|
2000
|
|
|
Lauaxetaren aipamena ez da alferrikoa, izan ere, nahiz asmoen eta
|
munduko
literaturaren ezagutza zabalaren aldetik, nahiz kosmopolitismo zaletasunaren aldetik, nahiz poesia landua eta" dekadentea" egite horretan, ahaidegoa aurkitzen baita bi idazle hauen artean, eta Sarrionandiak gerora ere Lauaxeta aipatu izan baitu euskal literaturan bere erreferentetzat Arestirekin batean. (Marinel zaharrak, 1987)
|
|
2002
|
|
|
Egoera hau, ordea, ez zen bat batean sortu, aurretik sustrai bat bazegoelako gertatu da. Baina, batez ere, gure literatura orain iritsi da literatura unibertsalaren neurrira, ez nuke esango neurri neurrira iritsi denik ere, baina autore batzuk maila horretan dabiltza, euskal idazle batzuk
|
munduko
literatur egile batzuekin erkatu daitezke, eta beste batzuk bultzaka datoz. Euskal literaturaren egoera itxaropentsua da.
|
|
|
Nolabait esatearren, latin literaturarako sarbidea erakutsi nahi izan dugu. Ikasleentzat eta
|
munduko
literaturetan interesaturik den irakurle ororentzat.
|
|
|
|
MUNDUKO
LITERATURAK MAITE DITUZTENENTZAT
|
|
|
Latin literatura horrela ulertuta, interesgarria da
|
munduko
literaturak maite dituen ororentzat. Liburu honetan ez du irakurleak latin literatura osoa aurkituko, baina bai latin literatura osoko aleak; eta hau ez da aski izango latin literatura ondo ezagutu nahi duenarentzat, baina sarbidea eskaini nahi du hurbiltzeko.
|
|
|
Ez harreman pertsonaletan, ez beste gisako harremanetan: euskal literatura, ahal izanez gero eta
|
munduko
literatura guztiekin gertatzen den bezala, jatorriz idatzitako moduan irakurri behar da, beste gauza bat delako eta beste bide batzuk irekitzen dituelako.
|
|
|
hori euskal literatura da, baita ere: irakurleok gero eta itzulpen gehiago dugu eskura,
|
munduko
literatur ondarearen gero eta zati handiagoa irakur dezakegu euskaraz, eta horrek gure literaturgintzan ondoriorik izango ez duela pentsatzea zentzugabekeria litzateke). Eta eta abar.
|
|
|
Erdarazko literaturak ez bezala, unibertsala izatea beste erremediorik ez du euskarazkoak: kapital literarioa meta  tzen jarraitu behar du,
|
munduko
literaturen artean bere lekutxoa finkatu nahi badu; auzia oso argi azaltzen du, beste literatura batzuen kasuak aztertuz, Pascale Casanovak La République mondial des Lettres duela gutxiko bere liburuan. Gaztelaniazkoak edo frantsesezkoak urratua dute aspaldidanik bide hori eta, hortaz, hizkuntza horietako idazleek badute, nahi izanez gero, probintziano portatzeko aukera (beste askoren artean).
|
|
2003
|
|
|
Inglesezko literaturaa
|
munduko
literaturarik aberatsena eta ederrena da, eta hizlarien hizkera modu bereziak ematen dion bizitasuna ta egiaren kutsua izugarria da. Euskaraz ere berdinberdin egin diteke, nik eleberri hontan egin dudan bezela.
|
|
|
Gure gazteenek J.K. Rowling edo Tolkien-en liburuak euskaraz irakurtzen dituzte eta ez dute itzulpenak direlako sentsaziorik. Irakurle hauek normaltasunez kontsumituko dute
|
munduko
literatura euskaraz. Proiektuok, beraz, inbertsio garrantzitsuak dira.
|
|
2004
|
|
|
Bibliografía Anonimoa. 2004 Gaur egungo
|
munduko
literatura. Janari lasterra.
|
|
|
Bibliografía Anonimoa. 2004 Gaur egungo
|
munduko
literatura. Janari lasterra.
|
|
2005
|
|
|
Bibliografía Anonimoa. 2004 Gaur egungo
|
munduko
literatura. Janari lasterra.
|
|
2006
|
|
|
Ehun aleak argitaratu ondoren, hurrenez hurren EIZIE, Elkar eta Alberdaniako ordezkari Juan Garzia, Xabier Mendiguren Elizegi eta Inazio Mugika Iraola itzultzaile eta literatur adituak aritu dira aukeratzen itzuli beharreko hurrengo 50 liburuen zerrenda. Bildumako liburuak hautatzeko garaian,
|
munduko
literaturan aitormen handiko obrak izatea eta aurrez gaztelaniaz argitaratu gabeak izatea aintzat hartzen dute literatur adituek. Azken zerrenda hau osatzerakoan, hasierako zerrenda nagusi hartako hutsuneak bete nahian, kultura txikiei tarte handiagoa eskaintzen saiatu dira.
|
|
|
Nork bere eguneroko pertsonala idazten duela irudikatzen dut, tarteka, ezkutuan, esaldirik ederrenak eta zakarrenak josiz eta askatuz, bere izatearen muinik muinena utziz bertan, mundutik arrasto eder eta propioa, nork bere berea, utzita joango direlako itxaropenetan. Hiri honetan
|
munduko
literaturarik oparo eta onena ari da idazten jendea, jende guztia, eta inor ez da horretaz ohartzen ari, une honetantxe neu izan ezik.
|
|
2007
|
|
|
Martxoaren 3an aurkeztu zuten Lekeition Sareinak bloga bi asmo nagusirekin. Lehenengoa, euskararen
|
munduan
literatura eta metodologia feminista uztartzea, ezagutaraztea eta praktikan ipintzea; bigarrena, emakume idazleen lanak ezagutzera ematea. Berau egituratzeko irakurleen laguntzarekin sare bat osatu nahi dute, eta http://eibar.org/blogak/ sareinak gunea iritzi, kritika eta abarren gunea n dadila.
|
|
|
Sarri pentsatu izan dut galdera hau egingo balidate zer erantzungo nukeen.
|
Munduko
literaturan hainbeste eleberri bikain egonda bakarra aukeratzea ezinezkoa zait niri behintzat.
|
|
2008
|
|
|
|
Munduko
literatura guztietan daude astero gutxien gutxienik liburu bat prentsan kritikatzen duten kritikariak, izen bat dutenak, urteak daramatzate horretan, guru dira batzuk, gorrotagarri eta liburu birrintzaile beste batzuk, nork bere estiloa dauka, baina literatur zaleentzat ezagunak dira, badakite nor den Ignacio Echevarria Espainian... Irakurleek iparrorratz bezala erabiltzen dituzte, fidatzen dira haietako zenbaitek esandako iruzkinez...
|
|
|
Hori beste gauza bat da. Baina hutsuneak betetzea, gaur egun
|
munduko
literatura eskura daukagunean... Beharbada, Txomin Agirrek hutsuneak betetzen zituen, hori irakurtzen zutenek ez zutelako beste literatura irakurtzeko aukerarik, baina gaur egun... Guk, gure hizkuntzan, aletxo bat jartzen dugu, baina hutsuneak bete...
|
|
|
Bestalde, sigillataki literarioak argiak dira gogoko dituen idazleei eginiko keinuetan, haien literatur testuen pasarteak nobelara bilduz, edota haien izenak goratuz. Ugariak dira erreferentziak,
|
mundu
literaturakoak (Proust, Kafka, Joyce...), baina, bereziki euskal literaturakoak (Joseba Sarrionandia, Koldo Izagirre, Txillardegi, Juan Mari Lekuona, Ramon Saizarbitoria...). Mundu literaturako erreferentziak, beraz, Mendebaldeko Nobela Modernoaren aitak dira, J.A. Arrietaren nobelagintzarako eta bere belaunaldiko hainbat idazleren nobelagintzarako ere eredu izan direnak.
|
|
|
Ugariak dira erreferentziak, mundu literaturakoak (Proust, Kafka, Joyce...), baina, bereziki euskal literaturakoak (Joseba Sarrionandia, Koldo Izagirre, Txillardegi, Juan Mari Lekuona, Ramon Saizarbitoria...).
|
Mundu
literaturako erreferentziak, beraz, Mendebaldeko Nobela Modernoaren aitak dira, J.A. Arrietaren nobelagintzarako eta bere belaunaldiko hainbat idazleren nobelagintzarako ere eredu izan direnak. Euskal literaturaren kasuan ere, aipu horiek guztiak aitortzak dira, eredutzat hartu diren idazleei eginiko keinuak.
|
|
2009
|
|
|
Arrutiren eboluzioa erdarazko poesian euskara goratzetik poesia euskaraz egitera doa. Hizkuntza kultoa, jakintsua, literario dotorea, gaztelania zen orduan (hizkuntza guztietan aberatsena,
|
munduko
literatura hoberenduna, etab., eskola espainoleko topiko ergel guztiekin); euskara, onen onenean hizkuntza rustiko, familiar, prestigio gabekoa zen, beste askorentzat basahizkuntza lotsagarri hutsa. Arruti gazteak giro hori ezagutu du komentuan nahiz komentutik kanpo.
|
|
|
Nobela berririk gabekohamarurteko lehortearen buruan, Elhijodel acordeonista (2005) izanenda, azkenean, aldibereaneuskaldun, espainiareta
|
munduko
literatur sistemetanjokatzen duenezgeroztik biziduendilema espazialariAtxagakemangodionerantzunkonplexuetaezininteresgarriagoa. NarratzailenagusiaJoseba (edoJosé) da. Atxaga-ren egiazkoizenaJoséedo JosebaIrazuda?
|
|
|
subjektuak kanpoko giro literarioaz kutsatzetik aske mantentzea lehentasun absolutua litzateke. Esfera, zer esanik ez,
|
munduko
literaturaren obra nagusiez osatutako biblioteka zabal batez ez ezik, literatur teoriaren funtsezko bibliografiaz hornituta egongo litzateke, eta kritiko gaiak, irudi birtualen bitartez edo, hezkuntzarik oxfordtar finena jasoko luke; kanpoko munduarekiko kontaktu oro, internet barne, debekatuta legoke. Behin heldutasun maila minimo bat iristean, kritikoa, hodien bitartez beti ere, nobedade literarioak jasotzen joango litzateke egileen inguruko inolako informaziorik gabe noski, eta, berak, puntualki, haiei buruzko iruzkin objektiboenez hornituko gintuzke atzera.
|
|
|
|
Munduko
literaturak noranzko guztietan eta trabarik gabe zabaltzeko premiaz ohartarazi dute Uribek eta Sanchez Piñolek.
|
|
2010
|
|
|
Bai.
|
Munduko
literatura guztietan daude halako antologiak, eta euskal literaturan hutsunea handia zen. Alde horretatik, poz pozik gaude, baina aztoratuta eta ikaratuta ere bai, bestalde, kanpoan utzi dugun zeozer egongo delako...
|
|
|
Nik gaizki gogoratzen ez badut, Susakook ez geunden beste batzuk bezain politizatuta, eta, beharbada, horrek bazuen zerikusia literatura asko gustatzearekin. Gure
|
mundua
literatura zen. Denok ginen abertzaleak, independentistak eta ezkertiarrak, baina ez genion aparteko garrantzirik ematen horri.
|
|
|
XIX. mendeko lehen hamarkadetako joera estetiko eta filosofikoarekin bat egiten du lanak: ametsen eta irrealaren
|
munduak
literatura, antzerkia, opera eta dantza hartuko du, materialistegia den ohiko munduari aurre egiteko.
|
|
|
Eta gainera, hori errekonozitu egin da ofizialki, Espainian lehenengo eta handik aurrera
|
Munduko
Literaturako beste enuntziazio leku batzuetan. Lehen, insularitate pobre eta triste batean zegoen gure literatura, ahuntz batzuen harkaitzaren antzera, espainolen Perejil edo moroen Leila bezala.
|
|
|
Espainian gaztelerazko idazlea aurkezten denean" idazle" da, euskarazko idazlea" euskarazko" da, ahuntz airearekin. Marka hori ezabatzeko, aparteko galanteo intelektual, ideologiko eta protokolozkoak egin behar izango ditu, Espainian behintzat,
|
Munduko
Literaturaren enuntziazio lekuetara heltzeko. Gainera, gazteleratu egin behar izango du, eta benetako itzulpena egin nahi badu, berak egin du.
|
|
|
Literatura txikiak eta
|
munduko
literatura
|
|
|
Literatura handiak eta txikiak Lehenengo euskal literatura Subalternoen enuntziazio ezinezkoa Mohamed Xukri
|
Munduko
literatura Errefrakzio eliptikoa.
|
|
|
Subalternoak ez du enuntziazio lekurik, enuntziazio lekua topatzen duen neurrian uzten baitio subalterno izateari. Enuntziazio leku bat lortu dutenetik, hizkuntzaren arabera,
|
Munduko
Literaturako idazleak dira.
|
|
|
|
Munduko
literatura
|
|
|
Galde daiteke zer den
|
Munduko
Literatura gaur egun. Munduko Literatura, munduko literaturen batuketa abstraktuaz aparte, kanon bat, merkatu bat edota plaza bat izan da?
|
|
|
Galde daiteke zer den Munduko Literatura gaur egun?
|
Munduko
Literatura, munduko literaturen batuketa abstraktuaz aparte, kanon bat, merkatu bat edota plaza bat izan da. Eman dezagun plaza bat dela beste herrietako literatura ezagutzeko, norberaren literatura beste herrietan ezagutzera emateko, literaturen arteko nazioarteko harremanak eragiteko.
|
|
|
Galde daiteke zer den Munduko Literatura gaur egun? Munduko Literatura,
|
munduko
literaturen batuketa abstraktuaz aparte, kanon bat, merkatu bat edota plaza bat izan da. Eman dezagun plaza bat dela beste herrietako literatura ezagutzeko, norberaren literatura beste herrietan ezagutzera emateko, literaturen arteko nazioarteko harremanak eragiteko.
|
|
|
Weltliteratur kontzeptua Johann Wolfgang Goethek proposatu zuen. Apur bat lehenago, Johann Gottfried Herder lengoaiaren eta literaturaren herri sustrai naturalez mintzatu zen, aniztasunaren alde.1120 Lehenagotik ere batera aipatzen ziren literatura eta mundua, inprentaren zabalkundearen sasoian batez ere.1121 Goethek literaturaren markoa jadanik mundiala zela argudiatu zuen, hasia zela
|
Munduko
Literaturaren sasoia.
|
|
|
" Nazioetako produkzio intelektuala denon patrimonioa bilakatzen da. Nazio bakoitzaren partzialtasun eta muga itxiak ezinezkoak dira eta, literatura nazionaletatik,
|
munduko
literatura sortzen da". 1122
|
|
|
|
Munduko
Literatura zabaltzen zen artean, Afrika, Amerika, Australia eta Asiako hainbat literatura jatorrizko suntsitu edo baztertu egingo ziren. Munduko Literatura kontzeptua Europako balio kristau zahar eta burges berrien zabalkundearekin sortua zen, eta zabalkunde horren estandarteetakoa zen.
|
|
|
Munduko Literatura zabaltzen zen artean, Afrika, Amerika, Australia eta Asiako hainbat literatura jatorrizko suntsitu edo baztertu egingo ziren.
|
Munduko
Literatura kontzeptua Europako balio kristau zahar eta burges berrien zabalkundearekin sortua zen, eta zabalkunde horren estandarteetakoa zen. Inperialismoak orientalismoa ekarri zuen, 1123 exotismoen inportazioa berba ekonomikoa erabiltzeko, herri kultura konkistatuaren errekuperazio arkeologiko eta ornamentala.
|
|
|
Victor Hugok ez zukeen munduarentzat beste hiribuurik imajinatuko.
|
Munduko
Literaturak metropolian zuen boteregunea eta ikuspegi ezinbestekoa. XVIII. eta XIX. mendeetan Parisen bilakatzen zen edonor unibertsal, Edgar Allan Poe bera bezala.
|
|
|
XVIII. eta XIX. mendeetan Parisen bilakatzen zen edonor unibertsal, Edgar Allan Poe bera bezala. Gaur egun Parisen, Londresen eta New Yorken fabrikatzen da
|
Munduko
Literatura. Han ipintzen zaie literaturtasunaren etiketa edonongo testuei, urruneko nazioetakoei ere, itzuli eta deskontestualizatu ondoren.
|
|
|
Gizarte konplexuetan, instituzioetan parte ez hartzearen ondorioa, erlatibismoa eta desilusioa izaten dira; erradikalismoaren ondorioa, aldaketarik ezin egitea.
|
Munduko
Literatura berplanteatu egin da, askatasunaren eta berdintasunaren alde, ez eurozentrikoa ez nazionalista izango ez den beste artikulazio batekin, munduan gertatzen diren botere erlazioen imitazioan molda ez dadin. Hori utopia da oraindik, baina parte hartuz bestetik ezin da lortu.
|
|
|
Orduan, zer leku dute arrifiek edo euskaldunek
|
Munduko
Literatura deitzen den horretan. Greenwich paralelotik urrun bizi ez garen arren, euskara eta arrifera hizkuntza minoritarioak dira, eta bazterrekoak dituzten literaturak.
|
|
|
Hala ere, ez zaizkie ez euskaldunei ez amazigei arrotz egin behar
|
Munduko
Literaturari buruz David Damroschek eman dituen hiru definizioak, arazoaren alde batzuk konprenitzeko: 1) Munduko Literatura" literatura nazionalen errefrakzio eliptikoa da"; 2) Munduko Literatura," itzulpenean hobetzen dena da";
|
|
|
Hala ere, ez zaizkie ez euskaldunei ez amazigei arrotz egin behar Munduko Literaturari buruz David Damroschek eman dituen hiru definizioak, arazoaren alde batzuk konprenitzeko: 1)
|
Munduko
Literatura" literatura nazionalen errefrakzio eliptikoa da"; 2) Munduko Literatura," itzulpenean hobetzen dena da";
|
|
|
Hala ere, ez zaizkie ez euskaldunei ez amazigei arrotz egin behar Munduko Literaturari buruz David Damroschek eman dituen hiru definizioak, arazoaren alde batzuk konprenitzeko: 1) Munduko Literatura" literatura nazionalen errefrakzio eliptikoa da"; 2)
|
Munduko
Literatura," itzulpenean hobetzen dena da";
|
|
|
3)
|
Munduko
Literatura" ez da testuen kanon eman bat, baizik eta irakurtzeko beste modu bat, bestelako elkartasun inpartzial bat eskatzen duena gure lekuaz eta sasoiaz bestaldeko munduekin". 1128
|
|
|
Itzulpenari buruzko apunteak korapilo batzuk iragartzen ditu. ...gang Goethek irekitasun lezio bat emanez.1130 Ivor Amstrong Richards britainiar kritikoarentzat, itzulpena" kosmosaren bilakaeran sorturiko gertaerarik konplexuena" zen.1131 David Damroschi, kulturaren merkatuak, instituzio politikoek edo era askotako banitateek bultzaturiko itzultzeko antsietatearen kontra, kalitatea begiratzeko modu dotore hori otu zaio, itzulpena gainditzen duena dela
|
Munduko
Literatura. Itzultzen den literatura litzateke Munduko Literatura, baina itzulpenean makaltzen dena" lokala" litzateke.
|
|
|
" Itzulpenak gure literaturaren parte funtsezkoena dira", esan zuen Johann Wolfgang Goethek irekitasun lezio bat emanez.1130 Ivor Amstrong Richards britainiar kritikoarentzat, itzulpena" kosmosaren bilakaeran sorturiko gertaerarik konplexuena" zen.1131 David Damroschi, kulturaren merkatuak, instituzio politikoek edo era askotako banitateek bultzaturiko itzultzeko antsietatearen kontra, kalitatea begiratzeko modu dotore hori otu zaio, itzulpena gainditzen duena dela Munduko Literatura. Itzultzen den literatura litzateke
|
Munduko
Literatura, baina itzulpenean makaltzen dena" lokala" litzateke.
|
|
|
Beste zentzu batean ere islatzen dira botere erlazioak eta konprenitzen da errefrakzio eliptikoa zer den, isildu beharrekoak azaltzen direnean adibidez, 1133 isildu beharreko pertsonak eta gauzak izaten direlako" literatura txikietan" behintzat. Zer esan espainolei eta frantsesei, haien eskuetan daudenean euskaldunak
|
Munduko
Literaturara iristeko giltzak. Haientzako ipuinak asmatzen zituen artean, ahapeka esaten zuen Manuel Larramendik:
|
|
|
Beste ebidentzia bat da inkomunikazioa eta itzulpen okerra gatazkarekin erlazionaturik daudela.
|
Munduko
Literatura" itzulpen eremu" bat da.1135 Baina literatura gutxitu baten kasuan, Johann Wolfgang Goethe baino konkretuagoa eta David Damrosch baino apur bat zakarragoa izan zen Koldo Mitxelena isatsarena esan zuenean. Artean ondo osatu gabe zegoen euskal literaturaz ari zela, itzulpenak edozein literaturatara berez datozela esan zuen, soinaren ondoren isatsa datorren bezala.
|
|
|
Hirugarren definizioak beste zerbait gogoratzen du. Literatura nazionaletik
|
munduko
literaturara pasatzean, bestela leitzen dela testua. Literatura nazionala zuzenki leitzen da, ingelesez close reading deitzen zaio," irakurketa hurbila" egiten delakoan.
|
|
|
Klasiko gutxi hartzen dira, eskoletan, eta testuen zein kontestuen azterketa zehatza proposatzen da.
|
Munduko
Literatura, berriz, urrunetik ikusi behar da, ezinbestean. Ez da testu orijinala leitu ahal izango agian, itzulpena baizik, bigarren eskuko testua, eta distant reading bat baizik ez da egingo:
|
|
|
Ez da testu orijinala leitu ahal izango agian, itzulpena baizik, bigarren eskuko testua, eta distant reading bat baizik ez da egingo: irakurketa urruna.1136 Testura hurbildu behar du irakurleak, baina eman dezagun ezin duela mikroskopioa erabili,
|
Munduko
Literatura teleskopioz so egin du beharbada.
|
|
|
Bizpahiru hitzaldi batera programaturik zeuden Antsok hitz egin behar zuen ordurako, eta horietako bat hierarkia unibertsitarioan nire mailakoa zen ikerle ingeles ezagun batena. Logikak eskatzen zuen ni azken horretara joatea, baina,
|
munduko
literatur sistemaren espezialista gisa, behartuta senti nintekeen hain esparru desberdinetatik zetozen bi autore konparatzen zituen Antsoren hitzaldira joatera. Bestalde, Espainiako unibertsitate batean eduki zezaketen Houellebecqi buruzko ikuspegia interesa zekidan zilegi zen.
|
|
2011
|
|
|
NUP. Matematika, Greziera, Adierazpen Teknikak, Diseinua, Lurraren eta Ingurumenaren Zientziak, Musikaren eta Dantzaren Historia, Industria Teknologia, Enpresaren Ekonomia, Ikus entzunezkoen Kultura,
|
Munduko
Literatura, Elektroteknia, Marrazketa Artistikoa.
|
|
|
Armiarmak Euskarari ekarriak izeneko beste atal bat jarri du abian.
|
Munduko
literaturatik euskarara itzulitako obretatik hilero hiruzpalau liburu berri jarriko dute sarean hainbat hizkuntzatatik ekarritakoak.
|
|
2012
|
|
|
LITerATurA eSkoLA 2003ko urrian jarri zuen abian Larrabetzuko bihotz bakartien klubak. orduan irakurtzen ikasi gura genuela aldarrikatu genuen, jakin gura dugula nork noiz non zer zergatik eta zertarako idatzi zuen. orduan best-sellerrek ez gintuztela asetzen oihukatu genuen,
|
munduko
literatura argitaletxe boteretsuenen ilunpeetatik argitara ekarri behar genuela, ez dugula onartuko zer irakurri behar dugun esango digun ebazpen ofizialik. horri, besteak beste, generitzon irakurlearen parte hartze aktiboa.
|
|
|
3.1.5 Moroak gara artean?,. Literatura txikiak eta
|
munduko
literatura? (2010)................................... 237
|
|
|
Zentzu horretan, ezin dira aipatu gabe utzi Johann Wolfgang von Goethe poeta eta idazle handia eta haren. Weltliteratur? edo
|
munduko
literaturaren kontzeptua. Behin eta berriro azpimarratzen du Goethek itzulpenaren beharra literatura nazionalak sendotzeko eta literaturaren unibertsaltasuna lortzeko.
|
|
|
Behin eta berriro azpimarratzen du Goethek itzulpenaren beharra literatura nazionalak sendotzeko eta literaturaren unibertsaltasuna lortzeko.
|
Munduko
literatura, Goetherentzat, ez da iraganeko eta orainaldiko literatura guztien multzo zabala; ezta estatus unibertsala lortu duten zenbait obraren multzo mugatuagoa ere. Goetheren. Weltliteratur?
|
|
|
Gayatri Chakravorty Spivak bengalar kritikariak ere Indiaren kasua aztertzen du, Hirugarren
|
Munduko
literaturak ingelesera itzultzean gertatzen diren distortsioen eta distortsio horien ondorio ideologikoen berri emateko. Ideia feministak, postkolonialistak eta postestrukturalistak biltzen dituen. The Politics of Translation?
|
|
|
dei genezakeen honek bi amets eta helburu zituen buruan tinkatuak: euskararen gaitasunak erakustea eta lantzea eta horretarako
|
mundu
literaturako obrarik behinenak euskaratzea. Honetan ez ziren bereziegiak, zeren historian zehar sentiberatasun eta kulturazaletasun apur baten jabe izan diren herri guztiek berdintsu jokatu baitute (Mendiguren 1991:
|
|
|
Euskal poetok, ar au gogotan! [...] emen daukazu, irakurle, euskeraz
|
munduko
literaturako olerki lanik bikaiñenetako bat (Onaindia 1986: 10).
|
|
|
Ertilari aundi bat daukagu aurrean[...]. Berau agertzen jaku
|
mundu
literaturen txuntxurrean[...]. Batikano, ko Enciclopedia Catolica, k onela baiesten dau:
|
|
|
Gure izkuntzak bear dau olako zerbait, gure literatura apain, jori ta oparotsuago egin dagigun.
|
Munduko
literatura aundi guztietara itzulia da. Emen guk be euskeraz!
|
|
|
Aitaturiko poema biok, «Odisea» k batez be, eragin bizia izan dabe
|
munduko
literaturan. [...] Garrantzizkoa zan egi egiaz Homero, ren idaz-lana, merezi eban arrotz izkuntzetara be biurtzea (Onaindia 1985b:
|
|
|
Sarrionandiak itzulpenaren inguruan eskaini dituen gogoetarik osatuenak, apika, 1985ean agertutako Izkiriaturik aurkitu ditudan ene poemak liburuaren sarreran eta 2010ean kaleratutako Moroak gara artean? saiakera mamitsuko. Literatura txikiak eta
|
munduko
literatura, atalean plazaratutakoak dira.
|
|
|
–Espainian gaztelerazko idazlea aurkezten denean «idazle» da, euskarazko idazlea «euskarazko» da, ahuntz airearekin. Marka hori ezabatzeko, aparteko galanteo intelektual, ideologiko eta protokolozkoak egin behar izango ditu, Espainian behintzat,
|
Munduko
Literaturaren enuntziazio lekuetara heltzeko. Gainera, gazteleratu egin behar izango du, eta benetako itzulpena egin nahi badu, berak egin du.
|
|
|
3.1.5,. LITERATURA TXIKIAK ETA
|
MUNDUKO
LITERATURA? (2010) MOROAK GARA ARTEAN?
|
|
|
Azkenik, Sarrionandiak askotarikoak bilduz osatu duen Moroak gara artean? saiakera liburuan ere plazaratu ditu itzulpenari buruzko hainbat gogoeta,. Literatura txikiak eta
|
munduko
literatura, izenburuko 29 atalean.
|
|
|
Subalternoak ez du enuntziazio lekurik, enuntziazio lekua topatzen duen neurrian uzten baitio subalterno izateari. Enuntziazio leku bat lortu dutenetik, hizkuntzaren arabera,
|
Munduko
Literaturako idazleak dira (Sarrionandia 2010b: 445).
|
|
|
|
Munduko
literatura zer den definitzeari lotzen zaio ondoren Sarrionandia. Johann Wolfgang Goethek proposatutako Weltliteratur edo munduko literaturaren kontzeptua aipatzen du lehenik, lehenengo kapituluan jada aipatu duguna, gogoraraziz Goetherentzat munduko literatura munduko hizkuntzen eta literaturen arteko harreman eta elkarreragin orekatuez osatutako sarea zela.
|
|
|
Munduko literatura zer den definitzeari lotzen zaio ondoren Sarrionandia. Johann Wolfgang Goethek proposatutako Weltliteratur edo
|
munduko
literaturaren kontzeptua aipatzen du lehenik, lehenengo kapituluan jada aipatu duguna, gogoraraziz Goetherentzat munduko literatura munduko hizkuntzen eta literaturen arteko harreman eta elkarreragin orekatuez osatutako sarea zela. Gerora, ordea, inperialismo kolonialistaren etorrerarekin, literaturen artean ere nagusi/ esklabo gisako harremanak sortu ziren, eta herri inperialisten literaturek baizik ez zuten lortu gaur egun munduko literatura deitzen den horretan sartzea:
|
|
|
Munduko literatura zer den definitzeari lotzen zaio ondoren Sarrionandia. Johann Wolfgang Goethek proposatutako Weltliteratur edo munduko literaturaren kontzeptua aipatzen du lehenik, lehenengo kapituluan jada aipatu duguna, gogoraraziz Goetherentzat
|
munduko
literatura munduko hizkuntzen eta literaturen arteko harreman eta elkarreragin orekatuez osatutako sarea zela. Gerora, ordea, inperialismo kolonialistaren etorrerarekin, literaturen artean ere nagusi/ esklabo gisako harremanak sortu ziren, eta herri inperialisten literaturek baizik ez zuten lortu gaur egun munduko literatura deitzen den horretan sartzea:
|
|
|
Johann Wolfgang Goethek proposatutako Weltliteratur edo munduko literaturaren kontzeptua aipatzen du lehenik, lehenengo kapituluan jada aipatu duguna, gogoraraziz Goetherentzat munduko literatura munduko hizkuntzen eta literaturen arteko harreman eta elkarreragin orekatuez osatutako sarea zela. Gerora, ordea, inperialismo kolonialistaren etorrerarekin, literaturen artean ere nagusi/ esklabo gisako harremanak sortu ziren, eta herri inperialisten literaturek baizik ez zuten lortu gaur egun
|
munduko
literatura deitzen den horretan sartzea:
|
|
|
Halere, literatura txikiek
|
munduko
literaturaren errepresentazio horretan parte hartzearen beharra azpimarratzen du, literaturen arteko harreman justuago eta orekatuago bat lortze aldera:
|
|
|
|
Munduko
Literatura berplanteatu egin da, askatasunaren eta berdintasunaren alde, ez eurozentrikoa ez nazionalista izango ez den beste artikulazio batekin, munduan gertatzen diren botere erlazioen imitazioan molda ez dadin. Hori utopia da oraindik ere, baina parte hartuz besterik ezin da lortu (Sarrionandia 2010b:
|
|
|
Horregatik proposatuko du Sarrionandiak
|
munduko
literaturaren beste definizio bat, literatura txikiak ere kontuan hartuko dituena, eta horretarako David Damrosch en definizio hirukoitzaz baliatuko da:
|
|
|
1)
|
Munduko
Literatura «literatura nazionalen errefrakzio eliptikoa da»; 2) Munduko Literatura, «itzulpenean hobetzen dena da»; 3) Munduko Literatura «ez da testuen kanon eman bat, baizik eta irakurtzeko beste modu bat, bestelakoelkartasun inpartzial bat eskatzen duena gure lekuaz eta sasoiaz bestaldeko munduekin» (Damrosch, apud Sarrionandia 2010b: 448).
|
|
|
1) Munduko Literatura «literatura nazionalen errefrakzio eliptikoa da»; 2)
|
Munduko
Literatura, «itzulpenean hobetzen dena da»; 3) Munduko Literatura «ez da testuen kanon eman bat, baizik eta irakurtzeko beste modu bat, bestelakoelkartasun inpartzial bat eskatzen duena gure lekuaz eta sasoiaz bestaldeko munduekin» (Damrosch, apud Sarrionandia 2010b: 448).
|
|
|
1) Munduko Literatura «literatura nazionalen errefrakzio eliptikoa da»; 2) Munduko Literatura, «itzulpenean hobetzen dena da»; 3)
|
Munduko
Literatura «ez da testuen kanon eman bat, baizik eta irakurtzeko beste modu bat, bestelakoelkartasun inpartzial bat eskatzen duena gure lekuaz eta sasoiaz bestaldeko munduekin» (Damrosch, apud Sarrionandia 2010b: 448).
|
|
|
Kultura edo hizkuntza berrian, jatorrizko lanaren esanahia eraldatua, errefraktatua edo manipulatua gertatzen da ezinbestean.100 Eta errefrakzio hori eliptikoa dela esatean, badirudi bi gauza iradoki nahi dituela Damroschek, bat elipsearekin lotua, eta bestea elipsiarekin. Elipsearen figura erabiltzen du Damroschek
|
munduko
literaturako lanak deskribatzeko. Izan ere, munduko literaturako lan bakoitza bi kulturaren arteko negoziazioaren gunea da, lan hori sortu den kulturako tradizio nazionalaren eta kultura hartzailearen balioen arteko negoziazioa gertatzen den lekua:
|
|
|
Elipsearen figura erabiltzen du Damroschek munduko literaturako lanak deskribatzeko. Izan ere,
|
munduko
literaturako lan bakoitza bi kulturaren arteko negoziazioaren gunea da, lan hori sortu den kulturako tradizio nazionalaren eta kultura hartzailearen balioen arteko negoziazioa gertatzen den lekua:
|
|
|
Ikusi dugunez, literatura lanek zerbait galdu ohi dute hizkuntza batetik beste batera pasatzean, baina baita zerbait irabazi ere. Irabazitakoa galdutakoa baino gehiago denean bihur daiteke literatura lan bat
|
munduko
literatura: –literature stays within its national or regional tradition when it usually loses in translation, whereas works become world literature when they gain on balance in translation?
|
|
|
Azkenik, hirugarren definizioaren arabera, irakurtzeko beste modu bat litzateke
|
munduko
literatura: literatura lanek kultura batetik beste batera igarotzean aldaketak jasan dituztela jakinik irakurtzea; lan batzuk itzulpenean baizik ezin ditugula irakurri jakitea, eta itzultzailearen esku hartze saihestezina onartzea.
|
|
|
literatura lanek kultura batetik beste batera igarotzean aldaketak jasan dituztela jakinik irakurtzea; lan batzuk itzulpenean baizik ezin ditugula irakurri jakitea, eta itzultzailearen esku hartze saihestezina onartzea. Ezinezkoa da
|
munduko
literatura guztia zuzenean eta bere horretan bereganatzea, eta lan gehienak itzulpenean irakurri ditugu, baina hala ere,, ezagutza urrunetikakoa izango den arren, akaso ez dago urruneko jendea ezagutzeko modu hoberik literatura baino. Haien literatura, itzulia bada ere?
|
|
|
450).
|
Munduko
literatura itzulpenean irakurtzeak, gainera, zuzeneko irakurketak eskaintzen ez dituen beste hainbat ezagutza transmiti ditzake:
|
|
|
Gogoeta hauekin, Sarrionandiak aurretik itzulpenari buruz plazaratutako zenbait ideia berresten dituela dirudi. Lehenik eta behin,
|
munduko
literatura, errefrakzio, gisa definitzean, literatura lan bat kultura batetik beste batera igarotzean nahitaez transformatzen dela onartzen du, eta, ondorioz, lan bat hizkuntza batetik beste batera itzultzean lan hori desitxuratu, berridatzi edo birsortu egiten dela.
|
|
|
Baina zirkulazio horretan literatura txikiak literatura handien gehiegikerien102 biktima gerta ez daitezen, irakurtzeko modu berri bat proposatzen du, Damroschen hirugarren definizioarekin bat eginez. Irakurleak,
|
munduko
literatura irakurtzean, bere eskuetara iritsi arte literatura lan bakoitzak egindako bideaz jakitun izan behar du. Itzultzailearen esku hartzea onartu behar du, itzulpenean gertatutako galera, aldaketa edota gehikuntzez kontziente izan, eta bidean gertatutako isiltze edo elipsiak irakurtzen edo hautematen jakin:
|
|
|
Sarrionandiak literatura txikiak itzultzeko duen joera ere bat etorriko litzateke ikusi berri ditugun hausnarketekin.
|
Munduko
literatura baldin bada beren jatorrizko kulturatik kanpo mugitzen diren literatura lanen multzoa, 103 eta Sarrionandiak munduko literatura ez eurozentriko eta ez nazionalista baten aldeko aldarria egiten badu, ez da harritzekoa izango europar edo mendebaldar kanonetik baztertutako literaturak itzultzea. Literatura txiki horietako lanak beren jatorrizko kulturetatik atera eta euskal irakurleei euskaraz eskaintzean, zirkulazioan jartzen ditu lan horiek, eta munduko literatura bihurtzen.
|
|
|
Sarrionandiak literatura txikiak itzultzeko duen joera ere bat etorriko litzateke ikusi berri ditugun hausnarketekin. Munduko literatura baldin bada beren jatorrizko kulturatik kanpo mugitzen diren literatura lanen multzoa, 103 eta Sarrionandiak
|
munduko
literatura ez eurozentriko eta ez nazionalista baten aldeko aldarria egiten badu, ez da harritzekoa izango europar edo mendebaldar kanonetik baztertutako literaturak itzultzea. Literatura txiki horietako lanak beren jatorrizko kulturetatik atera eta euskal irakurleei euskaraz eskaintzean, zirkulazioan jartzen ditu lan horiek, eta munduko literatura bihurtzen.
|
|
|
Munduko literatura baldin bada beren jatorrizko kulturatik kanpo mugitzen diren literatura lanen multzoa, 103 eta Sarrionandiak munduko literatura ez eurozentriko eta ez nazionalista baten aldeko aldarria egiten badu, ez da harritzekoa izango europar edo mendebaldar kanonetik baztertutako literaturak itzultzea. Literatura txiki horietako lanak beren jatorrizko kulturetatik atera eta euskal irakurleei euskaraz eskaintzean, zirkulazioan jartzen ditu lan horiek, eta
|
munduko
literatura bihurtzen.
|
|
|
Aurkakoa, euskal literaturako lanak beste hizkuntza batzuetara itzuli eta
|
munduko
literaturaren sarean sartzea, beste batzuen esku uzten du Sarrionandiak. Ondo ikusten du euskarazko lanak beste hizkuntza batzuetara itzultzea, baina eszeptiko samar agertu izan da euskaraz idazten den guztia automatikoki gaztelaniara itzultzeko joeraren aurrean, 3.1.4 atalean tartekatu ditugun aipuetan argi adierazten duen bezala.
|
|
|
Bera euskaraz idazteari lotzen zaio, itzulpenaren eta bestelako jokoen bidez beste literaturak euskal tradizioarekin uztartzeari, sorkuntzaren eta itzulpenaren arteko mugen gainetik jolas eginez
|
munduko
literatura euskaldunei eskainiz eta euskal literatura mundutartuz.
|
|
|
Literatura eta itzulpena estuki lotuta daude, beraz, Sarrionandiaren gogoetan. Atal honetan argi erakusten duenez,
|
munduko
literatura ezin da itzulpenik gabe ulertu; hizkuntza bakoitzean idatzitako lanak itzuliko ez balira, ez legoke munduko literaturarik: –Munduko Literatura «itzulpen eremu» bat da?
|
|
|
Literatura eta itzulpena estuki lotuta daude, beraz, Sarrionandiaren gogoetan. Atal honetan argi erakusten duenez, munduko literatura ezin da itzulpenik gabe ulertu; hizkuntza bakoitzean idatzitako lanak itzuliko ez balira, ez legoke
|
munduko
literaturarik: –Munduko Literatura «itzulpen eremu» bat da?
|
|
|
Atal honetan argi erakusten duenez, munduko literatura ezin da itzulpenik gabe ulertu; hizkuntza bakoitzean idatzitako lanak itzuliko ez balira, ez legoke munduko literaturarik: ?
|
Munduko
Literatura «itzulpen eremu» bat da? (Sarrionandia 2010b:
|