|
2000
|
|
|
|
Badaude
hitzak betidanik zentzu peioratiboa izan dutenak. Eta hitz horien artean badaude hainbat, denborak aurrera egin ahala, gero eta esanahi itsusiagoz kutsatzen direnak.
|
|
|
Alfonso Irigoien zenak prestatu zuen aditzerako eredu batua hezkuntza sailak eskatuta. Lexikoan bakoitzak berea du, hor egon daitezke azpieuskalkietan
|
dauden
hitz bereziak, baina horiek erakustea besterik ez da, eta arazo bakarra da forma hori justu nola idazten den. Jakina, bizkaieraz ari garen honek, berdin balio du gainerako euskalkiendako.
|
|
|
"... ekin dezagun harik eta gure aberri eta/ sasoiaren tankerako hitzak aurkitu arte..." (Nuyi illa, 108 or.). Izan ere, sasoi makaletan ere poetek," gau sagaratuan lur batetik bestera aldarrai dabiltzan" Hölderlin en poeta horiek, badute zer esanik eta zer eginik. Poesian bezala prosan ere zeregin horri lotzen zaio beti, aberriari eta garaiari doitasunez
|
dagokion
hitza bilatzeari poesiaren giltza ttipiaz, edota eguratsa arteztasunez besarkatzeari gilletak bezalako aizto txipiez.
|
|
|
Garizumari loturik
|
dauden
hitzak dira batzuk: garisuna haize (garisuna aize, gaizume, gaizemaize) 3 aldiz eta hirurak Gipuzkoan, eta erramu aize Nafarroan.Denak ekialdeko haizea adierazteko.
|
|
|
Hitz markatuen kokapenak ere behar du aldez aurretiko azterketa morfologikoa, goragoko argudio bera erabiltzen dugularik. Alor honetan garrantzitsuagoa da ez
|
egotea
hitz markatuen zerrenda ofizial edo kontsentsuaturik.Oraingoz, Txillardegiren proposamena erabiliko dugu.
|
|
|
Ez zen beste galderarik, agindurik, erreberentziarik edo purtzileriarik egon. Ordenagailuak baiezkoa eman zion, eta ingurumarietan galdu barik, begietara bota zizkion disketaren barruan urtebetez gordeta
|
egondako
hitz haiek. Arma bat bezain zorrotza izan daiteke, askotan, egia.
|
|
|
Oroit dezaket, konparazione, nola irakatsi zigun latineko dikzionarioa erabiltzen eta nola egun haietan erran zigun ezen dikzionarioa hitzen logela zela, eta hantxe genuela hura, guk noiz zabalduko zain, hitzek ezkutatzen zituzten ametsak eskura genitzan. Eta erran zigun, halaber, ezen dikzionarioa baso bat ere bazela, non pagorik lerdenenaren iduriko hitzak aurki genitzakeen edo belarrik xumeenaren idurikoak; eta zerurat beha
|
zeuden
hitzak zeudela, eta lurrari beha zeudenak eta lurrean sartzen zirenak, bertze hitzen ongarri bihurtzeko; eta hitz gozoa, komunzki eta eskuarki, ederra zela, eta hitz garratza eta pozointsua, itsusia; baina bazirela hitz gozoak, gozoaren gozoaz gibela eragin ziezaguketenak, okaztagarri egin arteraino, nola izan ohi baitziren usu gorteko poeten hitzak, kapare eta handikien zerbitzuetarat zeudenenak... Eta hitz bat ez zela berdin non paratzen zen, hitz baten edo bertze baten aitzinean, zeren, batekin dir dir egin zezakeen arren, bertzearekin, aldiz, net itzal baitzitekeen...
|
|
|
Zeren, ahoa hersten dizutelarik, mututzen zaituzte eta arnasgabetzen, eta hiltzen dizute hitza; ordea, nola hitza haragi egin baitzen, ez ote genuke hitza haragian errotu behar...? Zeren aho hertsian ez
|
baitago
hitza errotzerik! Eta are gehiago.
|
|
|
Eta irabazi ninduen, gainerat, lehen egunetik beretik. Zeren eta, amak ez bezala, zeinak bere usteak eta iritziak ezartzen baitzizkidan eneak entzun ere gabe, hau honela da eta hori horrela da, eta honetaz eta horretaz ez
|
dago
hitz egin beharrik, zeren eta hemen nihaurk manatzen baitut, doña Lidiak, aldiz, entzuten eta aditzen baitzidan. Eta zalantzaren ertzetik hitz egiten zidan gero...
|
|
|
Eta, ordu laurden baten buruan, olatuarena eginez, sumsum corda alai oihartzun  tsua besterik ez zen entzun patio gotikoaren airean, eta hain ederki eta kutsakor entzun ere, non bai baitzirudien gargolek ere Jainko agindu bati jarraiki hitz egiten zutela, mende eta mendeetako isiltasuna apurtuz. Estalki apropos hura aukeratu zuten hiru aurkezleek jende aurrean azaltzeko; jaso zuten harrera ez
|
dago
hitzez azaltzerik; egundoko txalo, oihu eta negarrak ez ziren nahikoa izan hiru Jainko haien presentzia eskertzeko. Niri ere, aitor dut, korapilatu egin zitzaidan eztarria, aspaldiko partez.
|
|
|
Ke laino lodiak ere ezin lor zezakeen haien urduritasuna estaltzerik. Nire azalpenak, noski, ez ziren entzunak izan; horretaz gain, bi aurkezleek gaitsetzi egin zuten nire jarrera, txanda ez
|
zegokidalarik
hitz egin nuelako. " Gainera esan zuen Otso  tzarmendik, puruaren keaz bost aro olinpikoak eginez, funtsezkoena ahaztu duzu, gonbidatu jauna; eta funtsezkoena da hemen dugun hiena nazkagarri hau ez dela hiena bat, hienaz mozorroturiko gizaseme bat baizik.
|
|
|
Hura jakiten zenean, bildutako batzuek hari heldu eta sutara botako zutelakoa egiten zuten; baina gehienak tartean jarri eta erreskatatu egiten zuten. (...) Eta jendeak jaia gogoan zuen bitartean, hilda
|
bailegoen
hitz egiten zuten cailleach bela tine az" (Urrezko abarra, II bol., 289 orr.).
|
|
|
Bizi izan ez duenak ezin irudika lezake zein mailataraino zaizun lagungarri animo emaileen atxikimendua. Ez
|
dago
hitzekin esaterik, ez dago ezagutu ez duenari bere osotasunean adierazteko modurik.
|
|
|
Hura niretzat zer izan zen, zelako zartada mingarria eta zelako barru urraketa sufritu nuen, ez
|
dago
hitzez adierazterik. Ez naiz horretan alferrik hasiko.
|
|
2001
|
|
|
Eta hauxe ere azpimarratuko nuke: hor
|
dagoen
hitzaren indarra. Ez bakarrik elkarrizketetan, oso biziak eta indar handikoak diren arren.
|
|
|
Igaro berri diren azken bi urte hauetan aldatu denaz hitz egin behar badugu, eta ez preseski onerako, kulturaren kudeaketan PP sartu izana aipatu behar da. Kultur zinegotziari, Pedro Sancristobali,
|
dagokiona
hitz bakarrean laburbildu genuke: neofrankista (ez da nik egindako identifikazioa, Mikel Mintegi kultur zinegotzi ohiak esan zuen duela gutxi).
|
|
|
Baina hiztegi horretan aurkitzen ahal duguna ez
|
dagokie
hitzei bakarrik, zeren eta orduko euskal mamiak, izaerak, nortasunak azaltzen zituen esamoldeak, erranahi sakoneko hausnarketak ere Azkuek gauzaturiko mirari horri esker guregana heldu baitira. Hau da, euskararena ez ezik, euskal kulturaren isla gardena ere bada.
|
|
|
Edonola, karramarro eta gizakien artean badago beste alde bat. Batzuetan gizakiak geu sartzen gara potera, potetik kanpo
|
dagoenaren
hitzetan, ideologian, euskaltzaletasunean edo ez dakit zertan sinestuta. Eta horren ondorioz, potez kanpo dagoenaren errainuak itzala kentzen digu, ezer ez garela sinestaraztea lortzen duenean, karramarro garela sinestaraztea lortzen duenean.
|
|
|
orriaerabili beharrean, lesioak arbelean zerrendatu edo ikasleei ahoz azal diezazkiokegu;. Zer ote da?? orrian
|
dauden
hitzekin eta galderekin ere gauza bera egindezakegu... Hala, bada, ordu bi eta erdi inguru iraun duen saio hau prestatzeko, ordu eta erdia behar izan dugu (materiala eta guzti egiteko).
|
|
|
Izan ere esan nuen ez baitago mundu ulergarriaren azken mugan ere jakintza osoagorik, eta gutxiago oraindik mundu ikusgarri honetan. Ez dago ezer esaterik, gutxi dugu honezkero gehitzeko eta barkatuko didazu, lagun, baina gaurkoan uste dut soberan
|
daudela
hitzok, egia esateko, arrotzak nabari baititut. Gaurdaino eraiki dugun jakintza gorena hobetu ezinean egonik, hau zikintzeko beldur izango balira bezala.
|
|
|
Zer da, izan ere, hitzen bizia? Bistan
|
dago
hitzok ez direla gure gisara bizi, ezta lanperna baten nahiz landare baten gisara ere. Hiztegi batean jasoak egoteak, idazle batek behin edo bestetan erabiliak izateak, ez die hitz guztiei eskubide berdinik ematen.
|
|
|
Paulo apostoluaren hitzak datoz gogora: " Haur nintzenean, haurrari
|
dagokionez
hitz egin, haurrari dagokionez uste, haurrari dagokionez asmatzen nuen. Gizondu orduko, berriz, haurkeriak utzi ditut".
|
|
|
Bertsoak, koblak, edozein jende mendek erraz egin ditzake. Ez da hori, ordea, gizon landuei
|
dagokienez
hitz neurtuz mintzatzea. Lege zorrotzagoak jartzen dituzte hauek, eta eragozpen debekuak elkarren gainka.
|
|
|
Halako ingurumen latzean, lexomil, prozac, paxil, lysanxia eta temesta bezalako erremedioak baliagarri suertatzen ziren. Modan
|
zegoen
hitza erabiltzearren: ekidinezin.
|
|
|
Zertarako ibili ote nintzen ni neure burua famatzen! Nerone
|
nengoen
hitzaren amuan harrapatua!
|
|
|
Ez
|
zegoen
hitzik soberan
|
|
2002
|
|
|
Edozein modutan, betiko erronkaren aurrean jartzen du honek berriro ere euskalgintza, alegia, presentzia duina ziurtatzearena leku berri hauetan. tvpi.fr en, besterik ez bada, «hemen jo' ta sartuko zira» esaldia ipini dute sarrerako orrialdean; proyeccion.tv en, berriz, ez
|
dago
hitz bat bera ere euskaraz. Udaletxeek, Diputazioek, eta abarrek halako ekimenetarako laguntza publikoak ematean ez al dute inongo hizkuntza eskakizunik egiten?
|
|
|
LANGINTZA ZAHAR BATI
|
DAGOZKION
HITZAK
|
|
|
Horiei lotuta
|
dauden
hitz joko berriak dira besteak beste: enpresa deslokalizatua, deskontzentrazio espaziala, ekoizpenaren deszentralizazioa, downsizing estrategia, lan partziala, aldikako lana, etab. Funtsean, bitarteko horiek guztiek lanaren eta ez lanaren muga gardena ilundu eta azpilanaren forma pluralak eta malguak orokortzea dute helburu.
|
|
|
Guztiak edo gehienak, drogazaleak. Gizartean ere zabaldua
|
zegoen
hitza ordurako, irrati, egunkari eta telebistetan: Hartutako Inmuno Eskasiaren Sindromea, HIES, XX. mendeko izurri berria.
|
|
2003
|
|
|
Iraki erasotzeko planen inguruan Europa (gobernuei
|
dagokienean
hitza mugatuta erabili behar bada ere, nahiko erabatekoa baita kontinente zaharreko iritzi publikoaren ukoa) eta Estatu Batuen artean sutu den ezadostasun politiko biziak iraganari buruzko ika mika zabala bezain zabarra sutu du. Etorkizunerako jokoan dagoenaren inguruan nabari den isiltasun deigarriaren alderantzizkoa esango nuke.
|
|
|
Hala ezabatu dugu gaur erabiltzeko ohiturarik ez
|
dagoen
hitz bakan batzuetatik, baina Oskillasoren aldikadan h az ere idatzi ohi zirenak. Hala:
|
|
|
Orduan bai; orduan aukeratzen hasi behar zuen Matiasek. Hau da, leve eta líquido hitzen artean
|
zeuden
hitzetatik bat aukeratu behar zuen. Aukera zezakeen linhagem, limpa botas edo libélula.
|
|
|
Hitz bakarra izan arren. Eta izenaren azpian eta urteen azpian
|
zegoen
hitza" Hola" zen. Hilarriaren ondora joaten zitzaionari Hola esan nahi zion Urbano Malanda Balak.
|
|
|
Nitxoetan pertsona ezezagun asko dagoelako. Eta nitxoetan daudenek inork baino beharrizan handiagoa daukate ondoan
|
daudenekin
hitz egiteko, eta ondoan daudenak ezezagunak badira, ez dago konfiantzarik eta ez dago patxadaz hitz egiterik. Horregatik uzten zieten leku bat pentsioko patioan panteoirik ez zeukatenei ere.
|
|
|
Beldurrarenean isiltasuna da, gehienetan, nagusi. Beldurrarentzako ez
|
dago
hitzik. Isila da ia beti.
|
|
|
Izan ere, XIX. mendearen bigarren erdian, erromantizismoa goraldian zegoen garaian, alemaniarrek kultur hitza egokitu zuten euren zentzu nazionalera, euren pentsamoldera, euren ohitura, hizkuntza eta herri gisa zituzten bizipenetara, erran nahi baita, euren kulturno rtasunera egokitua. Horrela, kultura ulertzeko modu ugarien artean, gaur egun zehaztu behar dugu bi ildo nagusi direla eta bi ildo nagusi horietan bilduta
|
daudela
hitzak izan dituen definizio ugari horiek:
|
|
|
Ez zegoela modurik. Ez
|
zegoela
hitzik, ez dakit zer gertatu den, esatea baino askoz harantzago joango zenik. Berak ez duela erantzun metafisikorik edukitzen.
|
|
|
Lohasma ederrean
|
zeuden
hitzak
|
|
2004
|
|
|
Poetak bere nahia bete duela aitortu digu bere sorterrian, organista moduan ari ohi den elizaren atarian. Liburuan ez
|
dago
hitz neurturik ez metrikarik ez errimarik. Izan edo ez izan, poemek izenbururik ere ez dute.
|
|
|
Egia bakar bat ez
|
dago
hitz horietan, Papuan ez baita ez kanibalik, ez sexu promiskuozko zeremoniarik, eta ez buruko moduan kaskezurrak erabiltzen dituen jende kaskaturik. Paul Kingsnorthen esanetan «Ez da egia, eta ez da bromatarako kontua ere.
|
|
|
Nahiko artista nintzen ozen irakurri behar izaten genuenean. Beti
|
bazegoen
hitz bat letra bat aldatzen bazenion beste hitz bat bihurtzen zena. Nik uste nire ikaskideek nirekin nahiko ondo pasatzen zutela.
|
|
|
Zigarro bat biztu du Simon Berritsuk. Ez da
|
egon
hitz sinonimoen sariketan. Gezalara joan beharra izan du, hango estazioko jefearekin egotera.
|
|
|
Duintasunaren aldarriak ordea ez dira erabat isiltzen, mundua eta gure ingurumari hauek dauden daudenean egonda ere: . Gaur egungo gizartean. Ander Iturriotzi
|
dagokio
hitza, topiko sozial bat ari da hedatzen alde guztietara, lanbro kutsagarri baten gisara.
|
|
|
Garapen eta hazkunde horri berezko bidea egiten utzi beharrean, hesiak eta trabak ipintzen zaizkionean, minorizazioaren minbiziak hartua du jadanik delako herri nortasun hori. Ikus dezagun koska horren gibelean
|
dagoen
hitz joko katramilatua.
|
|
|
abertzaletasunik gabeko euskaltzaletasunaren gabezia ote da? Aita Villasanteri
|
dagokio
hitza: –Beste aurre eritzi bat ere egoten da euskaltzale askorengan:
|
|
|
A, eta zergatik ez
|
dago
hitz egiterik?
|
|
|
gogor kritikatuzutcn, haien ustez publikoki (intersubjektiboki) kontrastagarriak ez diren terminoek ezbaitute inolako esanahirik. Termino batek esanahia izan dczan eta termino hori zientzianerabilgarria izan dadin intersubjektiboki egiaztagarria izan behar du positibisten ustez, eta, horregatik, lehen pertsonan baizik egiaztatu ezin diren gogo cgoerci
|
dagozkien
hitzak esanahirik gabekoak direlako, diskurtso zientifikotik kanpo uztea proposatu zuten. Psikologiak7_ icr.t7.izi Tzan nab, bndu, intcrsubjektiboa?
|
|
|
Egunero egiten diot gainbegirada bat, eta albisteren batek atentzioa deitzen didanean dena irakurtzen dut, eta askotan egin dut nik hori. Ongi
|
dago
Hitza, hurbiltasun hori dauka, oso lokala da eta gure inguruan gertatzen diren gauzetaz ari da. Batzuetan dakizkizun gauzetaz ari da, baina oso ongi dago.
|
|
|
gizarteko mintzakerari gagozkiola, tratamenduen sailleko eremuei gagozkiela, euskeraren barne moldea edo" estruktura", eta erderena, ez dira eremu berdiñekoak. Ez
|
dago
hitzez hitz itzultzerik. Ez dago kidetasun zehatzik.
|
|
|
Mendi ideia gabe bizi diteke: Yucatan’go indiarrek, esate baterako, ez dute mendirik ezagutzen; eta beren hizkuntzak ez du ideia horri
|
dagokion
hitzik. Ez, beraz, hots segida hori, eta ez adierazkia bera ere.
|
|
|
Ez dakit zergatik dan. Baiña ba liteke euskaldunok, ikusmenez berez berdea ikus ahal izan arren, urdiñaren eta oriaren arteko frekuentzi horri kasorik ez egitea gure hizkuntzan; eta hortatik euskaldunok, ez berde ri
|
dagokion
hitzik (eta ez ideiarik!) ez izatea. Zergatik da logikoa berdea bereztea?
|
|
|
Hemengo Bürgerbräukeller garagardotegian ikusi nuen lehenbizikoz, 29an. Ez
|
dago
hitzik egun hartan sentitu nuena adierazteko. Betidanik pentsatu baina sekula erratera ausartu ez nintzen gauzak erraten zituen Hitlerrek.
|
|
|
–galdetu nion, ironia kutsu ia iraingarri batez. Izan ere, nazkatzen hasita
|
nengoen
hitz erdi haiek guztiak entzuteaz.
|
|
|
Laster nekatzen nintzen eta eseri egin behar izaten nuen. Baina argi zegoen behar bezain indartsu
|
nengoela
hitz egiteko. Arratsalde hartan, ohe gainean afaldu ondoren, aitak ez zuen ohi bezala plateren erretilua eraman.
|
|
|
Orain arte ikusi dugu hizkuntzaz aparte hiztunen arteko harremana, pertzepzioa, errepresentazioa eta balorazioa ere hor daudela, eta egia da blokeoa ez
|
dagoela
hitzetan, buruan baizik. Hala ere, hizkuntzak edozein kulturaren egiturak, aurreiritziak eta botere mekanismoak islatzen dituenez, eta horretarako bideak edo tresnak ematen dizkigunez, azken hauek deseraiki eta deuseztatu ditugu.
|
|
2005
|
|
|
Nafarroa Bai ez da aukera bat guretzako. Prest
|
gaude
hitz egiteko lehen aipatutako helburuekin bat egiten duen ororekin baina, hainbat artikuluetan irakurri den bezala, Batasunari jartzen zaion alternatiba Nafarroa Bai bada, ezin dugu horrelakorik onartu. Zerbait berriaz hitz egin genuke.
|
|
|
Arbela txiki batean idatzi dituzte irakatsi beharreko dantzen izenak. Zerrenda oparoa da, euskal mingainentzat eginda ez
|
dauden
hitzez betea: Csardas, Öreg zsidos, Kezes, Golyas, Kerekes...
|
|
|
ETArekin ere hitz egin behar zela, mundu guztiarekin hitz egiten zen bezala, gatazka politikoak gainditzeko. Eta Pepelu Pepetegik ezetz, ETAk biolentzia erabiltzen zuen neurrian, biolentziarekin ez
|
baitzegoen
hitz egiterik.
|
|
|
komunikabideak, esaterako; eta horien artean zuen saioa, izugarri eskertzen baitizuegu 10 urteotan eman diguzuen babesa. Ez
|
dago
hitzik hau azaltzeko. Hamar urteotan beti bilatu diozue leku bat gure herriko eskulangintzari, antolatu ditugun ekimen guztien berri eman duzue, gure lana goraipatu egin duzue.
|
|
|
Azterlan horretan adierazten denez, “autoak, motorrak, auto pistak edo panpina artikulatuak argitaratzen diren jostailuen iragarki gehienek agresibitatea dute ezaugarri, bai mezuan, bai off eko ahotsaren tonuan, eta honelako esaldiak erabiltzen dituzte: “azelera sakona”, “irratokontrolik basatiena”, “etsaia suntsitzea”, “gaiztoak suntsitzea”, “erne
|
dauden
hitzak ez jaurtitzea”. Hala, UCEk ondorioztatu du “bereziki haurrei” zuzendutako iragarki horietan “lehiaketa sustatzen da”, eta neskaren presentzia “baliogabea” dela, eta “oso eskasa”, berriz, gurasoak jolasaren parte gisa sartzea.
|
|
|
idazteko denbora sakratua da; sakrifizioa behar da. Ez dira merkatu legeetara makurtuta
|
dauden
hitzak. Garai zaharretako hitzak dirudite, edo beste kulturaren batekoak.
|
|
|
Hiri ezin zaik ezer esan, hirekin ez
|
zagok
hitz egiterik, txo txo! Hik ez duk txikitan pelikularik ikusi...
|
|
2006
|
|
|
Nornahik luza lezake liburuan agertzen diren adibideen zerrenda, beste nonbait irakurri edo entzun dituenak gehituta, mugagabea baita horien pare jar genitzakeen aipuen multzoa. Baina inon bilatu beharrean, denon esku
|
dago
hitzekin jolastea, hizkuntzaren jabe garen aldetik. Beraz, distantzia hartu, hizkuntza den bezala onartu, lanabesa dela ohartu, aurreiritziak ihartu, eta hitzak hitzekin hitzartu.
|
|
|
Ez
|
dago
hitzik. Karibeko itsas hondoek ez dute parerik.
|
|
|
Zernahi gisaz, terminologia hori ez da berria, halakoak emateko aurreko eskuliburu eta lege testuetan erabilitako irizpideetara jo baitugu. Azpimarratzeko moduko ñabardura bakarra izan daiteke, administrazio organoari
|
dagokionez
hitz elkarketa erabili dugula organoaz aritzeko (konkurtso administra
|
|
|
Ohar orokorra: Liburu honetara ekarriak izan diren abestien hitzak zenbaitetan orraztatuak eta aldatuak
|
daude
hitz, lerro eta ahapaldietan. Hobekuntza asmoko aldaketa horiek entzulearentzat zertxobait enbarazogarriak izanik ere, idazleak uste izan du beharrezkoak direla.
|
|
|
Datazio erromatarra erabiltzen dute, egunari dagokionez; urtea, aldiz, Aroan emanda dago Era Hispanica ere deituan, K. a. 38 urtean kontatzen hasten zen eta XIV mendera arte erabili izan zen urtea emateko modu hau, juliotar egutegia penintsulan sartu zenekoa, hots, erromatarren iristearekin nolabait; eta modu klasikoari jarraituz, kalendas i jarraituz, erromatarrek hilaren lehen egunari deitzen zioten eta horrela zabaldu zen Goi Erdi Arora ere, eta atzeraka kontatzen dira kalendatatik ematen den zifra (aurreko hileko azken egunak adieraziz)?. Idatzita egoteak (kasu honetan harrian zizelatuta
|
daude
hitzak, baina idatzita azken batean) ere bere esanahia dauka, kultura orokorturik ez zegoen garai batean oso esanguratsua baita nork bere epitafioa izatea (kultura, soziala edo behintzat, zibilizatua?, erromatar kulturaren eragina aro, barbaroan?). Hala ere, esan dugu Momorenak akatsa duela eta, agian, artisauak (harginak) ez zuela ulertuko idazten ari zena; Alvarorenak, aldiz, kalitate handiagoko hizkiak dituela dirudi (Azkarate eta García Camino, 1996), nahiz eta bere kontserbazio egoera ez izan oso ona, adierazten duena eskulangilearen kualifikazioa altuagoa zela.
|
|
|
Feudalismoaren une anarkikoaren ostean, pixkanaka, monarkiak gizartearen hierarkiaren erpinean berrezartzea lortu zuen, baina botere publikotik baino, areago, botere eta lotura pribatuaren bitartez. Halere, Antzinateko eta Antzinate Berantiarreko estatuaren terminologia eta ideia aurrean zutela, beren boterea berezkoa zela adierazi nahian, berriz hasi ziren botere publikoari
|
zegozkion
hitzak edo terminoak erabiltzen, gorago aipatutako jaun natural gisa onartua izatearen bidetik.
|
|
|
Euskalduna izan ala ingelesa izan, berdin berdin dio. Egia da hemen praktikatzen dela gehien, bertan sortutakoak direlako, baina euskalduna edo ingelesa izan, kirol honetan ez
|
dago
hitz egin beharrik, eta berdin dio.
|
|
|
B: Eta ez
|
zegoen
hitzen bat, esplikazioren bat?
|
|
|
Auskalo nola moldatu zen. Rogerrengandik ahalik eta urrunena
|
egoteko
hitza eman nion neure buruari.
|
|
|
fuck. Bortxaz beteta
|
dago
hitz hori. Gogoratu halaber erabiltzen dela fuck you," izorra hadi", donât fuck with me," ez izorratu", eta abar adierazteko.
|
|
|
Ohituta
|
zegoen
hitz erdizka mintzatzen, adimen zorrotzak hitz gutxi behar duela esaten zuen beti, eta nik irakurritako liburuei buruz hitz egiten genuenean, ez nuen hark esandako guztia ulertzen, baina berdin zion: elurrak ez du lurra lehendabiziko erasoan estaltzen.
|
|
|
Pasa hitza. Eta ez
|
dago
hitz sekreturik, hitza bera delako sekretua, eta ahoz aho ari da. Ibili da, ibili dugu.
|
|
|
Orain poema aizun horiek diren bezala baino ezin ditut onartu: hitz bakoitza dagokion tokian dago; ez
|
dago
hitz bat ere soberan eta ez da inon ezein hitzik ments. Eta liburuak behar dituen poemak ditu, ez gehiago eta ez gutxiago.
|
|
|
Orduan ulertzen dut eromena eta absurdua baizik gorde ez dituen amildegi bat ireki zaidala oinen azpian, eta urrats bat aurrera eginez gero, galduta nagoela. Hortik aurrera irekitzen den eremuan ez
|
dago
hitzik. Ulertzen duzu orain?
|
|
|
Bada besterik, gogorragorik, sakonagorik, esanezinagorik... Ez
|
dago
hitzik, edo hitzak ez dira iristen, alferrekoak dira. Ea" euskara nintzen" galdetu zidaten hainbatgarrenean ezetz esan behar izan nuen, noski.
|
|
2007
|
|
|
Gauza horiek guztiak garbi xamar genituen hasieratik. Horrekin lotuta, askotan zaharkituak
|
dauden
hitzak erabiltzen ditugu, XIX. mendeko hitzak. Garai hartan bazegoen burgesia bat ilustratua zena eta kulturarako bidea ziurtatua zeukana eta bazegoen jendea, populua, batere aukerarik ez zeukana.
|
|
|
Erantzunak hasi dira azaleratzen. Denbora
|
badago
hitz egiteko. Gogoa… ezin jakin.
|
|
|
(...) Egosita dagoenean, porruak, baratxuria, andashu eta kisimmu batera xehetu; kissimurik ez baduzu, baru pixka bat xehetu, eta saldari erantsi"... Horrela dio historiako errezeta bildumarik zaharreneko zati batek, letra etzanaz idatzita
|
dauden
hitzen esanahia oraindik ez badakigu ere.XX. mendearen amaieran AEBtako Yaleko Unibertsitateko Babilonian Collection bildumaren barruan, tiradera batean ahazturik zeuden sei taula aurkitu zituzten goian ipinitako testua B taulakoa da. Janaria prestatzeko errezetak ziren eta horiei esker dakigu Mespotamiako sukaldeetan nola jarduten zuten.
|
|
|
Janzkera, soineko edo jantzi atalei
|
dagozkien
hitzak: praka (bracam), galtza (calceam), sakela (sacellam).
|
|
|
Etxegintza, eza edota etxeko bizimoduarekin loturiko kontzeptuak eta
|
dagozkien
hitzak dira kopuruz eta edukiz pisu handienetakoa dutenak. Eraikuntza eta honen atalak:
|
|
|
Barneratuta
|
daudenek
hitzez zein idatziz aurkeztu ahal izango dituzte euren barneratze egoerari buruzko eskariak eta kexak.
|
|
|
Elkarteen izenera ezin izango dira bildu elkartearen nortasunari edo elkarte horren mota nahiz izaerari begira errakuntza edo nahasmendua sor dezaketen kontzeptu edo adierazmoldeak, bereziki, beste pertsona juridiko batzuei
|
dagozkien
hitzak, kontzeptuak edo ikurrak, akronimoak eta antzekoak, pertsona juridiko horiek elkartze izaera izan edo ez.
|
|
|
Konstituzioak lehendakariaren esku utzi zuen eraldaketa judizialerako legeak eta prozedura kodeak prestatu eta Justizia Ministerioari eta kasuan kasuko parlamentu batzordeari proposatzea, eta Auzitegi Goreneko Gobernu Salarekin eta aholkulari juridikoekin bat etorriz (Legearen bidez izendatuta abokatutzan aritzen ez ziren pertsonen artean), epaile, magistratu eta fiskalen igoerak eta lekualdaketak Justizia ministroari proposatzea. Auzitegi Goreneko lehendakaria eta Errepublikako fiskal nagusia Parlamentuko Justizia Batzordeari atxikita
|
zeuden
hitzez eta botoz, baina horrek ez zuen esan nahi diputatu bihurtzen zirenik; eta, amaitzeko, horien eta Auzitegi Goreneko magistratuen erantzukizun kriminala Konstituzio Bermeen Auzitegiak eskatzen zuen.
|
|
|
CorpEus ek Interneteko bilatzaileen APIak erabiltzen ditu (Google, Yahoo edo Microsoft enekin ibil daiteke) hitz bat zein orritan agertzen den jakiteko APIak (Application Programming Interface) zerbitzu batek beste programa batetik erabiltzeko eskaintzen dituen funtzioak dira. Gero, orri horietan
|
dauden
hitzaren agerpen guztiak erakusten ditu, bere testuinguruan. Agerpen kopurua ere erakusten du.
|
|
|
Zoritxarrez, euskaraz gehien erabiltzen diren hitzak (eta, da, ez, ere) motzak dira, beste hizkuntza batzuetan maiz erabiltzen dira, eta, zenbaitetan, laburdura eta akronimoak izan daitezke. Beraz, ez
|
dago
hitz magikorik, alegia, euskarazko testuetan soilik agertuko den eta iragazki gisa erabil daitekeen hitzik. Euskarazko hitz erabiliena eta da.
|
|
|
Baina atzo ere (Aro Gilendarra, Weimarko Errepublika), erabilera publikoan, inork ez zituen nahasten. Irakurleari konfesatzeko, bada, < völkisch> doi doi zer den, ez
|
dago
hitz batean itzultzerik edo esaterik: eta hori ez alemanaren eta beste hizkuntzen elkarneurgaiztasun maiz aitortuagatik bakarrik; ezpada alemanez ere, kolore oso nabarikoa bai, baina ez delako esanahi garbiko kontzeptua712.
|
|
|
Edo garaiz iristea zeri deitzen dioten ikusi behar litzateke, bestela. Postariaren zango zuztarren esku
|
balego
hitzak garaiz iristea... eta seguru gainera hark hala uste duela. Gizajoak usteko du burua urdindu zaion emakumeak hamar urteko atzerapenez idatzitako maite zaitut, beti maite izan zaitut hori garaiz iritsiko dela postontzira, berak pedalei behar besteko abiaduraz eraginez gero.
|
|
|
gurutzegrametan bi hitzek, aldi berean, elkar mozten eta osatzen duten laukitxo horiek. Denborarekin konturatu naiz
|
badaudela
hitz batzuk elkarrekin beste batzuk baino hobeto moldatzen direnak. Batzuetan, goitik behera doan hitzak eta ezker eskuin doanak hain ondo laztantzen dute elkar, ze ematen du urtu egingo direla.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, zer
|
dago
hitz lelo gogaikarri hauen azpian. Zer dago, alegia, aniztasunaren, pluraltasunaren, tolerantziaren, konplexutasunaren, eskubideen, demokraziaren eta abarren atzean, hitzok ideologia espainolistarenahotik datozkigunean?
|
|
|
Biopolitikaren kontzeptuakbere baitan biltzen ditu maila horiek, bizitza bat ekoitzi nahian, diziplinaren barruanmurgildutako bizitza. Ez
|
dago
hitz egiterik biopolitikari buruz era orokor batean: biopolitikak hausnarketa bat eskatzen du, zeinean ondoko galderak diren besteakbeste sakondu beharrekoak: bizitza bakoitzean bizitza hori nola ekoitzi den; zermotatako ezaugarriak dituen; edota nolakoa izan den bere genealogia.
|
|
|
arras bestelakoa da katuaren eta zakurraren artekoa baino. Sein japonierara itzultzeko
|
badago
hitz bat; baina gero hitz horrekin Seiend [izakia, izalea] eratzeko ez dago modurik eta zeharo bestelako hitz bat erabili behar da. Alemanak besterik gabe adierazten du izan eta izaki arteko aldea ez dela katu eta zakurren artekoa; japonieraz hori horrela ezin da adierazi.
|
|
|
Nahi izanez gero, «ni gelan nago», «hi gelan hago», «ha gelan dago» hirurak hitz bakar berarekin itzul nitzake (adb., Heyaniiru). Jakina
|
badaudela
hitzak japonieraz ni, hi, ha adierazi ahal izateko. Baina horiek pertsona izenordainak ote diren adiera indogermaniarrean, japonologoek eztabaidatzeko laga genezake.
|
|
|
«Adierazkien arteko mugak logikoak ez diralako, aukerazkoak baizik»1168 Mendiaren ideiarik gabe bizi liteke: hala, azaltzen digu Txillardegik, Yukatango indigenek ez dute mendirik ezagutzen, eta beren hizkuntzak ez du ideia horri
|
dagokion
hitzik. Eta aukerakoa da hots segida bati adierazki bat ala beste egokitzea:
|
|
|
gizarteko mintzakerari gagozkiola [eguraldiko fenomenoei edo koloreei gagozkienean bezalaxe], euskararen barne moldea edo «estruktura», eta erderena, ez dira eremu berdinekoak. Ez
|
dago
hitzez hitz itzultzerik. Ez dago kide
|
|
|
cada lengua corta y analiza de manera específica la realidad objetiva»1188; berbertan diferentzia iragartzeko: «Pero este análisis específico de la realidad no quiere decir que los conceptos formados en una lengua sean irreducibles a las otras lenguas»1189 Txillardegik, haatik, ez dio, ez dagoela itzultzerik (etengabe itzulpenak egiten ari da bera testuan), ezpada «ez
|
dago
hitzez hitz itzultzerik». Itzulpenari buruz Ereñok ez baitu besterik esango1190 Ez hizkuntza denak berdinak dira, eta ez bata bestearekin zerikusi gabekoak.
|
|
|
Ezerra zer (bait) hitzak bihurtzen du; eta hitza hitz, hizkuntzak. Hizkuntza gabe ez
|
dago
hitzik eta ez zerbaitik. Dagoena, hortaz, hitza nahiz gauza, osotasun edo sare, sistema, egitamu?
|
|
|
Hortaz hizkuntza hasi artekogabeki eta ziplo lehenengo hausnarketa ekintzagaz hasten da, eta gizakia agiantzen soraiotik, hor subjektuak objektua irentsi egiten du, autokontzientziara esnatzen den orduko, berton
|
dago
hitza ere, nolabait esan, gizakiak bere buruari ematen dion estreinako bultzada, bat batean geldi gelditu, ingurua miatu eta orientatzeko183.
|