|
2000
|
|
|
Narrazioa oso genero zabala da eta gero eta gehiago jotzen ari da genero mistoetara; barruan poematxoak, ipuinak... elementu desberdinak jasotzen dituzten liburuetara. Gero, azpigeneroetara joz (eta generoen sailkapena gustatzen ez bazaigu, azpigeneroena are gutxiago),
|
badago
genero bat, genero" femeninoa", oso modan jartzen ari dena zoritxarrez. Eta zoritxarrez diot, ez gero eta emakume idazle gehiago dagoelako, baizik azpigenero bezala hartzen delako, eta politikoki zuzena delako hori bultzatzea.
|
|
|
Iruditzen zait beti ari garela berbetan, zelan elkartzen diren narratibaren barruan
|
dauden
generoak eta zelan sortzen diren hibrido horiek. Baina euskal literaturan oraindik, beste pausu garrantzitsu bat eman barik dago, poesia txertatzearena.
|
|
2002
|
|
|
Azken urteotan nobela historikoa modan
|
dagoen
generoa da. Noah Gordon eta Ken Follet bezalako idazleak eta euren argitaletxeak iraganean kokatutako best-seller mardulei esker aberastu dira eta nobela historikoko idazleak onddoak bezala ugaldu dira non nahi.
|
|
|
ez zela guztiz determinantea pertsonaren postua definitzean, zeren etxea etaberari zegokion logika baitziren, azken finean, gizabanakoek bere egitura barruanzeuzkaten funtzioak definitzen zituztenak. Beraz, galdetu dugu zeinfuntzioz eta ezaugarriz beterik
|
zegoen
genero femeninoa estamentu kaparean; nolagauzatzen zituzten emakume kapareek beren estamentuaren ezaugarriak; eta ea baote zeuden zenbait eginkizun eta egoera, generoaren baitan baino gehiagotaldearen partaidetzaren baitan definitzen zirenak.
|
|
|
Diakronikoki begiratuta, telebista kate batean sakabanaturik
|
dauden
genero desberdinen batuketa da programazioa. Programazio diakronikoan generoak ugaritu egin dira.
|
|
2003
|
|
|
Batzuek zioten gai fantastikoak ez zituztela lantzen, eta beste batzuek ez zuten egoki ikusi argitaratzea. Beste hizkuntzetan modan
|
dagoen
generoa da oinarri mitologikoa eta fantastikoa daukana, eta zabalkunde handiagoa du gurean baino.
|
|
|
Bestalde, ikerketa kualitatiboak egiteko garaia da. Oraindik ez da aztertu, adibidez, zer harreman
|
dagoen
genero, gizarte maila eta euskararen berreskuratzearen artean. Izan ere, Euskal Herria aparteko laboratorioa da kontuok aztertzeko eta interesgarri litzateke, bai teoria soziolinguistikoa sakontzeko, eta baita plangintzarako ere.
|
|
|
Eta hitzak esanahia dakar beti berarekin. Isiltasunetik hurbilen
|
dagoen
generoa da poesia, poesiak hitzaren eraginkortasun handiena bilatzen du, esaldi ahalik eta era biluzienean paratzea. Elipsiek eta erritmoak berealdiko eragina dute zeregin horretan.
|
|
|
Arauen arabera, izenak latina eta konposatua izan behar du. “Lehenengo zatia
|
dagokion
generoari dagokio, eta bigarrena zuk jar dezakezu. Eskualde bat edo pertsona bat gogora dezake.
|
|
|
Gero eta gehiago gainera. Umberto Ecok Apocalitticieintegrati 1964an argitaratu zuenean telebista ez zen aldez aurretik
|
zeuden
generoen (zirku, opera, dantza, kontzertu, antzerki, film, dokumental, folletin, albistegi etab.) bilduma etxera zezakeen teknologia baizik. Berrogei urte geroago, aldiz, telebista hori guztia baino askoz ere gehiago da.
|
|
|
Eta lotaratu baino lehen, nobelaren gogoeta etorri zaio berriro burura. Hilda
|
dagoen
generoa dela esaten dute denek. Eta arrazoi handiz esaten dute hori.
|
|
2004
|
|
|
Izena Pennsylvaniako Unibertsitateko anatomia irakasle zen Caspar Wistari() zor dio. Hamar espezie
|
daude
genero honetan, bi Ameriketako Estatu Batuetako hegoaldekoak eta besteak Asia ekialdekoak, Txina, Japonia eta Korea. Txinarra (Wisteria sinensis) eta japoniarra (Wisteria floribunda) dira lorategi deitzen ditugun baratzetan erabilienak.
|
|
2005
|
|
|
Narrazio arrunten ondoan alegia, gogoeta eta kronikatik ezaugarriak hartzen dituzten elementuak agertzen dira. Horretan, adierazgarria da M. Zaratek hartu zuen bidea, gaurkotze ahalegina egin arren, berez beste tradizio eta garai bati
|
dagokion
generoa hartu zuen bere ipuinak oinarritzeko. Gaurko ikuspegitik anakronia dela esan genuke.
|
|
|
Horregatik, euskarri egokia ahalbidetzen zuten generoetara jotzen zuten, olerkigintzara eta ipuingintzara alegia. Ipuina genuke euren lanetan nabaritzen ziren joera espresionista eta dadaistei bidea emateko lirikatik hurbilen
|
dagoen
genero narratiboa. Beraz, Pottekoek, euren asmo literarioak betetzearren, genero kuttunak zituzten biak, bai olerkigintza bai ipuingintza.
|
|
|
Geuk ere Gerenarenak bakarrik estimatzen genituen. Amezagak zuri gorriei buruz eta Kresalak han hemengo pilotalekuetan jasotakoak ere deszifratzen genituen, noski, kazetetan
|
bazegoen
genero epikorik.
|
|
2006
|
|
|
Nahiz eta publizitate mezu bat arteen ohiko adierazpen guztietan ager daitekeen, publizitate sorkuntza berez ez da definitzen genero artistikoaren arabera, merkataritza komunikaziorako mezu gisa betetzen duen funtzioaren arabera baizik. Horretan ezberdintzen da beste obra batzuetatik, horiek
|
dagokien
generoagatik bereizten baitira: literatura, pintura, zinema, eskultura, eta abar.
|
|
|
Obra bera beti definitzen da
|
dagokion
genero artistikoagatik. Izan ere, obra artistiko batek, bere funtzioa bete dezan, bi gauza lortu behar ditu komunikazioarekin lortu nahi diren beste helburu batzuez landa:
|
|
|
Gaitza gertatzen da desberdintzea publizitate alorrean ideia zer den berez, eta zer babes behar duen baldin eta forma alderatzen badugu egileari askatasun handiagoa ematen dioten beste obra mota batzuekin. Operatzaile juridikoek kasu zehatzari eta publizitate obrari
|
dagokien
generoari begira erabaki dute non dagoen muga.
|
|
2007
|
|
|
Hartara, dokumentaturik dago gurean aspaldidanik, oso aspaldidanik existitzen dela emakumeenganako indarkeria. Argi uztea komeni delakoan nago, irudipena dudalako aspaldi honetan gero eta hedatuagoa
|
dagoela
genero indarkeria oro har, eta hilketa matxistak bereziki, etorkinen kontuak direla. Datuak haien erruz okertu direla.
|
|
|
Hainbat teoria
|
daude
genero rolen eta sexu ezberdintasunen garapena azaltzeko.Batzuek ezberdintasun biologikoen garrantzia azpimarratzen dute; beste batzuek, aldiz, gizarte eraginarena. Orain, teoriarik garrantzitsuenak aztertuko dira.
|
|
|
– Gure gizartean
|
dauden
genero estereotipoen arabera, nolakoak izanbehar dute emakumezkoek. Eta gizonezkoek?
|
|
|
Gertakari edo ekintza partikularrak atzematera doaz horiek. Gure esperientzia konkretuan aurkitzen ditugun itzal eta ñabardura guztiak xehetasunez eta ingurumari guztiekin deskribatzen dituzte horiek, baina ez
|
daude
genero komunen baten azpian bilduta. Hammer Purgstall ek idatzia du saio bat, non gameluak arabieraz dituen izenen berri ematen baitu.
|
|
2008
|
|
|
Hain zuzen ere, sexuarekin erlazionatutako jokabideei buruzkoa da; izan ere, sexua (biologikoa) eta generoa (kulturala) sinonimotzat jotzen dira gure gizartean. Hala, biologikoki neskabait ogibideren inguruan
|
dauden
genero estereotipo kulturalak, adibidez. Har deza jaio denari emakumezko generorako itxaropenak, arauak, ezaugarriak eta abar egozten zaizkio eta, ondorioz, bizitza esparru guztietan,, emakume?
|
|
|
Arazoa da euskarak ez duela, egiazko generoari?
|
legokiokeen
genero gramatikal argirik. Eder izena emakume edo gizon izena ote da?
|
|
|
Begiak itxi, beraz, onartu ez, eta onarpen ezetik, ondorio larriena dator: ezin aurrea hartu, dagoeneko gure herrian ere finkatuta
|
dagoen
genero terrorismoari. Nahiz eta noizbehinka, zoritxarreko gertakari larriek esnarazten gaituzten gure logale goxotik.
|
|
|
Gizarteari, erakundeei eta legeari
|
dagokigu
genero indarkeriaren aurkako erantzun tinko eta erabatekoa ematea. Dagoeneko ezin da beste aldera begiratu, ez dago isiltasunerako tarterik.
|
|
|
Telesailez gain, teknologia berriek ekarri dituzten genero edo filmak egiteko modu berriein ere erreparatu beharra dagoela jakinarazi du idazleak, horietan erreparatuz bakarrik egin omen baitaiteke zinemaren etorkizunaren gaineko hipotesiak. Canok aipatutako bideo egunkaria da modan
|
dagoen
genero berrietako bat. Baina edonoren esku dagoen aukera bat ere azpimarratu du idazleak:
|
|
2009
|
|
|
Kapitulu honetan alderdi hau jorratuko dugu. Zehazki, hasiko gara bikote asetasunaz eta hemen
|
dauden
genero ezberdintasunez hitz egiten era zabalean, gero, hurrengo atalean, bikote harremana ulertzeko garrantzitsuak diren aldagaiakaztertuko dira genero ezberdintasunak ardatz harturik. Horren ostean, etxeko zereginen, haur zaintzen eta lanen banaketak bikote asetasunean duen eragina deskribatuko dugu.
|
|
|
Horrela, nahiz eta anorexiagutxitan agertzen den nerabezaro aurretik, adin hauetan agertzen denean ohikoa daanorexiari loturiko beste gaitz batzuen larritasuna (depresioa, herabetasun soziala...) handia izatea. DSM IV TR sailkapenak elikadura nahasteei
|
dagozkien
genero arteko prebalentziak aurkezten ditu, emakumeen nagusitasuna agerian utziz.Horrela, anorexiaren kasuan% 90 baino gehiago emakumezkoak dira eta bulimiagizonezkoetan 10 aldiz gutxiago agertzen da. Zenbait ikerketak ere (Hoek, 1991) baieztatu dute elikadura nahasteak emakumezkoengan gehiago gertatzen direla.Eritasun hauek gizarte industrialetan gehiago agertzen dira, non janari ugari dagoeneta erakargarritasuna argaltasunarekin estuki loturik agertzen den (batez ere emakumezkoen artean).
|
|
|
Ezberdintasun horien aurrean, aldiz, bada gai honen inguruko edukiak irakurri eta aztertzean nabarmendu behar den beste zerbait: azken urteotan agresibitatean
|
dauden
genero berezitasunei indarra ematen hasi zaiela hain zuzen. Horrela, duela urte batzuetatik honantz, neskatoek eta mutikoek duten garapen prozesuaikergai bihurtu da, eta horrekin batera, kanporanzko jokaera arazoek, horienartean agresibitateak?
|
|
|
Tokiko Administrazioko kontseilariak, Amelia Salanuevak, esan berri du Nafarroako Tokiko Inbertsioen Planak eta Tokiko Inbertsiorako Estatu Funtsak lanpostuak sortuko dituztela Foru Erkidegoan 20.000 lagunentzat baino gehiagorentzat. Andrea elkartekook, Estatuko beste emakume talde batzuek egin duten bezala, kezka agertu nahi dugu, eta galdetu nahi diogu kontselariari ea egina
|
dagoen
genero eraginari buruzko txostena; izan ere, Berdintasunerako 3/ 2007 Legeko 19 artikuluaren arabera, horrelako txostenak egin beharra dago xedapen orokorreko proiektuak eta ekonomia, gizarte, kultura eta arte arloetan garrantzi berezia duten planak egin eta Ministro Kontseiluaren onarpena behar dutenean. Zehatzago, galdetu nahi diogu ea bete den abenduaren 3ko 14/ 2004ko Foru Legea, genero eraginari buruzko txostenak aurkeztu beharrari buruzkoa.
|
|
|
Nola bermatuko da krisirako irtenbideak bidezkoak izatea bai gizonentzat eta bai emakumeentzat? Pertsona horiek guztiak jantzita
|
daude
generoaren eta aukera berdintasunaren inguruko gaietan. Alferrik galtzen ari dira krisirako irtenbideak giza premia guzti guztiak kontuan harturik aztertzeko aukera, eta, gainera, nabarmen ari dira urratzen 2007ko martxoko Berdintasunerako Legeak erakundeen osaerari buruz esaten duena.
|
|
|
Arlo horretan oraindik asko dagoela egiteko uste dute Ahaztuak elkartekoek. Hor
|
daude
genero indarkeria, pobreziaren feminizazioa edo abortuaren legeztatzea gaiak, besteak beste.
|
|
|
Emakumeon kontrako indarkeriaren gaia konplexua da, jatorri eta arrazoiak ezin dira hitz gutxitan azaldu, gainera orain, azaroaren 25ean, instituzioetatik egiten diren kanpaina, mobilizazio, mezu eta abarrekin egiten dugu topo, izan ere indarkeria egoerak Euskal Herrian eta mundu osoan zehar benetan arazo larria izaten jarraitzen duela esan beharra dago, hedabideek egunero dituzte eraso ugari aipagai, 2009an Euskal Herrian kasu, zoritxarrez bost emakumeren erailketa jasan dugu, Horregatik, honen aurrean, bilgune feministak autodefentsa bultzatu nahi du: Izan ere, egunero jasaten diren erasoez nazkatuta gaude eta horren aurrean ofentsiba adierazi nahi dugu, hau da erantzutera, defendatzera eta ekitera pasa. Autodefentsaren bidez aurrera egin dezakegu, gure autoestimua indartu egiten da, eta jendartean ezarrita
|
dauden
generoaren araberako rolen inguruko kontzientzia hartzeak edota esnatzeak suposatzen du baita ere. Kontutan hartu behar da gainera, emakume bat erasotzen dutenean, gutako edonor erasotzen dutela, hau da, ezin ditugula eraso sexistak kasu isolatu bezala tratatu, eraso bakoitzak emakumeon egoera orokorrarengan eragiten baitu, horregatik emakumeen arteko elkartasuna ere behar beharrezkoa ikusten dugularik.Bestalde, etxe barruko eta bikote harremanetako indarkeria kasuak ez dira kontu pertsonalak, arazo sozial larri honen parte dira eta guk errealitate hau herriratu nahi dugu, baita kalean aske ibili nahi dugula ozen esan, auzoan, herrian, hirian nahiz munduan zehar, hau da kalea ere gurea dela aldarrikatuz.
|
|
|
Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan genero indarkeriaren biktimei laguntza eta elkartasuna ematen lan egiten duten elkarteen artean 400.000 euro banatuko ditu Eusko Jaurlaritzak. Zehazki, Herrizaingo Sailaren barruan
|
dagoen
Genero Indarkeriaren Biktimen Laguntzarako Zuzendaritzak emango du diru laguntza hori, Mariola Serrano arduradunak atzo azaldu zuenez. –Indarkeria misogino hau terrorismo mota bat dela ulertzen dugu, beraz, hori pairatzen duten emakumeentzat arreta instituzional berdina bultzatu nahi dugu?, azaldu zuen.
|
|
|
Bestek beste, aztertutako 135 hitzarmenetatik 18k ez zuten gizon eta emakumeen arteko berdintasuna aipatu ere egiten. Gainontzeko hitzarmenak batuta 480 klausula
|
daude
genero berdintasuna lantzen dituztenak. Ordea, horietatik erdiak baino ez dute legean agintzen dena hobetzeko asmorik.
|
|
|
Sortu zena, praktikan, musikaren esanetara jarritako zientzia bat izan zen. Musikologia espainiar bat, zeinak, adibidez, kultura katalanaren ahozko tradizioan
|
dauden
genero askoren muga naturalak hausten baitzituen. Valentzian, oraindik ere, genero horien izena aldatu egiten da eskualde batetik bestera.
|
|
2010
|
|
|
33 emakume arrisku egoera handian
|
daude
genero indarkeriagatik
|
|
|
Berbaldi ekarri inplizituaren presentzia oso zabala da eta ondorio sakonekoa. Memoriari eta konpartitzeari loturik
|
dago
genero homiletikoan. Aipua ez markatzeak ez du esan nahi inondik ere solaskideak ez dakienik aipua dela; izan ere, askotan entzun baitu gauza bera aldez aurretik:
|
|
|
Azaltzeaz gain zein arrazoi
|
dauden
generoaren balizko eraginean, kontuan hartu behar da zein ondorio dituzten ezberdintasunek. Izan ere, konfirmatzen bada aldeak daudela generoen artean, garapenarekin lotutako diagnostiko tresnetan erabili dira irizpide ezberdinak mutikoentzat eta neskatoentzat; adibidez, datu normatiboak generoaren arabera kalkulatu.
|
|
|
Azaltzeaz gain zein arrazoi dauden generoaren balizko eraginean, kontuan hartu behar da zein ondorio dituzten ezberdintasunek. Izan ere, konfirmatzen bada aldeak
|
daudela
generoen artean, garapenarekin lotutako diagnostiko tresnetan erabili dira irizpide ezberdinak mutikoentzat eta neskatoentzat; adibidez, datu normatiboak generoaren arabera kalkulatu. Gainera, hainbat lanetan, komunikazio garapenaren diagnostikoan egiaztatu da pertzentil baxuetan mutiko gehiago daudela neskato baino (Law, Boyle, Harris, Harkness eta Nye, 1998).
|
|
|
Komunikazio garapen goiztiarrari dagokionez, azkeneko urte hauetan, ikertzeko zer ezberdintasun
|
dagoen
generoen artean, erabili izan dira txostenak edo inbentarioak gurasoek emandako informazioan oinarrituak; eta gehien erabili, MacArhutBates Communicative Development Inventories (CDI) erabili izan da (Fenson et al., 1993). CDI bi galdetegiz osatutako diagnosi tresna da.
|
|
|
Emakundek ere azterketa bera egin du. Emakumeen aurkako indarkeria mehatxu tresna dela ohartarazi du Emakundek, indarrean
|
dauden
genero arauak alda ez daitezen erabiltzen dena.
|
|
|
Tratu txarrak pairatzen ditugun euskaldunok, bestelakoek ez bezala, ez dugu eredu zehatzik. Ez
|
dago
genero bereizketarik, ez adinik. Guztiok gaude poltsa berean.
|
|
|
izeneko eleberria idatziko dugulako eta Nobel Saria irabaziko dugulako. Hiltzen jaioak gara, hiltzen dagoen aroaren hiritar, hiltzen
|
dauden
generoak maitatzera kondenatuak. Teatroa, poemak, nobela eta zezenak.
|
|
2011
|
|
|
«Komikia haurrentzako zerbait dela pentsatzen dute, denbora pasa hutsezko zerbait... baina ez da hala. Frantzian, adibidez, aspalditik
|
daude
genero askotako helduentzako komikiak: historikoak, gai politikoekin lotutakoak, kronika modukoak...». Urmenetaren ustez, indarrean da oraindik komikiaren ikuspegi infantil hori.
|
|
|
Marian Moreno (Leon, Espainia, 1964) irakaslearen hitzak dira. Morenok Andrea kolektiboak antolatutako jardunaldi batzuetan hartu du parte Iruñean.Askotan aipatu da eskolan
|
dagoela
genero indarkeriari aurre egiteko gakoetako bat. Horrela da. Bai, baina egun arazo bat dago.
|
|
|
Afganistango emakumeak indarkeriatik babesten dituen legea ez dela behar bezala betetzen salatu du Unamak, Nazio Batuen Erakundeak Afganistanen duen misioak. Unamaren arabera, hango ohitura sozialek eraginda, Poliziak ez ditu zigortzen emakumeen aurkako erasoak legeak eskatzen duen moduan, eta soilik indarkeria kasuen %7 ikertzen ditu.Unamaren txostenak argitu duenez, ez
|
dago
genero indarkeriaren kasuak jasotzen dituen datu ofizialik jakiterik, eraso gehienak ez direlako erregistratu ere egiten. Dena den, Afganistango Giza Eskubideen Batzordeak emakumeen aurka zigortu gabeko 2.229 indarkeria kasu izan direla jaso du 2010ko irailetik 2011ko martxora bitartean, eta denak delituak dira Afganistango legearen arabera.Zigortu gabeko kasuak salatzeaz gain, Afganistango tratu txarren aurkako lege neurriak zehaztu dituzte Unamak argitaratutako testuan.
|
|
|
Halan, XX. mendearen bigarren erdian alde handia egoten zan genero kontuan Busturi inguruko beste etxe batzuetatik marinoen etxeetara, produktuetan batez be. Osterantzeko etxeetan ez
|
egozan
generoak ekarten zituen marinoek erbestetik etxera: umeentzako oihal edo fardelak, painutxuak, talko hautsak, garbigailuak, jaboiak, ahiak... askoz hobeak ziran itsasotik ekarrezanak beste etxeetakoen aldean.
|
|
|
Atzerritartasun Legearen aldaketarekin (2/ 2009 Lege Organikoaren gauzatutakoa) 31 bis artikulua gehitu da, eta bertan irregulartasun egoeran
|
dauden
genero indarkeriaren biktimei buruzko aipamen zehatza egiten da. Artikulu horren arabera, atzerriko biktima baten kasu baten aurrean egin beharreko lehen gauza zigor txostena abiaraztea da, hori bai, hori etenda geratuko da tratu txarrengatik martxan jarritako prozedura amaitu arte.
|
|
|
Zuzendaritza aldetik, nahiz eta oso lan ezberdinak egin, John Ford, edo Sergio Leone aipatu ditzakegu, eta interpretazio lanak abiapuntutik hartuta, John Wayne edo James Stewart bururatuko zaizkigu. Hala ere, harribitxi ugari
|
daude
genero honen barruan normala da, bestalde, ehunka filme interesgarri egin bait dira, hain famatuak ez direnik.
|
|
|
Zuzendaritza aldetik, nahiz eta oso lan ezberdinak egin, John Ford, edo Sergio Leone aipatu ditzakegu, eta interpretazio lanak abiapuntutik hartuta, John Wayne edo James Stewart bururatuko zaizkigu. Hala ere, harribitxi ugari
|
daude
genero honen barruan normala da, bestalde, ehunka filme interesgarri egin bait dira, hain famatuak ez direnik.
|
|
2012
|
|
|
«Gaur egun martxan dauden zenbait politika eskubide bihurtu nahi ditugu», nabarmendu du Zabaletak. Neurri horrek tratamenduak jasotzeko aukeretan eragin handirik izango ez duen arren, Gurutzetako ospitalean (Bizkaia)
|
dagoen
Genero Unitatearen berrindartzea ekarriko du Berdindu zerbitzua mantentzea ere bermatu nahi du Jaurlaritzak lege egitasmoaren bitartez. Gay, lesbiana, bisexual eta transexualentzako zein horien senideei kasu egiteko eta aholku emateko zerbitzua da, eta 662 pertsona artatu zituen iaz.
|
|
|
Elkarrizketa gordineko saio bat egitea erronka bat al da zuretzat? Erronka itzela da, baina oso hunkituta
|
nago
genero horrekin. Gonbidatu bakoitza labirinto bat da, amaitu gabeko istorio bat.
|
|
|
«Gizarteari dei egiten diogu honelako indarkeria kasuen aurrean sentitzen duen gaitzespena adieraztera. Egun indarrean
|
dauden
genero arauak ez aldatzeko mehatxu tresna bat da genero indarkeria».
|
|
|
non etanola dago feminismoa gutxiengo etnikoak edota emakume ezgaituak baztertzen, non eta nola daude arrazismoaren kontrako neurriak emakumeak baztertzen? noneta nola
|
daude
genero berdintasuneko politikak lesbianak baztertzen. Gurutzaketapolitiko kontzeptuaren erabilera akademian oso oso zabaldua badago ere, politikenformulazioez ari garela badirudi hasiera hasieran dagoela (Lombardo eta Verloo, 2009).
|
|
|
Nahiz eta publizitate mezu bat arteen ohiko adierazpen guztietan ager daitekeen, publizitate sorkuntza berez ez da definitzen genero artistikoaren arabera, merkataritza komunikaziorako mezu gisa betetzen duen funtzioaren arabera baizik. Horretan ezberdintzen da beste obra batzuetatik, horiek
|
dagokien
generoagatik bereizten baitira: literatura, pintura, zinema, eskultura, eta abar.
|
|
|
Obra bera beti definitzen da
|
dagokion
genero artistikoagatik. Izan ere, obra artistiko batek, bere funtzioa bete dezan, bi gauza lortu behar ditu komunikazioarekin lortu nahi diren beste helburu batzuez landa:
|
|
|
Gaitza gertatzen da desberdintzea publizitate alorrean ideia zer den berez, eta zer babes behar duen baldin eta forma alderatzen badugu egileari askatasun handiagoa ematen dioten beste obra mota batzuekin. Operatzaile juridikoek kasu zehatzari eta publizitate obrari
|
dagokien
generoari begira erabaki dute non dagoen muga.
|
|
|
Konponketa analitikoak kontzeptu mailan egin behar dira, baina People First Languagek bere horretan uzten du gizatasunaren kontzeptua, zeinak, bere aldetik, elbarritasuna kanpo uzten duen, eta perifrasia eranzten dion. Generoaren kasuan, «emakume» hitza erabiltzen dugu, eta ez «sexu femeninoa duen pertsona» esamoldea; beraz, argi
|
dago
genero indarkeria arazo soziala dela eta arazo horri irtenbide sozialak eman behar dizkiogula; etniarekin gauza bera gertatzen da, inork ez du esaten «ijitoa den pertsona». Etnia edo generoaren kasuan diskriminazioa agerian azaltzen denean, ezgaitasuna pertsonaren «ezaugarri soiltzat» hartuz gero, edozeini gerta dakiokeen zerbait balitz bezala, zail gertatzen da ezgaitasuna mobilizazio edo aldarrikapenen iturri bihurtzea.
|
|
|
Barrutietako organoetan parte hartzen duten pertsonak herritar elkarteen kide izan ohi direnez, elkarteek gure ikerketaren arretagune izan behar dute, partaidetza aukeraren egiturari loturik
|
dauden
genero bazterketak hobeto ulertzeko. Izan ere, parte hartzearen oinarria elkarteak direnean, generoari lotutako aukera egiturak bi osagarri dituela uste dugu; batetik, kanpoko osagarri bat atzematen dugu, tokiko partaidetza mekanismoen diseinu eta funtzionamenduari lotutakoa, eta bestetik barne osagarri bat, ikusezinagoa, herritarrei partaidetza instituzionala ahalbidetzen dieten elkarteen kultura eta eraketa praktikei lotutakoa.
|
|
|
Hartara, lidergo formal nahiz ez formalaren funtzioari lotutako protagonismoa gutxi batzuen esku egon ohi da. Baina, deigarria da elkartekideen aniztasuna ustez ordezkatu behar duten elkarte mistoetan ia ia ez
|
dagoela
generoen artean partekaturiko lidergorik erabakiak hartzen diren guneetan eta udal agintari eta instituzioekin elkarrizketa burutzen den guneetan. Zenbait azterketa enpirikok berretsi dute barne zereginen bereizketa irizpide hierarkikotik nahiz ikusgarritasunaren irizpidetik abiatuta gauzatzen dela.
|
|
|
Emakumezkoen parte hartzearen bideratzaile izan daitezkeen partaidetza aukeraren egituraren osagarriek, tokiko elite gero eta feminizatuagoak, tokiko administrazioan instituzionalizaturik
|
dauden
genero egiturak eta horien eragina tokiko emakumeen agendaren sorreran, ezin dute berez demokrazia generikoa bermatu herritarren parte hartzean, aipaturiko bi faktoreak ez badituzte aintzat hartzen:
|
|
2013
|
|
|
Generoen arteko uztarketaz, dokumentalaren eta fikzioaren artekoaz asko hitz egiten da azkenaldian. Nik uste dut mugak
|
badaudela
generoen artean. Eta nahiko garbiak dira.
|
|
|
Jarri ganora apur bat! Ez
|
gaudek
generoa botatzeko, aittu?
|
|
|
Ortua erdi hutsik dauka: " Baba beltzak, ilarrak, berakatzak…batzuk izan ditugu, baina sasoi honetan ez
|
dago
generorik ortuan. Hain heze joan izan ez balitz, akaso zati batzuk moldatuta, sats batzuk kenduta… izango genituzke".
|
|
2014
|
|
|
New Yorkeko Film Akademiaren arabera," datuak aztertu ondoren, argi dago Hollywood trabatuta
|
dagoela
genero kontuetan". Egungo film industria komertzial nagusian baikor izateko motiborik ez dagoenez, Hollywoodetik kanpo eta etorkizunean dute itxaropena.
|
|
|
2002an bere lehen film luzea egin zuenetik, Neil Burgerren ibilbide zinematografikoa nahiko grisa izan da. Haren bosgarren pelikula da Divergent, eta, oraingo honetan, hilabeteotan horren boladan
|
dagoen
genero fantastikoko akziozko pelikula bat egin du. Balizko etorkizun batean mundua bost kategoria nagusitan dago banatuta, eta 16 urte betetzean biztanle guztiek erabaki behar dute zeinen parte izan nahi duten.
|
|
|
Baina zer gertatzen dafeminismoaren azken korronteetako baten eskaerekin? Non
|
dago
genero dikotomiadeseraikitzeko eta binarismoa auzitan jartzeko ahalegina euskal literaturan. HomiBhabha ren (1994) (genero, nazio, klase...) identitateetako tarteko eremuak (inbetween spaces), hibridoak, aurki ditzakegu euskal testuetan? 7
|
|
|
Ohituta
|
gaude
generoa eta sexualitatea nerabe eta gazteekin lantzen, batez ereBigarren Hezkuntzan, baina oraingoan arreta ipini nahi dugu Haur Hezkuntzan etaLehen Hezkuntzan. Posible da, eta beharrezkoa da, heziketa prozesuaren pausobakoitzean generoa lantzea, genero rol eta harremanak jaiotzatik ikasten ditugulakogenerizazio eta sozializazio prozesuen bidez.
|
|
|
Simon-ek (2006) dioen bezala, curriculumak berak bazterketa egiten du, mutilak izendatuta sentitzen baitira eta neskak, berriz, ikusezinak. Atzera begiratuta, II. Errepublikak erraztu egin zuen emakumeek hezkuntzara heltzeko zuten aukera, hala ere ez
|
zegoen
genero arteko berdintasun errealik, ez baitzen kontuan hartzenemakumeek jasaten zuten diskriminazioa heziketa arloan, «ez zen zalantzan jartzenezartzen zitzaien paper soziala, eta ez zen aldaketarik egiten egoera hori aldatzeko». (Arenas, 1996: 74).
|
|
|
Gogoetagaiak bereizi baditugu ere, argi
|
dago
genero eraikuntzak musika eszenankokaleku horien arteko harremanek erabakitzen dituztela. Alegia, harreman sarehorretan garatzen dira genero identitateak eta genero posizioak.
|
|
|
Baina, oro har, Euskal Herriaren kasuan bide alternatiboa hartu duten diskoetxeekeuskal musika hedatzea izan dute helburu nagusi, nolabait merkatu txiki hori aurreraateratzea, gaztelaniazko, frantsesezko eta ingelesezko merkatu handien ondoan.Autoekoizpenaren bidetik ez bazen, ez da egon horrelako zigilu independienterikemakumeen sorkuntzaren alde lan egin duenik. Egia da, Esan Ozenkik, Bidehutsek edo halakoek emakume musikarien lanei lekua egin dietela, baina, gure ustez ezda horietan
|
egon
genero ikuspegiaren inguruko gogoeta sendorik, ez eta kudeaketalanak egitean emakumeen presentzia handirik. Bestelako zigilu kolektiboak sortudirenean. MusikHerria, Bonberenea Ekintzak eta Taupaka, adibidez?, ez daemakumeen parte hartze handirik izan.
|
|
|
Erregela txiki bat da eta erakusten du zer falo neurribaimentzen zaizkien jaiotzean mutikoei eta neskatoei. Modu grafikoan laburtzendu zer arrazoiketa
|
dagoen
generoa izendatzeko erabakitze prozesuaren atzean.Klitoria «handiegi»a bada sendagileek laburtu nahiko dute57, baina zakilarekin ezbezala, sendagileek oso gutxitan erabili izan dute klitoriaren neurketa jaioberri batengeneroa erabakitzeko. Edonola ere, badago gisako neurketarik.
|
|
|
Hala, biologikoki neska jaio denari emakumezko generorako itxaropenak, arauak, ezaugarriak eta abar egozten zaizkio eta, ondorioz, bizitza esparru guztietan, «emakume» gisa joka dezala espero da. Zalantzarik gabe, horrelako jokabide askoren jatorria kulturala da, zenbait ogibideren inguruan
|
dauden
genero estereotipo kulturalak, adibidez. Har dezagun adibide zehatz bat:
|
|
|
La Caixak Zerrajera inguruan dituen 148 etxebizitzetatik sei mugikortasun arazoak dituztenendako egokituta daude; eta beste horrenbeste gordeta
|
daude
genero indarkeria jasan duten emakumeendako edo guraso bakarreko familiendako.
|
|
|
Sinesmen, balio, ohitura eta tabu multzo hori joango litzateke harilkatuz zein arau eta jokabide diren egokiak gizon eta emakumeentzat, alegia, genero diskurtso edo ideologia nagusia josiz. Ondorioz, herriaren zentzu komunaren legeari jarraiki egin bazuen Satrustegik sexu bereizketaren alde, indarrean
|
zegoen
genero ideologiarekin bat eginda aritu zen.
|
|
|
Hausnartu da, beraz, opera lehenaldiari dagokion eta gaur egun museoko piezak soilik eszenaratu behar diren? Onartu behar da opera historikoki mugatua
|
dagoen
genero bat dela: ez zen XVII. mendearen hasierara arte agertu; eta ez da frogatu betiko izan behar duenik.
|
|
2015
|
|
|
Egon ginen azkenengo rock edo punk kontzertuan non jarri ginen, aurrealdean ala atzeko lerroetan? Lehenengo ilaretan ba al
|
zegoen
genero parekidetasunik. Eta emanaldiko ikus entzule guztiak kontuan hartuta?
|
|
|
Rebecca Zorach genero gaietan adituak dioenez," ahots femenino robotizatu eta obediente hauek genero estereotipoak indartzen dituzte". Baina aparailuen ahots mota aukeratzeko merkatu ikerketak egin ohi direla eta beraz, herritarren artean dagoeneko
|
badauden
genero estereotipoak islatzen dituztela ere gaineratu du. Errealitatean, izan ere, idazkari lanak emakumeekin lotzen ditugu gehienbat, azpimarratu du Rebecca J. Rosen kazetariak.
|
|
|
Zenbateraino da prestigiatua edo gutxietsia ipuin kontaketa bat edo bertso saio bat edo albiste bat? Ikaslearengan zenbat eta gertuago eta onartuago
|
dauden
generoekin errazago egingo dugu lan.
|
|
|
prosa baino gehiago agian ez, baina bai prosaz haratago doan zerbait dela, poesia. Beste era batean esanda, liburu honetako poemak ez direla lerroak moztutako egunkari zutabeak, modan jartzeko arriskuan
|
dagoen
genero bat, agi denez?, beste zerbait baizik; are gehiago, beharrezkoa ikusten ez duenean, lerroak ez mozteko onestasuna du egileak. Izan ere, Castillo Suarezek oso modu ezberdinean idazten ditu zutabeak eta poemak, eta hori eskertzekoa da.
|
|
|
Euskaraz, gaztelaniaz ez bezala, ez
|
dago
genero morfemarik, eta, horrenbestez, adjektiboek
|
|
|
Hizkuntzetara ere ekarri daiteke hori. Eta parte hartze prozesuetanere, aztertuta
|
dago
genero ikuspuntutik talde handietan emakumeek ez dutela hainbeste, eta orduan talde txikietan egiten direnean dinamika edo ekintzak, emakumeen handiagoa dela. Zein da praktika ekologikoa kasu horretan emakumeek parte hartzeprozesuetan benetan parte hartzeko?
|
|
|
Inplizituaren eta esplizituaren arteko mugak, halaber, bikote parekideagoa lortzea zailtzen du, esan bezala; izan ere, inplizituki hartutako erabakiak birplanteatzea askoz zailagoa da eta horrek generoan oinarrituriko rolen banaketa errazten du. Hau da, errazagoa gertatzen da gizartean indarrean
|
dauden
genero rolak bikotearen dinamikan islatzea negoziatzen ez diren gaietan, negoziatzen direnetan baino.
|
|
|
«apaiz zaharrak» edo «Strauss Kahn». Hala ere, zehaztu beharra
|
dago
genero marka gabeko bezeroen aipamenak ere egiten direla: «enpresariak», «politikoak», «bankutako zenbait putre», baina gizartean postu horiek betetzen dituzten pertsonak gizonezkoak izan ohi dira, eta, beraz, gizarteko ohiko joerek eta publikoak barneratuta dituen kodeek bezeroak gizonezkoak direla eta emakumeen paperetik ari direla ondorioztatzera garamatzate.
|
|
|
Azken asteetan bikotekideek edo bikotekide ohiek bost emakume hil dituzte, eta horrek agerian uzten du oraindik asko
|
dagoela
genero indarkeriaren aurrean. Gero eta gehiago dira egoera salatzen ausartzen direnak, baina oraindik ere gero eta emakume gehiago daude.
|
|
|
Komunitate batzuetan izena aldatzea lortu da, baina eguneroko erabilera argudiatuta; baldin eta pertsona horrek denbora tarte batean beste izen bat erabili duela frogatzen bada. Sexuaren atalean, berriz,
|
dagokien
generoaren aurkakoa ageri ohi da. Horrek eragin ezkor ezberdinak izan ditzake, bai kiroletan lehiatzerakoan, bidaiatzerakoan edo baita egunerokotasunean ere.Agus:
|
|
|
2011ko ekainean" adingabekoak tartean
|
dauden
genero indarkeriazko egoeretan esku hartzeko" prozedura ezarri zen; horietan Berdintasun, Lankidetza, Elkarbizitza eta Jaietako Sailak eta Gizarte Ekintza Sailak modu koordinatuan jarduten dute. Egoera horietan, hasierako arreta Gizarte larrialdietako udal zerbitzuak (GLUZ) edota Genero indarkeriaren arloak esku hartzeko Negoziatuak ematen du biktima den emakumeak adingabekoak dituenean bere zaintzapean eta familia Bilbon bizi denean.
|
|
|
Adingabekoak tartean
|
dauden
genero indarkeriazko egoerak hauek dira: genero indarkeria adingabekoen familia eremuan gertatzen denean, kontuan hartuta adingabekoek era horretako egoerak arrisku egoera, hau da, babesgabetasuna, ekar diezaiokeela.
|
|
|
Halako moduan, agidanez, poesiari uko egin genioke, hura baitzen Jakobsonen ustez metaforari
|
zegokion
generoa. Ez genuke, antza, signifikatze praktika etengilerik egiterik eta denbora espazioetan atondutako errenkadari edota jaugin soziokulturalei men egin genieke, ezinbestez.
|
|
2016
|
|
|
Behin eta berriz gogoraraztea komeni den ideia da hori, are gehiago Emakumearen Nazioarteko Eguna ospatzen dugun aste honetan. Ondorengo lerrootan enpresetako lan harremanetan
|
dagoen
genero desberdintasunaz ariko gara. Haurrak zaintzeko laneko baimenen %96 emakumeek hartzen dute.
|
|
|
Garaidik azalpenak ematen dizkie Iñaxiri eta Maritxuri, adibidez, eta emakumeak detektibearen kontrapuntu bihurtzen dira eszena horietan. Alde horretatik eleberriko pertsonaiak nahikoa orekatuta
|
daude
generoari dagokionez. Iñaxi, Maritxu, Begoña, Karmentxo, Manuela eta Iziar, Garaidiren emaztea, behin baino gehiagotan azaltzen dira, eta betiere argibideekin edo kontu esanguratsuekin datoz.
|
|
|
Euskaraz, gaztelaniaz ez bezala, ez
|
dago
genero morfemarik, eta, horrenbestez, adjektiboek ez dute izaten forma bat maskulinorako eta beste bat femeninorako (moderno/* moderna; klasiko/* klasika; altu/* alta&), forma bakarra baizik (moderno, klasiko, altu).
|
|
|
Irudia: Alkarri Laneko higadurak gehien eragiten dien langileen artean
|
daude
genero indarkeriaren biktimei laguntzen dietenak Laneko higadurak gehien eragiten dien gizarteko langileen artean daude genero indarkeriaren biktimei arreta ematen dietenak. Ezintasun fisikoa edo buruko gaixotasuna duten pertsonekin batera doazenek ere pairatzen dute hori, drogazaleekin, etxerik gabeko pertsonekin edo egoera ekonomiko eta lan egoera eskasean dauden pertsonekin, eta adineko edo mendeko pertsonekin.
|
|
|
Irudia: Alkarri Laneko higadurak gehien eragiten dien langileen artean daude genero indarkeriaren biktimei laguntzen dietenak Laneko higadurak gehien eragiten dien gizarteko langileen artean
|
daude
genero indarkeriaren biktimei arreta ematen dietenak. Ezintasun fisikoa edo buruko gaixotasuna duten pertsonekin batera doazenek ere pairatzen dute hori, drogazaleekin, etxerik gabeko pertsonekin edo egoera ekonomiko eta lan egoera eskasean dauden pertsonekin, eta adineko edo mendeko pertsonekin.
|
|
2017
|
|
|
Azpiko grafikoak erakusten duenez, 90eko urteetan autoitzulpen kopurua izugarri handituzen; zehazki, 85 titulu jaso ditugu denbora tarte horretan, berrargitalpenak aintzat hartu gabe.Hurrengo urteetan, eta 2000ko urteak arte, autoitzulpen kopurua nabarmen handitu zen, batezere HGLn egindakoari esker, eskola materialaren beharrak bultzatuta, segur aski. 2000tik2015era bitartean oreka handiagoa
|
dago
generoen artean, edo, behintzat, HGLren nagusitasunaez da hain agerikoa.
|
|
|
Esaterako, hizkuntza sarritan arkaiko samarra gertatzen zen, sasoiko garbizalekeria tarteko, orduko itzultzaileen jitea eta idiosinkrasiaren eraginez. Aldi hartan ez zeukan indar modurik hizkuntza inklusiboak, genero arlokoak zehazki, eta hori ez zen benetan ezelango arazo, ez
|
zegoelako
generoaren inguruko ardurarik ez sentiberatasunik.
|
|
|
Emakume gidariekiko
|
dauden
genero estereotipoak agerian geratu dira egindako elkarrizketen bitartez. Izan ere, elkarrizketatutako hamar emakumeetatik seik diotenez, erabiltzaileen partetik edo haien iritziz, emakumeek lanbidea beste
|
|
|
Oraindik asko dago egiteko genero rolak ezabatzeko, emakumeak enplegura gizonen antzeko baldintzetan sar daitezen ahalbidetzeko, eta horiek, seme alaben eta etxearen zainketaren ardura berdinagatik. Artikulu honetan jasotzen da emakumeek lanean eta etxeko zaintzan betetzen duten zeregina eta mendekotasuna duten pertsonak, eta hori ere islatzen da oraindik ere
|
dagoen
genero aldea agerian uzten duten zifretan.
|