|
2002
|
|
|
«Dagoeneko ez da gizarte immunerik geratzen. Giza immunoeskasiaren sindromea
|
munduko
herrialde guztietan dago», nabarmendu zuen Bernhard Schwartländer ek. Baina albiste guztiak ez ziren txarrak izan.
|
|
|
Gainera, Goi bileran, edateko ur arrunt eta instalazio higieniko gutxien dutenei eta pobrezia errotik kentzeko beharrari buruz hitz egingo da. Johannesburg era iritsi ziren lehen buruzagiek atzo adostu zuten akordioa, energia berriztagarrien iturriei buruzko puntuetan, ingurumenaren endekapena geldiaraztea eta, azkenik, globalizazioa bidezkoa dela
|
munduko
herrialde guztiei ziurtatzea. NBEko funtzionarioek adierazi zuten, agiri ofizialaren puntu gehienetan akordiorik lortzen ez bada, bilera porrota izan daitekeela, ez baitzegoen beharrezko oinarriak estatuburuek eta gobernuburuek hurrengo astean hartutako konpromisoak betetzeko.
|
|
|
" Nik uste dut, oro har, edozein generotan, edozein herrialdetan, edozein unetan literatura ona eta txarra dagoen bezala, best selleren lurralde lausoan kasu bikain batzuk daudela. Stephen King bezalako idazle batek askoz ere talento eta  dohain handiagoak ditu, eta, sakonean, askoz ere garrantzitsuagoa da bere garaiko literaturarentzat,
|
munduko
herrialde guztietako erdipurdiko idazle asko baino, hura gutxiesten duten horiek baino hain zuzen ere". Ados egon gaitezke, ala ez, baina niretzat arazoa da euskaraz produzitzen den kontsumoko literatura horren zati handia ez dela kalitate onekoa, kontsumoko literaturaren parametroak berak erabiliz alegia.
|
|
2003
|
|
|
Eta honek legearen babesa eduki behar duenez, MMEak erabakita dauka bere 23 itun horiei egokituko zaizkiela partaide diren
|
munduko
herrialde guztietako legediak. «Ikusten duzuenez argitu du Wallachek guri iritzirik eskatu gabe eta sekretupean negoziatuta hitzartu diren 23 itun horiek dira azkenean munduko lege gorenak».
|
|
|
Suárez Llanosek dioenez, I geroztik, Bigarren Mundu Gerraren ondotik Nazio Batuen Kontseilu Nagusiak Giza Eskubideen Deklarazioa aldarrikatu zenetik,
|
munduko
herrialde guztietan ezartzeko hainbeste urtetako lanaren lorpenetan atzera jotzeko arrisku handia dago orain.
|
|
|
Pérez Varelak, gainera, Espainiako Turismo Institutuarekin (Turespaña) egingo den nazioarteko sustapen baten berri eman zuen. Sustapen hori
|
munduko
herrialde guztietara bideratuko da, baina, batez ere, europarrengana eta turistak esportatzeko gaitasun “lehiakorra” dutenengana. Ildo horretatik, Xuntako kontseilariak nabarmendu zuen Galiziara turista gehien bidaltzen dituzten Europako bi herrialdeak Portugal eta Frantzia direla, eta, beraz, nazioarteko kanpaina hau bi estatu horiei zuzenduko zaie bereziki.
|
|
|
Herrialdeei elikadurarako eskubide eraginkorra eta auzitegien bidez eska daitekeena emateko erabakia oso berria da. Gaiari buruzko lehen aurrekari serioak 1996ko Elikadurari buruzko FAOren Munduko Goi bileran kokatu behar ditugu,
|
munduko
herrialde guztiak elikadurarako eskubidea agindu moral izateari uzteko eta Estatuko eta nazioarteko legediaren testuinguruan eskubide argi eta galdagarri bihurtzeko animatu zirenean. 2001 urtean, Elikadurari buruzko Munduko Goi bilera egin eta bost urtera, 182 estatuk berretsi egin zuten pertsona guztiek elikagai «osasuntsuak eta elikagarriak» izateko eskubidea.
|
|
|
Ondorioz, ez da Gizarte Foroa Davos berri batean bihurtu behar. Mundu mailako topaketak murrizteko premiaren aurrean, urtero
|
munduko
herrialde guztietan —egun berean, Davosko bileran zehar— manifestazio bat antolatzea proposatu zen Nazioarteko Kontseiluan, horrela protestaren eta aldarrikapenen izaera masiboa bermatzeko. Proposamen hau onartu zen, eta ideia berriak eskatuko ditu manifestazio horien gaien inguruan.
|
|
2004
|
|
|
Ekonomia publikoa oso presente dago
|
munduko
herrialde guztietan, erregimenpolitikoa edozein izanda ere. Berak bakarrik Barne Produktu Gordinaren %25 %50errepresentatzen du, herrialdeen arabera, eta horri, enpresa publikoak gehitu beharzaizkio; eta pribatizatze prozesuek azken urteotan bultzada handia ezagutu dutenarren, oraindik ere sektore publikoko enpresek errealitate ekonomiko inportanteaosatzen dute.
|
|
|
Codex Alimentarius batzordearen erabakiak garrantzi handia du. Enuntziatu berriak oinarriak ezartzen ditu
|
munduko
herrialde guztietan hitz egiteko eta elikagaien osasun eta informazio baldintzak hobetzeko. Trazabilitatea oso sistema interesgarria da elikagai baten historiari buruzko informazio guztia eskuratzeko.
|
|
2005
|
|
|
Adibidez, cfc11k hirurogeita hamalau urte irauten du, batez beste, CFC12 ehun eta hamaika urte, CFC13 laurogeita hamar urte edo 1301 ehun eta hamar urte. Ez erabiltzeko jarduketak 1987an,
|
munduko
herrialde guztietako gobernuek Montrealgo Protokoloa sinatu zuten, ozono geruza agortzen duten substantziei buruzkoa. 1994an, Nazio Batuek Ozono Geruza Babesteko Nazioarteko Eguna izendatu zuten irailaren 16a.
|
|
2007
|
|
|
Oraindik egin ez duten
|
munduko
herrialde guztiek berretsi egin lukete ezgaitasuna duten pertsonen eskubideei buruzko NBEren hitzarmena, 2006ko abenduan onartu zena, Lanaren Nazioarteko Erakundeak (LANE) eskatu bezala; izan ere, Ezgaitasuna duten Pertsonen Nazioarteko Eguna ospatzeko baliatu zen. Orain arte, zazpi herrialdek bakarrik berretsi dute hitzarmena, eta indarrean sartzeko hogei berrespen behar ditu.
|
|
2008
|
|
|
Jakina denez, jasangarritasunaren edo garapen iraunkorraren kontzeptua eta markoa asko garatu dira, eta
|
munduko
herrialde guztietara zabaldu dira azken hamarkadetan. Esan daiteke, beste guztiaz gaindik, kontzeptu horren ekarpen nagusietakoa izan dela ingurumen aspektuak, aspektu sozialak eta aspektu ekonomikoak, hiruak kontzeptu berean txertatzea.
|
|
|
Plater askotan Sarguneak, lehen eta bigarren platerak, okela edo arrainen laguntzaileak, baita postreak ere. Patata oso zabalduta dago
|
munduko
herrialde guztietako sukaldeetan. Bere ezaugarri nagusiak, zapore leuna eta testura atsegina, forma askotan eta elikagai ugarirekin konbinatuta egiteko elikagai aproposa da.
|
|
2009
|
|
|
eskalagarria da, edozein negoziotarako oinarrizkoa den enpresa terminoa da hau, hots, tamaina handiago batean erraz kopia daitekeen egitura duela. Gainera, egun,
|
munduko
herrialde guztientzako produktua da, azken urteotan bertsio asko aireratu ditugulako hainbat hizkuntzatan, beraz, internazionalagoa da.
|
|
|
Filmak adibide errazak erabiltzen ditu, eta era didaktiko eta dibulgatzailean ematen ditu azalpenak. Bertan erakusten dutenez,
|
munduko
herrialde guztiek AEBek adina kontsumituko balute, gurea bezalako beste hiru, lau edo bost planeta genituzke gure baliabideen eskaera asetzeko. Hortaz, gizakia sortzen ari den aztarna ekologikoa ikaragarria da.
|
|
|
Etengabe bilatzeko eta alternatibak eraikitzeko espazio gisa planteatzen da Printzipioen Gutunak “nazio guztietako herritar guztiei eta ingurumenari” giza eskubide unibertsalak errespetatzearen alde egiten du. Halaber, justizia soziala eta berdintasuna defendatzen ditu,
|
munduko
herrialde guztietako erakunde eta mugimenduen parte hartzearen bidez: “Munduko Gizarte Foroa parte hartu nahi duten erakundeen eta mugimenduen aniztasunari eta aniztasunari irekitako gunea izango da beti, eta, gainera, genero, etnia, kultura, belaunaldi eta gaitasun fisikoen aniztasunari irekia egongo da”.
|
|
|
David Paul Ausubel ikaskuntza esanguratsu deritzonaren aitaren esaldi horrek teoria kognitibo horren oinarri nagusia du.
|
Munduko
herrialde guztietako milaka irakaskuntza gelatan arrakasta izan du duela 40 urte baino gehiagotik, eta ikaskuntza esanguratsuaren teoriaren helburua da hezkuntza maila guztietako ikasleak curriculumeko edukiak pixkanaka eta modu esanguratsuan bereganatzeko eta atxikitzeko gai izatea, hau da, ikasitakoa ulertzea eta aldez aurreko ezagutzekin erlazionatzea.
|
|
|
Europa, Japonia, AEB, Kanada eta Sobiet Batasuna. Gaur, ostera,
|
munduko
herrialde guztiek dute petrolioarekiko adikzioa, Papua Gineak eta Ozeano Bareko bi hiru uhartek salbu.
|
|
2010
|
|
|
Irizpide geografikoak
|
munduko
herrialde guztiak hainbat eskualdetan banatzen ditu. Nazioarteko erakundeek irizpide geografiko desberdinak erabiltzen dituzte eta, horrexegatik, ematen dituzten datu agregatuak arreta handiarekin aztertubehar dira:
|
|
|
Irizpide ekonomikoari dagokionez, Nazio Batuen sailkapenik orokorrenakhiru taldetan sailkatzen ditu
|
munduko
herrialde guztiak: herrialde garatuak, garapen bideko herrialdeak eta merkatu ekonomiarako trantsizioa burutu dutenak.Oro har, lehenengoek Ekonomiako Lankidetza eta Garapenerako Erakundea (ELGE) osatzen dutela esan daiteke eta munduko 30 herrialde «aberatsak» edota «industrializatuak» dira:
|
|
|
1990eko hamarkadara arte herrialdeen garapen maila neurtzeko adierazle nagusi eta erabiliena biztanleko BPG izaten zen. 1990ean Nazio Batuen Garapenerako Programa (NBGP) Giza Garapenari buruzko Txostena argitaratzen hasi zeneta, horretan, Giza Garapenaren Indizea (GGI) kalkulatzen da ia
|
munduko
herrialde guztietarako. Txosten bakoitzak gai zehatz bat ere lantzen du eta hurrengotaulan agertzen dira denboran zehar aurkeztutakoak.
|
|
|
MGHek pobreziaren aurkako borroka talde lana dela azpimarratzen dute eta, era berean, borroka horretatik
|
munduko
herrialde guztiek etekinak aterako dituzte.Gaur egungo munduko elkarrekiko mendekotasun ekonomikoak merkataritzarakoarau berriak, nazioarteko finantza egonkortasuna eta teknologiaren hedapena eskatzen ditu, garapen bideko herrialdeek garapen bizkorra eta iraunkorra lortzekoaukerak aprobetxa ditzaten.
|
|
|
Pasaportea: dokumentu honek
|
munduko
herrialde guztietara (baita Europan aipatutakoetara ere) joateko aukera ematen dio eramaileari. Hala ere, Txinan, Indian edo Egipton, pasaportea ez da nahikoa, turista bisatua ere aurkeztu behar da.
|
|
|
Ikaskideak dira, elkarrekin ikasten dute eta ideiak trukatzen dituzte, baina milaka kilometrora daude. Interneti esker,
|
munduko
herrialde guztietako hizkuntza irakasleak beren ikasleen artean elkartu eta partekatu ahal izan dira hezkuntza proiektu eta programak. Helburua:
|
|
2011
|
|
|
Hitzarmenetako garailetzat AEBak jo bazitezkeen ere, estatubatuar ordezkaritzak ez zituen atseginez hartu hain neurri epelak. Pozago jarriko ziren 1919an, Versaillesko Tratatuaren letra txikian Hagako Hitzarmenak gehitu eta ia
|
munduko
herrialde guztiek onartzea lortu zutenean.
|
|
|
Britainiarrak.
|
Munduko
herrialde guztietakoak.
|
|
|
Beraz, Hitzarmenak juridikoki lotesle bihurtu zituen haurren eskubideak Espainian. Gaur egun,
|
munduko
herrialde guztiek onartu dute Hitzarmena, bik izan ezik (Somaliak eta Estatu Batuek).
|
|
|
Txosten hori irailaren amaieran argitaratuko da Washingtonen, eta Ansa agentzia italiarrak eskuratu du. Bertan,
|
munduko
herrialde guztien hazkunde aurreikuspenen murrizketa orokorra egiten da, baita Europakoena ere. Alde horretatik, erakundeak hamarren bat murriztu ditu munduko ekonomiaren hazkunde aukerak 2011n, %4, 2raino, eta beste bi hamarren 2012rako; horrek hazkunde ekonomiko globalaren aurreikuspena %4, 3koa izatea dakar.
|
|
2012
|
|
|
Gaur egun, 35,6 milioi pertsona daude kaltetuta, eta 2030ean 65,7 milioi izango direla kalkulatzen da. Nazio Batuen erakundeak txosten batean nabarmentzen du kasuen %58 diru sarrera txiki eta ertaineko eskualdeetan biltzen dela, nahiz eta
|
munduko
herrialde guztietan egon. Dementziari aurre egiteko programa nazional gutxi daudela salatu du, mundu osoan zortzi estatuk bakarrik jarri baitituzte abian horrelako jarduerak.
|
|
2013
|
|
|
Gobernuko presidentearen hitzetan, aurreikuspenak aldatzea logikoa da. Ez dute zertan beti asmatu, eta,
|
munduko
herrialde guztiek egin bezala, alda egin daitezke, erantsi du.
|
|
|
Zenbait hilabeteren buruan xehetasun gehiago eman zuen Nazioen Sozietatea sortzearen harira Amerikako Estatu Batuetako presidente Wilsonek egin proposamenei buruz. Wilsonek
|
munduko
herrialde guztiak biltzea proposatu zuen, Alemania barne, baldin eta bere menpe hartuak zituen herrialde guztiak itzultzen bazituen. Etxeparek azpimarratu zuen Wilsonen ustez, berez, gero ez zela gehiago gerlarik izanen.
|
|
|
Ikerketa ekonomikoak. Azkarrena hazten diren sektoreetako bat da turismoa, lanpostu gehien sortzen dituztenetako bat, eta
|
munduko
herrialde guztientzat aberastasun handiena sortzen dutenetako bat. Hala, turismoak munduko ekonomian duen eragin totala eta aurreikusten dena ikertzen du WTTCk.
|
|
|
Santxotena museoan ikusgai daude Teresa Lafragua eta Xabier Santxotenak
|
munduko
herrialde guztietatik ekarritako jaiotzak. Jaiotza sorta urtero handituz doa:
|
|
|
Santxotena museoan ikusgai daude Teresa Lafragua eta Xabier Santxotenak
|
munduko
herrialde guztietatik ekarritako jaiotzak. Jaiotza sorta urtero handituz doa:
|
|
|
Vladimir Ilich Ulianoven atariko esaldiak Einsteinen teoriaren zuzentasun materialista berresten zuen, huraxe baitzen liburuxka
|
munduko
herrialde guztietako herri masa sozialistei hitz gutxi eta aratzetan azaltzera zetorkiena.
|
|
2014
|
|
|
Itxaropenerako tarte txiki bat ireki arren, orobat porrot sentsazioa gailendu da Limako Klimaren Gailurraren ostean. Lehen aldiz
|
munduko
herrialde guztien arteko akordio bat sinatu da, baina akordio ahula da, konpromiso sendorik gabea. Beroketa globala bi gradutik gorakoa izan ez dadin zerbait egitea eskatu zuten zientzialariek azaroan; tamalez, Limako Deia deituriko bost orrialdeko adierazpenak ez du neurri eraginkorrik ezarri.
|
|
|
|
Munduko
herrialde guztiek trazabilitate sistema bera izan lukete, Europar Batasunaren adibideari jarraituz, eta hor sartzen dira identifikazio elektronikorako baldintza uniformeak, datu komunen datu baseak eta antzeko identifikazio estandarrak. Hori da, hain zuzen, Estatu Batuetako adituek egindako azterketa bat, “Araudien eta Trazabilitate baldintzen konparazioa” izenburua duena eta joan den abuztuan argitaratu zena.
|
|
|
Formalizatuak zera esan nahi du, badela langile eta bezeroen artean sare eta estruktura gisa funtzionatzen duen bitartekaritzarik; ez formalizatuan, ordea, langilea bere kaxa dabil. Kasu biak kontutan harturik, eta
|
munduko
herrialde guztiak, sexu lan mota ugari dagoela baieztatu daiteke, zalantza barik. Horren adibide argia dugu Filipinas.
|
|
|
Gu herri eredugarria izan gaituk horretan. Imajina ezak
|
munduko
herrialde guztiak geurea bezalakoak balira! Horixe duk nire munduaren eta bizitzaren ideia.
|
|
2015
|
|
|
konpromisoa hartu zuten
|
munduko
herrialde guztiak artikulu horietara egokituko zirela.
|
|
|
Dustin Ginetz Animalien osasuna, duela urte batzuetatik hona, nazioarteko erakunde garrantzitsuenek (OIE, OMS edo FAO) esku hartu dute, frogatuta baitago funtsezkoa dela animalien gaixotasunak garaiz detektatzea bermatzea, elikagaien kalterik eza ziurtatzeko. ...na eta ongizatea ere Europako Batasunaren politikaren lehentasun nagusietako bi bihurtu dira (Animalien Osasunaren Estrategia Europar Batasunarentzat,), eta horren helburua da animalien gaixotasunen hedapena murriztea prebentzioaren bidez. Gainera, pertsonen eta animalien mugimenduak areagotu egin dira testuinguru horretan, eta, gainera, adituen iritziz, elikagaien segurtasuna funtsezko erronka da
|
munduko
herrialde guztietan. Horregatik, ezinbestekoa da OIonentzat «elikadura katearen etapa guztietan jardutea:
|
|
|
Urriaren 17an, 1993 urtetik, Pobrezia Errotik Kentzeko Nazioarteko Eguna ospatzen da,
|
mundua
herrialde guztietan pobreziarekin eta pobreziarekin amaitzeko beharraz kontzientziatzeko. Aurten, jardunaldiak esanahi berezia du, izan ere, 2030 Agendaren barruan Garapen Iraunkorreko Helburuak formalki onartu ondoren egin da lehen bilera.
|
|
2016
|
|
|
Hala ere, neurri interesgarriak har daitezke isurketak murrizteko herrialdeen arteko presio bidez; esaterako, nazioarteko hainbat merkataritza saretan sartzeko baimena, karbono isuria murriztearen truke.Iruditzen zait Parisko akordioek lortu dutela klima aldaketa agendaren erdian ezartzea, eta arazoak duen benetako dimentsioa azaleratzea. Ez dago aldaketa gehiegirik Kyotoren aldean, baina oso garrantzitsua da
|
munduko
herrialde guztiek parte hartu izana eta prozesuaren jarraipena egiteko konpromisoa hartu izana; baita karbono isurketa murrizteko neurri ekonomikoak eskaintzea garatzen ari diren herrialdeei.Hasieran esan duzu karbono isurketa murrizteak lehiakortasun ekonomikoa galtzea dakarrela. Alemania, berriz, potentzia ekonomiko eta teknologiko nagusien artean kokatzen da, eta erabiltzen duen energiaren %34 berriztagarria da.
|
|
|
Gainera, zerura igo aurretik, hau eskatu zien Jesu Kristok:
|
munduko
herrialde guztietara joan eta zabal zitzatela eman zizkien ikaskizunak. Halako batean, betetzea ezinezkoa iruditzen zitzaien eginkizun harengatik izuturik zeudela, Espiritu Santua agertu zen, uso itxuraz, haien gainetik eta, haren aginduz, suzko mingainak jarri ziren apostoluen buru gainean.
|
|
|
Nazio Batuen Erakunde eratu berriak Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala (GEAU) idatzi zuen 1948an, eta, DBHko lehenengo mailan ikusi genuenez, aldarrikapena sinatu zuten herrialdeek konpromisoa hartu zuten
|
munduko
herrialde guztiak artikulu horietara egokituko zirela.
|
|
2017
|
|
|
Muin muinean, adostasun erabatekoa dago, eta denek esaten dute bularra ematea dela haurrak elikatzeko modurik onena: gauza bera esaten dute nazioarteko erakunde denek,
|
munduko
herrialde guztietako osasun ministerioek, osasunaren arloko profesionalen elkarte guztiek, unibertsitate guztiek, Medikuntzako ikasliburu guztiek.
|
|
|
Nazio Batuen Erakundea 1945ean sortu zen eta haren helburu nagusia
|
munduko
herrialde guztietan
|
|
|
Nazio Batuen Erakundea 1945ean sortu zen eta haren helburu nagusia
|
munduko
herrialde guztietan bakea ezartzea zen. 1948an Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala adostu zuen.
|
|
|
Klima Aldaketari buruzko Gobernu arteko Aditu Taldeak (IPCC), Nazio Batuek mundu osoko zientzialariekin klima aldaketan adituak diren zientzialariekin sortutako erakundeak, pertsona pobreenen bizitzari bereziki eragiten dion beste txosten batean ere aipatzen du, laboreen errendimenduak murriztu, etxeak suntsitu edo elikagaien segurtasunik eza sortzen baitu. Haren arduradunek uste dute klima aldaketaren inpaktuak areagotu egingo direla, eta foku berriak sortuko dituztela
|
munduko
herrialde guztietan. Irudia:
|
|
|
Izan ere, Oskola eskola orokorreanirauli ahal izateko, errotik aldatzeko, logika moderno eta merkantilista ezabatu ahal izateko, nahiatezkoa dirudi gizartea eta kultura bera ere errotik aldatu behar izatea, Oskola Instituzioaren parte baita —edo, ezin liteke logika hiperkapitalista eta hipernazionalistatik bereizi, bederen— Eta, momentuz, bizi dugun egoerari buelta emateak ia ezinezkoa dirudi, berez eztanda egin ezean. Are gehiago, baliteke Reimerrek arrazoi osoa izatea derrigorrezko heziketa eta eskolarizazioa orokorrean eskuraezinak diren mitoak bilakatu direla esaten duenean; baliteke, pentsalariak aldarrikatu bezala,
|
munduko
herrialde guztiak ezgai izatea herritarrek benetan behar duten heziketa sistema ona sufragatzeko. Hala balitz, aldaketarako egitasmo oro antzua litzateke.
|
|
2018
|
|
|
Adierazpen askatasuna
|
munduko
herrialde guztietan nola dagoen aztertu du Freemuse taldeak The State of Artistic Freedom 2018 txostenean. Martxoan argitaratu zuten, eta iaz 78 herrialdetan izandako adierazpen askatasunaren 553 urraketa aztertu dituzte.
|
|
|
Nabarmendu dute Espainia dela musikari gehien espetxeratu edo auzipetu dituen herrialdea. Freemuse nazioarteko erakunde independente bat da, adierazpen askatasunaren defentsan lan egiten duena.«Ahots kritikoak isilarazteko mundu osoko kultura berri bat dugu aurrean;
|
munduko
herrialde guztietan adierazpen artistikoa mugatzen ari dira, baita Mendebaldean ere», ohartarazi dute. Ikerketako datuen arabera, astero artista bat espetxeratu zuten iaz; orotara, 48 artistak 188 urteko zigorra jaso zuten.Sortzaileak isilarazteko bide anitz badaude ere, hauek dira, txostenak jasotzen duenez, 2017an gehien errepikatu zirenak:
|
|
2019
|
|
|
Bidezkoa da aitortzea herrialderik garatuenek azkarrago ekin behar diotela eta gauza gehiago egin behar dituztela. Baina
|
munduko
herrialde guztiek egon behar dute inplikatuta norabide berean. Espainiari eta Europako Batasunari dagokienez, esate baterako, 2030erako isurketen %20 murriztea adostu zuten zirriborro batean, baina horrek ez du ezertarako balio, Parisen hartutako konpromisoen azpitik baitago xede hori.
|
|
|
Haurren osasuna zaintzeko betebeharra Haurren Eskubideei buruzko Konbentzioa nazioarteko ituna da, 1990ean bihurtu zena, aldarrikatu eta urtebetera.
|
Munduko
herrialde guztiek sinatu dute, Estatu Batuetan izan ezik, eta, horretarako, 54 artikulu aplikatu dituzte, genero, kultura, kolore, arraza, erlijio, hizkuntza, eragozpen fisiko, egoera zibil, ideario politiko edo egoera ekonomikoaren ondorioz. Horrela, haur guztiek dute biziraupena, osasuna eta hezkuntza izateko eskubidea, eta pertsona helduak esplotaziotik, tratu txarretatik eta indarkeriatik babesteko betebeharra dugu.
|
|
2020
|
|
|
Indarkeria obstetrikoa historikoki normalizatuta egon da,
|
munduko
herrialde guztietan eragin du. Duela guti arte ukatu egiten zen, eta ukazioak emakume gehiegik pairatu duten errealitatearen konplize bilakatzen gaitu.
|
|
|
Lehenengo lurrun makina sortu eta ikatza modu industrialean erretzen hasi zenetik jarri zen martxan berotze global antropogenikoa. Mendeetako prozesu horretan, beraz,
|
munduko
herrialde guztiek ez dute ardura bera izan. Ez herritar guztiek ere.
|
|
|
Gogaikarriak dira, Biana
|
munduko
herrialde guztietan bezala.
|
|
2021
|
|
|
Izan ere, jarduera fisiko guztiak dira onuragarriak, eta lanaren, kirolaren, aisiaren edo garraioaren zati gisa egin daitezke, baina baita dantzaren, jolasaren eta etxeko lanen zati gisa ere, hala nola lorezaintza eta garbiketa. Horregatik guztiagatik, OMEk
|
munduko
herrialde guztiak animatzen ditu jarduera fisikoari buruzko Munduko Ekintza Planarekin bat egin dezaten. Helburua da ariketa fisikoa sustatzea planetako biztanle guztien artean; izan ere, gaixotasunak prebenitzeaz gain, gorputz pisu osasuntsua mantentzen eta bizi kalitatea eta ongizatea hobetzen laguntzen du.
|
|
|
Lehendabiziko bi kasuak atzeman zituztenerako, milaka pertsona zeuden kutsatuta koronabirus berriarekin.
|
Munduko
herrialde guztietan gertatu bezala, osasun zerbitzuak eta administrazioak, Asiako zenbait herrialdetakoak salbu, ez zeuden prestatuta halako osasun krisi baterako. Ez zegoen osasun arloko langileak babesteko materialik, testak egiteko baliabiderik ere ez, tratamendurik are gutxiago, eta protokoloak oso ahulak ziren oraindik.
|
|
|
Beste behin agerian geratzen da COVID berdina dela
|
munduko
herrialde guztietan baina horri aurre egiteko hartzen diren erabakietan ezberdintasun handiak daudela, adibidez, haurren osasun integralari ematen zaion garrantzian. Iparraldean haurren ongizatea baloratzeko unean kontuan hartutako irizpideak ez dira Hegoaldean hausnartzen diren berdinak.
|
|
|
Osasuna funtsezko eskubidea den heinean, «unibertsala eta ekitatiboa» behar duela uste du. Haren irudiko, umeak txertatzeak bateragarria luke
|
munduko
herrialde guztietara txertoak modu justu batean banatzearekin.
|
|
|
Koronabirusaren hedapenak ere neurketaren logika hori bete betean erakutsi digu, bizitzaren neurketa heriotzaren neurketarekin ordezkatu bazaigu ere. Orduero positibo berrien kopurua jarraitu ahal izan dugu
|
munduko
herrialde guztietan, urrunekoak zein gertukoak izan; igoera esponentziala, zenbakien kurbak... eta hori guztia denbora errealean, zifra jasangaitzekin. Barneratu ezinezko zenbakien tsunamia eta herrialdeen arteko konparaketa bizi izan dugu une oro komunikabideetan.
|
|
|
Ez hori bakarrik. Illich ezkor agertzen baita, eskolaratzearen bidezko heziketa unibertsala ez baitzaio egingarri iruditzen; are ezkorrago Reimer, aipatu derrigorrezko heziketa unibertsala mitoa iruditzen baitzaio,
|
munduko
herrialde guztiak ezgai baitira benetan ona den heziketa sistema bat aurrera eramateko; Russell ere ezkor agertzen zitzaigun, heziketa unibertsala ezin baita uniformea izan. Batetik, gurasoen arteko adostasuna ezinezkoa baita, bakoitzak bere seme alabentzat beren ideal eta itxaropenen araberako heziketa sistema desiratzen dutelako; bestetik, zenbait korronte demokratikok aldarrikaturiko berdintasuna edo uniformetasuna ez delako erreala, ume eta gazte batzuk langileagoak direlako besteak baino, edo azkarragoak, edo sortzaileagoak, edo irudimentsuagoak, irakasleekin ere gertatu bezala, ume eta nerabe guztiak modu berean irakasle hoberenek modu egokian heziak izatea utopia bat delarik.
|
|
|
Munduko gailurrean zaudenean, ez dago mesede handiegirik. Esaten zenez, Ptolomeo II.ak mandatariak bidali zizkien
|
munduko
herrialde guztietako subirano eta gobernariei. Gutun zigilatu batean, bere bilduma osatzen laguntzeko lana har zezatela eskatzen zien, den dena igor ziezaiotela:
|
|
2022
|
|
|
Center of Reproductive Rights erakundeak
|
munduko
herrialde guztien abortatzeko legeen araudiak jasotzen ditu, eta horiek bost multzotan sailkatzen: lehenengo kategorian, abortua guztiz debekatua duten herrialdeak daude; bigarrenean, abortua legezkoa dutenak soilik emakumearen bizia salbatzeko; hirugarrenean, abortua emakumearen osasuna zaintzeko edo babesteko baimendua dutenak; laugarrenean, emakume baten gertuko ingurunea eta egoera sozial eta ekonomikoa kontuan hartzen dituztenak haurdunaldia eteteko modua emateko; eta bosgarrenean, abortatzeko eskubidea legezkoa den estatuak.
|
|
|
Erabilera horrek, baina, ondorio kaltegarriak izan ditu ingurumenean, eta, gainera, nazioarteko desoreka are gehiago sustatu du. Izan ere, egungo gizartea nitrogenoan oinarritutako ekonomiaren mende dago, baina Haber Bosch prozesuaren onurak ez daude
|
munduko
herrialde guztien eskura. Muga ekonomiko, geografiko eta politikoen ondorioz, esportatzaile handi gutxi batzuen mende daude munduko herrialde asko.
|
|
|
Gizonek askoz ere aukera gehiago dute estatuko boterea edukitzeko: esaterako, gizonek hamar bider aukera gehiago dute parlamentuko kide izateko, emakumeen aldean(
|
munduko
herrialde guztien batezbestekoa). Gizonek egiten al dute lan gehien akaso?
|
|
|
...oen gainean, bestalde gorputz hori beti egon da beste tokiren batean, horra zergatik eskaintzen diodan nahi duenari eta baita nahi ez duenari ere, eta hein bat leku guztietara eramaten dut gorputz hori, gimnasioko bizikleta estatikoetara eta brontzeatzeko aretoetako izpi ultrabioletetara, ahal dudan guztia egiten dut nire gorputza egunen batean bainujantzi aldizkari batean ikusi ahal izan dezadan,
|
munduko
herrialde guztietako kioskoetako egunkari guztietan ehun mila aldiz ikusgai jarririk, eta gainera lepazamarreraino nago joan  etorri hauen jatorriaren bila ibiltzen, okadaren eta bezeroen artean, anorexiaren eta puterioaren artean, lepazamarreraino nago gauzen kointzidentziaren logika ikusten, alegia, nola azkenean beti ergelkeria bera egiten dudan, eta nolanahi ere inoiz ez duzu ikusiko nik ik...
|
|
|
Horregatik, esaten du Foucaultek elkarrizketa horretan bertan," pentsamendu europarraren krisia mundu guztiari zaio deigarri eta mundu guztiari dagokio.
|
Munduko
herrialde guztien pentsatzeko moduetan eragiten duen krisia da, halaber munduaren pentsamendu orokorrean ere". 16
|
|
2023
|
|
|
|
Munduko
herrialde guztietan, bat bateko kantua presente dago, indar handiagoarekin edo txikiagoarekin. Gizarte ekintza ororen agerraldi gisa aitortua da:
|
|
|
Gaixotasun horiek gure herrialdeko edo eskualdeko endemikoak izan daitezke. Osasun Ministerioaren webgunean,
|
munduko
herrialde guztien osasun egoerari buruzko informazioa aurki dezakegu, baita gomendatutako txertoak eta nazioarteko txertaketa zentroak ere. Horietan txerto horiek jar ditzakegu, eta gure bidaiaren aurretik kontsulta egin, osasun gaiei buruzko informazio guztia jasotzeko.
|
|
|
Klima baldintzek edo faktore ekonomikoek eragiten dute eremu horretan. Baina elikagaien segurtasuna ez da berdina
|
munduko
herrialde guztietan. Nahiz eta garatuetan arazo nagusiak produkzio, manipulazio edo kontserbazioko akatsekin lotuta egon, garapen bidean daudenak edateko ura eskuratzearekin, dieta eskasekin edo elikagai urritasunarekin lotzen dira.
|
|
|
Gai honi buruzko nazioarteko kanpaina etengabe egon litzateke. Ekimen mota honen adibide bat 50 Nobel saridunen diskurtsoa litzateke,
|
munduko
herrialde guztiek defentsa gastuak urtero %2 murriztea proposatu zutenak, NBEren ikuskaritzapean. Horrela, askatutako dirua bakerako eta gerren ondorioei erantzuteko erabiltzeaz gain, urte batzuetan klima aldaketaren aurka eraginkortasunez borrokatzeko eta pandemiak gainditzeko erabil zitekeela kalkulatu zuten.
|
|
|
Garrantzitsua izan zen orobat nola antolatu zen geografia Munduko Azokan, garai hartako estatubatuarren mundu ikuskeraren erretratu bat izan baitzen. Alde batean, etorkizuneko" Hiri Zuri" distiratsu eta dirdaitsua zegoen; erdian, Emakumeen Eraikina, Estatu Batuetako alderdi orotako emakume zurien objektuen erakusketaz mukuru; eta, Emakumeen Eraikinaren kontrako aldean, Midwest Plaisance izeneko etorbide bat, eta, alboetan,
|
munduko
herrialde guztiak ordezkatzen zituzten" herrixkak".
|