|
2000
|
|
|
Asiarrak, arrain kontsumitzailerik handienak, konturatu ziren haztegien potentzialaz. 50eko hamarkadan hasi ziren, eta gaur egun
|
munduko
akuikultura produkzioaren% 80ren jabe dira. Asia barruan Txina dugu bereziki aipagarri, bertan biltzen baita mundu osoko produkzioaren% 60 Txinak izandako garapena balio komertzial urriko arrain kontinentalak hazten diharduen hainbat familia ustiapen txikiri zor zaio.
|
|
|
Akuikulturaren garapena beranduago, 60ko hamarkadan, iritsi zen Europa eta Ameriketara. Hauek
|
munduko
produkzioaren% 8 eta% 4 dute, hurrenez hurren. Hemen, produkzioa balio handiagoa duten espezietan kontzentratu da, eta merkatu prezio altuagoa izan ohi dute produktuok.
|
|
|
Espainia 14 postuan dago
|
munduko
produktoreen rankingean, eta Europan Norvegia eta Frantzia soilik ditu gainetik. Produkzioaren zatirik handiena muskuilutik dator, produktu astuna baina balio ekonomiko urrikoa.
|
|
|
Europan oporretan dabilen turista bikote yanki batek Basque Museum delakoa bisitatzea erabakiko du. Bertako hizkuntza,
|
munduko
hainbat mintzaira gutxitu bezalaxe, hizkuntza nagusiak zanpatua desagertu zen. Egun, museo hori da Euskal Herriaz gelditzen den azken aztarna.
|
|
|
Bill eta Maryk, museoa osatzen duten areto ezberdinetan barrena doazela, obraren hari nagusia garatuko dute. Berauen hizkuntza, 2050 urteko
|
munduko
biztanle gehienena da: «espanglish»a, alegia, XX. mendearen hondarrean sortua, ingelesa eta espainiera batzearen ondorioz.
|
|
|
Euskal Herriko informazio eta zerbitzuak eskaintzen ditu gaztelaniaz. Sareko Argiak euskaraz dituen zenbait atalen gaztelaniazko bertsioetatik abiatu da Vasconia.net,
|
munduko
euskaldunei komunikazio tresna eskaintzeko.
|
|
|
|
munduko
herrialde gehienei jasanarazten zaien finantza esklabotzari aurre egiteko modua da
|
|
|
Zera gaineratzen dute: demokraziaren, justiziaren eta askatasunaren aldeko borroka da, giza eskubideen aldeko borroka, eskubide horiek zapalduta gelditzen baitira
|
munduko
biztanle gehienak txirotasunean eta bazterturik bizitzera beharturik daudenean. Azkenik, garapenerako, heziketarako eta bizimodu duin baterako behar diren oinarrizko baliabideen negoziaketa defendatzeko kanpaina dela azaltzen dute.
|
|
|
Azterketa honen arabera, Italiarekin batera, Espainiako Estatua da datozen urteotan giza kapital gehien galduko duen herrialdea. 2050ean
|
munduko
estaturik zaharrena izango da, eta batez besteko adina 54,3 urtekoa izango da, hau da, munduko batez bestekoa baino 16 urte altuagoa. Zenbait adituk dioenez, hemendik 2025 urtera bitartean Europak 35 milioi biztanle galduko ditu eta 159 milioi langile gehiago ditu egungo lan egiturari eutsi ahal izateko.
|
|
|
Azterketa honen arabera, Italiarekin batera, Espainiako Estatua da datozen urteotan giza kapital gehien galduko duen herrialdea. 2050ean munduko estaturik zaharrena izango da, eta batez besteko adina 54,3 urtekoa izango da, hau da,
|
munduko
batez bestekoa baino 16 urte altuagoa. Zenbait adituk dioenez, hemendik 2025 urtera bitartean Europak 35 milioi biztanle galduko ditu eta 159 milioi langile gehiago ditu egungo lan egiturari eutsi ahal izateko.
|
|
|
Familia zabala da palmondoena, 3.000 inguru ezagutzen ditugu eta
|
munduko
lurralde tropikal gehienetan bizi dira. Gutxi batzuk besterik ez dira bizi hortik kanpo.
|
|
|
Alabaina, logikoki pentsatuta eta
|
munduko
beste gatazka batzuetan gertatutakoa ikusita, ezker abertzalea eta bere zati den ETAren irtenbidea bat izan behar duela dirudi, eta gainerako espektru politikoak ere hori bultzatu luke, herri honentzat onuragarriena litzatekeelako. Zein ari da irteera batu hori oztopatu nahian?
|
|
|
Azkenik zerbitzuen sektorea dago, hau ere milako bat lagunen enplegatzaile. Datozen urteetan industria
|
munduko
langileak hartzea izanen bada lehentasuna ere, turismoaren eta nekazaritzaren arloek lan eskaintza egileak bilakatzen dira. Alabaina, oraindik orain gutxi baizik ez baita garatu Zuberoako turismo sarearen gaitasuna.
|
|
|
Kontzertu hauetan Brahms, Schubert, Beethoven, Vivaldi eta Ravelen musika zortzi eta hamabi urte bitarteko haurrengana hurbildu nahi da. Horretarako, haurren
|
munduko
elementu ezberdinekin sentimenduak, abereak, dantza, antzerkiak eta natura musikak duen harremana jorratuko da.
|
|
|
Gaur egun, ikuspegia zeharo aldatu da, munduan dauden estatu gehienek (119) boto eskubide unibertsala dute eta gutxienek (16) dute boto eskubide hertsia. Hala ere, oraindik
|
munduko
populazioaren% 32 boto eskubide gabeko herritan bizi da.
|
|
|
Bakarrik hirugarren ereduak, elkarrizketak eta indarkeriarik ezak, eskaintzen du itxaropena. Gainera,
|
munduko
beste gatazketan emaitzak lortzen dituen eredua da. Hau izan da Lizarrako saiakera, eta emaitza positibo partziala ekarri du:
|
|
|
Ez dut uste posteritatera pasatzeko gogo berezirik duenik, baina
|
munduko
jendeen gauzez konprentsio infinitu bat somatzen diot...
|
|
|
Namibia hirugarren
|
munduko
herria da definizioz. Irakaslea izanik, hemen egunero ikusten dut nola haurrek borragomak zulatu eta arkatzak hausten dituzten.
|
|
|
Ez da ordea, ohiko iritzi trukaketa, ezta bakarrizketa bat ere; narratzaile batek gertakarien kontaketa egiten digu. Protagonistak jazz
|
munduko
pertsonaia baten ezaugarriak dituenez, zer hobe horretarako Iñaki Salvador baino, istorioak bere neurrira egindakoa dirudi-eta. Hain zuzen, bera gabe, ezinezkoa izango zen lan hau fundamentuz taularatzea.
|
|
|
3 Uste al duzue Luca Cavalli Sforza
|
munduko
genetista omentsuenak neu bezalako Fernandez Gutierreztar bat hartuko lukeela aztergai baskoen gaineko ikerketa bat egin nahi balu. Eta badakit deiturek ez dutela guztietan etorkia islatzen.
|
|
|
Egin dezagun errepasoa: Felix Linaresen" Euskal grafitti" n astelehenetan, Gorka Andrada aritzen da hirugarren
|
munduko
auziak plazaratuz. Asteazkenean, Alberto Letonak Europako estaturik gabeko herrien berri ematen du.
|
|
|
Txosten hori ekonomia aztertzen duen" Dinero" aldizkarian aurkeztu zen gazteleraz, eta hortik atera ditugu datuok eta jarraian aipatzen ditugunak. Logikoa denez, aldizkari amerikarrak Amerikako kontinente osoan bizi den egoera aztertzen du, baina Internet gizartean txertatzen den neurrian, joera hori berdina izango da, arian arian, nola Euskal Herrian hala
|
munduko
beste lurraldeetan.
|
|
|
BBVAk, xede horretan, Telefonicaren %10 erosi du eta operadore honek euskal bankuaren %3 Bankuak proiektuak garatzeko bilioi erdi inguru pezeta inbertituko ditu, eta Telefonicak beste 400.000 milioi pezeta aurreratuko ditu. Enpresa biak Hego Amerikan ondo kokatuta daudenez, izugarria izango da
|
munduko
alde horretan izango den negozioa. Eta mundu hori da enpresa bien funtsezko apustuetako bat.
|
|
|
" Desmitifikatu egin behar da, txapelketa kutsua ahalik eta gehien kendu, eta ez dadila izan inorentzat frustrazio motibo". Baina hau ez da bertso
|
munduko
sindromea bakarrik, eremu denetan super umeen bila goaz, kiroletan, ikasketetan, musikan...
|
|
|
Aditu askok deitu die globalizazioa kapital ekonomikoak egun dauzkan ezaugarri berriei. Beste era batera esanda,
|
munduko
kapital merkatuan gaude. Kapital honek gainera eskulan merkeagoa bilatzen du edonon, ahalik eta azkarren eta mundu mailan.
|
|
|
Jaitsieren artean, berriz, 1986koa (ekoizpenaren igoeragatik jasandako prezioen %50eko beherakada) eta 1998koa (Asiako krisialdia). Krisialdi horietan, aditu batek baino gehiagok LPEEren deuseztapena iragarri zuen, baina erakundeak erabat berreskuratu zuen
|
munduko
petrolioaren merkatuan eragiteko gaitasuna.
|
|
|
Munduan kontsumitzen den energiaren %35 petrolioa da, eta horrek garbi erakusten du
|
munduko
ekonomian duen funtsezko garrantzia. Halaber, herrialde ekoizle eta esportatzaileentzat esan nahi duen negozioa adierazten du.
|
|
|
Zein dira gaur egungo petrolio erreserbak, zein birfintzeko gaitasuna, zein kontsumitzaileen eskutan dagoen petrolio kopurua eta zeintzuk petrolio gordina garraiatzeko sistemak? 1999an,
|
munduko
petrolio gordin erreserba egiaztatua 1.038.500 milioi upelekoa zen, eta horietatik 800.000 milioi (%77) LPEEren esku daude. Birfintzeko gaitasunari dagokionez, berriz, egunean 81 milioi upel birfintzera hel daiteke.
|
|
|
Birfintzeko gaitasunari dagokionez, berriz, egunean 81 milioi upel birfintzera hel daiteke. Birfintzeko gaitasuna eta salmenta kontuan izanik,
|
munduko
petrolio enpresarik handiena Estatu Batuetako Exon Mobil da.
|
|
|
Gaur egun nagusitzen dira. 1998 amaieran,
|
munduko
flotak 297 milioi tona garraiatzeko ahalmena zuen.
|
|
|
Kontsumitzaile handiena Estatu Batuak dira. Saudi Arabiaren ondoren
|
munduko
bigarren ekoizle handiena izan arren (egunean 6,4 milioi upel ekoizten ditu), inportatzaile handiena ere bera da, 9,2 milioi upel inportatuz. Espainiako Estatuan 1,32 milioi kontsumitzen dira, hau da, mundu osoan kontsumitzen denaren %1, 8 Petrolioak Espainian energiaren %58 esan nahi du.
|
|
|
Saudi Aramco da
|
munduko
ekoizlerik handiena. 261.539 milioi upel ditu, eta urtean 3.300 milioi ekoizten ditu.
|
|
|
Mozkorrak bost urteko ajea utzi dit. Eta aurtengo irailean (astelehena kentzeko modurik onena gehiago mozkortzea dela diotenen iritziari kasu eginda) berriz abiatuko naiz
|
munduko
txoko eder horretara. Bien bitartean, nirekin batera amets egitera gonbidatzen zaituztet.
|
|
|
Eusko Alderdi Jeltzalearen zuzendaritzan (EBB) idazkaria den Josune Ariztondok, alderdiak urteetarako Euskara alorrean duen jarduera plana aurkeztu zuen ekainaren 28an. EAEko instituzioetan EAJk dituen kargudunak izan ziren bertan, eta baita euskalgintza
|
munduko
hainbat enpresa eta elkartetako ordezkariak ere, Kontseiluko zuzendaritzakoak barne. " Alderdiak harreman zuzen eta ohikoa behar du izan hauteskunde kanpainak gaindituko dituena euskararen gizarte azpiegiturekin", iragarri zuen Ariztondok bileran.
|
|
|
Anabel eta Iñakirekin solas arinean arituko diren famatuen artean, Klaudio Landa, Xabier Euzkitze, Iñaki Perurena, Ilazki Serrano esataria eta Mikel Laskurain aktorea ditugu, besteak beste. Kirol
|
munduko
zenbait aurpegi ezagun ere izango da, Haimar Zubeldia txirrindularia, kasu. Horrez gain, zenbait atal tartekatuko dute saioan, ordu eta erdiz, erritmo arina eta saio ikusgarria sortzeko, hala nola, erreportari berezi bat, zenbait umorista eta" Egungo kontuak" izeneko atala, non aktore ezagun batzuek saiorako propio prestaturiko zenbait bakarrizketa botako duten.
|
|
|
Berreuskalduntzea gizarte prozesua da, gizartearen inplikazioa eskatzen duena eta ezinbestean protagonista bilakatzen duena. Administrazioaren aldetik
|
munduko
erraztasun guztiak ez lirateke ezer herriak borondaterik ez balu, eta era berean, oztopo guztiak gaindi daitezke borondate hori egiazkoa bada. Gizartea euskararen alde mobilizatzea, etengabeko kontzientziazio lana egitea, era koordinatuan aurrerapausoak emateko euskaltzaleen artikulazioa bultzatzea, gizartearen erabateko inplikazioa lantzea, euskara ikastea eta erabiltzea dira etorkizuna irabazteko bideak.
|
|
|
Ordutik, abesbatzak ospe handiko jaialdietan parte hartu zuen eta baita
|
munduko
aretorik inportanteenetan kantatu ere. Hala nola, Pariseko Pleyel aretoan, Buenos Aireseko Colon antzokian, Bienako Konzerthausen, New York eko Metropolitan Housen, Habanako Antzoki Nagusian, Florentziako Pergola aretoan, Amsterdamgo Concertgebowen...
|
|
|
Egun, eskualdun anitzek pentsatzen du Euskal Herria
|
munduko
bihotza dela; hori ere ez da ona. Frustraziotik jalgitzeagatik ez da bortxazko ekimenik egin behar.
|
|
|
GASTEIZKO Jazzaldiak 25 urte betetzen dituela-eta, Amarica aretoan
|
munduko
jazzaldietako kartelen erakusketa dago ikusgai jaialdiak iraun bitartean. Besteak beste, Montreux, Monterey, Newport edo New Orleans eko jazzaldietako kartelak daude bertan.
|
|
|
THC sintetikoa ere ekoizten da eta
|
munduko
hainbat herrialdetan legezkoa da berau erabiltzea. Marinol izenez merkaturatu da, izen generikoa Dronabinol bada ere.
|
|
|
Bai, baina horretarako arraunlariok agindu behar genuke, gaur egun" arraun
|
munduko
esklabuak" baikara. Gu, arraun munduan, ur gainean egoteko gara, erabili eta botatzen diren horietakoak gara, gehiago ez.
|
|
|
Salbuespen batzuk badaude, baina oso gutxi, Euskal Herrian eta beste edozein lekutan. Hemen abesbatzetan kantatzeko ohitura aipatzen da, baina hori
|
munduko
toki askotan gertatzen da. Euskal musikan zortziko erritmo ospetsua dago.
|
|
|
Prekarizazioak ezarritako eginkizunik beharrezkoena pentsatzeko eta jarduteko modu berriak asmatzea da. Lan
|
munduko
mailarik onenak ere eragiten dituen prekarietatearen eta langabeziarekiko beldurraren esperientzian sustraiturik, prekarietatearen hedapen zabalak elkartasun modu berriak ekar ditzake, bereziki guztiz eskandaluzkoak gertatzen diren krisialdietan, esate baterako, Frantziako Elf eta Alcatel enpresetan gertatu den bezala, nahiko errentagarriak diren enpresetako akziodunei etekin handiagoak eskaintze...
|
|
|
Abian dagoen bat egite horrek aldaketa eragingo du Espainiako Estatuko arlo elektrikoak duen enpresa egituran. Sektoreko erraldoi berri bat izango da,
|
munduko
hamar enpresa handienetakoa bihurtuz. Kopuru batzuk ikustea besterik ez dago sozietate berriaren tamainaz jabetzeko.
|
|
|
Sariak ongi daude zuri ematen dizkizutenean, gainerakoan
|
munduko
injustuenak eta ustelenak dira. Benetan esan nahi dudana da idazle batentzat ez dela batere ona sariei begira egotea, pentsatzea sari batek erabakitzen duela bere kalitatea; are gutxiago sari horren beharrean egotea bizimodua aurrera ateratzeko.
|
|
|
Izen horrekin, urriaren 25ean Donostiako Kursaalean jardunaldia izan zen. Bertan, telebistaren
|
munduko
hainbat profesionalek hartu zuen parte, pantaila txikirako etorkizunak gordetzen diguna asmatu nahian. Besteak beste Iñaki Gomez, IBAIAko presidentea izan zen.
|
|
|
Hori guztia ITPk modulu mota berezi batzuetan, presio txikiko turbinetan eta toberetan espezializatzeko duen estrategiaren ondorio da, horrela Rolls Royceren Europako erreferentziazko bazkide bihurtzea lortzeko. Kontuan izan beharra dago motor bat egitearen kostua 200.000 milioi pezeta ingurukoa izan daitekeela, eta General Electric edo Rolls Royce bezalako
|
munduko
fabrikatzaile handiek motorra modulutan zatitzen dutela, eta arrisku kapital bidez epe luzera esku hartuko duten bazkideak aurkitu nahi izaten dituztela. Eta, hain zuzen ere, hortxe egon nahi du ITPk konpainia handi horien eskura, eta bere inbertsio guztiak (aurten 13.000 milioi pezeta inguru) helburu hori lortzera zuzentzen dira.
|
|
|
Bera mundu osora zabaldu da eta Estatua Hizkuntza Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan askapen mugimendu zahar berriak sortu dira. ...lismo errealaren jausi aldiaren oinarrian dugu; Jugoslabiako herrietan gauzatutako gerrak, Txetxeniako lehen eta bigarren guda, Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia eta Sahararen azpian iraultzen dituen egungo 30 gerra inguru Afrikan; dozena herrien matxinada Asia osoan zehar eta Amerikako indigenen esnatze prozesuak argi erakusten digu
|
munduko
protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garran tzia.
|
|
|
Alde batetik' Estatu Barneko arazoetan eza' ren aldarrikapenaren bidez, Nazio Estatuaren biolentziaren monopolioa zilegitzen du; herriaren aurkako sarraskiak baimenduz. Aldi berean, Estatu Batuek
|
munduko
biolentziaren monopolioa aldarrikatzen dute; beraien hegemoniaren aurka diharduten Estatu Nazioek erasotzeko' eskubidea' aldarrikatuz. Eta bien bitartean aipatutako bigarren motako inperialismo horiek banatzen dituzte bere aukera oportunistak.
|
|
|
Nik uste badagokigula kulturgintzan mahaian kolpe bat ematea, ze azken urteotan entzun eta entzun egon gara. Nik ez dakit hemendik 20 urtera
|
munduko
kulturaren abangoardiaren puntatzat hartuko gaituzten, edo tradizio zaharkitu baten azken reduktotzat. bigarrena gehiago.
|
|
|
Euskal gizarteari ikustarazteko gure txokotasunean unibertsal garela. Geronek esan behar dugu ez dela ezer asko bertsolaritza, gauza xumea garela, baina zinemaldian filme amerikarrei alfonbra gorria jartzeaz gain, herri honek egin dezakeena dela bere ekarri txikien nazioartekotasuna garatu, eta gure adibide oso zehatz eta oso egingarrira etorrita, ahozko sorkuntzan
|
munduko
erreferentzia bihurtu.
|
|
|
Arazo tekniko hauek saihesteko badago hirugarren aukera bat: Quiero TB. Honek bere burua
|
munduko
lehen lurreko telebista euskarri digital gisa aurkezten du, hots, orain arte betidanik erabili izan dugun kable analogikoa erabiltzen du. Horrenbestez, ez dugu zertan antena paraboliko edota kableatu berririk egin behar; dekodagailua betiko antenara lotu eta kito.
|
|
|
Jaialdiak berehala bikoiztu egin zuen konpainia kopurua, bi areto erabiltzera pasa ginen, gero Leidor areto handia, helduen saila... Beti saiatu gara jaialdia herriko jendearentzat egiten, ez antzerki
|
munduko
jendearentzat, beste lekutan egin ohi den bezala. Orain arte 304 konpainia pasa dira Tolosatik.
|
|
|
BIHURTUKO ote dira
|
munduko
hiriak, honela, Londres txikiagoak, bere hirurehun hizkuntzak eta guzti. Gertaera konplexuegiak dira erabateko erantzunak emateko.
|
|
|
Liburua egiterakoan egileak hitzak aintzat hartzeko premia sentitzen duela dio, oraindik
|
munduko
gauzak izenda daitezkeela sinesteko. Izan ere Sarrionandiak liburu honen xede eta ilusio handia zera omen du egileak berak dioenez:
|
|
|
Izan ere Sarrionandiak liburu honen xede eta ilusio handia zera omen du egileak berak dioenez: " mintzairak oraindik balio duela eta
|
munduko
gauzak hobetu daitezkeela" sinetsi nahi du.
|
|
|
Hitzaurrea egiten dion Txema Larreak berak Ni ez naiz hemengoari buruzko aipamena argitaratu zuen Pamiela aldizkarian (1985, 9.zb. 10 or.) Eta bertan aurki genezake" jalgibiderik ez duen
|
munduko
laberintoa" ri buruzko ohar interesgarria: " Laberintoa aspaldixe dugu Joseba baitan.
|
|
|
Lauaxetaren aipamena ez da alferrikoa, izan ere, nahiz asmoen eta
|
munduko
literaturaren ezagutza zabalaren aldetik, nahiz kosmopolitismo zaletasunaren aldetik, nahiz poesia landua eta" dekadentea" egite horretan, ahaidegoa aurkitzen baita bi idazle hauen artean, eta Sarrionandiak gerora ere Lauaxeta aipatu izan baitu euskal literaturan bere erreferentetzat Arestirekin batean. (Marinel zaharrak, 1987)
|
|
|
Izan ere, biak sortzeko eleberritik kanpoko gure ezagutzatik hartzen ditugu erreferentziak. Baina, batzuetan fikzio horri egiantzekotasuna erantsi nahiz errealitateko
|
munduko
elementuei erreferentzia zuzena egiten zaie. Hartara, sinesgarritasuna eta egiantzekotasuna helburu duten eleberriak izango ditugu hizpide errealismoaz9 hitz egitean.
|
|
|
Kontrola lortzeko asmoz, burtsa dagoen hiri nagusietan lehergailu atomiko bat jarri nahiko dute. Bonbak jartzeko
|
munduko
leku ezberdinetako erakunde armatuak (IRA, ETA, Brigada gorriak, IK,...) engainatuko dituzte, Azken Epaia deituriko taldea eratuz. Giro honetan, etengabeko pizten duen istorio batean murgilduko gara.
|
|
|
Kontuan izanik
|
munduko
askatasuna, justizia eta bakea giza familiako kide guztien berezko duintasunean eta esku bide berdin eta ukaezinetan oinarritzen direla;
|
|
|
Eta inoiz ez ahaztu, elebakardunek beren baitan eramaten duten itsutasuna, besteena gorrotatzerainokoa dela. Horiek horregatik jartzen dute gaztelera
|
munduko
hoberena balitz bezala. Baina, mundua handia izaki eta, hizkuntza asko dira bertan.
|
|
|
errege Felipe II.ak zer du ikustekorik Treviñorekin? Espainiarentzat
|
munduko
inperiorik handiena eduki zuen errege hark berak zuzenean ez noski. Baina oroi errege Felipe II.aren historiagile bezala kronikari izan zen Esteban Garibai, eta mondragoar hark Treviñori buruz bildu zituenak, nortasunez eta garaiagatik badutelako bere garrantzia; baina egia da inori ez diodala irakurri kronikari hark zer zioen.
|
|
|
dakar. Beraz, hara hor
|
munduko
Inperiorik handiena zen garai hartan, nola agertzen zaigun Arabako eta ez Burgosko. Gaur egun oraindik Felipe II.az eta Espainiaren handitasunez amets egiten duten horiek, erregeren kronikariari ere jaramon egitea beharrezkoa iruditzen zait.
|
|
|
Lehen eta bigarren mundu gerren tartean hasitako deskolonizazio prozesuari dagokio hirugarren globalizazioa. Iparraldean, lehen iraultza sozialistak emandakoSobiet Batasuna baldintzatuz, eredu fordistak emandako ongizatearen gizartea da.Hirugarren
|
munduko
herrietan nazio askapenerako gatazken bitartez, independentzia politiko berriak lortu ziren. Alabaina, independentzia berri horiek, ia arlo guztietan metropoliarekiko dependentzia erakusten digute:
|
|
|
Lehen, sistema teknologiko fordista geneukan, eta orainmikroelektronikak bideratutako teknologiak berriak. Lehen Nazio Estatuak zirenekonomiaren motorea, eta orain, gero eta gehiago,
|
munduko
merkatuak ezartzenditu denontzako legeak. Egoera berri honetan, Nazio Estatuaren eremua gaindidezaketen prozesu integratzaile berriak agertu dira Europan, Amerikan eta Asian.Aldi berean, enpresa multinazionalen arteko uztartze prozesuek beren garrantziestrategikoa berrindartu dute.
|
|
|
Latitude horietan gatazka nazionalak eta intentsitate txikiko gerrateak hedatzen diren bitartean, estatu pobreetako 3.500 milioi biztanle bainogehiagok Frantziak baino sarrera global txikiagoa dute. Horrela,
|
munduko
biztanleriaren %23 estatu industrializatuei dagokie, eta horiek munduko produktu gordinaren %85 dute, estatu txiroetako 4.800 milioi biztanlek gainerako %14rekin konformatu behar dutelarik. Era berean, estatistikek urtero 14 milioi haur janari gabeziazedota beherakoaz hiltzen direla islatzen dute, munduko zientzialari eta ikertzaileen%25 gerra industrian lanean ari diren bitartean.
|
|
|
Latitude horietan gatazka nazionalak eta intentsitate txikiko gerrateak hedatzen diren bitartean, estatu pobreetako 3.500 milioi biztanle bainogehiagok Frantziak baino sarrera global txikiagoa dute. Horrela, munduko biztanleriaren %23 estatu industrializatuei dagokie, eta horiek
|
munduko
produktu gordinaren %85 dute, estatu txiroetako 4.800 milioi biztanlek gainerako %14rekin konformatu behar dutelarik. Era berean, estatistikek urtero 14 milioi haur janari gabeziazedota beherakoaz hiltzen direla islatzen dute, munduko zientzialari eta ikertzaileen%25 gerra industrian lanean ari diren bitartean.
|
|
|
Horrela, munduko biztanleriaren %23 estatu industrializatuei dagokie, eta horiek munduko produktu gordinaren %85 dute, estatu txiroetako 4.800 milioi biztanlek gainerako %14rekin konformatu behar dutelarik. Era berean, estatistikek urtero 14 milioi haur janari gabeziazedota beherakoaz hiltzen direla islatzen dute,
|
munduko
zientzialari eta ikertzaileen%25 gerra industrian lanean ari diren bitartean.
|
|
|
Bigarrena, erregionalizazio prozesua dugu. Preseski, erabaki ekonomiko politikoen zentralizazio prozesu hori Estatu Nazioa baino gune zabalagoetan gertatzen da, hots, nazioarteko ekonomiaren bilakaera multipolarrarenbidez zehazten da,
|
munduko
hegemonia dominazioko hiru ardatz nagusitan (Estatu Batuak, Alemania, Japonia) berrosatzen den, erregionalizazio prozesuan, islatuz.
|
|
|
Globalizazioak mundu mailako esklusioa birbanatzen du, gero eta gehiago, hirugarren
|
munduko
zatiak lehen munduan daudelarik (hain zuzen ere, 35 milioipertsona EEBBetan, 55 milioi EEEetan eta Japoniako familien laurdena pobrezianbizi dira). Prozesu hau estatu garatuetan ari den deslokalizazio produktiboaren, gastu sozialen eta lansarien murrizpenaren, babes sozialaren inguruko ahazturen etalan merkatuaren desregularizazioaren joeren oinarrian dago.
|
|
|
Horrela, finantza ekonomia gero eta aldenduago dago ekonomia errealetik, eta prozesu ekonomikooro menderatzen du. Kapital masa horiek libreki zirkulatzen dute interes tasen, politika fiskalen eta hazkunde zurrumurruen arabera, eta
|
munduko
elkartrukerakoharremanak aldatzeko gaitasuna dute. Dibisa merkatuetatik, balore merkatuetaraigarotzen dira etekin errazaren bila, eta esku pribatuetan uzten dira, banku deposituetatik, inbertsio fondoetatik, pentsio fondoetatik eta abarretatik datozen kapital kopuru erraldoiak.
|
|
|
Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausialdiarenoinarrian dugu; Jugoslaviako herrietan gauzatutako gerrak; Txetxeniako lehen etabigarren gerra; Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika, eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia; Saharatik hegoaldera kontinente osoa iraultzenduten 30 gerra inguru daude Afrikan; dozenaka herriren matxinada Asia osoanzehar; Amerikako indigenen esnatze prozesua. Horiek guztiek argi erakusten digute
|
munduko
protesta sozial eta politikoan fenomeno honek duen garrantzia.
|
|
|
Alde batetik,. Estatu Barneko arazoetan eskusartzearik eza, ren aldarrikapenaren bidez, Nazio Estatuaren biolentziaren monopolioa zilegi bihurtzen du, herriarenaurkako sarraskiak baimenduz. Aldi berean, Estatu Batuek
|
munduko
biolentziarenmonopolioa aldarrikatzen dute berentzat, beraien hegemoniaren aurka dihardutenEstatu Nazioak erasotzeko, eskubidea, aldarrikatuz.
|
|
|
Esandakoaren ondorioz, eskariaren ahalmenari soilik mugaturik dagoen ekonomiaren hazkundeak planetako airea, ura eta lurra pozoindu ditu. Enpresa multinazionalen interesetan egindako
|
munduko
baliabideen ustiakuntzak baliabide energetikoenagorpenaren arazoa ekarri digu (gaurko abiaduran jarraituz gero, 50 eta 200 urtebitartean gure baliabide energetikoak agortu egingo dira). Horrez gain, gaur egunakumulatutako arazoak edo ingurugiroaren desorekak (ozono geruzaren zuloa, klimaren aldaketa, uraren kutsadura, oihan tropikalen suntsipena, euri azidoa, hondakin toxikoak, berotegi efektua, erosioa, arazo nuklearrak eta abar), guztion biziraupenerako baldintza materiala den gure ekosistema kili kolo dagoela adierazten digu.Era berean, hazkunde ekonomikoaren mugak erakutsiz, gaur egun daukagun garapen ereduari buruzko ikerketa eta eztabaida soziala ezinbesteko bihurtzen da.
|
|
|
Halaber, kulturaren merkantilizazioak kapitalaren erreprodukzio hedatuarenadierazpen politiko kulturala islatzen du, zeinak
|
munduko
herrien identitate kultural eta nazional guztiak ezabatzeko joera duen (munduan dauden 8.000 hizkuntzadesagertzeko arriskuan ezarriz).
|
|
|
Hauxe da, gure iritziz, psikodraman katarsia ahalbidetzen duen ezaugarria.Horrela, prozesu mental batean pentsa dezakegu, non subjektuak kanpo mundukopertsonengan proiektatzeagatik (kasu honetan rol bat burutzen duten taldekideak) benetako objektu horiek bere barne
|
munduko
pertsonez inbestitzen dituen. Martinez Bouquet en iritziz, subjektuak bere irudimenezko eszenako pertsonaien lekuahartzera behartzen ditu taldekideak.
|
|
|
Gainera, eszenaren simulaziozko ezaugarriakinbestimendu horien malgutasun handiagoa ahalbidetzen du. Hori gertatzen denune berean, osorik edo zati batean, subjektuaren barne
|
munduko
irudimenezkoerrepresentazioei lotutako afektuak eta irrikak askatzen dira, emozioen katarsiagertatzen delarik.
|
|
|
Barneko eta kanpoko taldea elkarren baldintzapean daude, haurrak barne taldea diskriminatua duelako; hau da, bere taldeko kideek lotura desberdinak ezartzendituzte (ama aita, ama/ seme alaba, aita/ seme alaba), hain zuzen ere, kanpo
|
munduko
objektuekin desberdindutako lotura baldintzatuak.
|
|
|
Alabaiñamolde eta kategoria horien bidez mintzo gera; mintzatu ez ezik, naturaleza aztertu erehizkuntzaren hausnarbide horietxen bidez egiten dugu, fenomenu edo lotura hau edohura erreparatuz ala alde batera utziz. Gure pentsakera osoa, hortaz, hizkuntzarenarragoa horietan urtzen da, eta gero hormatzen edo gogortzen; eta
|
munduko
gureezaguera horietxek oiñarri diralarik eraikitzen dugu? (1966a, 431).
|
|
|
Bere ahoz mintzo gara. Bere izaera eta esanahiaren bitartez hauteman ohi ditugu geure
|
munduko
gorabeherak. Hala eta guztizere, kulturaren bitartekotza dago tartean, gizarte egiturari darion kategoria sistemarenadierazkizunak mezubide ditugula.
|
|
|
Pertzepzio era horrek Europako Estatuak Europako eskualdeak gisa ikusteraginderamatzake. Hala ere, nahiz eta
|
munduko
orohartze edo globalizazio garaian,, barneko, eta, kanpoko?
|
|
|
Bukatzeko, konkistaren kulturaz aritzea baino, konkistaren etaharrapakaritzaren, zibilizazioaz? hitz egiteari egokiago deritzot, honen jarduera hainzabala izan baita historikoki eta
|
munduko
esparruan zehar. Nik esango nuke konkistaharrapakaritzaren gertakizun nagusiena dela eta gure Herria konkistapeko Herria dela.
|
|
|
Neolitikoa izan da gizadiaren historian iraultzarik handiena. Neolitikoaz gero,
|
munduko
gerra gehienak, nola edo hala, konkistako gerra modura sailka daitezkeeladeritzot. Antropologoek diotenez, gerraren fenomenoa betikoa izan da; baina gerraegiteko moduek aldaketa handiak ezagutu dituzte.
|
|
|
Banku moneta erabiltzen duten ekonomia mota guztietan, alegia, egun
|
munduko
estatuguztietan, bankuek sortua da moneta.
|
|
|
Ricardo k emandako irakaspenak, banku monetak oraingoz bere garapen modernoa lortu ez zuen epealdi batean, ondorengo gertakarien bilakaeren bidez baieztatuakizan dira. Gaur egun,
|
munduko
estatu guztietan, inolako salbuespenik gabe, monetanazionalak balioen edozein patroitatik deslotuta daude. Ordainketa nazionaletan etanazioarteko ordainketetan ez urrea ez zilarra ez daude zirkulazioan.
|
|
|
Bakarrik joan nintzen hortaz. Arratsaldeko argi gorriaren pean,
|
munduko
miseriaguztietatik haragoko atsedenlekua ematen zuen San Salbadorreko komentuak; gezurrazirudien, historiako hainbat gerrate eta pasadizoren gertaleku izatea...
|
|
|
Patxi hura, edo
|
munduko
arimarik garbiena zen, edo bestela Hollywoodekgaldutako aktorerik onena. Nahiago izaten dut ondo pentsatu, eta sinetsi egin nionhortaz, hobe baita gizon zintzo batekin zaudela uste izatea, hipokrita faltsu batekinbaino.
|
|
|
Nolabait esateko, informazio katean hedabideak gatibu geratzen dira sarri askotan albiste agentzia handien atzaparretan. Eta hau hirugarren
|
munduko
estatuek dakite ongi asko.
|
|
|
Zerbitzu hau osatzeko pertsona talde bat behar da (pertsona bakar bat gutxiegi litzateke), beren zeregina
|
munduko
edo nazioko irrati emandegiek ematen dituzten albisteak entzun, hautatu, baloratu eta irrati eran idaztea delarik. Prentsa idatzia ere albiste iturri da; beraz, pentsatzekoa da irratian, lehen aipaturiko berehalakotasuna dela-eta, oso albiste iturri garrantzitsua izan ahal dela.
|
|
|
Asko emendatu dira aukerak Mendebaldeko herrietan, eta ez bakarrik entretenimenduaren alorrean, informazioan espezializaturik dauden estazioak ere baitira. Sky News edo CNN bezalako tele emandegiek oso sare hedatua dute
|
munduko
hainbat estatutan zehar albisteak gertatzen diren une bertsuan eman ahal izateko. Tele informazioaren alorrean CNN da egun leaderra (munduko berrehun estatu baino gehiagotatik sintoniza daiteke).
|
|
|
Sky News edo CNN bezalako tele emandegiek oso sare hedatua dute munduko hainbat estatutan zehar albisteak gertatzen diren une bertsuan eman ahal izateko. Tele informazioaren alorrean CNN da egun leaderra(
|
munduko
berrehun estatu baino gehiagotatik sintoniza daiteke). Hau esanda, ez da bat ere harrigarria, tele emandegi hauek sintonizatzen dituzten irratilariak gero eta gehiago izatea.
|
|
|
Gaur egun,
|
munduko
lehen potentziaren laburdura sarriro aipatzen da. Euskaran, EEBB (AEB) laburtzapena ezin da azalpena eman gabe esan, nahasgarria baita.
|
|
|
Izan ere, hotsa, irratiaren audio
|
munduko
sistema adierazkorra den aldetik, hiru mailaren menpean dago:
|
|
|
Digitalizazioaren aroan, erronka nagusia edukietan egongo da. Alarma piztu da
|
munduko
zenbait herritan, Japonian adibidez, non telekomunikazioetarako ministerioan irrati eta telebistarako programak sortzeko grina sustatu nahi duten, kanalen aniztasunari aurre egin ahal izateko.
|
|
|
eremua zabaltzen da, emanaldi bakoitzaren seinalerako planeta osoa hartuz. Adibidez, Patagoniako irratigune txiki bat, irismen telefonikoaren bidez sareari lotura egonez gero,
|
munduko
edozein tokitatik entzun daiteke.
|
|
|
Hortixek datorke euskaldunok irratiari diogun begikotasuna. Oraindik ere, baserri
|
munduko
euskaldun askok irratitik edaten dute, informazio egarria asetzeko. Irratiak garrantzi itzela izan du gure kulturan, eta horretaz jabetzeko, Ipar Euskal Herriko irratien arrakastari behatzea baino ez da.
|
|
|
Etorkizuneko irratia ondo ulertzeko gakoetariko bat interaktibitatea izango da. Lehen
|
munduko
herrietan ere berrogei internet urtez (hamar urte arrunt alegia) itxaron dugun arren, apurka apurka irrati telebista digitalaren interaktibitatea errealitate bihurtuz joango da, kartara egindako hedabide modura kontsideratu arte, hau da, programen autoerrealizazioa gauzatu arte. Dagoeneko hasiak gara ikusten horrelako teknologien lehenbiziko saioak.
|
|
|
Torca del Carlista leizea Raneroko haitzetan kokatuta dago, Bizkaiaren eta Kantabriaren arteko mugan. 355 metroko sakonera duen leize honetan zabaltzen da
|
munduko
gela handienetako bat (400 m luze, 250 m zabal eta 90 m altu dena). Leize itzel honetara jaitsi zen lehena, Bizkaiko Espeleologia Taldeko Jon Arana izan zen, 1958 urteko apirilaren 6an.
|
|
|
Bera bezala, beharra zuen norbait izango zen neska hura, bestela ezin da ulertu hain dudarik gabe baiezkoa ematea. Ez zen
|
munduko
politena, baina Txema ere ez. Alde horretatik lorpen garrantzitsutzat jo zuen konkista hura, batik bat mendekua ospatu beharra zegoelako, eta horretarako kosta ahala kosta sartu behar zuelako txilibitua Irlandako edozein potxingotan.
|