|
2000
|
|
|
Emeki emeki, arrotza egingo zaien herri zabala bistaraziko zaie eta, aurrera egin ahala, gogora ekarriko dituzte beren oroimenean ahantzita zeuden elementu franko. Halaxe, gizonak gero eta jarrera iheskorragoa erakutsiko duen neurrian,
|
emakumeak
bertan atzemango dituen elementuak bereganatuko ditu. Horra hor «Euskal Off 2050» obraren muina.
|
|
|
Emakumeak frontoietan egon behar du, bai ikusten eta bai jokatzen ere. Euskal pilota oso egokia da
|
emakumeak
kirola egiteko.
|
|
|
Askoz bitxiagoa zen mende hasieran
|
emakumeak
kirol profesionalean sartuta egotea. Eta ez da garai batean emakumeak euskal pilotan parte hartzen zuela bakarrik.
|
|
|
Askoz bitxiagoa zen mende hasieran emakumeak kirol profesionalean sartuta egotea. Eta ez da garai batean
|
emakumeak
euskal pilotan parte hartzen zuela bakarrik. Arlo profesional osoan antzerakorik ikusten da.
|
|
|
Eta zurrunbilo honen erdian aldiz, gu, emakumeok, pobrezia eta mixeri gorrian (3 pertsona langabetuetatik 2
|
emakumeak
dira), lan merkatuaren aukerak zabaldu direlaren inguruko hausnarketak geroz eta gehiagotan entzun behar ditugularik, eta horietan bizi ditugun oztopoak, diskriminazioak, sesgoak, mailaketak... alde batera utziz eta horiek gainditzeko bidean baleude bezala tratatuz, geroz eta gehiago emakumeon pobrezia hazkorra ahantzaraziz eta merkatu beltza emakume eta gazteengan sostengatzen dela ezkutatuz (la...
|
|
|
Herriak zer nolako alardea nahi duen argitua geldituko litzateke hartara. Juana Mugarrietakoa eta Jaizkibel Konpainiako kideek, berriz, ez dute erreferenduma bidezko jotzen,
|
emakumeak
alardean berezko eskubidea baita beren ustez. Hondarribiko alardearen jabe den Alarde Fundazioa eta aurreko bi kolektiboak negoziatzen ari izan dira alardearen auzia bideratzeko.
|
|
|
Azken unera arte ez dute jakiten zenbat gizonezko eta zenbat emakumezkok parte hartuko duten," egoten gara beti, nahiz eta normalean oso gizon gutxi animatzen den. Sexualitatea modu garbiago bizitzen dutelako izan daiteke,
|
emakumeak
aldiz, barneratuago izaten du.
|
|
|
Ikusmina piztu du Zuberoan Pier Paul Berzaitz muskildiarrak idatzi pastoralak, emakume bati eskainitako lehena baita duela 20 urte Etxahun Iruriren" Iparragirre" pastorala Urdiñarben egin zenez geroztik. " Hura ere ez zen sobera ongi hartua izan, baina Etxahun Iruri egilea aitzineko urtean hil zelako edo, pastoralean
|
emakumeak
kargua hartzea errespetatu zen", kontatu digu Berzaitzek. Pastoralgile berritzailea dugu Pier Paul.
|
|
|
Izan ere, miresle asko izan zituen JFK k, zela bere gaztetasunagatik, bigarren mundu gerran agertutako ausardiagatik, antikomunista amorratua izateagatik, estatubatuarrek maite duten famili irudia bere bakezaletasuna bezain ondo saltzen jakin zuelako, zeukan erakarpen magnetikoagatik, edota politiko baten arrakastan telebistak izan dezakeen eraginaz ohartzen aintzindarietakoa izan zelako. Baina jende arrunta bereganatzeaz gain, Ava Gardner edota Marlene Dietrich bezalako
|
emakumeak
ere konkistatu zituela... Marilyn Monroeren heriotzarena ez aipatzeagatik.
|
|
|
Baina ez nuen inolaz ere espero
|
emakumeak
Ejerzitoan edo Ertzaintzan sartzea txalotzen dutenak berak izaterik Alardean txirula jotzen ikusteagatik horrelako istilurik sortuko zutenak. Ez nuen inolaz ere espero historiaz eta Frantzia eta Espainia artean izan omen zen guduan Nafarroa eta Gaztelaren arteko harremanak inork ez aipatzerik.
|
|
|
Emakumeen Mundu Martxak bortxakeria mota guztien aurkako benetako babesa ere aldarrikatzen du. Horregatik,
|
emakumeak
eta neskatoak kontrolatzeko xedea duten edozein eratako aginte politiko, erlijioso, ekonomiko edo kultural gaitzesteko eta haien oinarrizko eskubideak bortxatzen dituen erregimen oro salatzeko eskatzen diete giza eskubideen alde daudela adierazten duten gobernu guztiei. Halaber, exijitzen du emakumezkoen aurkako bortxakeria guztiak oinarrizko giza eskubideen aurkako bortxakeriatzat har ditzatela beren lege eta egintzetan, honelako ohitura, erlijio, kultura edo aginte politikorik onartu ezin dela adieraziz.
|
|
|
Izan dudan arrakastarik handienetakoa espero ez nuen giro batean izan zen, 1992an Madrilgo auzo herrikoi batean. Kontzertuetako publiko ofiziala berehala bereizten da jazkeragatik, batez ere
|
emakumeak
ez nuen ezagutzen. Jende hori kontzertu gutxitara joango zela uste dut.
|
|
|
Lau saridunetatik, hiru, emakumezkoak izan dira aurten: Euskarazko Literatur Sariaren irabazlea Lourdes Oñederra izan da" Eta
|
emakumeak
sugeari esan zion" liburuarengatik; Gaztelaniazkoa berriz, Paloma Diaz Masek jaso du" La tierra fertil" eleberriarengatik; eta Itzulpen Saria Irene Aldasorok eskuratu du James Joycen" Dublindarrak" liburuaren itzulpenagatik. Felipe Juaristi izan da saritutako gizonezko bakarra.
|
|
|
Pertsonaiei dagokienez, gainera, Whiskey koloreko gauak bilduman badira lehen bildumako hainbat pertsonaia ere. Bestalde, pertsonaiak, orobat, idazlearekin harreman bereziren bat izan duten
|
emakumeak
izan ohi dira. Are gehiago, ipuin hauetako pertsonaia nagusia idazlearen beraren izena darama:
|
|
|
Gehienak, haatik, desamodiozkoak dira, bakardadera kondenaturiko gizon eta
|
emakumeak
aurkezten baitzaizkigu. Ilusioen zapuzketa, bakardadeari ikara, behin behineko harremanen zaporea,... dira ipuin hauetan agertzen diren hainbat gai.
|
|
|
Bestalde, emakumea da ipuin hauetako protagonista nagusia. Mota guztietako
|
emakumeak
irudikatzen dizkigu: gazteak, zaharrak, irtirinak, tristeak, alaiak, samurrak, kaskarinak,..." Bera bezalako emakumeak agertzen dira joan etorrian, maitasunaz, adinaren etengabeko kalteaz edo bizitzeko beste hainbat ezbehar txikiz kezkaturik." (Egunkaria) Begoña Muruagak Dorothy Parker en La soledad de las parejas liburuarekin alderatu zuen.
|
|
|
Mota guztietako emakumeak irudikatzen dizkigu: gazteak, zaharrak, irtirinak, tristeak, alaiak, samurrak, kaskarinak,..." Bera bezalako
|
emakumeak
agertzen dira joan etorrian, maitasunaz, adinaren etengabeko kalteaz edo bizitzeko beste hainbat ezbehar txikiz kezkaturik." (Egunkaria) Begoña Muruagak Dorothy Parker en La soledad de las parejas liburuarekin alderatu zuen. Bere aburuz, batez ere, bi dira topa daitezkeen antzekotasunak:
|
|
|
Hala ere, ezberdintasunak ere azpimarratu zituen: Parkerren eleberrian
|
emakumeak
galtzaile irteten baziren ere," Arantxa Iturberenean, berriz, emakume guztiak ez dira galtzaile irteten. Hemen badago irabazle irteten denik, nahiz eta munduaren aurrean bakarrik izan irabazle eta ez bere barnean." (Egunkaria VII)
|
|
|
Euskarazko telebista kanalaren ikus entzulerian berdintsu aurki daitezke gizoneta
|
emakumeak
; baina, adinari dagokionez, 14tik gorako populazioa aztertuz, 56tikgorakoen presentzia nagusitzen da (%43, 3), eta baita 26 eta 55 urte bitartekoena ere: %39, 6.
|
|
|
aplikatzen direnean, emakumeen bizkarrean jausten da ia esfortzu osoa. Herri industrializatuetan, gero etagehiago,
|
emakumeak
gehiengo zabala dira langabetuen zerrendetan, soldata txikietan, kualifikazio eskasean, kanporaketa sozialean, prozesu produktibo tailoristetan, eta ezkutuko edo murgildutako ekonomian. Aldiz, Hirugarren Munduan bideratutako industrializazio prozesuetan, zonalde frankoetan edo enpresa makiladora horietan, 15 eta 25 urte bitarteko emakumeak modu masiboan erabiliak izaten dira, inolako eskubide sozio-politikorik gabe eta ikaragarrizko lan baldintzak eta bizi baldintzak ezarriz.
|
|
|
Herri industrializatuetan, gero etagehiago, emakumeak gehiengo zabala dira langabetuen zerrendetan, soldata txikietan, kualifikazio eskasean, kanporaketa sozialean, prozesu produktibo tailoristetan, eta ezkutuko edo murgildutako ekonomian. Aldiz, Hirugarren Munduan bideratutako industrializazio prozesuetan, zonalde frankoetan edo enpresa makiladora horietan, 15 eta 25 urte bitarteko
|
emakumeak
modu masiboan erabiliak izaten dira, inolako eskubide sozio-politikorik gabe eta ikaragarrizko lan baldintzak eta bizi baldintzak ezarriz.
|
|
|
(Existentzialistak egiten duen galdera ez da, zer da gizakiA??). Gizon
|
emakumeak
nolakoak diren begiratzen badugu, Kierkegaard-en araberabizitzaren bi begikera funtsezko suma genitzake, elkarri kontrajarritakoak: estetikoaeta etikoa.
|
|
|
Jokoetan, pokerra eta dado jokoak ere orduko aurkikuntza izango dira. Bestalde, Aramaion ordurartegertatu ez bezala, eta gauzak egun batetik bestera zeharo aldatu ez baziren ere, garai honetako azkenurteetan
|
emakumeak
(gazteak nagusiki) jokamolde berriak erakusten hasi ziren: tabernetara sartzen, tabakoaren esperientzian abiatzen, etab.
|
|
|
XIX. mendearen bukaera eta XX.aren hasieran eraikuntza berria altxatu zen eta horixe da gaur egunean dirauen bainuetxea. Garai har tan, San Juan gauean bainatzeko ohitura zegoen, gau hartakoak bederatzi bainuen balioa zuelakoan, baina gizon
|
emakumeak
elkarrekin bai
|
|
|
Unibertsitate barrutiko errektoreak izendatu behar zituen irakasleak, hauen soldata lau mila (hiru mila emakumeen kasuan) errealekoa baino txikiagoa bazen; kopuru hori gainditzen zutenak,. Dirección General de Instrucción pública? zelakoak izendatu behar zituen (182 art.). Bazegoen oposizio sistema pasatu behar ez zuen irakasle mota bat (hiru mila bi mila
|
emakumeak
baziren errealera iristen ez zirenak), baina izendapena, edozein eratan, probintziako. Junta, k proposaturik, errektorearen esku geratu zen. Komeni da gogoratzea, 1838ko planaren arabera eta 1847ko irailaren 23ko dekretuaren arabera ere, udalek zutela irakasleak aukeratu eta izendatzeko ahalmena.
|
|
|
Ireki nuen meza liburua eta bi marrazki haiek ikusi nituen: ezkerreko orrian hamar harroineko zubi bat zegoen, hamarrak numeratuak eta hamar manamenduak signifikatzen zituztenak; zubi azpian infernu izugarri bat zegoen eta zubitik gizon
|
emakumeak
eta neska mutilak zihoazen, xuxen baino xuxenago, bekaturik egin ez zutelako eta zubia, halatan, osorik zegoelako; eskuineko orrian, berriz, antzeko marrazkia zegoen, baina zubiak zartatuak eta hautsiak zituen pilareak eta harroinak, eta zubia goiti beheiti zihoan, baita zubitik zihoazen jendeak ere, infernuko garretarat... Eta nik, istant batean, goiti beheiti zihoazen jende haien artean ikusi nuen neure burua, eta are gehiago asaldatu nintzen...
|
|
|
Eta zer egin nezakeen nik, baldin munduko spiritu guztiak apezarekin hitzarturik zeudela bazirudien? Zeren uda hartan lehorte izugarria izan baitzen, eta gosea heldu zen Urbiainerat eta, gosearekin batean, bertze izurri bat, baina gizon
|
emakumeak
hiltzen zituena, sukar izugarri eta beheitiko are izugarriago batzuk zirela kausa.
|
|
|
—Horixe falta zuen
|
emakumeak
, eskuin eskuko hatz nagia.
|
|
|
Mahaietako bi
|
emakumeak
begira genituen, izuz, eta zerbitzariak ere duda ezagun zuen barraz harata, laguntza eskatu ez eskatu. Alabaina, Ximurrak egia zioen, ez nuen kausituko.
|
|
|
Atalasera agertu
|
emakumeak
iduritzenago zuen etxekoandre lanpetua, nik gogoan erabili bezalako sorgin, igarle edo belagilea baino. Gomazko eskuzorroak eskuetan zituen eta mandarra, berriz, soinean.
|
|
|
Oilo ipurdia egin zitzaidan:
|
emakumeak
lehengo eguneko zapata takoidunak zeramatzan, sobera finki estekatutako albornoz marradun lodiaren azpian. Nire begi sentiberek ihes egin zuten, bikotea endredatzen ari zen besaulkiaren gaineko irudira:
|
|
|
Gogoz kontra biratu nintzen. Ohe arropak kenduta,
|
emakumeak
Ttipiren agentzian ohi zuen uniformea zeraman jantzirik: blusa zabala eta gona tolesduna, udako jaka fin baten azpian.
|
|
|
Gure inguruan jendea mugitzen hasia zen kanposainduko sarrera aldera, samalda apainaren agurra jaso beharrekoa heldu zen seinale. Haiekin bateratzeko keinua egin nuen, baina
|
emakumeak
finki kontzen zidan besotik.
|
|
|
Harritu, ordea, inor ez ginen harritu. Handik goiti hiru lau aldiz baizik ez nintzen etxe horretara itzuli, eta denetan garai bateko adeitasun merezi gabeaz hartu ninduen
|
emakumeak
. Han, Ximurra ez zen gehiago" gure mutikoa"," gure Fernando" baizik:
|
|
|
—Bai,
|
emakumeak
. Osaba Josuk beti emakumeak marrazten ditu.
|
|
|
—Bai, emakumeak. Osaba Josuk beti
|
emakumeak
marrazten ditu. Hala aditu diot amari.
|
|
|
—Emakumeak orduan. Zuk ere marrazten dituzu
|
emakumeak
–
|
|
|
—Ez, nik ez diat emakumerik marrazten —neure damuz, ez nuen eragotzi ahal izan haserre aire bat— Amak horixe erraten dik,
|
emakumeak
marrazten ditudala?
|
|
|
Hartaraino ez nintzen ohartu, nitaz landa, laugarrenik bazela Ximurraren eta Kristinaren arteko ustezko aferak joa. Laguna ezagututa —beti esku azpikoak maiteago, agerikoak baino— ni baino ezjakinagoa behar zuen
|
emakumeak
. Baina horretaz ere ezin seguru egon.
|
|
|
Hurrengo segundoak isilik egin zituen
|
emakumeak
, eta hausnarrean nik, buruan zer ote zebilkion. Duda sortu berria baitzitzaidan:
|
|
|
Giltza sorta potzoloa etorri zen gero. Ez nintzaion sobera ohartuko
|
emakumeak
giltza horietariko bat bereizi ez balu. Handi luze horietarik zen, zuloz eta ildoz betea.
|
|
|
Zerbitzaria bere egitekoan ari zen bitartean, gogoeta egon nintzen Klararen azken hitzez. Ondorio garbirik atera gabe nengoela ekin zidan berriz
|
emakumeak
.
|
|
|
Ezta, gorpua kanpin denda barnean zegoela, iltze eta burdina guztiak aterata, izeba olanean bildu behar genuela erran diodalarik ere. Beharrik azken urteetan eskastera egina zuen
|
emakumeak
! Semeak berak lagundu naik, bere beso motzekin, maletategira kargatzen.
|
|
|
Hori, Anari erran berri nizkionak erranda, nire autoestimuarekin aspaldiko partez topo egin eta bortz minutu geroago. Billetea galtzen kontra artaz lisatu eta berriz ere molde guztietan alferrik saiatu ondoan, ene gibelean bere txandaren esperoan zegoen
|
emakumeak
aholkuz mozorrotu zuen bere pazientzia ahitua:
|
|
|
Ez zuen, geroztik, haren paraderoaren berri gehiago jakin. Bost kontinenteak ibili omen zituen
|
emakumeak
, lau haizeak hegaldatu, ozeanoak oro iragan. Ez zuen inon aurkitu.
|
|
|
En plus, Luisek bera zirikatzen jarraitzen du eta atzo, urrunera joan barik, aspirina bat eta kondoi bat eman zizkion: aspirina, Rakelek coca cola hartzen duenean haren edalontzira botatzeko, Luisen esanetan, nahasketa horrek
|
emakumeak
ble ble jartzen dituelako; kondoia, horren ostean etorriko diren olgetetarako... Bon, gaurkoz besterik ez.
|
|
|
gaurko kanpina orain artekoak ez bezalakoa da, mendian sigi saga hedatzen den pistaren inguruan osatua dago, eta par  tzela ttikitan zatikatua; eta dendak munta  tzen ari ginela, basozaina etorri, eta hartzarekin kontuz ibiltzeko ohartarazi digu, batez ere denda barnean inondik inora janaririk ez uzteko. Gizonezkoak, umeen pare, taldeko
|
emakumeak
beldurtu nahian ibili dira eta ni ez naiz beldur izan, harik eta, afalondoan, dendara bakarrik erretiratu naizen arte. Baina etorri berritan, bila nenbilela, hotsen bat entzutea iruditu zait.
|
|
|
nonbait, lagunek mundulogia ikastera bidali aurretik ere, Rubenek ez omen zuen hain argi apaiz izatearena; baina arazoa ez ziren
|
emakumeak
, lagunek uste zezaketen gisan," Emakumeak soilik ez, behintzat", esan zidan irri firfira bat ezpainetan," Krisi orokorragoa da: nahasi sentitzen naiz, eta ttiki, ttikiegi, hasiera bateko idealismoa globo baten antzera hustuz joan izan balitzait bezala".
|
|
|
Etxetik ahalik eta urrunen joan nahian nenbilen (Bruselan erosi dudan aldizkarian distantzia hartzea ere aholkatzen da, egunerokotasunetik urruntzearen komenentzia), baina zikoinak ikusi arte ez nuen erabakia hartzeko bezainbat kemen izan. Eta zikoinen antzera Afrikara joan nintekeen modu ber  tsuan, bidaia agentziako
|
emakumeak
Ipar Ameriketara joateko aukera goraipatu, eta nik onartu egin nuen batere pentsatu gabe.
|
|
|
Edonola ere, garaia izan daiteke, azkenik, emakume uj idazle bat plazaratzen den bakoitzean normaltasunez hartzeko. Ez enoratu(
|
emakumeak
" gardenak" izan gara une batzuetan) eta ez nabarmendu, formolean gorde behar den ale bitxia bailitzan. Espero dezagun egun batean emakume idazleek erantzun behar ez izatea beren sexuari buruzko galderei, lan bat plazaratzen duten bakoitzean.
|
|
|
Hiriak ere presentzia handiagoa du euskal literaturan. Idazleak kaletarrak dira, laikoak, gizon eta
|
emakumeak
, unibertsitarioak, eleanizdunak, eta munduan zehar askotxo ibilitakoak. Harrigarria litzateke ez nabarmentzea.
|
|
|
zergatik ez dute militantzia hori serio islatzen? Inor ez da gauza izan mundu txiki gure honetan pistola hartu duten
|
emakumeak
leial eta fier azaltzen. Herri honek ez du bere kontalaria aurkitu.
|
|
|
Ondorio hori hainbat arauren bidez lortzen da: gizonak eta
|
emakumeak
etxola bananduetan edo aire zabalean bizitzera, sexuzko harremanak baztertzera, bestek erabilitako ontziak ez erabiltzera eta abarretara behartzen dituzten arauen bidez. Eta gerrariak garaile datozenean ere, bereziki etsaien odola isurrarazi badute, ondorio berdina eragiten da antzeko bideetatik. Timor irlan, gerrari talde bat etsaien buruekin irabazle itzuli denean, erlijioak eta ohiturak debekatu egiten diote taldeburuari berehala etxeratzea.
|
|
|
Etxeko tomate eta azenarioak ekartzen zizkigun, entsaladak presta genitzan. Emakumeak, beti
|
emakumeak
... Inork ez ditu egiten horrelako lanak beraiek bezala.
|
|
|
Habanan familiako umeak eta
|
emakumeak
gindoazen, gizonik gabe. Gure familiako gizonak gerran izan ziren denak, gauza zirenak behintzat.
|
|
|
gizonezkoak gerrara eta abenturara joaten dira; eta emakumeek, zahar edo gazte, egin behar izaten dute haurren kargu, etxearen eta erretagoardiaren arduradun. Gizonak fusila darama,
|
emakumeak
bizitza guztiaren zama. Ez dut esan nahi gerran ez dela emakumerik aritzen, ezta gutxiagorik ere.
|
|
|
Kontuak kontu,
|
emakumeak
eta haurrak ginen, Habana ontzian, Arroxelara bidean. Lurreratu ginenean ohartu nintzen jende guztia gaixorik zegoela, denak zorabiatuta eta okaka, aurpegiera zurbilekin.
|
|
|
Tren bat baino gehiago izango zen Arroxelan, itsasontzian joandako jendetza eraman ahal izateko. Geltokietan geratzen ginen; Gurutze Gorriko
|
emakumeak
izaten genituen zain, euren txapeltxo zuriarekin. Janaria ematen ziguten:
|
|
|
Tren geltokian bertan eman genuen gaua. Egunkariak, aldizkariak eta horrelakoak saltzen zituen
|
emakumeak
utzi zigun txoko bat lo egiteko, mostradore moduko baten abaroan. Hurrengo egunean hartu genuen trena Bartzelonan, etxerantz.
|
|
|
– Kolektiboko
|
emakumeak
modu berezian zaindu behar ditugu –esaten du Antxonek– Zintzoagoak dira eskutitzak idaztean, eta gainerakoan berdin. Ikusi besterik ez dago bisitetako kabinetan emakume eta gizonezkoen proportzioa.
|
|
|
Emakume gehiago etortzen da beti, eta gehiagotan ere bai, nahiz arrebak izan, nahiz amak, emazteak edo, lagun soilak edo direnak direla. Enkartelada eta manifestazioetan ere
|
emakumeak
dira hutsik gabe joaten direnak leku guztietara...
|
|
|
Atsedenaldiko tartean, ordura artean sekula ikusi gabea nuen iragarki bat eman zuten. Dotore jantzitako dozena bat lagun ageri ziren zein bere sakelako telefonoaren bidez hizketan, gizonezko gorbatadunak batzuk, gona motzeko
|
emakumeak
besteak, seriotasun osoz lanean gogor ari ziren exekutiboak guztiak itxuraz; inpentsan, baina, gizon gorbatadun haietako batek, telefonoa barik maskor bat zuen belarri ondoan eta, bere zorion aurpegiari kasu egitera, liluratua zegoen entzuten ari zenarekin. Futbol partidako jokaldirik interesgarrienen errepikapena babesten zuen haririk gabeko telefonia konpainiarena zen iragarkia.
|
|
|
Oheetariko batean norbait remobitu zen. " Etxean egina", esan zuen Lazarok harroki; norbait hura jaiki, bata bat erdi jantzita;" gabon, emazte", esan zuen Lazarok, halakoxe umorez;
|
emakumeak
zerbait esan zuen; apika hizkuntza atzerriko batean, Xanek ez baitzuen ulertu; eta Lazarok, hain zuzen ere: " zer diñozu, emazte?", jaurtiki zion;" hitz egizu klaro, komeni denez"; ez zion emazteak jaramonik egin; sukaldera joaki, baso bat ur edan, fregaderaren kontra apoiatuta, besoak antxumaturik so gelditu zitzaien;" Xan, Luzi; Luzi, Xan", esan zuen Lazarok; jaiki zen apur bat Xan, Luziri eskua luzatu zion; Luzik laxoki estutu zion; ez zegokeen bestalde emakumea txit umore onean; bistan da, ez ziren orduak; mazelezur handia, ile rubioak nahastuta, begiak ondo ireki ezin zituela zegoen; Lazarok zigarro bat piztu zuen eta:
|
|
|
Bero egiten zuen, Xanek zamarra erantzi, eseri egin zen. " Oraindik bero egongo da ta...", esan zuen amatxi zaharrak, kafea zerbituz; beste bi
|
emakumeak
begira begira zituela sumatu zuen Xanek: lotsaz eta bazterka, Lolita, disimulorik gabe, apika gaiztoz Maria zeritzona.
|
|
|
Xan amatxi zaharraren atzean, argiari begira zegoen. Hiru
|
emakumeak
amano zituela, haiengandik berex hala ere, Elik nonbaitetik orrazia eta guraizeak atera zituen.
|
|
|
amona izan zen aldean ez, ezpada bestean, bi mutilen ondoan, bakantxo hala ere. Hirurak zopa hartzen ari zirela, amona nonon lagata itzuli zen neska burlatia aurrena, gero etxekoandrea, azkenik neska morenoa, amak June deitu zuena ere eseri ziren; handik aurrera beste
|
emakumeak
, emakume sendoak, familiakoa izan behar ez zuenak egin zituen komedoreko beharrak.
|
|
|
Emakumeak bizkar ematen ziola, ez zuelarik beraz ikusi, eta susmatuta noski, ikusiz gero nekez zuela berriz ere barkatuko, Xan zenbait segundoz kortina lodi baten atzean egon zen. Ordea, bi tipo behetik heldu eta une batez korridorearen erdian gelditu zirela, eta
|
emakumeak
, ikusiagatik, ez baitzien haiei erremuskarik egin, eta bestalde, bera gordean atzemanez gero askoz ere okerrago, edo behintzat oso trago txarra izango zela pentsatuz, Xan kortina atzetik atera zen. Emakumeak ikusi egin zuen; ez zen, izan ere, oraingoan haserretu, baina ezta harritu ere, Xan han zelako.
|
|
|
Horregatik: " Segi, segi", esan zion
|
emakumeak
Xani; eta Xan, hala ere, hanka puntetan zihoala: " lasai", esan zuen emakumeak," arrasto bat gorabehera".
|
|
|
" Segi, segi", esan zion emakumeak Xani; eta Xan, hala ere, hanka puntetan zihoala: " lasai", esan zuen
|
emakumeak
," arrasto bat gorabehera". Esan zuen bezala, situazioa behean, ura zela ta, larria behar zuela ulertu zuen Xanek.
|
|
|
Esan zuen bezala, situazioa behean, ura zela ta, larria behar zuela ulertu zuen Xanek. Eta halaz eta guztiz, Xan pasa eta gero ere,
|
emakumeak
fregonarekin bere aztarnak ezabatu zituen.
|
|
|
Handia, ile beltza, birristi barrasta, brioz, apur bat lardaskan lan egiten zuen. Xanen atzean atea itxi zelarik, Xan une batez hantxe, lur fregatu berria zapaldu nahi gabe, aterkia non utzi, nora jo ez zekiela gelditu baitzen,
|
emakumeak
begiratu egin zion eta, esku seinale bat eginik: " Pasa, pasa", esan zion.
|
|
|
" Nor da?", Xanek. " C’est moi",
|
emakumeak
. " Mmm", Xanek.
|
|
|
" Mmm", Xanek. " Oui?",
|
emakumeak
. " Qui?", Xanek.
|
|
|
Xanek ez zuen noski ezagutzen, besteak berriz ez zion bistan zenez bere izenik eman nahi. " Qui êtes vous?", galdetu zuen
|
emakumeak
. " Ni?", esan zuen Xanek," no... moi...". Xanek ere ez zuen bere izenik esan nahi.
|
|
|
" Ni?", esan zuen Xanek," no... moi...". Xanek ere ez zuen bere izenik esan nahi. Hala ere, arazorik handiena berak frantsesez ez jakitea zuen, hartara ez zituen
|
emakumeak
esan zituen beste zenbait hitz ulertu. Laster ageri zen solasak irtenbide gutxitxo zeukala.
|
|
|
Beltzez jantzita haiek ere, txiki sendoak ziren, edadez abantzatuak. Aurpegi beteak, ile adats tindatuak
|
emakumeak
; kartoizko larrua, ile muilo zilarrezkoak gizonak. Begiak bizi bizi, bazirudien pixka bat dibertitzen ari zirela:
|
|
|
Alde guztiz, ez ziruditen oso kopla remarkableak, kuadrilako gainerako gizonei berriz, grazia handia egiten zieten, esku zartaka eta barre zoroka hartu zituzten. Arte hartan haranzko mahaiko gizon emakume txiki samarrek euren solasa arrunt apaldu, haien animoak arrunt erori zirela zirudien; bildu ziren korro batean
|
emakumeak
, gelditu ziren apartexko gizonak, komentario lakonikoak eginez. Beste mahaira jarrita zeuden hiru gizasemeak berriz, solas bizian ari ziren, hainbat esku keinu, hainbat begi ñika.
|
|
|
" Barkatu", esan zuen Xanek," ezin izan dut...". " Ezin?", esan zen
|
emakumeak
;" oker al duzu ba?". Xan tieso gelditu zen.
|
|
|
Eskailera ematekotan, bere atera deitu eta,
|
emakumeak
, ikusi zuelarik: " O la la!", esklamatu zuen; Xan, ura goian behean xurrupitan, zurrun eta zozotuta zegoen;" utzi hortxe", esan zion emakumeak;" nora zoaz?; sartu, sartu, pixka bat lehortuko zara"; azentu arraroa zuen, frantsesa zen agian.
|
|
|
Eskailera ematekotan, bere atera deitu eta, emakumeak, ikusi zuelarik: " O la la!", esklamatu zuen; Xan, ura goian behean xurrupitan, zurrun eta zozotuta zegoen;" utzi hortxe", esan zion
|
emakumeak
;" nora zoaz?; sartu, sartu, pixka bat lehortuko zara"; azentu arraroa zuen, frantsesa zen agian. Xanek ez zuen etxea busti nahi, emakumeak ordea, insistitu egin zuen.
|
|
|
" O la la!", esklamatu zuen; Xan, ura goian behean xurrupitan, zurrun eta zozotuta zegoen;" utzi hortxe", esan zion emakumeak;" nora zoaz?; sartu, sartu, pixka bat lehortuko zara"; azentu arraroa zuen, frantsesa zen agian. Xanek ez zuen etxea busti nahi,
|
emakumeak
ordea, insistitu egin zuen. Komunera lagundu zion, besoan zauri bat zuela ikusi zion.
|
|
|
Komunetik kamiseta eta galtza garbi, lasa samarrekin, etxeko zapatillak jantzita irten zenean, salan, aulki batean jarrita, zain zeukan emakumea. " Sutondoan zabaldu dizkizut arropak", esan zuen;" berehala lehortuko dira; jarri, jarri; tori"; kafe antosin bat eskuratu zion; Xan sofan jarri zelarik,
|
emakumeak
lanpara bat piztu zuen; giro gozoa zegoen; leiho zabalaz hara berriz, euria txurrustaka ari zuen; emakumeak diskretuki begiratu zion;" uste dut", esan zuen," ez zintudala inoiz ikusi". " Probableena da".
|
|
|
Komunetik kamiseta eta galtza garbi, lasa samarrekin, etxeko zapatillak jantzita irten zenean, salan, aulki batean jarrita, zain zeukan emakumea. " Sutondoan zabaldu dizkizut arropak", esan zuen;" berehala lehortuko dira; jarri, jarri; tori"; kafe antosin bat eskuratu zion; Xan sofan jarri zelarik, emakumeak lanpara bat piztu zuen; giro gozoa zegoen; leiho zabalaz hara berriz, euria txurrustaka ari zuen;
|
emakumeak
diskretuki begiratu zion;" uste dut", esan zuen," ez zintudala inoiz ikusi". " Probableena da".
|
|
|
Eta, edari iragarki txiki bat zuen etxe aurre batean gelditu zenez, painuelodun emakume batek: " Ostatua han da", esan zuen," elizaren ondoan"; eta, Xan harantza zihoala,
|
emakumeak
lagundu zion: gibelatuxe, apartexko; eta, elizara iristen ari zirela:
|
|
|
gibelatuxe, apartexko; eta, elizara iristen ari zirela: " hor, hor", esan zuen
|
emakumeak
. Barrutik gizon batzuen ahotsak helduki ziren.
|
|
|
Xan baina, bertara sartu gabe, kanpoan, estalpean zegoen aulki luze batean jarri zen. Hainbesterekin,
|
emakumeak
errespetatu egin zuen bere erabakia. Hura ere han gelditu zen, neska bati hizketan.
|
|
2001
|
|
|
Dena dela, helduen literaturan arrakastarik ez izanagatik haur literaturara jotzen duenak porrot egingo du normalean. Umerik maite ez duten gizon
|
emakumeak
haurra egitea erabakitzea bezala iruditzen zait hori.
|
|
|
Gauza bera justizia soziala aldarrikatzen denean eta gero politikoek izugarrizko soldatak jasotzen dituztenean; edo alderdiek ezkutuko finantzazioa lortzea mesede politikoen truke; edo bankuekin leporaino zorretan sartzea askatasuna hipotekatuz; edo ingurumena txikituko duten azpiegiturak ontzat hartzea. Beste adibide bat, berdintasunaren alde daudela, baina, salbuespenak salbuespen, alderdiko
|
emakumeak
bigarren mailan jarraitzea. Zer esanik ez, kanporako demokrazia eta barrurako burdinazko disziplina ezartzen denean.
|
|
|
Horrela, ondorio orokor gisa,
|
emakumeak
sistemaren prestazioak jasotzea eta bereganatzea eragozten duen arau baztertzaile orokorrik ez dagoela adierazten du azterketak. Baina, hainbat erregimen berezik ematen dioten babesaren ezaugarri batzuk mantentzeak" zeharkako bazterketa egoerak" sor ditzakeela eransten du, batez ere emakumeek presentzia nabarmena duten jardueretan.
|
|
|
Azkenik, CESen iritziz, honelako egoeretan dauden
|
emakumeak
langileak diren ala ez bereiztu litzateke, batzuen eta besteen babesa egituratzeko garaian. Lehenengo kasuan, CESen proposamenaren arabera, Gizarte Segurantzari legokioke haren ondorioak konpentsatzea, eta bigarren kasuan, berriz, hainbat arreta mota familiaren ingurunean eskaintzeak eragiten duen baliabide publikoen aurrezkia kontuan izanik, bestelako zerbitzu publikoen kontura estali litzateke, fiskaliate orokorrari atxikitako baliabideen bidez konpentsaturik.
|
|
|
Ordura arte emakumeek eta ezintasuna zuten gizonezkoek soilik zuten diru hori jasotzeko eskubidea. Baina, keinu honek, nahiz eta gizon eta emakumeen berdintasunerako bidean lortutako aurrerapausoa dirudien,
|
emakumeak
nabarmen baztertzen ditu. Senarrak jasotzen zuen pentsioaren %45 jasoko du emakumeak hura hildakoan, eta, aldiz, gizonek emazteak zuen pentsioaren %100 jasotzen jarraitzen dute.
|
|
|
Baina, keinu honek, nahiz eta gizon eta emakumeen berdintasunerako bidean lortutako aurrerapausoa dirudien, emakumeak nabarmen baztertzen ditu. Senarrak jasotzen zuen pentsioaren %45 jasoko du
|
emakumeak
hura hildakoan, eta, aldiz, gizonek emazteak zuen pentsioaren %100 jasotzen jarraitzen dute.
|
|
|
Senarra hil ondorengo murrizpen horrek pobretze nabarmena eragiten du, eta, sarritan, miseria gorrian murgiltzen ditu
|
emakumeak
. Etxe guztiek dituzten gastu finkoek (argindarra, gasa, alokairua, telefonoa, eta abar.) bere horretan jarraitzen dute, nahiz eta bat gutxiago izan familian.
|
|
|
Batez besteko pentsioa 42.080 pezetakoa da, familiako kargarik gabeko 60 urtetik beherakoetan; 52.735 pezetakoa 65 urtetik beherakoetan edo familiako kargak dituzten 60 urtetik gorakoetan; eta 59.990 pezetakoa 65 urtetik gorakoetan. Kontuak eginez gero, garbi ikus daiteke behartsuen %70 senarrik gabeko
|
emakumeak
direla
|
|
|
Ager dezala bertan ondo, gerra zer dan'. Gudariak ilda, emazteak alargun, seme alabak umezurtz, jendea ihesi eta izkutuka, asko erbestean eta giltzapean, erriak apurtuta, etxeak txikituta, gizon
|
emakumeak
itsu, erren eta elbarri, odolezko ibaiak, gorrotoak, piakazkeriak... zer etzan azaltzen kuadro artan. Eta semeak ori ikusitakoan negarrez zotinka:
|
|
|
" Emakumeak jakin, badaki". Zer da
|
emakumeak
hain ondo dakien hori?
|
|
|
Horregatik senarrari iruditzen zaio ezinezkoa aitatasunaren kontrako hipotesia. Eta
|
emakumeak
, berriz, pentsatzen du posible dela, froga guztiak kontra izanagatik ere, maite duen pertsonari gizon horrek egia esan izana eta emazteak, gauza guztiak kontra izanagatik ere, sinestu izana. Nik ipuin hori idazterakoan asko pentsatu dut.
|
|
|
Eta Garzonek argudiatzen duenean ADN ak hori adierazten duela, bada, beraiek esatea" berdin da, seguru ADN froga hori egin duena nahastu egin dela, zeren Ramon Saizarbitoriak ezin du hamahiru urteko neskato bat bortxatu". Eta nire ustez,
|
emakumeak
gizonezkook baino hobe daki arrazoiari baino ahots horri entzuten.
|
|
|
Nahiko aldrebesak dira, bai. Eta agertzen diren
|
emakumeak
ere beharbada nahiko eskematikoak dira. Uste dut ez dudala pertsonaien psikologia gehiegi egiten, batez ere miserien azterketa bat dela nirea.
|
|
|
"' Herri ekintzaren alde' izenburua jartzea errazago da, noski, praktikaren bideak irekitzen baiño. Hori, egia are handiagoa dateke'
|
emakumeak
lankide' gai honetaz" zioen. Zergatik?
|