, eta funtzio hori betetzen zuenean, arte horrek zentzu guztia galtzen zuen, eta berak proposaturiko imajinek idolo, fetitxe edo merkatuaren produktu bihurtzeko arriskua zeukaten.
|
|
|
Horiek guztiak aztertuta, arteak nondik nora joan edo eboluzionatu lukeen argitu nahi zuen. Lehen abangoardietan ohikoa zen bezala, testu hau planteamendu estetikoen manifestu bat zen, zeina komunikabide baten bidez beste artistei, kasu honetan Ameriketako artistei, zuzendua
|
zegoen
, Oteizak uste baitzuen Europako arte zaharkitua Ameriketako artista gazteek berrituko zutela.
|
|
|
Mitoak dira gizarte edo kultura ezberdinek munduari begiratu eta interpretatzeko beharrezko dituzten tresnak, edo bestela esateko, gizakiok mitoen bitartez munduari zentzua eta esanahia ematen diogu, zentzu sakratua alegia, egunerokotasunari eta denboraren joan etorriaren monotoniari egitura bat ezarriz15 Mitoak sortzea eta, batez ere, mito horiek etengabe berritzea zen testu horretan Oteizarentzat benetako artearen zeregina: «Artistak gizartean duen garrantzia datza mito sortzaile izatea
|
dagokion
neurrian edo, baldin haien birsortzaile bada, haiek gauzatu behar dituen baldintzen sortzaile den heinean» (Oteiza, 2007b: 427).
|
|
|
Testu horretan ere, Oteizaren helburua zen azaltzea nondik nora garatu behar zuen eskulturak. Horretarako, ordu arteko bere lau lan eta beraien inplikazio kontzeptualak aztertzen zituen16 Testu horretan bere lanaren eta ideien inguruko hausnarketa bat eginez, hurrengo eskulturetan hain garrantzitsua izango zen beste ondorio batera iritsi zen, zeina oraintxe aipatu dugun ezabaketarekin estuki loturik
|
zegoen
:
|
|
|
Aurreko testuetan Oteizak eskultura berriaren oinarria hutsunean
|
zegoela
uste bazuen ere, 1950ean ideia hori bere eskulturaren ezaugarri formal garrantzitsua izaten hasi zen. Urte horretakoak dira Figura para regreso de la muerte, Coreano eta Unidad triple y liviana.
|
|
|
Figura para regreso de la muerte eta Coreano lanen kasuan, giza figuraren erdian hutsune bat zabaltzen da, gorputzak sakrifikatu eta tripak husteko helburuarekin eginiko zauri handi bat balitz bezala, eta horri esker kanpoko espazioa eskulturaren osagai izaten hasten da. Horretarako materia kentzea da lehen pausoa, lehen beterik
|
zegoena
husten hastea, horrela eskultura osatzen duten formez gain, inguruko espazioak ere garrantzia hartzen baitu.
|
|
|
ordu arteko eskultura eta testuetan mitoak eta ezaugarri primitiboek izan zuten garrantzia gutxitzen hasten da, eta, horrekin zuzenki erlazionaturik, materialen erabilera espresiboa ere itzaltzen doa. Kultura primitiboetan bezala, Oteizaren kasuan ere ordu arteko eskulturen tratamendu espresiboa mitoen ezaugarri kontzeptualekin
|
zegoen
lotuta. 1947ko. Reinvencion de la estatua?
|
|
|
Nietzscheren. Jainkoa hil da? esaldiaren ondoren, krisian
|
zeuden
kristautasunean ohikoak ziren adierazpide moduak, era zabalago batean modernitateko hizkuntzen krisi gramatikala deitu izan dena (Duch, 2002: 460).
|
|
|
Gaur uste dugu arte kristauaren etorkizuna arte berriarenarekin loturik
|
dagoela
[?] Jainkoarekin komunioan dagoen gizakia adierazteko gai izango del artea entseatzea behar dugu[?] gizakiaren eraldaketaren adierazpena, gizakiaren konbertsio jainkotiarra entseatzeko gai izango den arte bat18.
|
|
|
Gaur uste dugu arte kristauaren etorkizuna arte berriarenarekin loturik dagoela[?] Jainkoarekin komunioan
|
dagoen
gizakia adierazteko gai izango del artea entseatzea behar dugu[?] gizakiaren eraldaketaren adierazpena, gizakiaren konbertsio jainkotiarra entseatzeko gai izango den arte bat18.
|
|
|
Testua erabat programatikoa zen, aurkeztutako eskulturak eta haiekin burutu nahi zuen asmoa azaltzeko idatzirik
|
zegoena
. Bertan Kandinsky, Mondrian eta Malevich en lanak aztertzen zituen, eta Oteizak azken horren jarraitzaile modura aurkezten zuen bere burua.
|
|
|
19 Eskultura xume eta isil hauen bidez, Oteizak bere eskultore ibilbidea amaituta
|
zegoela
adierazi zuen: Homenaje al estilema vacío del cubismo (1959); Unidad mínima (1959); Oposición de dos diedros (1959); Homenaje a Velázquez (1959) edota Homenaje a Leonardo (1959).
|
|
|
«Beste bat zen liburu hau. Beste hau Madrilen aterako da eta bertan uzten dut nire esperientzia pertsonalari buruz zor dudan lekukotasun puntuala arte garaikidean niri
|
dagokidan
ikerketaren barruan» (Oteiza, 2007a: 433).
|
|
|
deritzon lehen atalean. Testu horretan
|
dago
, nire ustez, liburuaren muina. Bertan Ley de los Cambios en el Arte eta Estetika ezkorra ideia garrantzitsu eta aberatsak azaltzen ditu, eta artelan bat zer den definitzen du.
|
|
|
Oso haur nintzela Orion nire aitonak hondartzara eraman ohi gintuen pasioan. Izugarrizko erakarpena sentitzen nuen barneko zatian
|
zeuden
zulo handi batzuen aldetik. Haietako batean ezkutatu ohi nintzen, etzanda, nire gainean geratzen zen ortziko espazio handi bakarra begiratzen, nire inguruan zegoen guztia galtzen zen bitartean.
|
|
|
Izugarrizko erakarpena sentitzen nuen barneko zatian zeuden zulo handi batzuen aldetik. Haietako batean ezkutatu ohi nintzen, etzanda, nire gainean geratzen zen ortziko espazio handi bakarra begiratzen, nire inguruan
|
zegoen
guztia galtzen zen bitartean. Oso oso babesturik sentitzen nintzen.
|
|
|
25 Zentzu honetan guztiz ados
|
gaude
Amador Vegarekin,. La, estética negativa, de Oteiza:
|
|
|
Quousque Tandem?! liburua Oteizaren zenbait eskultura bezalaxe
|
dago
eraikia, zati ezberdinak elkartuta. Eraikita esan dugu, eta ez idatzita, Quousque Tandem?!
|
|
|
1 Oteizak hainbat kollage eta marrazki egin zituen. Urte askotan, artistak horrela nahi izan zuelako ezkutuan
|
egon ondoren
, gaur egun Altzuzako Oteiza Fundazioan ikus daitezke. Kollage horiek elkarrizketa nabarmena mantentzen dute bere eskulturekin, batez ere 50eko hamarkadakoekin, bi espresio bideetan eraikitze prozedura bera antzeman daiteke eta.
|
|
|
Unitateen antolakuntzaren dinamikotasunak gure begirada ere mugimenduan jartzen du, eta puntu edo plano batek beste batera eramaten gaitu, bueltaka eskulturaren kanpoko aldetik, une oro beraien forma aldatuz doan bitartean. Eskultura hauek, besteak beste, perspektiba sistemaren ilusioa apurtzeko
|
daude
eginak3.
|
|
|
Quousque tandem?! ez
|
dago
kontzeptuz osaturik, imajinez baizik, eta hau azpimarratzea funtsezkoa iruditzen zaigu. Erdialdeko orrietan Rothko, Boccioni, Pollock, bere eskulturen edo kronlech en imajinak aurkitzen ditugun bezala, liburuaren beste ataletan irudi bihurtzen diren hitzekin egiten dugu topo.
|
|
|
13). Oteizari
|
dagokionez
ere, bere gogoetek sistema kontzeptual abstraktua baino gehiago, irudi sorta bat osatzen dute, askotan kontraesankorrak diren imajinak nolabaiteko sistema bakar batean elkartuz. Hainbatetan erabiltzen dituen kronlech edo hutsa ez dira kontzeptuak, baizik eta bere pentsaera martxan ipini eta mugimendu egoeran mantentzeko sortuak diren imajinak.
|
|
|
Ikusten denez,, huts arkitektoniko hartzailearen? bere ustearen bertsio plastikoa oker ibili zen bezala, literarioan ere eskola egingo duen beldurrik ez
|
dago
. Hartaz, obra, (ez baitu morala erasotzen, ez du salatzen joera politiko gaitzesgarririk, ezta erakusten ere, tamalez?
|
|
|
6 Oteizaren testu gehienak ez
|
daude
euskarara itzuliak. Ahal denean, euskaraz aipatuko ditugu eta euskarazko bertsioaren orria zehaztuko dugu.
|
|
|
Lehenengoa C. Martinez Gorriaranek Jorge Oteiza. Un pensamiento sin domesticar liburutik hartuta
|
dago
:
|
|
|
Beste adibide hauek Luxio Ugarteren La reconstrucción de la identidad cultural vasca. Oteiza/ Chillida liburutik hartuta
|
daude
:
|
|
|
9 Argi
|
dago
Quousque tandem?! en azpi izenburuak irakurketa hau indartu zuela: –Euskal arimaren ulerkera estetikorako saioa?.
|
|
|
Eta gertakari hori ulertzea eta besteei azaltzea da Quousque tandem?! liburuaren helburu nagusietariko bat eta hor datza gure ustez bere muina, nahiz eta helburu hori bestelako ideiez estalita
|
egon
, gehienak euskal kulturaren aspektu batzuen interpretazio mitikotik datozenak. Ideia horiek izan dira gehienetan Quousque tandem?!
|
|
|
Oteizaren lehen eskultura 1929ko Maternidad da. Eskultura txiki hau zementuz
|
dago
egina eta, plano eta angeluen konbinazioen bidez, eskuetan haurra duen ama errepresentatzen du. Bai gaiagatik, bai tamainagatik, eskultura hau Erdi Aroko ikonoekin nahiz kultura primitiboetako deboziorako irudiekin erlaziona daiteke.
|
|
|
...uko jurisprudentzia errealitateak iraulketa berri bat ezagutuko du 2005 eta 2006 urteetan zehar, azkenean zenbait autonomia erkidegotako Auzitegi Nagusiek Auzitegi Gorenaren jarrera, berandu bada ere, berea egin zutenean, nahiz eta ondorengo tratatuak hor mantendu4 Egoera horretan 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuaren indarreangotasunaren inguruan errealitate araugilearen baitan
|
zegoen
gatazka behin betiko azaleratu eta espainiar jurisdikzioaren batasuna kolokan jarri zen.
|
|
|
2006ko irailaren 26ko datarekin Auzitegi Goreneko Administrazioarekiko Auzien Bosgarren Salak gai honetan sententzia emango du ebatziz 1870eko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatua ez
|
dagoela
indarrean, alde berdinek gai beraren inguruan ondoren sinatutako tratatuen zenbait xedapenekin bateraezina delako eta, ondorioz:
|
|
|
Sententzia horrekin espainiar bide jurisdikzionalari amaiera ematen bazaio ere, gatazka ez da bertan behera geratu eta behe mailako auzitegien obligazioa Auzitegi Gorenaren doktrinari jarraitzea bada ere8, oraindik 2007 urtean gatazka honek ez ditu bere azkenak eman, arlo politikoan jazo diren hainbat ekimenek aditzera ematen dutenez. Horrela, bada, ezinbestekoa dirudi ikuspegi juridikotik auzitegi ezberdinen lana aztertzeak eta, batez ere, Nazioarteko Zuzenbideak honetan esateko duena azaltzeak; izan ere, espainiar ordenamenduan agortu ez den eta oraindik dirauen gatazka baten aurrean
|
gaudelako
.
|
|
|
105). Zentzu horretan, lehenik eta behin, Vienako Hitzarmenaren 54 artikuluak dioenera jo genuke9, bertan jasotzen baitira tratatuen amaierari
|
dagozkion
jarraibideak espresuki ondorengo tratatu batean edota horietatik kanpo beste modu batean hori izan bada aldeek zuten borondatearen kasua. Hori gure kasua ez dela ikusita, bigarren pauso moduan 59 artikuluak10 jasotzen dituen isilbidezko amaiera suposturen batean gauden aztertu litzateke, bai ondorengo tratatuetatik ideia hori eratortzerik zegoelako, bai aldeen borondatea beste bide batetik hori zela ondorioztatzeagatik edota tratatu ezberdinen xedapenak bateraezinak direla ondorioztatzeagatik aplikazio bateratua ezinezkoa bihurtuz.
|
|
|
Zentzu horretan, lehenik eta behin, Vienako Hitzarmenaren 54 artikuluak dioenera jo genuke9, bertan jasotzen baitira tratatuen amaierari dagozkion jarraibideak espresuki ondorengo tratatu batean edota horietatik kanpo beste modu batean hori izan bada aldeek zuten borondatearen kasua. Hori gure kasua ez dela ikusita, bigarren pauso moduan 59 artikuluak10 jasotzen dituen isilbidezko amaiera suposturen batean
|
gauden
aztertu litzateke, bai ondorengo tratatuetatik ideia hori eratortzerik zegoelako, bai aldeen borondatea beste bide batetik hori zela ondorioztatzeagatik edota tratatu ezberdinen xedapenak bateraezinak direla ondorioztatzeagatik aplikazio bateratua ezinezkoa bihurtuz. Eta hori horrela izatekotan ezinezkoa genuke, sententziek defendatzen dutena kontraesanez, Vienako Hitzarmenaren 30 artikulua aplikatzea; izan ere, horretarako behar dugun aurresuposturik ez genukeelako, hau da, gai beraren inguruan indarrean dauden bi tratatu ezberdin.
|
|
|
Zentzu horretan, lehenik eta behin, Vienako Hitzarmenaren 54 artikuluak dioenera jo genuke9, bertan jasotzen baitira tratatuen amaierari dagozkion jarraibideak espresuki ondorengo tratatu batean edota horietatik kanpo beste modu batean hori izan bada aldeek zuten borondatearen kasua. Hori gure kasua ez dela ikusita, bigarren pauso moduan 59 artikuluak10 jasotzen dituen isilbidezko amaiera suposturen batean gauden aztertu litzateke, bai ondorengo tratatuetatik ideia hori eratortzerik
|
zegoelako
, bai aldeen borondatea beste bide batetik hori zela ondorioztatzeagatik edota tratatu ezberdinen xedapenak bateraezinak direla ondorioztatzeagatik aplikazio bateratua ezinezkoa bihurtuz. Eta hori horrela izatekotan ezinezkoa genuke, sententziek defendatzen dutena kontraesanez, Vienako Hitzarmenaren 30 artikulua aplikatzea; izan ere, horretarako behar dugun aurresuposturik ez genukeelako, hau da, gai beraren inguruan indarrean dauden bi tratatu ezberdin.
|
|
|
Hori gure kasua ez dela ikusita, bigarren pauso moduan 59 artikuluak10 jasotzen dituen isilbidezko amaiera suposturen batean gauden aztertu litzateke, bai ondorengo tratatuetatik ideia hori eratortzerik zegoelako, bai aldeen borondatea beste bide batetik hori zela ondorioztatzeagatik edota tratatu ezberdinen xedapenak bateraezinak direla ondorioztatzeagatik aplikazio bateratua ezinezkoa bihurtuz. Eta hori horrela izatekotan ezinezkoa genuke, sententziek defendatzen dutena kontraesanez, Vienako Hitzarmenaren 30 artikulua aplikatzea; izan ere, horretarako behar dugun aurresuposturik ez genukeelako, hau da, gai beraren inguruan indarrean
|
dauden
bi tratatu ezberdin. Beraz, bakarrik galdera horri ezezko erantzuna eman genioke xedapen horrek jasotzen dituen arauen aplikazioaren aurrean.
|
|
|
Ohar metodologikoak eta auzitegiek jarraitu dituzten bide propioak alde batera utzita, mahai gainean jarraitzen duen arazoa bigarren arlo batera lerratuko dugu: tratatu ezberdinetan jasotako terminoen interpretazioa, horren bitartez argitu ahal izateko ea tratatu ezberdinen arteko bizikidetza posible den, bateragarriak edo bateraezinak diren, Vienako Hitzarmenaren 30.3 artikuluko lex posterior derogat priori maxima aplikatu ahal izateko, edota hitzarmen beraren 59 artikuluaren arabera 1870eko tratatua amaituta
|
dagoen
jakiteko. Kasu bakoitzean garbi geratzen da interpretazioaren xedea eta objektua ezberdinak direla.
|
|
|
Puntu honetan, beraz, argitu gabe
|
dago
dena; izan ere, ezinbestekoa suertatzen zaigun interpretazio lan horrek bi tratatuak aldi berean aplikatzea posible dela ondoriozta baitezake bateragarriak direla ikusiz gero. Baina, interpretazio lan horrek ere ondoriozta dezake ezen bateraezintasunik badagoela eta, beraz, batak bestearen gainetik lehentasuna lukeela.
|
|
|
Aldi berean,, facilidades? terminoaren interpretazioak ez dirudi batere pazifikoa; izan ere, Uruguaiko herritarrei modu bateko edo besteko tratu pribilegiatu bat eskaintzea bezala ulertzea
|
badago
ere, hori errealitatean konkretuki zertan datzan zaila delako zehaztea. Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera.
|
|
|
Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera. Hori, errealitatean, eskubide horiek ezerezean uztea ere bazen, zeren suposatzen baitzuen Uruguaiko herritar bati baimenak emateko lan eskaintza bat
|
egon
behar zela, eta, gainera, lan eremu horretan espainiar naziokotasuneko herritarrik ez egotea enplegu eske. Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin horiek Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei dagokienez.
|
|
|
Zenbait auzitegik ez dute inolako arazorik aurkitu Uruguaiko herritar horiei laneta erresidentzia baimenak esleitzeko orduan lehentasunezko tratu bat aplikatzeko, betiere, eta barne ordenamenduko legedia errespetatuz, bereziki nazioaren enplegu egoera. Hori, errealitatean, eskubide horiek ezerezean uztea ere bazen, zeren suposatzen baitzuen Uruguaiko herritar bati baimenak emateko lan eskaintza bat egon behar zela, eta, gainera, lan eremu horretan espainiar naziokotasuneko herritarrik ez
|
egotea
enplegu eske. Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin horiek Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei dagokienez.
|
|
|
Hori, errealitatean, eskubide horiek ezerezean uztea ere bazen, zeren suposatzen baitzuen Uruguaiko herritar bati baimenak emateko lan eskaintza bat egon behar zela, eta, gainera, lan eremu horretan espainiar naziokotasuneko herritarrik ez egotea enplegu eske. Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin horiek Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei
|
dagokienez
. Jurisprudentzian indarrean zeuden bi jarrera horien artean interpretazio elementuak aztertzea ezinbestekoa dugu.
|
|
|
1961eko Nota Elkartrukean hori hiru hilabetez gorako egonaldietarako bisatua lortzera baldintzatuta geratu zen. Hala ere, muga horretatik beherako sarreretan Uruguaiko herritarrentzat horrelakorik eskatzen ez denez, Espainian sartzeko arazorik ez lukete gerora begira beren egonaldiaren luzapena 1992ko Tratatu Orokorrean oinarrituz gero, bertan jasotako eskubideen egikaritza galarazterik ez
|
legokeelako
. Edonola ere, 4/ 200 Lege Organikoaren 25.1 eta 32.1 artikuluen14 eta 2393/ 2004 Erret dekretuaren 6.2 e) artikuluaren15 aplikazio bateratuak duda honi erantzun irmoago bat aurkituko lioke; izan ere, atzerriko edozein herritar 32 artikuluan aipatutako eskubideak aurrezagutuak izateko baldintzak betetzeko egoeran egongo balitz, ez litzaioke inolako bisaturik eskatuko, lan eta erresidentziarako eskubideak espainiarrekin maila berean egikaritzeko eskubidea bailuke.
|
|
|
Hala ere, muga horretatik beherako sarreretan Uruguaiko herritarrentzat horrelakorik eskatzen ez denez, Espainian sartzeko arazorik ez lukete gerora begira beren egonaldiaren luzapena 1992ko Tratatu Orokorrean oinarrituz gero, bertan jasotako eskubideen egikaritza galarazterik ez legokeelako. Edonola ere, 4/ 200 Lege Organikoaren 25.1 eta 32.1 artikuluen14 eta 2393/ 2004 Erret dekretuaren 6.2 e) artikuluaren15 aplikazio bateratuak duda honi erantzun irmoago bat aurkituko lioke; izan ere, atzerriko edozein herritar 32 artikuluan aipatutako eskubideak aurrezagutuak izateko baldintzak betetzeko egoeran
|
egongo
balitz, ez litzaioke inolako bisaturik eskatuko, lan eta erresidentziarako eskubideak espainiarrekin maila berean egikaritzeko eskubidea bailuke.
|
|
|
Horri jarraituta, badirudi aldeen borondatea jarraitzera zuzentzen gaituen nolabaiteko klausularen aurrean aurkitzen garela. Hala ere, irakurritakotik ez da batere erreza jakitea zein motatako klausularen aurrean
|
egongo
ginatekeen. Badirudi bateragarritasunaren eta osagarritasunaren artean kokatzen den zerbaiten inguruan egongo ginatekeela, eta horrela balitz, Vienako Hitzarmenaren 30 artikuluko bigarren paragrafoan kokatuko ginateke (López Martín, 2002:
|
|
|
Hala ere, irakurritakotik ez da batere erreza jakitea zein motatako klausularen aurrean egongo ginatekeen. Badirudi bateragarritasunaren eta osagarritasunaren artean kokatzen den zerbaiten inguruan
|
egongo
ginatekeela, eta horrela balitz, Vienako Hitzarmenaren 30 artikuluko bigarren paragrafoan kokatuko ginateke (López Martín, 2002: 105), bide batez, tratatu ezberdinen artean lehentasun harremanei uko egitearen ideia garbi utziz (Remiro et al., 1997:
|
|
|
394). Hala ere, ez litzateke zentzugabekoa izango lehentasun klausula baten aurrean
|
egotea
. Horrela izanez gero, klausula hori Vienako Hitzarmenaren 30.3 artikuluko lex posterior erregimenaren barne kokatzeagatik, tratatuen amaieraren testuinguruan kokatzeagatik edota aldeen borondatearen autonomiaren aurrean inolako eraginkortasunik ez izateagatik, 30.2 artikulutik kanpo kokatuko litzateke (López Martín, 2002:
|
|
|
Vienako Hitzarmenaren 30.3 artikuluko aplikazioa eta tratatuak bateragarriak diren ala ez zehaztea ez da lan erreza. Tratatuen interpretazio arau orokorrak alde batera uzterik ez
|
dago
ariketa honetan eta, beraz, bertan agertzen diren xedapenen zentzu eta norainokotasuna finkatzeari eta zehazteari lehentasuna eman zaio, eta horrela tratatuetan jasotako estatuen arteko consensusa bere garaian zein izan zen izan behar da helburu. Lan honetan, beraz, hiru irizpide kontuan hartu behar dira:
|
|
|
Puntu honetan, beraz, argitu gabe dago dena; izan ere, ezinbestekoa suertatzen zaigun interpretazio lan horrek bi tratatuak aldi berean aplikatzea posible dela ondoriozta baitezake bateragarriak direla ikusiz gero. Baina, interpretazio lan horrek ere ondoriozta dezake ezen bateraezintasunik
|
badagoela
eta, beraz, batak bestearen gainetik lehentasuna lukeela. Zentzu horretan, bere garaian Vienako Hitzarmenaren erredakzio komitearen presidentea zen M. Yasseen ek esan bezala, komenigarria litzateke honako hau geratzea:
|
|
|
Interpretazio harmonizatzaile baten ondorioak testu ezberdinen bateragarritasuna suposa zezakeen, eta kontrako jarrerak, berriz, testu ezberdinen bateraezintasun posiblean intzidentzia izango zukeen. Azkenean, Vienako Hitzarmenaren 30 artikuluaren aplikazioa, kasu honi
|
dagokionez
, erabiliko diren interpretazio irizpideetara irekita egongo da erabat. Hemen topa daiteke auzitegi ezberdinen sententzien artean sortutako diferentzia hain nabarmenen funtsa:
|
|
|
Interpretazio harmonizatzaile baten ondorioak testu ezberdinen bateragarritasuna suposa zezakeen, eta kontrako jarrerak, berriz, testu ezberdinen bateraezintasun posiblean intzidentzia izango zukeen. Azkenean, Vienako Hitzarmenaren 30 artikuluaren aplikazioa, kasu honi dagokionez, erabiliko diren interpretazio irizpideetara irekita
|
egongo
da erabat. Hemen topa daiteke auzitegi ezberdinen sententzien artean sortutako diferentzia hain nabarmenen funtsa:
|
|
|
Instrumentu horretan jasotakoak eta lan honetan egitateetan islatuta geratu denak ez bide diote uzten zirrikitu handirik Uruguaiko herritar bati bisaturik gabe Espainian sartzeko momentuan; izan ere, bertan jasotzen den moduan, bakarrik laurogeita hamar egunetik beherako sarreretan edota langileria diplomatikoaren kasuetan baimen hau ez da galdatuko. Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera garamatza ezen, nahi bai, baina zaila dela bi instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi
|
dagokionez
, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta. Edonola ere, konklusio horrek ez luke interpretazio lana agortuko; izan ere, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako egoerari iraulketa ematen baitio.
|
|
|
Beste zenbait auzitegik, berriz,, facilidades, en pie de igualdad con los nacionales del Estado hori beste aipamen batekin lotu behar zela ulertuko dute,??, bertatik eratorriz etorkin horiek Europar Batasuneko herritarrekin parekatu behar zirela jarduera hauei dagokienez. Jurisprudentzian indarrean
|
zeuden
bi jarrera horien artean interpretazio elementuak aztertzea ezinbestekoa dugu.
|
|
|
Ildo berean topatzen dugu Ekuadorrekin sinatutako Naziokotasun Bikoitzeko Hitzarmena modifikatzera datorren 1995eko abuztuaren 25eko Protokoloa, non honen aplikazio aurresupostu gisa lan eta erresidentzia baimenen lorpena eskatzen den. Adibide hauek ikusita, beharrezkoa dugu gogoeta egitea Uruguaiko herritarrekiko
|
dagoen
diferentziaren norainokotasunaz. Izan ere, gure kasu honetan honelako aurreikuspena sartzeko aukera egon bazen ere, ez zen horrela gertatu, eta horren arrazoiak eta ondorioak interpretazioa egiteko orduan hartu behar dira kontuan.
|
|
|
Adibide hauek ikusita, beharrezkoa dugu gogoeta egitea Uruguaiko herritarrekiko dagoen diferentziaren norainokotasunaz. Izan ere, gure kasu honetan honelako aurreikuspena sartzeko aukera
|
egon
bazen ere, ez zen horrela gertatu, eta horren arrazoiak eta ondorioak interpretazioa egiteko orduan hartu behar dira kontuan.
|
|
|
Errealitate honetan Latinoamerikako etorkin guztien egoera ez da bera eta bereziki konplexua dugu Uruguaiko biztanleen egoera; izan ere, azken urteotan ez auzitegiek ez botere politikoek ez dute garbi izan zein den haiei aplikatu beharreko zuzenbidea. Artikulu honen helburua, oraindik erabat argitu gabe
|
dagoen
egoera korapilatsu honetara argi pixka bat ekartzea izango da.
|
|
|
Azken urte hauetan espainiar auzitegiek aurrera eraman duten lanak orain gutxi arte espainiar gizartearentzat isilean mantentzen zen gatazka bat aditzera eman du. Gatazka hori dugu Espainiako Erreinuak eta Uruguaiko Ekialdeko Errepublikak sinatutako 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatua indarrean ote
|
dagoen
zalantzaren inguruan sortu dena. Hitzarmen horren xedea elkarrekiko zenbait eskubideren ezagutza zen, modu horretan nazio faboratuen kondizioa gauzatuz edo gutxienez antzeko egoera bati ateak irekiz.
|
|
|
Eta hau horrela izan da nahiz eta gatazka honen jatorrian Auzitegi Gorenaren beraren sententzia bat abiapuntu izan. Auzitegi horren 2002ko urriaren 10eko sententziak ondorioztatzen zuenez 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatuari
|
zegokionez
, Txilerekin (1958ko maiatzaren 24koa, urte bereko urriaren 28ko instrumentuaren bitartez berretsitakoa) eta Perurekin (1959ko maiatzaren 16koa, urte bereko abenduaren 15eko instrumentuaren bitartez berretsitakoa) sinatutako antzeko tratatuei aplikatutako jurisprudentzia irizpide berdintsuak aplikagarri zitzaizkion, ondorioa izanik, bertan jasotakoa «una remisión específica del contenido propio... Horrela, dagoeneko sala horrek aurretik finkatutako jurisprudentzia bati jarraiki2, tratatu horietan espainiar legedira egindako igorpenak jarduera horien (lana, erresidentzia,?) egikaritzan ondorioak izan zitzakeen baina inola ere ez Espainian lan egiteko eskubidearen titulartasunean, «amplia y suficientemente recogido en los Convenios con Chile y Perú, y también en similares términos por el Convenio con Uruguay».
|
|
|
1992ko Tratatu Orokorrak Auzitegi Gorenaren lehenengo sententzia eman zen garai hartan dagoeneko ia hamar urteko biziraupena zuela, hau da, hamar urte lehenago sinatutakoa zela. Egun, hau ikusita garbi
|
dago
zein esfortzu handia aurreztu ahal izango zuen espainiar jurisprudentziak Auzitegi Gorenak bere momentuan, zegokion moduan, bere lana kontu handiagoz egin izan balu. Are gehiago, Uruguaiko hainbat etorkinen zenbat sufrimendu aurreztu ahal izango zituen.
|
|
|
1992ko Tratatu Orokorrak Auzitegi Gorenaren lehenengo sententzia eman zen garai hartan dagoeneko ia hamar urteko biziraupena zuela, hau da, hamar urte lehenago sinatutakoa zela. Egun, hau ikusita garbi dago zein esfortzu handia aurreztu ahal izango zuen espainiar jurisprudentziak Auzitegi Gorenak bere momentuan,
|
zegokion
moduan, bere lana kontu handiagoz egin izan balu. Are gehiago, Uruguaiko hainbat etorkinen zenbat sufrimendu aurreztu ahal izango zituen.
|
|
|
Ondoren egingo duen interpretazio lana sostengatzen duen premisa aldez aurretik nolabaiteko bateraezintasuna
|
badagoelako
ideian oinarritzen da. Bere ustetan bi tratatuek gai bera arautzeak eta bietan esanahi bera ez duten terminoak erabiltzeak ez du dudarik uzten.
|
|
|
Gainera, auzitegiak berak termino horiei inolako edukirik eman gabe, bere erabakia juridikoki kontrolatzeko bide orori ateak ixten dizkie. Oraingoan Auzitegi Gorenak kasu honen atzetik
|
dauden
arazo gatazkatsuei aurre ez egiteko motiboen atzetik dagoenaren inguruko dudak/ susmoak, berriz ere, sententzien koherentzia printzipioaren eta eskuak garbitu nahi izanaren artean mantenduko dira, azken honen alde egiteko arrazoi handiagoak badaude ere.
|
|
|
Gainera, auzitegiak berak termino horiei inolako edukirik eman gabe, bere erabakia juridikoki kontrolatzeko bide orori ateak ixten dizkie. Oraingoan Auzitegi Gorenak kasu honen atzetik dauden arazo gatazkatsuei aurre ez egiteko motiboen atzetik
|
dagoenaren inguruko
dudak/ susmoak, berriz ere, sententzien koherentzia printzipioaren eta eskuak garbitu nahi izanaren artean mantenduko dira, azken honen alde egiteko arrazoi handiagoak badaude ere.
|
|
|
Gainera, auzitegiak berak termino horiei inolako edukirik eman gabe, bere erabakia juridikoki kontrolatzeko bide orori ateak ixten dizkie. Oraingoan Auzitegi Gorenak kasu honen atzetik dauden arazo gatazkatsuei aurre ez egiteko motiboen atzetik dagoenaren inguruko dudak/ susmoak, berriz ere, sententzien koherentzia printzipioaren eta eskuak garbitu nahi izanaren artean mantenduko dira, azken honen alde egiteko arrazoi handiagoak
|
badaude
ere.
|
|
|
Ildo horretatik, garbi utzi behar da gatazka hau nazioarteko arau baten aplikazioan datzan heinean, nekez topatu ahal izango duela konponbiderik barne ordenamenduek aldebakarreko jarrerak hartuz, berdin duelarik auzitegien eremuan, legegilearen eremuan edota gobernuaren eremuan gertatzen diren. Gainera, aurrekoan desadostasunaren kanporatze ezak nazioarteko gatazkaren kalifikazio horri momentuz eustea eragotzi baldin badu ere, Uruguaiko Ordezkarien Kamerak onartutako azken ekimen horri begiratuz gero, badirudi nazioarteko gatazkatik gero eta gertuago
|
gaudela
.
|
|
|
Ikuspegi horretatik, eta kontuan hartuta tratatua aldeen borondatearen isla izan behar delako presuntzioa, berez bi estatuak emaitza berera iritsi lirateke. Esku artean dugun kasuan horrelakorik gertatzen ez dela ikusita, nazioarteko gatazka baten aurrean
|
egon
gaitezkeela pentsa daiteke; izan ere, nazioarteko jurisprudentziak aspalditik garbi utzi duen moduan, hura:
|
|
|
Dena den, nazioarteko jurisprudentziak beste betekizun bat eskatzen du nazioarteko gatazka baten aurrean
|
gaudela
ondorioztatu ahal izateko: desadostasunaren kanporatzea beharrezkoa da, hau da, estatuek jarrera kontrajarriak kanpora begira adieraztea.
|
|
|
Ondorio orokor bezala aipa liteke, ikasleen artean aldeak
|
dauden arren
, oro har, maila ona eman dutela euskarazko nahiz gaztelaniazko probetan. Ingelesezkoetan, berriz, zer hobetu handia dute, maila benetan apala baitute.
|
|
|
Ingelesezkoetan, berriz, zer hobetu handia dute, maila benetan apala baitute. Hizkuntza ezberdinetako mailen artean korrelazioa
|
dago
; hots, euskaraz maila ona duenak, gaztelaniaz eta, neurri batean, ingelesez ere erakusten du maila hori. Aipagarria da, hala ere, hizkuntza arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez.
|
|
|
Esate baterako, euskaraz nahiz gaztelaniaz, diskurtso gaitasunean nahiz estrategia gaitasunean erabilitako hainbat baliabide ez ditugu ingeleseko testuetan aurkitzen. Argi
|
dago
3 hizkuntzan ez dutela ikasleek nahikotasun mailarik erdietsi.
|
|
|
Gaitasun komunikatiboaren osagaien artean alde handiak
|
daude
balorazioa egiteko orduan. Gaitasun soziokulturalean, batez ere, nahiz diskurtso gaitasunean, hutsegite dezente aurkituko ditugu.
|
|
|
Ekintza gaitasunari
|
dagokionez
, ikasleen gehiengoak asmatu egin du bai euskarazko bai gaztelaniazko ariketetan. Ez, ordea, ingelesezko ariketetan.
|
|
|
Ekintza gaitasunari
|
dagokionez
, beste gaitasunetan oztopoak larriak direnean ez da komunikatzea lortzen. Hortaz, besteetan gertatzen diren akats larriek baldintzatzen dute ekintza gaitasuna.
|
|
|
Azkenik, ingelesezko ariketetan hizkera akademikoa, justua, aurkitzen dugu. Ez
|
dago
, beraz, aldagarri hau kudeatzeko nahikoa gaitasunik.
|
|
|
Joera hori nabariagoa da ingelesezko ariketan, ikasle gehienek irudietako pertsonaien ahotsak ez baitituzte aipatu ere egiten. Gainera, batzuek hala moduzko estilo zuzena darabilte eta zehar estiloa erabili dutenen artean esaldi akastun ugari
|
dago
.
|
|
|
Bai euskaraz bai gaztelaniaz aurkitzen dugu hori, baita ingelesez ere. Ingelesez, baina, sarritan akats linguistikoak ere
|
badaude
lokailu horietan bertan.
|
|
|
Aditz aspektuari
|
dagokionez
, horren balio diskurtsiboa ongi erabili izana azpimarratuko genuke, ikasle batzuek asmatu baitute narrazioetako lehen planoa eta fondoa nahiz egoera inizialak aspektuaren bitartez antolatzen, bai euskaraz bai gaztelaniaz.
|
|
|
Zuzentasun zein aberastasun aldetik zer hobetua badute ere, hizkuntza gaitasunari
|
dagokionez
ondo aritu dira.
|
|
|
Estrategia gaitasuna erabiltzen ez
|
daude
oso trebatuak. Berez ateratzen zaizkie ikasleei irtenbideak eta, hortaz, horien ezaugarri indibidualek aparteko garrantzia dute.
|
|
|
Aipagarria da testu moten araberako aldeak
|
daudela
emaitzetan. Alegia, alderdi honetan gehiegi sakondu ez dugun arren, nabarmena da testu mota batzuk beste batzuk baino hobeto ekoitzi dituztela.
|
|
|
Lehen hizkuntzaren eragina handia da hizkuntza gaitasunean. Euskarazko ariketetan gaztelania lehen hizkuntza dutenek lan kaskarragoak ekoitzi dituzte arlo jakinei
|
dagokienez
: oro har, akats larriagoak eta ugariagoak egin dituzte (IDAZ 1, IDAZ 2, MINTZA 1).
|
|
|
Ingelesaren aldagaiaren gainean bi alderdi ditugu aipagai: batetik, 8 urterekin hasitakoak hobeak gertatu direla IDAZ 4 testuan egokitasun estilistikoari
|
dagokionez
. Bestetik, 5 urterekin hasitakoek gaztelaniazko IDAZ 2 probetan, hartzaileari formalki zuzentzeko agertu duten ezintasun handiagoa.
|
|
|
Anaforen erabilerari
|
dagokionez
, esan daiteke, batetik, 8 urterekin hasitakoen taldekoek anafora gutxiago erabili dituztela euskarazko IDAZ 1 ariketan; bestetik, 5 urterekin hasitakoen taldekoek besteek baino gehiago erabiltzen dituztela, bestelako, anaforak deitu ditugunak, hots, izen+ erakusle hurrenkerak.
|
|
|
Zalantzarik gabe emaitza horiek ikasgelako pedagogiarekin lotuta
|
daude
. Ikasleen komunikazio gaitasuna garatzeko beharrezkoa da ikasgelan diskurtsoan eragiten duten estrategia, abildade nahiz ezagupenak lantzea.
|
|
|
493), asmatu genuke ikerketek frogatu dituzten trebetasunen arteko transferentzia aprobetxatzen hizkuntza ezberdinetan (Idiazabal eta Larringan, 1996, 1997a eta 1999; Garcia Azkoaga eta Idiazabal, 2003). Zentzu horretan, gogoratu litzateke ezen gaitasun komunikatiboa garatzea ez
|
dagokiola
soilik hizkuntza ikasgaiari; ikasgai guztietako praxi didaktikoek beren arteko koherentzia gorde lukete eta, beraz, eskola osoaren xedea litzateke gaitasun komunikatiboaren garapena.
|
|
|
Bi ardatz nagusi bereizten dira: a) behetik gora doan mikromaila lexiko gramatikala, eta b) asmo komunikatiboaren eta testuinguru soziokulturalaren makromailari
|
dagozkion
goitik beherako zeinuak. Ondorengoak dira osagaiak:
|
|
|
Ekintza gaitasuna. Bi osagai nagusitan banatua
|
dago
: hizkuntza funtzioen ezagutza eta hizketako egintza sorten ezagutza.
|
|
|
Gaur egun, gizartearen esparru anitzetan ugariak dira jende arruntaren edo interes taldeen parte hartzearen aldeko ideiak eta mota desberdinetako saiakerak. Duda barik esan genezake, beraz, parte hartzearen erretorika modan
|
egon
dela azken hamarkadan politikan edo ekonomian aritzen diren teknikari edo agintarien ahotan. Hitz beraren erabilera orokortzeak, ordea, ez du esan nahi fenomeno berberaz ari garenik une oro; izan ere, moda horren atzean, helburu, interes eta praktika desberdinak, eta batzuetan kontrajarriak, ezkutatzen baitira2 Hots, parte hartzea ez da gauza bera batzuentzat edo besteentzat, ez da helburu berekin erabiltzen, eta, ondorioz, antzeko diskurtsoen baitan oso egitate desberdinak aurki ditzakegu.
|
|
|
Prozesu bat da zeinean garapen proiektu, programa edo politika batean bidezko interesak dituzten komunitateak edo sektore sozialak, aurretiaz bazterturikoak bereziki? inplikatuta
|
dauden
ekimen horietan eragiteko erabakiak hartzeko edo baliabideak kudeatzeko, nor bere garapen propioaren aktore bihurtuta (Perez de Armiño, 2000).
|
|
|
Bilaketa horretan ez da defendatuko zenbat eta parte hartze gehiago izan, hobe delako ideiarik, ez da eskala kuantitatibo soil bat eskaini nahi, baizik eta sakoneko begirada kualitatibo bat. Zentzu horretan, eraldaketarako klabea ez da zenbat alditan
|
dagoen
erabakitzeko aukera, baizik eta biztanleek euren parte hartzea definitzeko bitartekoak izatea ala ez (Kaufman, 1997). Ibilbide horretan lagundu ahal duten erreferente normatibo ugari aipa badaitezke ere, kasu honetan garapen lankidetzarako izan dezaketen eragin eta onarpen orokortua dela eta, giza garapenaren eta garapen jasangarriaren teoriak jarriko ditugu gidari, hori bai, horiek ere zabalegiak direnez batzuetan, enpoderamendua ahalbidetzen duten neurri eta mugekin hartuta.
|
|
|
Argi
|
dago
, beraz, garapen jasangarriari dagozkion erabakiak ez direla hautu tekniko hutsak, zeren karga normatiboa duten indibiduo eta komunitateen lehentasunen gaineko balio aukerak baitira, eta beraien arteko kostu, onura eta arriskuen banaketa suposatzen baitute (Meadowcroft, 2003); ondorioz, erabaki horietan parte hartzeak justizia elementuak ere baditu. Zentzu horretan, garapen jasangarriak epe luzeko adostasuna eta konpromisoak bilatzen ditu, baina gerta daiteke hori beti posible ez izatea, eta, beraz, parte hartzea izatea desberdintasunak, kontraesanak eta antagonismoak adierazteko bidea, eta, aldi berean, horiexek kudeatzeko modua (ibid.), epe motzeko akordioak epe luzeko helburuekin konbinatuz.
|
|
|
Argi dago, beraz, garapen jasangarriari
|
dagozkion
erabakiak ez direla hautu tekniko hutsak, zeren karga normatiboa duten indibiduo eta komunitateen lehentasunen gaineko balio aukerak baitira, eta beraien arteko kostu, onura eta arriskuen banaketa suposatzen baitute (Meadowcroft, 2003); ondorioz, erabaki horietan parte hartzeak justizia elementuak ere baditu. Zentzu horretan, garapen jasangarriak epe luzeko adostasuna eta konpromisoak bilatzen ditu, baina gerta daiteke hori beti posible ez izatea, eta, beraz, parte hartzea izatea desberdintasunak, kontraesanak eta antagonismoak adierazteko bidea, eta, aldi berean, horiexek kudeatzeko modua (ibid.), epe motzeko akordioak epe luzeko helburuekin konbinatuz.
|
|
|
Bigarren kasuan, parte hartzea garapen prozesuaren ezinbesteko partea da: ez
|
dago
benetako garapenik, neurri batean behintzat, parte hartzearen bidez ez bada. Lehenengoan, eraginkortasuna bilatzeko metodo eta tekniken multzo batez arituko ginateke; bigarrenean, ordea, garapen beharrak asetzeko bidean metodologia politiko batez.
|
|
|
Hainbat autorek, banaketa honetatik abiatuta, parte hartzea bilatzeko
|
dauden
interesen araberako sailkapenak proposatu dituzte; zentzu horretan, azpian aurkezten den taulan lau mailako banaketa egiten da: nominal edo funtzionala, instrumentala, ordezkatzailea edo galdeketazkoa, eta eraldatzailea.
|
|
|
Taulan proposatzen den molde eraldatzailean parte hartzea aldi berean da tresna eta helburu, kontua da tresna hori erabiltzeko modua desberdina dela 2 edo 4 kasuan. Azken horretan, herriaren parte hartzeak helburu gisa esan nahi du botere ekonomiko, politiko edo kulturala ez
|
dagoela
talde edo elite konkretu baten menpe (Kaufman, 1997). Bestalde, parte hartzea eraldaketarako tresna moduan, aurretiaz baztertuta egon direnen ahotsa eta antolaketarako gaitasunak garatzeko bidea da, gehiengoak beren beharrak eta nahiak identifikatu, adierazi eta ase ditzan, arazo sozialak konpontzeko zuzenki lagunduz.
|
|
|
Azken horretan, herriaren parte hartzeak helburu gisa esan nahi du botere ekonomiko, politiko edo kulturala ez dagoela talde edo elite konkretu baten menpe (Kaufman, 1997). Bestalde, parte hartzea eraldaketarako tresna moduan, aurretiaz baztertuta
|
egon
direnen ahotsa eta antolaketarako gaitasunak garatzeko bidea da, gehiengoak beren beharrak eta nahiak identifikatu, adierazi eta ase ditzan, arazo sozialak konpontzeko zuzenki lagunduz.
|
|
|
Azkenik, eta testu honen lan esparrua den garapen lankidetzarako kasuari
|
dagokionez
, Parfitt ek (2004) dioenez, parte hartzea bitarteko moduan ikusten den heinean, objektu diren komunitateen eta agentzia emaileen arteko botere harremanak ez dira aldatzen. Parte hartzea helburutzat hartzeak, ordea, emaileen eta hartzaileen arteko botere harremanen aldaketa dagoela esan nahi du, zeren bigarrenek lehenengoekin dituzten bezerokeria harremanak aldatzen baitira.
|
|
|
Azkenik, eta testu honen lan esparrua den garapen lankidetzarako kasuari dagokionez, Parfitt ek (2004) dioenez, parte hartzea bitarteko moduan ikusten den heinean, objektu diren komunitateen eta agentzia emaileen arteko botere harremanak ez dira aldatzen. Parte hartzea helburutzat hartzeak, ordea, emaileen eta hartzaileen arteko botere harremanen aldaketa
|
dagoela
esan nahi du, zeren bigarrenek lehenengoekin dituzten bezerokeria harremanak aldatzen baitira.
|