|
2015
|
|
|
idazleei elkarrizketak, nobedadeak, irakurle eta liburu saltzaileen gomendioak eta booktuberrenak, besteak beste. Zer den booktuber
|
bat
–Youtube baliatuz liburu baten inguruan mintzo den pertsona.
|
|
|
Zer den booktuber bat? Youtube baliatuz liburu
|
baten inguruan
mintzo den pertsona. Zeregin horretan dihardu Julen Telleriak aurkezleak Artefaktuan.
|
|
|
“Errukiaren saria”. Bere lan poetikoak eguneroko gauzez eta gaiez egindako kronikak dira, detaile
|
batetik
abiatu eta beti istorio bat kontatzen dute. Iñakik Bilbon bota zituen erroak duela 30 bat urte eta urte horietan euskara irakaslea izan da bertan.
|
|
|
“Errukiaren saria”. Bere lan poetikoak eguneroko gauzez eta gaiez egindako kronikak dira, detaile batetik abiatu eta beti istorio
|
bat
kontatzen dute. Iñakik Bilbon bota zituen erroak duela 30 bat urte eta urte horietan euskara irakaslea izan da bertan.
|
|
|
Bere lan poetikoak eguneroko gauzez eta gaiez egindako kronikak dira, detaile batetik abiatu eta beti istorio bat kontatzen dute. Iñakik Bilbon bota zituen erroak duela 30
|
bat
urte eta urte horietan euskara irakaslea izan da bertan. Bere gonbidatua Jabier Muguruza musikari eta abeslaria da.
|
|
|
Guztira 35 letra musikatu dizkio. Azkena “Leiho
|
bat
zabalik” diskoan “Etxera iritsi” kantuaren letra Iñakirena da.
|
|
|
Bertsoarekin harreman zuzenik ez dudan aldetik ekin diot hau idazteari, bertsoarekin harreman zuzenik ez dudala uste izango baituzu irakurtzen duzun horrek, eta horrexegatik egin baitidate enkargua aldizkari honetako arduradunek ere, niri, hain zuzen, ale
|
bat
ekartzekoa, bertsolarien agerkarira. Eskatu didate jakin gabe, egiatan, eduki baneukala lotura txiki bat bertsoarekin, aspaldikoa izan arren, eta jakin gabe lotura hori badela, gainera, hizkuntza honetan mintzo garen gehienon halabeharrezko bistazko ezagutza baino zertxobait estuagoa; eta eskatu didate alea osatzeko, gainera, juxtu loturarik eza hori lausotzen joan zaidan ikasturtearen ostean, bistazko ezagutza baino ezagutza koska bat sakonago horretatik makina bat urte pasatu diren honetan, bertsoa etxera sartu zaidanean, eguneroko elkarrizketa eta goizaldeko matraka dezentetara.
|
|
|
Bertsoarekin harreman zuzenik ez dudan aldetik ekin diot hau idazteari, bertsoarekin harreman zuzenik ez dudala uste izango baituzu irakurtzen duzun horrek, eta horrexegatik egin baitidate enkargua aldizkari honetako arduradunek ere, niri, hain zuzen, ale bat ekartzekoa, bertsolarien agerkarira. Eskatu didate jakin gabe, egiatan, eduki baneukala lotura txiki
|
bat
bertsoarekin, aspaldikoa izan arren, eta jakin gabe lotura hori badela, gainera, hizkuntza honetan mintzo garen gehienon halabeharrezko bistazko ezagutza baino zertxobait estuagoa; eta eskatu didate alea osatzeko, gainera, juxtu loturarik eza hori lausotzen joan zaidan ikasturtearen ostean, bistazko ezagutza baino ezagutza koska bat sakonago horretatik makina bat urte pasatu diren honetan, bertso...
|
|
|
Bertsoarekin harreman zuzenik ez dudan aldetik ekin diot hau idazteari, bertsoarekin harreman zuzenik ez dudala uste izango baituzu irakurtzen duzun horrek, eta horrexegatik egin baitidate enkargua aldizkari honetako arduradunek ere, niri, hain zuzen, ale bat ekartzekoa, bertsolarien agerkarira. Eskatu didate jakin gabe, egiatan, eduki baneukala lotura txiki bat bertsoarekin, aspaldikoa izan arren, eta jakin gabe lotura hori badela, gainera, hizkuntza honetan mintzo garen gehienon halabeharrezko bistazko ezagutza baino zertxobait estuagoa; eta eskatu didate alea osatzeko, gainera, juxtu loturarik eza hori lausotzen joan zaidan ikasturtearen ostean, bistazko ezagutza baino ezagutza koska
|
bat
sakonago horretatik makina bat urte pasatu diren honetan, bertsoa etxera sartu zaidanean, eguneroko elkarrizketa eta goizaldeko matraka dezentetara.
|
|
|
Eta normala da, berez, guztiek hori pentsatu izana, nire ingurukoek ere pentsatu izan baitute orain dela oso gutxi arte, nire aspaldiko lotura hori deskubritu eta aiko maikoka jakinarazi didaten arte, eta apur bat espantuka ere, sekretu
|
bat
ezkutatu izan banie bezala, lotsatuta, nire asmoa ez zen arren hori, inondik ere. Ikasia dut lezioa, beraz, eta juxtu kontrakoa egingo dut hemen, hasieratik aitortu harremana, Gipuzkoako eskolarteko txapelketan, hamar urte inguru nituela, aipamen berezi bat eman zidatela, alegia, paperezko bertsoen sailean.
|
|
|
Eta normala da, berez, guztiek hori pentsatu izana, nire ingurukoek ere pentsatu izan baitute orain dela oso gutxi arte, nire aspaldiko lotura hori deskubritu eta aiko maikoka jakinarazi didaten arte, eta apur bat espantuka ere, sekretu bat ezkutatu izan banie bezala, lotsatuta, nire asmoa ez zen arren hori, inondik ere. Ikasia dut lezioa, beraz, eta juxtu kontrakoa egingo dut hemen, hasieratik aitortu harremana, Gipuzkoako eskolarteko txapelketan, hamar urte inguru nituela, aipamen berezi
|
bat
eman zidatela, alegia, paperezko bertsoen sailean. Zer dirudien ezdeusa, ezta, bertso bat osatu izanak, bakarra, hamarreko handia zen gutxienez, nahiz eta antza denez hori ere baden nire bertso ezjakintzan gaizki ulertu dudan zerbait, akaso meritu handiena ez delako silaba gehiago betetzea ezpada gutxiagorekin esatea esan beharreko guztia; edonola ere, badirudi ezdeusa ezta, bertso bakar horrek hamaika plazetako hamaika aleen alboan; bat batean osatu banu, behintzat.
|
|
|
Ikasia dut lezioa, beraz, eta juxtu kontrakoa egingo dut hemen, hasieratik aitortu harremana, Gipuzkoako eskolarteko txapelketan, hamar urte inguru nituela, aipamen berezi bat eman zidatela, alegia, paperezko bertsoen sailean. Zer dirudien ezdeusa, ezta, bertso
|
bat
osatu izanak, bakarra, hamarreko handia zen gutxienez, nahiz eta antza denez hori ere baden nire bertso ezjakintzan gaizki ulertu dudan zerbait, akaso meritu handiena ez delako silaba gehiago betetzea ezpada gutxiagorekin esatea esan beharreko guztia; edonola ere, badirudi ezdeusa ezta, bertso bakar horrek hamaika plazetako hamaika aleen alboan; bat batean osatu banu, behintzat. Dena dela, bakarra izan arren ondo gogoan dut, besteak beste deskubrimendua egin zutenek bidali didatelako pieza ez behin ezpada bi bider, emailez eta whatsappez, eta atzera begira balio izan didalako hantxe 10 urte freskorekin Gipuzkoako ez naiz akordatzen zer herritan idatzi nuen hark, neure buruari analisi txiki bat egiteko eta erronkatxoa jotzeko.
|
|
|
Ikasia dut lezioa, beraz, eta juxtu kontrakoa egingo dut hemen, hasieratik aitortu harremana, Gipuzkoako eskolarteko txapelketan, hamar urte inguru nituela, aipamen berezi bat eman zidatela, alegia, paperezko bertsoen sailean. Zer dirudien ezdeusa, ezta, bertso bat osatu izanak, bakarra, hamarreko handia zen gutxienez, nahiz eta antza denez hori ere baden nire bertso ezjakintzan gaizki ulertu dudan zerbait, akaso meritu handiena ez delako silaba gehiago betetzea ezpada gutxiagorekin esatea esan beharreko guztia; edonola ere, badirudi ezdeusa ezta, bertso bakar horrek hamaika plazetako hamaika aleen alboan; bat
|
batean
osatu banu, behintzat. Dena dela, bakarra izan arren ondo gogoan dut, besteak beste deskubrimendua egin zutenek bidali didatelako pieza ez behin ezpada bi bider, emailez eta whatsappez, eta atzera begira balio izan didalako hantxe 10 urte freskorekin Gipuzkoako ez naiz akordatzen zer herritan idatzi nuen hark, neure buruari analisi txiki bat egiteko eta erronkatxoa jotzeko.
|
|
|
euria ari du zarra zarra/ eta ni aterki barik/ hori dela eta oraintxe nago/ goitik behera bustirik/ gainera ez dut inon aurkitzen/ estaltzeko aterperik/ a ze nolako bronka entzungo/ dudan amaren ahotik. ...gomendio zentzuzko horren harira ez dut ezer esango; dena dela, lerro horiei erreparatu eta berehala pentsatzen dut gaia emanda etortzeak (neurri zurrunak) itzel laguntzen zidala, kasik behartzen, zerbait amaitzera, eta zerbait hori ahalik eta txukunen gauzatzera, nire eleketari ibilbidean irabazi nuen hurrengo sarian ere gaia emanda idatzi bainuen idatzi beharrekoa, hitz lauz oraingoan; liberazio
|
bat
, gaia; eta egia da, halaber, bi sari horien ostean idazketari ez niola berriz serio heldu beste mota bateko derrigortasun bat iritsi zitzaidan arte. Kontuak kontu, bestelako toki batera ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik.
|
|
|
euria ari du zarra zarra/ eta ni aterki barik/ hori dela eta oraintxe nago/ goitik behera bustirik/ gainera ez dut inon aurkitzen/ estaltzeko aterperik/ a ze nolako bronka entzungo/ dudan amaren ahotik. ...satzen dut gaia emanda etortzeak (neurri zurrunak) itzel laguntzen zidala, kasik behartzen, zerbait amaitzera, eta zerbait hori ahalik eta txukunen gauzatzera, nire eleketari ibilbidean irabazi nuen hurrengo sarian ere gaia emanda idatzi bainuen idatzi beharrekoa, hitz lauz oraingoan; liberazio bat, gaia; eta egia da, halaber, bi sari horien ostean idazketari ez niola berriz serio heldu beste mota
|
bateko
derrigortasun bat iritsi zitzaidan arte. Kontuak kontu, bestelako toki batera ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik.
|
|
|
euria ari du zarra zarra/ eta ni aterki barik/ hori dela eta oraintxe nago/ goitik behera bustirik/ gainera ez dut inon aurkitzen/ estaltzeko aterperik/ a ze nolako bronka entzungo/ dudan amaren ahotik. ...a etortzeak (neurri zurrunak) itzel laguntzen zidala, kasik behartzen, zerbait amaitzera, eta zerbait hori ahalik eta txukunen gauzatzera, nire eleketari ibilbidean irabazi nuen hurrengo sarian ere gaia emanda idatzi bainuen idatzi beharrekoa, hitz lauz oraingoan; liberazio bat, gaia; eta egia da, halaber, bi sari horien ostean idazketari ez niola berriz serio heldu beste mota bateko derrigortasun
|
bat
iritsi zitzaidan arte. Kontuak kontu, bestelako toki batera ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik.
|
|
|
Gaiaren berri izatean burura datorkizun lehen gauza ez, bigarrena ere ez, hirugarrena jorratzeko gomendio zentzuzko horren harira ez dut ezer esango; dena dela, lerro horiei erreparatu eta berehala pentsatzen dut gaia emanda etortzeak (neurri zurrunak) itzel laguntzen zidala, kasik behartzen, zerbait amaitzera, eta zerbait hori ahalik eta txukunen gauzatzera, nire eleketari ibilbidean irabazi nuen hurrengo sarian ere gaia emanda idatzi bainuen idatzi beharrekoa, hitz lauz oraingoan; liberazio bat, gaia; eta egia da, halaber, bi sari horien ostean idazketari ez niola berriz serio heldu beste mota bateko derrigortasun bat iritsi zitzaidan arte. Kontuak kontu, bestelako toki
|
batera
ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik. Kuriosoa da, gainera, zeren eta neure ama pertsonalak, etxera blai iritsita, ez lidake sekula errietarik egingo ezpada toalla lehor eta posible zen heinean epel bat emango; zer nola azaleratzen diren errepresentazio ohikoak, ordea, tradizionalak, gizaldi eta gizaldietan transmitituak, norbere bizipenarekin bat ez datozenean ere, norbera hamar urteren bueltako mukizua denean ere.
|
|
|
Kontuak kontu, bestelako toki batera ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen hura, amaren bronka, topikoagorik. Kuriosoa da, gainera, zeren eta neure ama pertsonalak, etxera blai iritsita, ez lidake sekula errietarik egingo ezpada toalla lehor eta posible zen heinean epel
|
bat
emango; zer nola azaleratzen diren errepresentazio ohikoak, ordea, tradizionalak, gizaldi eta gizaldietan transmitituak, norbere bizipenarekin bat ez datozenean ere, norbera hamar urteren bueltako mukizua denean ere.
|
|
|
Ironiaz irakurtzen dudala diot, hain zuzen, nondik eta amaren aldetik egin zidalako klixeak ihes, emakumearenetik, hain juxtu gerora hain tentuz jorratu nahi izan dudan alde horretatik, literatura badelako errealitateko prozesuez hitz egiteko bide, gertagarria islatzeko gauza, alegia, gertatzea espero dena; baina gertagarriak badakarrelako, era berean, beste adiera
|
bat
, alegia, gertatzen ez dena baina gerta litekeena, eta, zentzu horretan ere, bada gertagarria islatzeko gauza idaztea eta, berdin zait, kantatzea, bada gauzak beste modu batekoak izan daitezkeela irudikatzen hasteko esparrua, eta nolakoak.
|
|
|
...ntuz jorratu nahi izan dudan alde horretatik, literatura badelako errealitateko prozesuez hitz egiteko bide, gertagarria islatzeko gauza, alegia, gertatzea espero dena; baina gertagarriak badakarrelako, era berean, beste adiera bat, alegia, gertatzen ez dena baina gerta litekeena, eta, zentzu horretan ere, bada gertagarria islatzeko gauza idaztea eta, berdin zait, kantatzea, bada gauzak beste modu
|
batekoak
izan daitezkeela irudikatzen hasteko esparrua, eta nolakoak.
|
|
|
...r esan, ez bainekien ezer, beste hizlari apasionatu batzuek euren artean eztabaidatzen zuten bitartean, artean kalapita hauspotzen zuen azken txapelketa nagusiaren harira, zer zegien Ametsek bertsotan eta zer zemaion Maialenek bertsoari; nola hark, artisau, harria apart zizelka zezakeen, baina zelan honek, kolpe lehorra emanda, krak, arrakala zezakeen guztia; urtetako tradizioa hautsiz bertso saio
|
batera
baino gehiagotara joan nintzenekoa (hori baino lehen Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri nahi zituztenenetara, non oro ziren emakumeak eta ez zen kasualitatea; ikasturtea itzultzaileen hitzaldiekin beharrean ar...
|
|
|
...gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saioetara, tresnok gutxienez auzitan jarri nahi zituztenenetara, non oro ziren emakumeak eta ez zen kasualitatea; ikasturtea itzultzaileen hitzaldiekin beharrean arrakalagilearen bi eskolarekin amaitu nuenekoa, Maialen ikusi bainuen diferituan udako ikastaroen irekiera ekitaldian,
|
bataren
eta bestearen arteko konnotazioetan galdu gabe, eta zuzenean Eako poesia egunetan, esaten bertsolariek eraiki dutela eurei zegokien zubiaren puska bat, esan nahi baita, hizkuntz errekaren bertso aldetik hasita literatura bestalderaino, eta nire zalantza bazen ea literaturlari naizen aldetik, eta hizkuntza erreminta duten adierazpideen zale, hortaz, gehienetan, ez ote ditudan, zubi horretan, orain...
|
|
|
Fisikari handi
|
batek
esaten du erabiltzen dugun ereduaren araberakoa izango dela bizi dugun errealitate unibertsala. Nik uste errealitate txikiagoetan ere gauza bera gertatzen dela; adibidez, bertsolaritzan.
|
|
|
Kontzeptuekin bikain moldatzen den jendeak egindako txostena da. Susmoa dut ez ote den hor falta beste ikusmolderen
|
batetik
datorren ekarpenik. Gutxienez, sinplifikatu egin litzateke arautegi hori aspektu askotan.
|
|
|
Ni,
|
batez
ere, defenditzen ari naizena da egon daitekeela beste eredurik ere. Esate baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa hartzeari garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere gerta daiteke.
|
|
|
Esate baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa hartzeari garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere gerta daiteke. Dena den, berriz diot, ez gara ari eredu jakin
|
bat
errefusatzen, besterik ere egon daitekeela defenditzen baino.
|
|
|
Esaten ari naizena hobeto azaltzarren, bertso jarrien eremutik harturiko adibidea txertatuko dut hemen. Ez nuke nahiko bat
|
bateko
bertsotarako guztiz balioko adibide edo errealitatetzat hartzea; lurralde baten erreferentzia markatzen duen mapa da, ez lurraldea bera.
|
|
|
Esaten ari naizena hobeto azaltzarren, bertso jarrien eremutik harturiko adibidea txertatuko dut hemen. Ez nuke nahiko bat bateko bertsotarako guztiz balioko adibide edo errealitatetzat hartzea; lurralde
|
baten
erreferentzia markatzen duen mapa da, ez lurraldea bera.
|
|
|
Bi estilo oso diferenteko bertsoak iristen dira lehiaketara, eta epaimahaiak eredu jakin
|
baten arabera
epaitzen baditu, oso zaila da estilo batekoak aurrera egitea, nahiz eta epaimahaiak bere lana bikain egin. Baina zer gertatuko litzateke beste eredu baten arabera epaituko balira?
|
|
|
Bi estilo oso diferenteko bertsoak iristen dira lehiaketara, eta epaimahaiak eredu jakin baten arabera epaitzen baditu, oso zaila da estilo
|
batekoak
aurrera egitea, nahiz eta epaimahaiak bere lana bikain egin. Baina zer gertatuko litzateke beste eredu baten arabera epaituko balira?
|
|
|
Bi estilo oso diferenteko bertsoak iristen dira lehiaketara, eta epaimahaiak eredu jakin baten arabera epaitzen baditu, oso zaila da estilo batekoak aurrera egitea, nahiz eta epaimahaiak bere lana bikain egin. Baina zer gertatuko litzateke beste eredu
|
baten arabera
epaituko balira. Galdera airean uzten dut, norbaitek erantzun nahi balu.
|
|
|
Bertsolaritza, historian zehar, kultur produktu herrikoia izan da, herri xumearen izaera eta kontzientziari lotua egon da, eta herri xehearen eta herri xehearentzako espresio moldea zen. Orain, planteatu den ereduari esker, beste toki
|
batean
dago. Inork ez du esaten zilegi ez denik.
|
|
|
Badakigu bertsolari asko gai dela bertso jarrien mugatik nahiko hurbil dagoen bertsoa bat
|
batean
kantatzeko. Gai da pentsamendu abstrakturako, badaki idatzizko forma eta figura literario batzuk erabiltzen.
|
|
|
Noski! Baina bada beste estilo
|
bat
ere, bertso inprobisatuak izan zuen arintasun, bizkortasun, zorroztasun eta erabaki gaitasunarekin planteatzen dena, nahiz eta teknika aldetik hain landua ez izan eta lizentzia gehixeago hartu. Agian, atzera bueltarik gabeko oihan zarbatsuan sartzen ari naiz, baina esateko gogoa neukan.
|
|
|
Irakurleak dakien eran, Lazkao Txikiren bertsoa da. Txapelketa
|
batean
puntuari emandako erantzuna. Garai hartako testuinguru soziala kontuan hartuta, ez dago bertso hoberik botatzerik.
|
|
|
Zer esatea nahi duzue? Gaur beste eredu
|
batek
agintzen duela!
|
|
|
Sierrak aurrera nola alde egiten zuen ikusi nuen, abiadura txikitzen nuen bitartean. Segituan, polizia txiki
|
bat
gerturatu zen leihatilara, eta bizkor galdetu zidan ea ba al nekien zein abiaduratan nindoan. “Milia ta kilometro
ez denez berdina
/ pasa dena azaltzen
hemen ahalegina/
85en zen
orratzan izkina
mugaren berdina da
miliatan egina
/ barkatu nor zara zu,
zeruko birjina? ”.
|
|
|
“Milia ta kilometro
ez denez berdina
/ pasa dena azaltzen
hemen ahalegina/
85en zen
orratzan izkina
mugaren berdina da
miliatan egina
/ barkatu nor zara zu,
zeruko birjina? ”. Benetan diotsuet ez niola bertsotan kontatu gure milia eta kilometroen arteko nahasmena, baina, nonbait, polizia txiki hari grazia egin zion euskaldun talde
|
bat
alai eta pozik kantari ikusteak, eta, espero ez zitekeen moduan, isuna barkatu zigun.
|
|
|
Berrogei
|
bat
lagunentzat ibili ginen kantari, adin tartea 60 urtekoa izango zelarik. Bildutakoen artean hamar bat izango ziren euskaldunak, hitzez noski, baina atmosfera berezia sortu zen.
|
|
|
Berrogei bat lagunentzat ibili ginen kantari, adin tartea 60 urtekoa izango zelarik. Bildutakoen artean hamar
|
bat
izango ziren euskaldunak, hitzez noski, baina atmosfera berezia sortu zen. Gure gai jartzaile den Casabal lau egun geroago iritsiko zenez, Manexekin batera, Sierrak jarri zituen gaiak.
|
|
|
“Jaialdi 2015” zioen kartelak egin zigun harrera Idahoko hiriburua zapaldu genuenerako, eta, ez badakizue ere, ez da horren arraroa euskara entzutea han. Izan ere, Boisen bizi da euskaldun gehien munduan, Euskal Herria albo
|
batera
utzita, noski, eta hainbat euskal belaunaldi dira bertan jaioak. Horregatik, 1987az geroztik ospatzen da euskaldunon topagunea den jaialdia.
|
|
|
Eta gai mamitsu bezain mozkorti honi buruz ari garela, bertan izan nuen dájà vua. Ez dakit zergatik, Budweiserra eskuan nuela (onartu behar dut ez zela lehenbizikoa) sentitu nuen hotzikara berezi
|
baten
modukoa, eta 15 urte atzera egin izan banu bezala aurkitu nuen Boiseko parranda: bertsotan puntuka.
|
|
|
Euskal Etxearen bitartez hasi zen arratsaldeko bostetan, eguzkipean eta ia jenderik gabe Bertshow. Nekeza izango zenaren zantzu guztiak genituen, baina desertuan osatzen diren ispilu ilusio
|
bat
besterik ez zen izan, eta segituan batu zitzaizkigun entzuleak eta kuriosoak lurrean inprobisaturiko oholtzaren inguruan. No woman, no cry, Lily Marlen edota Habanera bezalako doinu bertsotuak izan ziren entzungai, batzuk aipatzearren, edota Euskal Herrian euskaraz, Xalbadorren heriotzean edo Lau teilatu kanta mitiko bezain hunkigarriez babestu genituen beroaren preso ziren zaleak.
|
|
|
|
batean
jarria, inondik ez gertu
|
|
|
|
batak
ipurdian du bere eskua
|
|
|
bolatxo txiki
|
bat
, jauzika, gorri beltz.
|
|
|
Bihozkada
|
bat
dut, dena ala ezer ez
|
|
|
ezpain lehorretan irri txikiren
|
bat
|
|
|
Yosemitekoa ere aipatzekoa da, sekulako zuhaitz puskek eta amaiera gabeko ur jauziek txiki utzi zizkiguten ordura arte handitzat genituenak. Musikalki konparazio
|
bat
eginez gero, parke naturaleko ikusgarritasuna sentitu arte, baxua gitarra baino handiagoa zela argi nuen, baina ohartu gabe nengoen kontrabaxuak ere badaudela naturaren eremuetan. Begirada parajeetatik kendu gabe, eta bidean atzera begira abiatu ginen Gardnervilleko Jaialdira, han geneuzkalako bi emanaldi hitzartuta.
|
|
|
Egoera deskribatuko dut: JTko sarreran taberna dago, eta irekia dagoen ate
|
bat
zeharkatuta, jantokia, beraz, gosaria hartu nahi zuenak zeharkatu egin behar zuen oholtza. Demagun, jende asko joaten dela urteroko gosari horretara.
|
|
|
Gaurko teknologiez baliatuz email, kode, txartel kontu, NAN eta pasaporteak erakutsi genizkion, baina ezerk ez zuen balio izan. Estafa
|
baten
biktima izan ginen. Zorionez, bazituen gelak, eta bertan hartu genuen lotarako lekua.
|
|
|
Aurreko gaueko sustoa eta gero, San Frantzisko bisitatzera animatu ginen. Hango autobusak eta metroa probatu ondoren, beste garraio publiko
|
baten
bila joan ginen: bizikletak.
|
|
|
bizikletak. Oso gomendagarria den ibilbidea egin genuen, tartean Golden Gate eta Sausalito ikusi eta gero, ferryz itzuli ginen Alcatraz kartzela albo
|
batera
utzita. Kilometro mordoa egin eta gero, kaleetan barna murgildu ginen, eta aldapa izugarriez gozatu genuen.
|
|
|
Kontatu zuten haren bila atera eta hiru ordu eman zituztela bueltaka, eta ez zitzaiela horren polita iruditu. Gero, txoritxo
|
batek
esan zidan GPSan gaizki idatzi zutela, eta horregatik ibili zirela galduta. Holliwooden ere ibili omen ziren, izarren hiribidean.
|
|
|
Roman ere egon zen Universal Studiosen, eta argazki bikainak atera omen zituen, baina nik, hoteleko gelan pasa nuen denbora Laida Rockekin akorde berriak asmatuz, Xalbadorren heriotzari bizia ematen, eta Lucky Lukeri kutsu erromantikoa ateratzen. Los Angelesek badu izar berri
|
bat
: Laida Rock.
|
|
|
Baina ez zen dena agurra izango. Kaixo handi
|
batekin
agurtu gintuen New Yorkek, eta, noski, Bertshowek AEBetan izango zuen azken konkista ere hura izango zen. Manexengatik hustuko genituen barruak, eta gure zaldi izan ziren kotxeen omenez ere lortuko genuen garaipena Euskal Etxean.
|
|
|
Alderantziz, ordea, bertako Euskal Etxea Estatu Batuetako zaharrena da, 100dik gora urte dituelarik. Aspaldiko kontuak, beraz, hiri gazte
|
batean
. Lotutako saioa erortzear egon zen Etxea berritzekotan zirelako.
|
|
|
San Frantziskon egin bezala, hemen ere bizikletak alokatu eta parkeko txoko guztiak arakatu genituen, John Lennonen negar malkoa aurkitu genuen arte. Han, Sierrak Imagine inprobisatu
|
bat
jo zuen ahots urratuko saxoz, eta urteak bertan daramatzan Tomen gitarraz lagunduta.
|
|
|
Batzuek etorkizun iluna ikusten zioten euskaltasunaren jarraipenari, eta beste batzuek, gazteenek akaso, argi utzi ziguten gogoz eusten zietela gure kulturaren sustraiei. Ezagutu genuen Jaialdi handia, eta baita tamainaz hain handia ez den baina akaso edukiz josita dagoen beste
|
bat
ere. Ikusi genituen guretzat arrotzak zaizkigun parajeak eta baita gozatu haietaz ere.
|
|
|
Ikusi genituen guretzat arrotzak zaizkigun parajeak eta baita gozatu haietaz ere. Ezagutu genuen beroa, benetakoa, eguzkiak ematen duena eta arbasoen hutsunea bete nahian pertsona
|
batek
begirada batez eman dezakeena. Sentitu genuen Euskal Herriarekiko gertutasuna, nahiz eta hamar mila kilometrora egon.
|
|
|
Ikusi genituen guretzat arrotzak zaizkigun parajeak eta baita gozatu haietaz ere. Ezagutu genuen beroa, benetakoa, eguzkiak ematen duena eta arbasoen hutsunea bete nahian pertsona batek begirada
|
batez
eman dezakeena. Sentitu genuen Euskal Herriarekiko gertutasuna, nahiz eta hamar mila kilometrora egon.
|
|
|
Eta entzun genituen Laboa, Xabier Lete eta Benito gure artean baleude bezala. Elkarrizketatu genituen hainbat lagun, eta,
|
batez
ere, esperientzia oso bat jaso genuen; ziurrenik, Euskal Herriaren irudia eta pertzepzioa aldatuko dizkiguna, eta euskal kulturaren ondarea zabaltzen lagunduko diguna.
|
|
|
Eta entzun genituen Laboa, Xabier Lete eta Benito gure artean baleude bezala. Elkarrizketatu genituen hainbat lagun, eta, batez ere, esperientzia oso
|
bat
jaso genuen; ziurrenik, Euskal Herriaren irudia eta pertzepzioa aldatuko dizkiguna, eta euskal kulturaren ondarea zabaltzen lagunduko diguna.
|
|
|
XXI. mendeko gizarte honetan, non alde
|
batetik
bestera erraztasun izugarriz mugitzen garen, agian ez du zentzu gehiegirik izango bidaia baten kronika egiteak, edo akaso, irakurle fina zaren heinean, gustu eta plazer handiz egingo duzu bederatzi lagunek 2015eko uztailean egin zuten bidaia horren irakurketa. Honetan guztian egia borobila bakarra da, etorriko diren paragrafoetan irakurri ahal izango duzunez, bederatzietako bakoitzak esperientzia pertsonal ahaztezina izan zuela.
|
|
|
XXI. mendeko gizarte honetan, non alde batetik bestera erraztasun izugarriz mugitzen garen, agian ez du zentzu gehiegirik izango bidaia
|
baten
kronika egiteak, edo akaso, irakurle fina zaren heinean, gustu eta plazer handiz egingo duzu bederatzi lagunek 2015eko uztailean egin zuten bidaia horren irakurketa. Honetan guztian egia borobila bakarra da, etorriko diren paragrafoetan irakurri ahal izango duzunez, bederatzietako bakoitzak esperientzia pertsonal ahaztezina izan zuela.
|
|
|
Kamera esku artean hartuta, Madrilgo Adolfo Suárez aireportuan grabatu nituen bidaia honen lehen irudiak. Sekula ahaztuko ez dudan egoera surrealista antzeko
|
batek
harrapatu zuen nire objektiboaren osotasuna: Ixaak Arruti, gitarra jotzailea eta usurbildarra, hurrenez hurren.
|
|
|
Ixaak Arruti, gitarra jotzailea eta usurbildarra, hurrenez hurren. Aireportuetako gela infinituek hartzen duten tamaina neurgarria bada, gu haietako
|
baten
erdian ginen, U forma osatzen duten aulkiz jositako “Gate 37” ko lurrean ahal bezala jarrita. Zain.
|
|
|
Aire girotua besterik arnastu ezin daitekeen horretan ia osorik nuen zigarreta kaxa, eta husteko ezintasunak areagotu besterik ez zuen egiten zaintzaren egoera hura. Halako
|
batean
, eta bozgorailuetako hotsa besterik entzuten ez genuen horretan, hitz guztiak amaitu zitzaizkigunean, Ixaakek bere “Fender Electro acoustic Guitar” a kaxa beltzetik atera eta oholtza bihurtu zuen U formako espazio zabal hura. Guardia zibilek ere entzun gintuzten.
|
|
|
Urtebeterik ez zuen haurra bizitza osoa bidaiatzen eman izan balu bezala moldatzen zen. Halako
|
batean
, anabasa iritsi zen. Ilara bukaera ezin ikusi nuen horretan, jendearen mugimendu eroek aztoratu zuten giroa.
|
|
|
Ilara bukaera ezin ikusi nuen horretan, jendearen mugimendu eroek aztoratu zuten giroa. Maletak zerutik jausten ziren, eta, bat
|
batean
, dena zen presazko, dena zen larri. Bultzada txikiz egiten nuen aurrera, soinean presa jantzirik zutenak eramanda.
|
|
|
Behin eta berriz saiatu nintzen azaltzen Euskal Kultura grabatzeko intentzioa besterik ez nuela han, baina, nonbait, nire kamera profesionalak beste intentzio batzuk nituela pentsarazten zion gizon hari. Azkenerako, itzultzaile
|
bat
ekarri zuten eta hamaikagarrenez, gaztelaniaz, zertara nentorren azaldu ostean, utzi zidaten Estatu Batuetako lurra zapaltzen.
|
|
|
Lehen eguna bidaiatzen pasatu ostean, Los Angeleseko hotel
|
batean
egin behar genuen gaua, eta, urteak betetzen nituenez, mexikar jatetxe batean ospatu genituen. Ez inori kontatu, baina glamour pixka bat espero nuen nire eguneko afarian.
|
|
|
Lehen eguna bidaiatzen pasatu ostean, Los Angeleseko hotel batean egin behar genuen gaua, eta, urteak betetzen nituenez, mexikar jatetxe
|
batean
ospatu genituen. Ez inori kontatu, baina glamour pixka bat espero nuen nire eguneko afarian.
|
|
|
Estatu Batuetara bidaiatu behar baduzu, eta bertan kotxe
|
bat
hartzekotan bazara, entzun gomendioa: ez galdetu jendeari zenbat denbora dagoen leku batetik bestera, eta aguantatu ezin baduzu, gehitu bi ordu, ematen dizuten denborari.
|
|
|
Estatu Batuetara bidaiatu behar baduzu, eta bertan kotxe bat hartzekotan bazara, entzun gomendioa: ez galdetu jendeari zenbat denbora dagoen leku
|
batetik
bestera, eta aguantatu ezin baduzu, gehitu bi ordu, ematen dizuten denborari. Los Angelesetik Gardnervillerako bidaia xinplea zen, berez.
|
|
|
Los Angelesetik Gardnervillerako bidaia xinplea zen, berez. Hain zen erraza, 80
|
bat
kilometroko errepide zuzena topatu genuela, amaierarik gabekoa. Kontua da arratsaldeko bostetan egon behar genuela JT Restaurantean, zortzietan hastekoa baitzen bertan eman behar genuen saioa, eta bidaiaren erdi aldera ohartu ginela miliak kilometroak baino luzeagoak direla, eta garaiz iritsi nahi bagenuen aukera bakarra zegoela:
|
|
|
Zaila da deskribatzen Jaialdian euskaldun
|
batek
aurki dezakeen koadroa. Zailtasuna ez datza elementu ezezagunen presentzian, ezta urrik eman ere; Ameriketako pelikula pare bat ikusi duen euskal herritar peto petoak aise identifikatuko ditu Jaialdian koloreztatzen diren postalak.
|
|
|
Jaialdian sekula izan ez direnentzat, Interneten irudiren bat edo beste aurkituko duten arren, komeni da erreferentziak ematea. Gertuko
|
bati
entzun nion bezala, Kirol gaua izan liteke auzoren bateko igande goiz bateko herri kirol saio baten eta gure umetako larunbat goizetako Pressing Catch ikuskizunaren arteko nahastea. Emaitza:
|
|
|
Jaialdian sekula izan ez direnentzat, Interneten irudiren bat edo beste aurkituko duten arren, komeni da erreferentziak ematea. Gertuko bati entzun nion bezala, Kirol gaua izan liteke auzoren
|
bateko
igande goiz bateko herri kirol saio baten eta gure umetako larunbat goizetako Pressing Catch ikuskizunaren arteko nahastea. Emaitza:
|
|
|
Jaialdian sekula izan ez direnentzat, Interneten irudiren bat edo beste aurkituko duten arren, komeni da erreferentziak ematea. Gertuko bati entzun nion bezala, Kirol gaua izan liteke auzoren bateko igande goiz
|
bateko
herri kirol saio baten eta gure umetako larunbat goizetako Pressing Catch ikuskizunaren arteko nahastea. Emaitza:
|
|
|
Jaialdian sekula izan ez direnentzat, Interneten irudiren bat edo beste aurkituko duten arren, komeni da erreferentziak ematea. Gertuko bati entzun nion bezala, Kirol gaua izan liteke auzoren bateko igande goiz bateko herri kirol saio
|
baten
eta gure umetako larunbat goizetako Pressing Catch ikuskizunaren arteko nahastea. Emaitza:
|
|
|
Egurra izotzaren pare jarri zuten gau hartan, izotz pistan autopsiarik gabeko zuhaitz
|
baten
enbor atalak ageri zirelako, ohiko geruza zuriaren tokian. Argiak itzali zituzten eta fokuak piztu.
|
|
|
Argiak itzali zituzten eta fokuak piztu. Amerikar
|
batek
euskaraz izango lukeen azentu berdina zuen gizon sendo baten ahotsak ongietorria eman zien bertaratutakoei, eta ohiko erretolikaren ondoren, iritsi zen herri kirolariak (gihartsuak eta burutsuak) banaka banaka deitzeko tenorea. Makina bat ke sortutako ke makina ari esker, laino artetik atera gintuzten banaka banaka, gertatzen ari zen guztiari oraindik laino artetik bezala begiratzen bagenion ere.
|
|
|
Argiak itzali zituzten eta fokuak piztu. Amerikar batek euskaraz izango lukeen azentu berdina zuen gizon sendo
|
baten
ahotsak ongietorria eman zien bertaratutakoei, eta ohiko erretolikaren ondoren, iritsi zen herri kirolariak (gihartsuak eta burutsuak) banaka banaka deitzeko tenorea. Makina bat ke sortutako ke makina ari esker, laino artetik atera gintuzten banaka banaka, gertatzen ari zen guztiari oraindik laino artetik bezala begiratzen bagenion ere.
|
|
|
Egurrez jantzitako pista gaineko peoi eta alfilok hartu genituen egokitutako tokiak. Gladiadore sentitu nintzen une
|
batez
, amerikar globalizatuen begiek show eskean begiratzen ziguten bitartean. Ez zekiten, nonbait, bertsolarien jarduna dieta zorrotza dela hain urrun begiratu nahi duten miopeentzat.
|
|
|
Neure buruarekin ari nintzela, norbaitek soinu banda jarri zien nire pentsamenduei: Oh, say, can you see… Bart Simpsonen musika irakaslea gogorarazi zidan gizon
|
bat
ari zen kantuan, eta Estatu Batuetako pasaportea zuten norbanako guztiak hipnotizatuta zeuzkan. Izaki boteretsua behar zuen irakasleak, kantuan hasi aurretik guztiak jarri baitzituen lurraldeko banderari begira.
|
|
|
Izaki boteretsua behar zuen irakasleak, kantuan hasi aurretik guztiak jarri baitzituen lurraldeko banderari begira. Hain kontzentratuta kantatu zuten guztiek, hain berdin, hain bat; handik ere atera zitekeen beste thriller beldurgarri
|
bat
.
|
|
|
Kondairak dio ba omen dela bertsolari
|
bat
ingelesez ere bertsoak egiten dituena. Ausartenek esaten omen dute kantuan ikusi zutela behin, Londresko plaza batean edo Boiseko Jaialdian.
|
|
|
Kondairak dio ba omen dela bertsolari bat ingelesez ere bertsoak egiten dituena. Ausartenek esaten omen dute kantuan ikusi zutela behin, Londresko plaza
|
batean
edo Boiseko Jaialdian.
|
|
|
Ingelesez bertso
|
bat
osatzea ez da euskaraz egitea baino zailagoa; euskara eta ingelesa berdin landu dituenarentzat, izan liteke gorabeheraren bat fonetikarekin edo oin kopuru egokiak aurkitzearekin, baina berdin berdin beteko ditu zortziko txikiko 52 silaba. Kontua da gaseosarekin sortutako esperimentu hori baldintza oso berezietan baino ezin dela egin; adibidez, entzuleek euskaraz ez dakitenean.
|
|
|
Ingelesez bertso bat osatzea ez da euskaraz egitea baino zailagoa; euskara eta ingelesa berdin landu dituenarentzat, izan liteke gorabeheraren
|
bat
fonetikarekin edo oin kopuru egokiak aurkitzearekin, baina berdin berdin beteko ditu zortziko txikiko 52 silaba. Kontua da gaseosarekin sortutako esperimentu hori baldintza oso berezietan baino ezin dela egin; adibidez, entzuleek euskaraz ez dakitenean.
|
|
|
gogo betez ahalegindu zaitezke, baina arraunak ez badu ura ukitzen, nekez egingo du ontziak aurrera. Hala planteatuta, Ameriketan ohiko moduan bertsotan aritzeak ez du zentzu handirik, ez bada soilik entzule euskaldunez osatutako talde
|
batentzat
. Ulertu ezean, bertsolariak gaizki samar kantatzen dugun a capela abeslariak baino ez gara.
|
|
|
bederatzi errima berdin ingelesez topatzea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula; speech, stop eta steak hitzen lehen “s” soinu hori silaba oso ez bihurtzeko ezina; pentsatua airean idatzi eta 80 letra zortzi silabatan ahoskatzeko komeriak… Saio osteko aldartea bi erantzunen batura zen: gure ohiko jarduna publiko euskaldun
|
batentzat
eginda izan genezakeen arrakasta eta ingeles hiztun bikainak bagina bertsotan txaloaldi latzagoak lortuko genituzkeen ustea. Baina bietako bat bera ere ez zen posible.
|
|
|
gure ohiko jarduna publiko euskaldun batentzat eginda izan genezakeen arrakasta eta ingeles hiztun bikainak bagina bertsotan txaloaldi latzagoak lortuko genituzkeen ustea. Baina bietako
|
bat
bera ere ez zen posible.
|
|
|
Larunbat goizeko lehenbiziko saioaren bukaeran aspaldiko lagun
|
bat
hurbildu zitzaigun: Martin Goikoetxea, Gorrititik Wyomingera joandako bertsolaria.
|
|
|
Ez zigun saio osorako gonbidapena onartu, baina baiezkoa eman zigun, puntuka elkarrekin aritzeko; baita gustura aritu ere. Bertsolariok curriculumik bagenu, zerrendaratzeko modukoa da Ameriketako bertsolari
|
batekin
oholtza konpartitzeko ohorea. Puntuka josi daitezke Euskal Herria eta Wyoming.
|
|
|
Bertsoak, gaur gaurkoz, harro esan dezake bera dela BEC zortzi orduz betetzeko gai den euskal kulturaren adierazpide nagusia. Ziur nago horrelakorik esanez gero amerikar
|
bati
sinestezina egingo litzaiokeela: teknologiaren laguntzarik gabe, musika instrumenturik gabe, aparteko efekturik gabe… eta zortzi ordu?
|
|
|
alferrik da. Gutxien espero duzunean, harri jasotzaile
|
batek
harri bat altxatuko du, aizkolari batek ezpal bi kenduko dizkio enbor bati… eta zure jardunak ikusleen memorian okupatu dituen byte guztiak ezabatu egingo dira. Gainera, harri jasotzaileak selfie bat egingo du harri borobilari eusten dion bitartean, eta orduan sentituko duzu nola zur eta lur dagoen publikoko mutiko batek nagusitan harri jasotzailea izan nahi duela esaten dion bere amari.
|
|
|
alferrik da. Gutxien espero duzunean, harri jasotzaile batek harri
|
bat
altxatuko du, aizkolari batek ezpal bi kenduko dizkio enbor bati… eta zure jardunak ikusleen memorian okupatu dituen byte guztiak ezabatu egingo dira. Gainera, harri jasotzaileak selfie bat egingo du harri borobilari eusten dion bitartean, eta orduan sentituko duzu nola zur eta lur dagoen publikoko mutiko batek nagusitan harri jasotzailea izan nahi duela esaten dion bere amari.
|
|
|
alferrik da. Gutxien espero duzunean, harri jasotzaile batek harri bat altxatuko du, aizkolari
|
batek
ezpal bi kenduko dizkio enbor bati… eta zure jardunak ikusleen memorian okupatu dituen byte guztiak ezabatu egingo dira. Gainera, harri jasotzaileak selfie bat egingo du harri borobilari eusten dion bitartean, eta orduan sentituko duzu nola zur eta lur dagoen publikoko mutiko batek nagusitan harri jasotzailea izan nahi duela esaten dion bere amari.
|