|
2000
|
|
|
Azkueren «Diccionario Vasco Español Frances»en argitalpena modu orijinalean kontatu duzu, Tours-eko moldiztegian kokatuz. Soissons Reimsetik «Gerla kronika bat» helarazi duzu, Gurs en gatibu zeuden sei mila
|
bat
euskal herritarren kronika ere bai eta horrela beste hainbat. Era horretan sortu dituzu kronika asko.
|
|
|
Zer egiten du zu bezalako cherokee odoleko estatubatuar
|
batek
Euskal Herrian?
|
|
|
Izan ere, estatu horretan euskaldun kopuru handia dago. Garai
|
batean
Euskal Herritik Ameriketara emigratu zutenak eta oraindik ere euskaldun sentitzen direnak. Denek ez dute hala bizi, baina sustraiak gordetzen dituztenak lan handia egiten ari dira euren nortasunari eusteko.
|
|
|
Ez dago analisi politikorik, ez arrazionaltasunik, ez balore ez eta eskubide kolektiborik. Nazionalismo ukatzaile, harro eta intolerante
|
batek
euskal nazionalismoaren aurka etengabe martxan daukan eraso eta irainerako makina besterik ez dago.
|
|
|
Iparraldean sortu zen nolabaiteko abertzaletasuna, XIX. mendean Sabino Arana eta horiek baino lehenago: hori gutxi aipatu izan da hemen, baina lehenengo abertzalea ziur aski izango zen Dominic Garat, donibane lohizundarra, iraultzan eta konbentzioan egon zena, erregeari burua mozteko bere botua eman zuena; eta horrek izango zuen ziurrenik lehen proiektu politiko
|
bat
Euskal Herria osatzeko Iparralde eta Hegoaldearekin. Han izan zen intelektualen mugimendu bat.
|
|
|
DAIMAKHAKAN Aznach izeneko txetxeniar emakume talde
|
bat
Euskal Herrira gonbidatu du Euskal Kultur Erakundeak, joan den astean Uztaritzen agertutakoaren arabera. Abenduaren 11tik 18a arte izango dira bertan hainbat kultur ekitaldi eskainiz.
|
|
|
Honen aurrean Euskal Irratien erantzuna berehalakoa izan da,
|
batetik
euskal hautetsiei erabaki hori ez onartzeko eskatuz eta bestetik erabakia bertan behera uzteko presioari ekinez, irrati hauek egindako lanaren ostean ez daudelako diru gutxiago onartzeko prest. Artikulu hau bukatu aurreko informazioaren arabera Euskal Irratiak ek hilaren 14an programazio berezia aireratu zuen.
|
|
|
" Hazparne 1893"/" Hazparne 1987" bi istorioak," Tortura"," Euskal amen aienak"... Hirugarren multzo nagusi
|
bat
euskal literaturaren arloko gaiek osatzen dutela dio Lopez Gasenik, non bere zaletasunak eta etsaigoak azaltzen dituen.
|
|
|
8 Programa
|
batek
Euskal Herriarekin zerikusia duela esateko, honako irizpideari jarraitu diogu: Euskal Herrian ekoitzia bada (osorik edo zatiren bat), edo ekoizlea euskal herritarra bada, edo programakEuskal Herriko errealitateren bat aipagai badu, edo kanpoko ekoizpena denean Euskal Herrirako moldatuaizan bada (adibidez aurkezlea jarrita, bideoklipen aurkezpenetan edota kirol batzuen emanaldietanbezala), orduan ... Ez ditugu hemen kontuan hartueuskaratutako kanpoko ekoizpenak, jakina, nahiz eta euskaratzea bera moldaketa bat izan.
|
|
|
Azken baieztapenaren ildotik, azpimarragarria da, halaber, Nafarroaren kasua: herrialde honetan gertatzen den gauza gutxi aipatzen dute ETBko albistegi orokorrek.Ipar Euskal Herriko herrialdeek baino agerpen handiagoa badu ere, Nafarroak Hegoaldeko gainerako herrialdeekin alderatuta oso presentzia urria duela nabaria da. Ondorioz, ETBko albistegiek beren berriez erakusten duten Euskal Herria, eguraldi mapek besteladioten arren, neurri handi
|
batean
Euskal Autonomia Erkidegora mugatuta dagoela esandezakegu.
|
|
|
Ikerketarako datu bilketa egin genuenean, Deia egunkari bilbotarrak behekoeguraldi mapak erakusten zituen modu nabarmenean:
|
bat
Euskal Herrikoa, EuskalHerria bere osotasunean erakusten zuena eta, bestea, Espaniakoa, estatuko autonomia erkidego guztiak erakusten zituena (azken horretan, kontuan hartu, Iparraldeak ezzeukan lekurik) 14.
|
|
|
Antzeko konplexutasuna agertzen da euskarazko herritartasunaren inguruan.Azterketa luze eta sakonagoa lukeen arren, honen inguruko azaleko zenbait arlo besterik ez ditut ukituko hemen. Azken boladan inoiz baino gehiago erabiltzen den kontzeptua dirudi,
|
batetik
euskal herritarra Euskal Herriko biztanleriaizendatzeko zabaldu den esamoldea delako (orain artean gehientsuenetan euskalduna erabili izan da; zenbaitetan, baskoa), eta bestetik politikagintzan agerpen nabarmena egin duelako. Gogora dezagun talde politiko jakin batek izenean bere eginduela ere:
|
|
|
Orain arte egindakoez gain, ordea, ENA taldearen iritziz, euskal nortasuna formalki bermatzen duen dokumentuaren ardura (definizioa, jaulkipena eta zabalpena, besteak beste) eta, ofizialtasuna lortzeko, Euskal Herri osoa eremutzat duen instituzio
|
batek
Euskal Nortasun Agiria bere gain hartzea ezinbestekoa da?. Beste batzuen artean, eskaera honi irtenbide bat eman nahian, 2000ko ekainean. Bai EuskalHerriari?
|
|
|
Aurrez aurre ditugun estatuekin, nahiko gauza zailada hori. Dena den, gure ustez, horrelako prozesu batek ez dauka atzerapausorik.Garai
|
batean
euskal herritar askok esan zuten Euskal Herrian zeuden eskola nazionalak ez zituztela begi onez ikusten, eta beren ikastola propioak antolatu zituzten.Urteak pasatu dira, eta marko arrotz batetik datozen erakundeek subentzionatu egiten dituzte ikastolak gaur egun. Bide praktikoen bitartez ematen diren pausoak, berehorretan gelditzen dira. Bai Madril eta bai Paris guk hartutako erabakiak errespetatzera behartu behar genituzke.
|
|
|
Txillardegiren existentzialismoak Unamuno, Sartre, G. Marcel ekin ere izan duzerikusirik eta konplexuagoa, da noski2 Baina saiotxo honetan, Txillardegiren aurreneko nobelan dagoen Kierkegaard-en presentzia isila nahi nuke gogoratu, eleberriarenardatza edo denera soilik mugatuz, sugerentzia baten modura, hortaz, azterketa batenmodura baino gehiago?, irakurle gazteei batik bat ahaztuak diruditen arrasto batzukemateko. Bide batez, garai
|
batean
euskal munduan eragin handia izan zuen, eskola, horigogoratuko dugu.
|
|
|
Gerratearekin, Mugimendu Nazionalaren eta Franco-ren eliz politikan buruhaustehandietako
|
bat
Euskal Herriko Elizarena izan zen. Lehenengo orduetatik, lurraldezgerra lubakiaren alde bietan, eta politikoki, menpekotasun zibil militar kontrajarrietanbanatuta egokitu ziren herritar eta eliztarrak, eta Diozesia.
|
|
|
Gaurko Euskal Herria ez da duelabi mila urte zenaren erdia ere; heren bat edo laurden bat ote? Zenbait lurraldetakoekgarai
|
batean
Euskal Herria izan zirenik ere, horren oroimen historikoa zeharo galdurikdute. Idazki labur honetan, nik hemen Euskal Herriko konkistaren aipamen batbesterik ez dut egingo.
|
|
|
Hego Euskal Herriari dagokionez, gai honek izugarrizko garrantzia izango zuen (kontuan harturik gainera, orain dela urte gutxi arte ez dela aldaketarik izan), alde
|
batetik
euskal unibertsitate barrutirik ez zegoelako ez baitzegoen euskal unibertsitaterik eta, bestetik, bi unibertsitateekiko menpekotasunak euskal herrialdeen arteko banaketa edota zatiketa indartzen zuelako (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa Valladolid-eko barrutian, eta Nafarroa, berriz, Zaragoza-koan). Unibertsitate barruti bakoitzeko zuzendaritza erregeak izendaturiko errektorearen190 esku geratu zen; eta errektorea unibertsitateko buru izateaz gain, barrutian zegoen irakaskuntza publikoko zentro guztien goreneko buru ere izango zen191 Bestalde, barruti bakoitzak gobernuak izendatutako idazkari orokorra zuen.
|
|
|
Prosa behar dugu! —aldarrikatu zen behin
|
batean
euskal baratzearen erdian. Poesia ere bai!
|
|
|
Beraz, Barojak hiritar multzo bi proposatzen zuen Euskal Herrirako:
|
batetik
euskal herritar eskolatu eta erdaldunena, eta euskaldun ezjakinena bestetik. Honetan, Unamunok, berdintzaleago izanik —Sabino Aranak berak bezala3— euskal herritar guztiek kultur maila goren berbera lortzeko eskubidearen alde egiten zuen, eta horregatik euskararen aurka jartzen zen, berau paria ezjakin batzuen mintzaira izan zitekeelakoan.
|
|
|
Biblioteka nazionalaren fundatzea 2000 urteko helburu bihurtu, Herri Biblioteka nagusi bati dagozkion eta ohiko diren funtzio nagusi eta gidari izateko. Horra helburu garbia eta subiranoa, estatutuaren babespean, azken
|
batean
Euskal Herri mendebalean dago herri borondatea horrelako proiektuan abiatzeko. Beharbada ez du izango ondare baliotsu nagusiena baina bai aginte nagusia, biblioteken Herri sare nagusia artikulatzeko eta arautzeko.
|
|
|
Kode Zibilaren oinarri berriak eta Foruen aspaldiko indarra: horra hor dema lazgarria; gaur ere, askok kontrakoa uste arren, esanahi berezi duena, batik
|
bat
euskal gizarte zibil baten moldakuntza berezkoan.
|
|
|
Eta otu zait: nork daki 36ko gerrako ume
|
bat
Euskal Preso Politikoon kolektiboan dagoela gaur egun?
|
|
2001
|
|
|
Ikusi egin da EBk gogor eusten dion bere agindua betearazteko asmoari eta datorren urteko urtarrilaren 1etik aurrera erabat kenarazten dituen. Hala baldin bada, benetako abantaila izango da;
|
batetik
euskal arrantzaleentzat, bolantekin harrapatutako hegaluze kopuru handiak sartzeak eragiten dion lehia bidegabea eragotziko duelako, eta bestetik kontsumitzailearentzat, kalitate handiagoko arraina dastatu ahal izango duelako.
|
|
|
Hain zuzen Miren Azkaratek eta Patxi Altunak gaiaren ikuspegitik lan horiek bateratu eta euskaraz eman arte. " Euskal morfologiaren historia" batik
|
bat
euskal filologia irakasleei eta euskal morfologia lantzen dihardutenei zuzendurik dago, hobekien aprobetxa dezaketenak hauexek izango direnaren esperantzan. Ilusio horrekin egin dute lan hau bere egileek behintzat:
|
|
|
Gizona bere bakardadean, Berriroigo nauzu, Hamaika pauso, Galdu arte, Kilkerra eta roulottea, eta abar. Garai
|
batean
euskal eleberrigintzako pertsonaien artean apaizak, nortasunaren zaindariak, eta militanteak, borroka politikoaren eragileak?
|
|
|
1.Lagin orokorraren %61.4 emakumezkoak dira, %75ek 30 urte baino gutxiago dituzte, euskaldunen presentzia oso txikia den herrietan jaio eta bizidira, ia hiru laurdenak bi gurasoak edo bietako
|
bat
Euskal Herrian jaioakditu, unibertsitarioak dira ia erdiak, laurdena langabezian dago, %20 ikasleak dira eta beste %21 langileak, gehiengo handi batek gurasoak erdaldunak ditu, beren lehen hizkuntza gaztelania izan da %85ean, %90 bainogehiagok ez du euskararik ikasi eskolan, eta batez beste zazpigarren urratsadute.
|
|
|
Historiari, eta historiak eskuetan jarri zionari, zor ziona dago jokoan Mitxelenarentzat. Horregatik, bilduma honi izenburua jarri behar zitzaiola eta, buruan erabili genuen izenburuetako
|
bat
Euskal lokarria izan zen. Guztiz barneraturik baitu, bere portaera guztia markatzeraino, kate-begi bat dela, ez gehiago; baina ezta gutxiago ere.
|
|
|
Munduak bizi duen aro berri honetan euskarari leku bat aurkitu nahi badiogu, Mitxelenak eskatzen zuen benetako leku nahikoa, abiapuntua izan da euskararen kultur eta hizkuntz esparru osoan (guk zentzu kultural argi
|
batez
Euskal Herria deitzen dugun horretan, alegia) euskara herritar guztion kultur ondaretzat hartua izatea; herritar guztiona esan nahi dut: euskaraz jakin eta egiten dugunona, baina baita ere euskararik ez dakitenena ere.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren lehen eraldaketa handia 1980ko hamarkadaren erdialdean hasi zen, lehen autonomi eskumenen transferentziekin
|
batera
euskal industriaren birmoldaketari ekin zitzaionean. Urte haietan eraldatu ziren tradiziozko industria zaharkiturik gehienak, ikerkuntza zein garapena areagotu ziren eta produktu nahiz merkatu berriak bideratu.
|
|
|
Espainiako estatuak ezarri dituen helburuak lortze aldera, gero eta argiago daude estrategiaren oinarriak, eta hauetako
|
bat
euskal gizartean haustura eta konfrontazio soziala arlo guztietara hedatzea da. Euskal gizartearen parte bat euskararen kontra jartzeko bidean, batez ere bi elementu darabiltzate:
|
|
2002
|
|
|
Lan honetan, 6 urtetik 14ra bitarteko neska mutikoek Euskal Autonomia Erkidegoan zein Nafarroan naziotzat zer ulertzen duten aztertzen da, adin horietako haurrekin izandako elkarrizketen bidez. Jean Piaget eta Anne Marie Weilek Suitzan, eta G. Jahodak Eskozian eginiko ikerketetan erabili zituzten gidoiak egokitu dira elkarrizketa horiek egin ahal izateko, eta galdera sorta moduan aurkeztu. Froga osagarri gisa, beraiek marraztutako mapa
|
batean
Euskal Herria, Espainia eta Frantzia koka zitzatela eskatzen zitzaien euskal haur horiei. Txikienek, mapa egiten ez zekitenez, lore bat edo txori bat erabiliz irudikatzen omen zuten Euskal Herria.
|
|
|
Hori da erronka, baina kontsentsuak gaur egun seguruenik ez dira edukietan oinarrituko, printzipio eta prozeduretan baizik. Gure ustez, badago eremu komun
|
bat
Euskal Herrian, alderdi guztiek har dezaketena abiapuntu gisa, eta jakina, arazo politikoari heldu behar dio; hau da, gizarte anitz batek bere etorkizuna definitzeko unean zein printzipio eta zein prozeduretan oinarritzen den. Hor dago koxka.
|
|
|
" Gu nafarrak gara" erantzun genion gure buruari, eta nafar izatea Iruñea zen, euskara zen... Hor hasi ginen piska
|
bat
euskal mundua ezagutzen, hutsune bat betetzeko alde batean.
|
|
|
J. SAINZ PEZONAGA. Nire ustez akats handi
|
bat
euskal mugimenduan" baskongadismoa" edo" gipuzkoanismoa" nagusitzea izan da. Hala gertatu zitzaion EAJri eta hala gertatu zaio ezker abertzaleari ere.
|
|
|
Nire irudirako, Frantzian Parisen nahiz Alsazian, kasu, Euskal Herriaz hitz egiten dugunean, hemen bizi diren bizilagunez eta Euskal Herria toki geografikoki ondo zedarritu batez mintzatzen gara. Baina, gauza bat da euskal departamendu bat eta beste
|
bat
Euskal Herria departamendua. Bigarren hau egitura geografikoari atxikia dago.
|
|
|
Esan dezagun, aurrera baino lehen, armamentua, munizioak, hegazkin militarrak, tankeak, kanoiak eta obusak fabrikatzeari deritzogula produkzio militarra. Espainiako Defentsako Ministerioaren enpresen 2001eko katalogoan, dozena
|
bat
euskal enpresa ageri ziren. Zerrendan, hauexek ziren nagusiak:
|
|
|
ITP, Gamesa, Sener, Expal, Sapa, CAF eta Fabrinor. Horrez gainera, ehunen
|
bat
euskal enpresa txikik ere kolaboratu dute bi programa militarretan, aldian aldian edo noizean behin. Hala nola, Erisarri eta Suberbiolak, Novaltik, Grupo de Ingenieria Reconstruccion Y Recambios, S.A. enpresak, Larrañaga y Elorzak eta Siegelek.
|
|
|
Oraingoan, «Euskal intelligentsiaren ideologia zantzuak» hizpide izan ditu. «Intelligentsia» hitza zehaztetik abiatu gara: «Lehenik ere erabilia izan da hitz hau, Paulo Iztuetak badu liburu
|
bat
euskal intelligentsiaren inguruan. Paulok baina, Orixe eta beste garai bateko intelektualak izan zituen gogoan, nik, berriz, oraingoak izan ditut hizpide.
|
|
|
Bolada baterako izango zelakoan onartu zuen, baitzuen bizi bestela. Egunen
|
batean
Euskal Herrira itzultzeko asmoz jarri ziren bizitzen Kanarietan.
|
|
|
Baina bidean, EAJ bere estrategiara eraman gura badu, eta era berean, hegemonia diskutitu, orduan ez da posible ez Lizarra ez Garazirik. Noski, etorkizuneko ezker abertzale horrek ezin du egungoarekin antza haundiegirik eduki, egungo doktrina abertzale orokorra ez
|
bat
euskal gizarteko nahiekin, eta inoiz «herri bat eraiki egin behar» bada «egungo gizarteari» so egitetik etorri du.
|
|
|
14 Euskal Idazleen Elkartearen helburu nagusietako
|
bat
euskal idazleak ezagutaraztea da. Xede horrekin burutu dituen hainbat egitasmoren artean, 1989tik aurrera martxan dagoen" Idazleak Eskoletan" kanpaina edo 1985az aurrera antolatzen den Galeuzca topaketetan parte hartzea aipatu genituzke.
|
|
|
X. Etxaniz (1996), E. Martin (1998), M. Lopez (2000) 33 Aipatzekoak dira, halaber, Nevadako Unibertsitateak Renon duen egoitzan irakurri diren bi tesiak:
|
bata
euskal emakume idazleei buruzkoa (White, L.: 1996), euskal polizi eleberriari buruzkoa bestea
|
|
|
Irakurleak ba daki 1868g. urtean, Bizkaiko Aldundiak halakoren
|
baten
Euskal irakasgoa eratu gura izan ebala. Horretarako deia egin eban.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, produkzio horietanere arazoak etorri ziren, horniduren eskasiarengatik. Altzairu eta ijetzien eskasiak, arazo siderurgikoen estekatzeak eta jada aipaturiko energiaren eskasiak eragotziegin zuten eskariaren tiraldia aprobetxatzea, eta Estatuko metalezko produkzioak, haren zati handi
|
bat
Euskal Herrikoa, urtero %3, 5 egin zuen behera, 1940 eta1945 urteen bitartean.
|
|
|
Bukatzeko, nabaria da Euskal Herriko egitura politiko zatikatu eta menperatuak eta tokian tokiko interesen aniztasunak erabat zail bilakatzen dutela ikuspuntuintegratzaile
|
batetik
Euskal Herri osoko lurraldea antolatzea.
|
|
|
Baiona Tolosa (Toulouse) lineak ere badu tarte
|
bat
Euskal Herrian, zati txikiabaina garrantzitsua, bera baita Europako erdialdearekiko eta Italiarekiko komunikabide nagusienetako bat.
|
|
|
Goi hezkuntzaren garrantzia berriroere 1914an jarri zen agerian Universidad Vasca delakoarekin, baina 1918ra arte ezzen proiektu bateratu bat gauzatu; Eusko Ikaskuntzen Oñatiko I. KongresuanAngel Apraizek Euskal Herriko unibertsitatearen beharra azpimarratzen zuen.Kongresu hartatik Eusko Ikaskuntza sortu zen eta hurrengo urtean Euskaltzaindia.Eusko Ikaskuntza Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroako Aldundiek sortua, euskal kultura maite zutenen bilgune iraunkorra izateko jaio zen. Sortu eta 1936raarte, euskal kulturaren ekarpena Eusko Ikaskuntzaren inguruan egituratu zela esanliteke, batik
|
bat
Euskal Unibertsitatea sortzeko proiektua lau urtetan zehar berebaitan eztabaidatu baitzen. Bere lehendakariak, Julian Elorzak, erregeari euskarazeskatu zion Unibertsitatea II. Kongresuan (Garzia, 1997:
|
|
|
Garai haietanmobilizazio ugari egin ziren, irakasle euskaldunak eskatuz. Laurogeita hamarrekohamarkadan, euskara zabaldu zen neurrian, ikasleen presioa apur bat arindu zen, batik
|
bat
Euskal Adarretara mugatuz, hots, euskaraz ikasten zuten taldeetara.1988tik aurrera, gainera, Ikasle Abertzaleak taldeak protagonismo berezia izanzuen aldarrikapen horietan (Idoiaga, 1991). Unibertsitate desberdinetako ikasleenahaleginak koordinatzeko zenbait saio ere egon ziren, baina jarraipen handirikgabe.
|
|
|
Espero izatekoa da, ospe handiko Eskoletan izen emate kopurua handiagoa izatea, eta, hortaz, eskola edo fakultate horietan matrikulatu ahal izateko numems claususak altuagoakizango dira, euskal lerroak edukiko duen ikasle portzentajearen kalterako. Beraz, ironikoa izan arren, horren arabera, Erizaintza Eskola
|
batek
Euskal Herrianeuskaldun ikasleak lortu nahi balitu, kalitate eta ospe txarrak izan lituzke.
|
|
|
Euskal Unibertsitatearen inguruko gaian, 1977tik 1990era bitarteko urteilunetan. Mikel Aizpuruk berak aipatu du?, UEUko udako ikastaroan gorde dabatik
|
bat
euskal unibertsitatearekiko sugarra. Une horretan eta 1995an egin zenkongresuaz geroztik, UEUk berpiztu du eztabaida; izan ere, EIREko antolatzaileenartean asko dira UEUko kideak direnak, eta, batik bat gure ikuspegitik, nik hirualderdi nagusi azpimarratuko ditut bakarrik.
|
|
|
Euskal Unibertsitatearen inguruko gaian, 1977tik 1990era bitarteko urteilunetan. Mikel Aizpuruk berak aipatu du?, UEUko udako ikastaroan gorde dabatik
|
bat
euskal unibertsitatearekiko sugarra. Une horretan eta 1995an egin zenkongresuaz geroztik, UEUk berpiztu du eztabaida; izan ere, EIREko antolatzaileenartean asko dira UEUko kideak direnak, eta, batik bat gure ikuspegitik, nik hirualderdi nagusi azpimarratuko ditut bakarrik.
|
|
|
Beraz, hitzarmenen aurka baino, beren interesen aldera egokitzea nahi zuten.Egokitze horiek askotan ez zetozen
|
bat
Euskal Herriko biztanleen interesekin, eta, ondorioz, negoziazio luzeak egin behar izaten ziren bi Gorteetan, denen gustukohitzarmena osatu nahian. Frantziako koroaren aldetik, Conversaren babespeanLapurdiko marinelak Gipuzkoako arrantza ontzietan itsasora zitezen galaraztea zenhelburu garrantzitsuenetako bat.
|
|
|
Gero, auzoari ireki zitzaion eta, 1997an, Donostia osoari. Bere ezaugarri nagusia euskaraz emititzea da, inguru erdaldun
|
batean
euskal irla izateko asmoz. Horrek finantzazio publikoa ahalbidetzen du, eta, beraz, bere diru iturririk nagusia Donostiako Euskal Patronatuak urtero ematen dion diru-laguntza izaten da.
|
|
|
1946ko abenduaren 21ean lehenengo emanaldi ofiziala eskaini zuen euskal emisorak, eta hasiera ekitaldi horretan gaztelaniazko diskurtso bat irakurri zuten esatariek, ongi etorri moduan. Emanaldietan gaztelania erabiltzen zen arren, euskarazko saioak eta abestiak eskaintzen zituen emisorak, bere helburuetako
|
bat
euskal kultura eta euskara bultzatzea baitzen. Irratiaren beste xedea «totalitarismo komunista» deitzen zuenaren aurka borrokatzea zen (Ibidem:
|
|
|
Kriptoarrazakeria desberdinak daude han eta hemen. Hemengoen artean, bazterkeria mediatiko nabarmenen arteko
|
bat
euskal hizkuntzarekin gertatzen dena dugu. Zer rol uzten zaio euskal hizkuntzari, euskarari?
|
|
|
Goizeko hamaiketan eta laurdenetan, Gasteizko Osasun Saileko alarmak atera ziren. Bruselak berretsi zuen Holandatik datorren eta MPA hormarekin (medroxy progesterona azetatoa) poluituta egon daitekeen 500 txerrietako partida
|
bat
Euskal Herrira eta Kataluniara esportatu zela uztaileko lehen egunetan. Berehala, Osasun Publikoko sailak animalien helburua zein zen ikertu zuen, ibilgetzeko.
|
|
|
Hori da PPren kalitate legearekin daukagun beste diferentzia nagusia.
|
Bat
euskal nortasuna bermatzearena bada, bestea bertako ikasleak, etorkizuna burua altxaturik, bere buruaren jabe izaten ikastea da, menpekotasuneko jarrerak baztertuz.
|
|
|
–Garai
|
bateko
Euskal Herrian ez zen halakorik gertatuko...
|
|
|
Balitekeho rrela izatea, baina nik, hor, bi arazo ikusten ditut. Batetik, ezin utz dezaket alde
|
batera
euskal gizartea rekiko dugun erantzukizuna. Eta, bestetik, baliteke aldaketarik egin nahi ez izatea, ez egitea, eta, gutxien espero dugunean, sistema guztia gure gainean ero rtzea edo, bestela, apurkaapurka hiltzea.
|
|
|
Hortaz, lan honen beste atal
|
batean
euskal unibertsitate sistema baten beharra aldarrikatu dudanean, asmo bera izan dut buruan, baina beste esparru batean. Besteetan, gizartearen eta nazio talde baten beharrez aritu naiz orokorki.
|
|
|
Gizartean, euskal unibertsitatearen mezua argitu dugu. Alabaina, unibertsitatearen egituretan egin behar dugu bereziki ahalegina, nik uste, gaurtik aurrera horizonte onargarri
|
batean
euskal unibertsitatea izan dezagun.
|
|
|
Bi dira aukera hori eragozten duten faktoreak:
|
bata
Euskal Herriak bizi duen egoera politikoa, oinarrizko adostasuna ezinezko egiten duena eguneroko bizitzaren gai gehienetan. Bigarrena, une honetan Eusko Jaurlaritza osatzen duten alderdien jarrera eta ahalmena.
|
|
|
Herri honek bere hezkuntza eremu guztietara garatzeko eskubidea du (1948ko Giza Eskubideen aldarrikapenaren 26 artikulua). Euskal Herriko Unibertsitate Publikoen artean, gutxienez,
|
batek
Euskal Unibertsitatea behar du izan. Egun, gure historian lehen aldian akaso, behar bezalako baldintza soziologikoak ditugu, baina politikoki ez da aurrerapenik sumatzen.
|
|
|
Eskualde honen aukera eta aitzindaritza ez da gero ustekabean gertatuko den zerbait. Nekez aurki daiteke beste eskualderen
|
bat
Euskal Herri guztian zehar Debagoienaren ahalmenaren bezainbestekorik eskainiko duenik: bederatzi herri elebidunen gurari amankomunatua, MCCrenmailako kooperatiba mugimendua, Mondragon Unibertsitatea eta Goiena Komunikazio Zerbitzuak ez dira gero artalak 65.000 biztanle baino ez dituen ingurumarian.
|
|
2003
|
|
|
BERTSOLARITZA eta ahozkotasuna izango da apirilean Renon egingo den biltzarraren gaia. Izan ere, urtero antolatzen du Renoko Euskal Ikasketen zentroak honelako biltzarren
|
bat
euskal kulturaren alor ezberdinak gaitzat hartuta, adituak mahai baten inguruan biltzeko. Oraingoan, Euskal Herritik Renora Jon Sarasua, Joxerra Garzia eta Andoni Egaña joango dira.
|
|
|
Baina beren esperientziak fruituak eman ditu, euskal internauten artean erreferente bilakatu baitira. Horregatik, urtarrilaren 24an Argia Saria eskuratu zuten, pantaila txiki
|
batean
euskal munduan dauden iritzien aniztasuna jasotzen eta erakartzen asmatu baitute.
|
|
|
Marik (Ana Pimenta) eta haren seme Bittor Ghezk ek (Jon Calvo) osatutakoa. Mari Espainiako herri txiki
|
batetik
Euskal Herrira etorritako emakume alaia da, herriminak jota eguna bere lurraldeko kantuak abesten igarotzen duena.
|
|
|
Gure proiektuetako
|
bat
Euskal Herriko selekzio bat egitea da. Probintzia bakoitzetik 5 urteko pilotu bana aukeratu, eta kartingean prestatu, monoplazan hasteko punttuan jarri arte.
|
|
|
Iparraldean, beraz, hobeto iraun du sektoreak, batik bat belaunaldi gazteen segidaren berme handiagoa izan duelako. Alderdi horretatik, ez datoz
|
bat
Euskal Herriko Iparra eta Hegoa. Azterketaren arabera, 1988 urtean, Iparraldeko laborarien %41ek zioten bazutela nori utzi ustialeku familiarra.
|
|
|
Katalunian gauzak mugitzen hasten dira aurretik Euskal Herrian mugitu direnean. Uste dut badagoela halako pertzepzio
|
bat
euskal abertzaletasunean, gutxienez 36ko Gerratik hona. Egia al da?
|
|
|
Orain 20 urte euskal kantua programatzen zen besteekin batera. Orain emisoretan badute programa zehatz
|
bat
euskal munduari buruzkoa eta hor sartzen zaituzte. Beraz, ghettoan zaude, ez zaituzte programatzen, nolabait, zure estiloko batzuekin.
|
|
|
Hamarkada horretakoa dugu Los gemelos de Iturriondo gaztelaniaz idatziriko nobela erraldoi argitaragabea ere, euskaraz idazten hasi zena, baina gaztelaniaz jarraitu eta burutu zuena. Duda barik, galera handi
|
bat
euskal literaturarentzat! Elaberri hau hasikinetan zela, aurrekoarekin gertatu zitzaion antzeko bigarren estropezu bat suertatu zitzaion idazleari.
|
|
|
Behin Txominen aintzinean ere ordu lauren egon zan hizketan catedrático
|
bat
Euskal Herria eta euskaldunak zirala gaia, eta esan zituan kirtenkeri ta gezurrak erraiteko, universidadeko catedrático batek izan ezik, hiru ordu gutxienez behar izango lituke edozeinek. Eta Txominek zer egin zuan?
|
|
|
Baina nire hiruk eta Derioko Ikastaroko beste batzuk euskalki bakarra sartzen dabe: bizkaiera, gipuzkera... edota eskualde
|
bateko
euskal idazleak. Holan, nire Iparraldeko Euskal Idazleak; Euskal Idazleen Lorategia itz lauz, Donostia, 1969; Ikas en euskal alorretik, Zarautz, 1979 Eta, azken aldi honetan, batek edo bestek Euskara Batuarenak baino ez. d) Zelan argitaratu direan:
|
|
|
Derion irakasle zala, barriro be mezearen inguruan egingo ditu lan batzuk. Holan, birritan egingo dau liburutxu
|
baten
euskal itzulpena: Meza liburu txikia izenaz argitaratu eben, txukun eta dotore, argazkiz ondo horniturik.
|
|
|
Don Karmelo irakasle lanetan zehatza eta arduratsua zanez, bere lana ez eban mugatuko irakaste hutsera; ondo gertauko zituan ikasleei zehetu beharreko gaiak; handik hemendik zuzenduko zituan horretarako behar ziran liburu eta materialak; irakatsi ahala ikasgaiok idatziz atonduko zituan eta ikasleai polikopia bidez banandu:
|
batean
euskal testuen lorategiak zirala bizkaierazkoa lehenengo, gipuzkerazkoa hurren, bestean euskeraren joskeralegeen azalpen zehetua zala, harakoan euskal literaturaren historia laburra zala... Horretarako maisu seguruak hartuko zituan gidari:
|
|
|
Hola, Laburdiri escuararen hatsapenac lanean (1710 inguruan idatzia), euskararen jatorri historikoen gaineko diskurtsoak bildu zituen, euskaraz eta latinez (zutabe paraleloetan). Erromatar eta greziar historia kontuak era landu zituen, baina batik
|
bat
euskal historia urrunaz aritu zen. Liburuaren lehen zatia, iragan urrunaz ziharduen hura, galdua bada ere, haren atalburuak gorde dira; eta titulu horiek argi erakusten digute historiaren ikuspegi kantabrista tubalista zerabilela:
|
|
|
Euskal Herriari dagokionez, desoreka hori hiriburuen onurarako izango litzateke barneko eskualdeen kaltean; hots, kontzentrazio are handiagoa eraginez, jada jarduera ekonomiko eta sozialenkontzentrazio altua agertzen duten eremuetan, lurraldearen enparaua hustu etabaztertzeko joera indartuz. Horrelako azpiegitura
|
batek
euskal landa inguruneannekez arrazoizkotzat har litekeen inpaktu fisiko, ekonomiko, sozial, ekologiko etakulturala eragingo luke.
|
|
|
Baleren Bakaikoa, Koldo Gorostiaga, Jose Ramon Etxebarria, Joxe Azurmendi eta Antton Azkargortarenak, hain zuzen107 Bostek bat egin zuten EHUren izaera espainola azpimarratzean, baina adostasun gutxiago zegoen UEUren egitekoa finkatzean eta EHUrekin eduki beharreko harremanei zegokienez. Koldo Gorostiagaren ustez, UEU zen Euskal Unibertsitate bakarra, beste unibertsitateen zirikatzaile; Etxebarriaren iritziz, UEU euskaltzale militanteen biltokia zen eta indarrak biltzeko azpiegitura bat «eta Universidad del País Vasco izeneko horretan prozesu bat segitzeko egunen
|
batean
Euskal Unibertsitatea izan dadin». Horrek bi baldintza bete lituzke, Euskal Herri osokoa izatea eta euskara hutsezkoa.
|
|
|
Eusko Ikaskuntza Araba, Bizkai, Gipuzkoa eta Nafarroako Diputazioek sortua, euskal kultura maite zutenen bilgune iraunkorra izateko jaio zen. Sortu eta 1936.era arte, goi mailako hezkuntza garatzeko ahalegina Eusko Ikaskuntzaren inguruan egituratu zen, batik
|
bat
Euskal Unibertsitatea sortzeko proiektua bere baitan eztabaidatu baitzen lau urtetan zehar. Gernikan bildutako III. Kongresuan, Eusko Ikaskuntzako lehendakariak, Julian Elorzak, erregeari euskaraz eskatu zion Unibertsitatea.
|
|
|
Nire ustez, gauzak gaur diren honetan ekintzabide paraleloak desmontatu nahi izateak suizida da. Alde
|
batetik
euskal unibertsitatea nola geratzen den oso zalantzan dago oraindik (LAUren mehatxua etab.) eta desmontatzea arriskugarria litzateke. Ekintzabide hauek bestalde unibertsitateari begira betetzen duten lanaz aparte jendea biltzen dute, kultur gosea ase nahi duen jendea eta beste inon tokirik ez duen jendea ere bai.
|
|
|
Horixe zen, kasu gehienetan, beraien jarduera praktiko nagusia. Bes te ekintza garrantzitsu
|
bat
euskal kultura asteen antolaketa izan zen, nahiz eta jardunaldi horietan gehienetan bi hizkuntza erabili, euskara eta gaztelania. Zenbait institututan ere prestatu ziren kultura aste horiek.
|
|
|
Egitura horretan, etsaia ez da nehoiz biktima izatera heltzen. Are gehiago, Estatu aurreratu eta teknokratikoen errepresio itsuak euskaldun den guztia kateztatzen duela deiadar egiten dugu, polizia likitsak baten
|
bat
euskal herritar edo errefuxiatu delako atxilotzen duelarik, nahiz abertzale apurrek beren buruei garrantzia emateko epelen aitzinean ontsa azpimarratzen duten  poliziak badakiela nor noiz atxilotu. Bizia halaber gal daiteke herriaren askatzeko, familia zenbaitzuk hargatik, ideologiaren txapa kendu eta, galda lezake beren haurra zergatik sakrifikatua izan den.
|
|
|
" Jentilismoaren tentazioa" deituko dio Rikardo Arregik kristau aurreko balizko gizarte pagano libertario horretan euskal esentzia bilatzeko joerari; era berean salatuko du" jatorrismoa" ren tentazioa, hau da, baserritar euskaldun kristauen iragan ideal eta perfektu
|
batean
euskal esentzia hori bilatzeko grina. Euskaltzaletasunak beste zer edo zer izan behar zuela azpimarratu zuen hainbat aldiz Arregik bere bizitza laburrean().
|
|
|
Gure artean, arazo latza da, aterabide errazik ez duena gaur gaurkoz; abilezia politiko handia eskatzen duena eta, oraindino, ez dugu ganoraz asmatu. Sarritan kontsideratu izan da egia
|
bat
euskal lurraldetasun osotua deitutakoaren ametsa, ahaztuta poliedro anitzaren oinarrizko beste ertz bat baino ez dela kontu hori, aldats gora hori; eta ahaztuta, sakoneraino ahaztuta, ezen beste ertzak bezala hau ere eskalatu egin behar dela tontorrera ailegatu gura baldin bada, ezen ertz honek besteak eklipsatzen baldin baditu poliedroaren balizko tontorrean bakarrik geldituko dela; eta bakarrik... Euskal Herria balizko espazio historiko eta kulturala bada; baina ez faktuzko espazio politiko administratibo hautemangarria.
|
|
|
Funtsean, gure bidaiari segida eman nahian, hango delegazio bat etorri da azaro hastapen honetan bai Euskal Herriaren hobeki ezagutzeko, bai Saint Pierre eta Miquelon uharteen aurkezteko. Guhaurek Euskal kultur erakundean sortu dugun euskarri multimedia
|
bat
Euskal Herrikoau rp egiak izenekoa eta lau hizkuntzatan egina (euskaraz, frantsesez, ingelesez eta espainolez) aurkeztu diegu eta oso interesatuak dira hango liburutegi eta turismo espazioetan horrelako lanabesaren ezartzeko.
|
|
|
Errealitatea zein den ez dugu behar bezala atzeman, gaztelania %80ren ama hizkuntza da; eremu mistoan gurasoen %65ek ez duDeredua aukeratzen, eskubidea duten arren; alderdi politiko nagusiak ez datoz
|
bat
Euskal Herriaren eraikuntzarekin. " Nafar osoak ez direla" bezalako mezuek egia ez izateaz gain kontrako efektua lortzendute.
|
|
2004
|
|
|
Eusko Ikaskuntzak testu-liburuak sustatzeko lehiaketak antolatu zituen. " Haien kezketako
|
bat
euskal curriculuma sortzea zen", diosku Davilak," eta hala, irakurtzeko liburuxkak, euskara ikasteko gramatikak, Euskal Herriko historiari eta geografiari buruzko liburuak eta antzekoak argitaratzen hasi ziren. Aberriarekin harremana zeukatenak".
|
|
|
Zeruko Argia n maiz kolaboratzen du. Begoña-rekin
|
batean
Euskal Alfabetatze Taldeak antolatzen lagundu zuen"...
|
|
|
Sahara aldetik etorritako neskato
|
batek
Euskal Herrian adiskidetasuna lortzeko egin behar duen borrokatxoaren berri ematen digu Kirmen Uriberen kontaketa samur honek. Amira da neskatoaren izena, eta ilehoria izan nahiko luke, zineko izarrak eta bere ikasgelako Amaiak bezala.
|
|
|
|
Bat
euskal herriak, bat euskalkiak, bat danok beti; batu dezagun euskara ta ikasi, berritu dezagun Euskalerri."
|
|
|
Landarten esanak hona irauli beharrean, hitz eta pitz, neure kolkotik ateratako eletan luzatu eta galdu naiz. Harira etorrita, hortaz, hauxe zioen behin
|
batean
euskal idazle eta antzerkigileak euskararen gainbeherak eragindako bihotz minaren lekuko: –Hizkuntzarekin oso kezkati naiz.
|
|
|
Urruneko etorkizunaz hitz egitea baino beharrezkoago zaigu oraingo eta erdi epeko Euskal Herrian euskarak bere burua nola sendotu eta beste hizkuntza eta kulturekiko harremanak nola bideratuko dituen pentsatzea. Gaur gaurkoz gure gizartean gehiengoa bi ez ezik hiru bat hizkuntza eta kultura ezagutzera beharturik dago, hezkuntzako lehen urteetatik hasita eta hiru hizkuntza eta kultura horiek (euskara, gaztelania/ frantsesa eta ingelesa) ahalik eta ongien pertsona beraren baitan txertatu eta baliarazteko biderik eraginkorrenak bilatzen saiatu genuke, azken
|
batean
Euskal Herriko bizikidetza eta ekonomian, hitz batean, kohesioan inbertsioa egitea baita?. 684
|
|
|
Orain, dirudienez, eta zorionez, bakarren batzuk ohartu bide dira delako, euskal? botere horrek ez duela aukerarik eskaintzen herri honen zati
|
bati
euskal habetxo xume batzuk atxikitzeko ere.
|
|
|
Horretarako, baina, euskal literatura erdarara irauli behar, erdal irakurlearekin etxe zahar bera parteka dezagun. . Etxean espainieraz idazten duen euskal idazle ugari dugu. Jokin Muñoz mintzo?, batzuk gutako askoren unibertso eta geografia literario berekoak, gainera, eta euskarazko idazleok zertan ari garen jakiteko amorratzen dagoen makina
|
bat
euskal irakurle espainieradun ere bai. Ez gaituzte ikusten, ordea; Bernardo, Anjel, Ramon eta, oraindik orain, Unairen bidez gure berri jakin duten arren.
|
|
|
Beraz, euskararen aldeko hautuak mespretxua eta gorrotoa ere eragin ditzake zenbait erdaldunengan. Horrela gertatu zitzaion, esaterako, Ana Urkizari behin
|
batean
euskal hiribururik euskaldunenean: –Donostiako haur parke batean, ume bati txirristara igotzen laguntzen diot, noski, euskaraz.
|
|
|
Hauta dezagun ideologiaren aldetik inolako susmorik piztu ezin duen euskal idazle
|
bat
euskal idazlearen definizioa finkatzeko. Gabriel Arestik goitik behera betetzen zuen baldintza hori.
|
|
|
Nongotasunaren eta noren tasunak argitu ondoren, bere jarreraren zergatikoa aldezteko arrazoibide honetan barrena abiatuko da Santamaria: . Euskaldun jator
|
batek
euskal kultura, euskal literatura, euskal pentsaera espainolez ikasi behar izatea, contradictio in terminis iruditzen zaigu. Honelako gertaera, tragedia kultural bat dela esan daiteke, nahiz eta euskaldun asko hortaz konturatu ez.
|
|
|
Kadizko Konstituzioa?. Historia jakin gabe hau irakur dezan euskaldun
|
batek
Euskal Herria bere independentziaren aldeko gerran aritu zela ulertuko du. Ez bada.
|