|
2002
|
|
|
Hain zuzen, “piku” hitza etimologikoki “ficus” hitzetik dator. Zuhaitz hau jatorriz Ekialde Ertainekoa da, baina gaur egun modu naturalean hazten da Mediterraneo osoan eta
|
munduko
beste eskualde batzuetan, hala nola Indian, Txinan, Brasilen, Mexikon eta Estatu Batuetan. Igeltxoaren abantaila handienetako bat da lur lehorretan urperatzeko gaitasuna duela, euria baino gehiago ureztatzen ez baitute.
|
|
2003
|
|
|
80ko hasieran, ekar ditzaketen abantailak eta
|
munduko
beste eskualde batzuetan erakutsitako egokitzapen ona ikusirik, Espainian hainbat saiakera egin ziren teknika horiek penintsulako ekosistemari nola egokitzen zitzaizkion aztertzeko.
|
|
2004
|
|
|
Beste hiriburu batzuez gain (Quito, Mexiko Hiria edo Dodoma), baso hezeetako ura ere kontsumitzen dute. Halaber, NBEren txostenak ohartarazi du basoak soildu egiten direla baserriak sortzeko, baso suteak sortzeko, errepideak eraikitzeko eta
|
munduko
beste eskualde batzuetako espezieak sartzeko, baso horientzako mehatxuak baitira. Gainera, basoak desagertzearen ondorioz, beste ondorio negargarri bat izango litzateke haiekin ere ugaztun, hegazti eta anfibio espezie asko desagertuko liratekeela.
|
|
2005
|
|
|
Agian, oporretan egon garen tokiak inspirazio gisa balioko digu udazkeneko menuen denboraldi berria planifikatzeko, edo gutxiago lagunei jatordu tipikoa eskaintzea, atseginak gerta dakizkigukeena une gozatuak. Gainera, erraza da, handienetan merkataritza eremuak eta denda espezializatu batzuetan gure jaki, ongailu eta espezie atipikoak eskura ditzakete herrialde, eta
|
munduko
beste eskualde batzuetakoak, bidea irekitzen ari direnak gure gastronomiako plater tipikoen parte izan daitezke. Hego Amerikan zehar ibilaldia, babarrunak baino gehiago eta arroza Europako eta Afrikako sukaldaritzaren eraginak bat egiten du errezeta askotan Hego Amerikako herrialdeetan, bertako platerak egiteko jatorrizkoak, askotariko zapore, kolore eta testurekin.
|
|
2007
|
|
|
Mahats zuku batetik zuzenean lortzen den %100 begetala da, eta hartzitu egiten da, zenbait prozesuren ondoren ezaugarri organoleptiko desberdinak dituen produktu heldu bat lortzeko. Ardogintza aspaldikoa da, eta lotura estua du Mediterraneoko eremuarekin, ekoizpen eremu zabalekin, batez ere Europako hegoaldeko eskualdeekin, nahiz eta azken urteetan ugaritu egin diren
|
munduko
beste eskualde batzuetan, hala nola Amerikan, Australian eta baita Txinan ere. Eskualde horietako bakoitzak, zaharrak zein berriak, ezaugarri bereiziak dituen produktu baten alde egiten du.
|
|
2008
|
|
|
John May Munduko Bankuko biztanleria adituak Afrikako hazkunde erritmoari buruzko alerta mezua bidali zuen apirilean:
|
munduko
beste eskualde batzuetakoa baino bi aldiz azkarragoa. Kontuak eginez, kalkuluaren arabera, Afrikako populazioa bikoiztu egingo da 2036 baino lehen; “demografia leherketa” hori bereziki kezkagarria da Saharaz hegoaldeko Afrikan.
|
|
|
“Haurdunaldi goiztiarrek, berantiarrek edo sarriek eragin negatiboa dute osasunean”, azpimarratu du. Plangintzarako oztopoak Familia plangintzako programek jaiotza kopuruari eusten laguntzen dute,
|
munduko
beste eskualde batzuetako esperientziak adierazten duen bezala. Asian eta Latinoamerikan, adibidez, ugalkortasuna emakume bakoitzeko seme alaba baten inguruan murriztea lortu da.
|
|
2009
|
|
|
Honelako proiektuetan nahikoa esperientzia duten
|
munduko
beste eskualde batzuen egoera ere aztertu dugu. Adibidez, Italiako iparraldean, Bolonian, giltzadun edukiontzien sistema erabiltzen dute, eta konpostaren purutasuna %99koa da.
|
|
2010
|
|
|
Amblyseius swirskii, Orius laevigatus, Aphidius colemani eta Diglyphus isaea, landareen etsai nagusi diren trip, euli zuri, minadore eta biriken kontra eraginkorrak direla frogatu ondoren. Hortyfrutaren zenbatespenen arabera, kanpaina honen hasieran, 13.583 hektareako laborantza (udaberriko laboreak meloia eta sandia izan ezik) kontrol biologikoko tekniken mende egongo da, eta horrek esan nahi du «mugarri bat dela Espainiako eta
|
munduko
beste eskualde batzuetan erabilitako nekazaritza teknikekiko funtsezko aldea». Piperra da kontrol biologikoko teknika hori gehien erabiltzen duen produktua, laborearen %100 fauna osagarriarekin egiten baita.
|
|
2011
|
|
|
Pakistanen, hiri eremuetako goi maila ekonomikoko familietako 10 eta 12 urte bitarteko gizonek hiru aldiz aukera gehiago dituzte eskolara joateko landa eremuetako familia pobreetako adin bereko neskek baino. Nesken hezkuntza aukerak hobetu egin dira
|
munduko
beste eskualde batzuetan, hala nola Ekialdeko Asian eta Pazifikoan, non matrikula tasa gordina% 75etik% 91ra igo baitzen aldian. Estatu Arabiarretako eskualdean ere hobekuntza garrantzitsuak izan dira; izan ere, bigarren hezkuntzako lehen zikloko nesken matrikula tasa gordina %67tik %82ra igo zen aldi horretan bertan.
|
|
|
Zer gertatzen da munduan 24 orduz? Zer egoera bizi dituzte denbora horretan gure hirian, gure herrialdean edo
|
munduko
beste eskualde batean bizi diren pertsona migratzaileek. Orain aurki daiteke.
|
|
2012
|
|
|
Zergatik izan zuen gripe epidemiak inpaktu txikiagoa Europan,
|
munduko
beste eskualde batzuetan baino. Batetik, 50 urtetik gorako populazioak bazuelako birus berriaren aurrean nolabaiteko immunitatea, azken ehun urteotan izandako beste birus batzuei esker.
|
|
|
Neurri handi batean, indigenen irudia, errealitatea eta diskurtsoak transmititzen zituen «borondate oneko zuria»ren protagonismoarekin amaitzea erabaki zen. Hain zuzen ere, Europara edo
|
munduko
beste eskualdetara etortzeko eta euren errealitatea eta itxaropenak zuzenean helarazteko bideak lantzea suposatzen zuen.
|
|
2014
|
|
|
Eredu horren ardatz garrantzitsuenak dira «aurrezkia eta eraginkortasuna», teknologia «berriztagarrien» aldeko apustu sendoa eta «subiranotasuna», hau da, tokian tokiko kontsumoa oligopolioak baztertuz eta energia independentzia sustatuz. Era berean, ez dugu ahaztu behar multinazional espainiarrek pribilegiozko posizioa dutela Latinoamerikako eta
|
munduko
beste eskualde batzuetako energiaren sektorean. Espainiako enpresen nazioartekotzeak ondorio larriak utzi ditu bidean, bai sozialak eta bai ingurumenari edota kulturari dagozkionak, eta urratu dira konpainia horiek ezarri diren herrialdeetako biztanle autoktonoen eskubideak.
|
|
2016
|
|
|
Barnean hartzen ditu, halaber, Agenda Berriaren jarraipena egiteko eta berrikusteko mekanismoak, aurrerago zehaztu direnak.«Euskal Adierazpena», duela 20 urte baino gehiago Hiri eta Herri Jasangarrien Europako Konferentziari hasiera eman zion «Aalborgeko Gutun» aitzindariari txanda hartu diona, Euskal Autonomia Erkidegoan onartu zuten joan den apirilean, Hiri eta Herri Jasangarrien Europako 8 Konferentziaren esparruan. Jasangarritasunaren Aldeko Tokiko Gobernuen Sareak (ICLEI) eta Jasangarritasunerako Udalerrien Euskal Sareak (Udalsarea 21) antolatutako konferentzia Bilbon egin zen eta Europako eta
|
munduko
beste eskualde batzuetako tokiko mila ordezkari inguru bildu ziren bertan. «Euskal Adierazpena» bide orri berria da Europako hiriak eta herriak jasangarriak, produktiboak, erresilienteak, bizigarriak eta inklusiboak izan daitezen, eta hainbat jarduketa ildo zehatz proposatzen ditu horretarako.«Euskal Adierazpena» eta Hiri eta Lurralde Agenda Berria bat datoz xedeetan eta elkarren osagarriak dira.
|
|
|
Geroztik Europa bakean bizi zaigu, eta ez dugu aski estimatzen. Aldiz deitoratzen dugu, arrazoinekin,
|
munduko
beste eskualde batzuek gure lehengo astakeriak errepika ditzaten, besteren esperientziak bakoitzarentzat baliorik ez balu bezala.
|
|
2017
|
|
|
Bertsozale Elkartearen ibilbide, antolaketa eta egitasmoaz aritu ginen, bertsotan asturiarrez aritzeko tailer bat emateaz gain.Jardunaldien ardatza baliabide kulturalen kudeaketa komunitarioa izan zen; komunitarioa, kudeaketa publikoaren edo pribatuaren alternatiba edo osagarri gisa ulertuta. Antolatzaileen arabera,
|
munduko
beste eskualdeekin alderatuz gero, kudeaketa komunitarioa estatu espainiarrean gutxi hedatuta dago. Eredu bakan batzuren aditzerik bazuten, ordea, eta horiek izan ziren haienera gonbidatu zituztenak; besteak beste, Zeraingoa eta Bertsozale Elkartearena.
|
|
|
Zientzialariek planeta osoan aurkitutako 400 gune aurkitu dituzte.
|
Munduko
beste eskualde batzuetan, arazoa ez da uretan partikula poluitzaileak esekitzea, baizik eta hondakin solidoak uztea, hala nola poltsak, aparra eta ozeanoetara lurretik edo itsasontzietatik itsasora isuritako hondakinak», azpimarratu du Güemesek. Munduko Foro Ekonomikoaren eta Ellen MacArthur Fundazioaren txosten batek uste du 2050ean ozeanoek arrainak baino plastiko gehiago izango dutela.
|
|
2021
|
|
|
Bilan historiko zorrotz eta kritikoa egin nahi baldin badugu, esperientzia horien ekarpenak, hutsuneak eta kalteak aztertu ditugu, beldurrik gabe. Izan ere, urratsak egin dira mundua hobetzeko, eta eraginkorra izan da
|
munduko
beste eskualdeetan, adibidez, ongizate estatuaren ereduaren alde, eta deskolonizazio eta askapen borroken aldeko laguntzaren esparruan. Oro har, esperientzia onuragarria izan da, akatsak eta desbideratzeak ahaztu gabe ere, eta beste zibilizazio baten itxaropena hauspotu du, baina alde ilunak ere gogoan hartu behar ditugu, jakina.
|
|
2022
|
|
|
Erakunde publiko eta pribatuak borroka behartuan aritzen dira, eskuz zientzialariekin eta ingeniariekin, Europako hegoaldeko errealitate sozioekonomikora egokitutako irtenbideak aurkitzeko, batez ere ustiategi txikietan oinarrituta.
|
Munduko
beste eskualde idor batzuetatik (Kalifornia, Australia…) oso bestelako irtenbideak bilatzen dira. Izan ere, klima, nekazaritza eta gurearen antzeko ur eskasia duten arren, horri aurre egiteko modua desberdina da, eremu horietako uraren kudeaketa pribatua baita.
|
|
2023
|
|
|
Eta gureak, Manuel Moñino dietista nutrizionistak dioenez, asko aldatu da azken urteotan. Gaur egun, «nutrizio kalitate txikiko elikagaiak oso eskura daude, ingurumenean eragin handia dutenak; gainera, ontziratu egin dira; formulazioetan erabili dituzten elikagaiak
|
munduko
beste eskualde batzuetako gehiegizko nekazaritza ustiapenetatik datoz», zehaztu du Dietista Nutrizionisten Zentro Ofizialen Kontseilu Nagusiko bigarren lehendakariordeak. Zer diote profesionalek Moñinok eta azterketarako kontsultatutako gainerako adituek uste dute kontsumo dinamika hori aldatzeko oztopo handiak daudela.
|