|
2002
|
|
|
Laster, zientzialari horrek bere izena jarriko du lehen laranja transgenikoaren patentean. Eta 2010era arte, beste patente batzuk egongo dira, hala nola legamiak, non Espainia
|
munduko
potentzia baita.
|
|
2003
|
|
|
Baina eztabaida orokor horretaz aparte, arazo oso zehatzak nahi dituzte argitu
|
munduko
potentzia nagusiek nazioarteko merkataritzaren arautzeari dagokionez. Eta gai honetan askatu ezinik darabilten korapiloak hainbat buruhauste sortzen die.
|
|
2005
|
|
|
Espazio estralurtarra dela eta ez dela ere, AEBek Martitzen urik baden begira NASAren bidez dirutzak xahutzen dihardute, baina 2005eko iraila hasieran ur edangarria urri zen Louisianan bertan, ez edangarria, aldiz, sobera. Gorpuzkinak lurmentzen ikusi ditugu, ustez
|
munduko
potentzia ekonomiko politiko militar nagusi eta bakarra den horren etxean bertan. Aitaren etxea defendatzen ez dute asmatu.
|
|
2008
|
|
|
Argentina beti izan da nekazaritzan
|
munduko
potentzia nagusietakoa. Laboreetan, aziendatan, esnetan.
|
|
|
munduko instalazio fotovoltaiko guztiek aurreko urteko kontsumo elektrikoaren igoeraren ehunena baino gutxiago ekoitzi zuten 2007an. Espainia, energia berriztagarrien
|
mundu
potentzia, kontsumo elektrikoaren %11 baino ez da iristen (ez energia primarioarena, Rifkin ek ordezkatu nahi baitu eta sei edo zazpi aldiz gehiago baitira) energia eolikoaren eta fotovoltaikoaren artean. Espainiako potentzia fotovoltaiko instalatua 2 GW gehitzea, lehentasunezko tarifekin, behar elektriko nazionalen %1 inguru hornituko luke, baina egungo estatuko tarifa elektrikoaren %4 gehiago.
|
|
|
Errepublika islamikoko presidentearen arabera,
|
munduko
potentziek kopuru hori edukitzea onartzen diote Irani
|
|
|
Alta bada,
|
munduko
potentzia handiek oso begi txarrez ikusten dute Iranek uranioa aberasteko prozesuan aurrera egitea. Horien ustean, errepublika islamikoko agintarien helburua da Iran bonba nuklearraz jabetzea.
|
|
|
Esandakoez damutu da Bush, ez egindakoez. Hala, Irak inbaditu izana ez da akatsa izan harentzat, ezta horretarako
|
munduko
potentzien haustura eragin behar izan bazuen ere. Horren alde agertu ziren, izan ere, Erresuma Batua, Espainia, Portugal, Italia, Polonia, Danimarka, Australia eta Hungaria.
|
|
|
Zoritxarrez, GAL bezalako gerla zikinak areagotu dira munduan zehar.
|
Munduko
potentzia handiena diren Amerikako Estatu Batuek egunero holako praktikak erabiltzen dituzte, legeztatuak dituzte, munduan zehar edozein bahitzen, torturatzen eta garbitzen dute. Garai beltzak bizi ditzakegu.
|
|
2009
|
|
|
Aipatutako liburuaren tesia, lerro gutxitan esateko, honakoa da: Sobiet Batasunak XX. mendean
|
munduko
potentzia izatea lortu bazuen, ez zen izan 1917ko iraultzarengatik; izan zen II. Mundu Gerrako garaipenarengatik, eta garaipen hori, Gerra Abertzale Handia proklamatuz lortu zuten. Hau da, ideal komunista bazterrean utzi, eta Errusia Handia itzuli zenean hasi zen herrialdea nazioartean nor izaten… eta benetako arazo bihurtzen Mendebaldearentzat.
|
|
|
Jose Manuel Durao Barroso Europako Batzordeko presidenteak adierazi duenez, datorren astean L' Aguilan (Italia) ospatuko den G8aren,
|
munduko
potentzia ekonomiko nagusienak (Kanada, Frantzia, Alemania, Japonia, Italia, Erresuma Batua, AEB eta Errusia) biltzen dituen taldearen, hurrengo bileran aldaketa klimatikoaren aurka borrokatzeko akordioa lortzea espero du.
|
|
|
elikagaien jarraipena egiteko sistema eraginkor bat ezartzea, arau gardenagoak aplikatzea eta nekazaritza produktuen erreserbak sortzea, eskaintzaren eta eskariaren arteko oreka lortzeko.
|
Munduko
potentzia ekonomiko handienetako nekazarien ordezkariek elikagaien segurtasuna eta elikagaien merkatuaren eta gosearen egoera aztertu zituzten gaur egungo krisi ekonomikoaren aurrean. Parte hartzaileek agiri bateratu bat sinatu zuten, Nekazaritzako G hurrengo gailurrera eramango dena.
|
|
|
Teheranek zehaztu du Omid (itxaropena) telekomunikazioetarako satelitea dela. Alabaina, gertakariak kezka piztu du
|
munduko
potentzia handien artean. Izan ere, Londres, Paris eta Washingtonek nabarmendu dute jaurtiketa horrek, egiaztatzen bada, agerian ezar lezakeela Iranek misil balistikoak urrunera botatzeko ahalmena duela.
|
|
|
Horrek eta Omid satelitearen espazioratzea Irango Defentsa ministroak jakinarazi izanak kezka piztu ditu
|
munduko
potentzia handien artean. Hala, Ameriketako Estatu Batuen aldetik, Estatu idazkaritzako eledun Robert Woodek adierazi du satelitea jaurtitzeak bultzada eman diezaiekeela helmen luzeko misil bat garatzeko lanei.
|
|
|
Kubaren eta Ameriketako Estatu Batuen arteko harremanei buruz ari garela, Karibeko irla sozialistaren elkartasuna eta
|
munduko
potentzia nagusia izan denaren hegemonismoa azpimarratzen dituen izenburuak topikoa dirudi. Baina topikoa izanagatik, ez dio egia izateari uzten.
|
|
|
|
Munduko
potentzia ekonomiko izateko bidean diren nazioen artean gaude
|
|
|
Washingtonek hasi zuen Afganistango gerra, mendeku gose zelako. New Yorkeko atentatuak gertatu berriak ziren, eta Etxe Zuriak ezin zuen zigorrik gabe utzi
|
munduko
potentzia nagusiaren ahultasunak agerian uztea. Lurralde hura bi edo hiru astez bonbardatzea nahikoa izango zela uste zuten; trantsiziozko gobernua jarri zuten, baita hauteskundeak egin ere.
|
|
|
Txina modan dago. Ekonomia arloan, Txina
|
munduko
potentziarik boteretsuena izan daiteke. Zer gertatzen da Txinan?
|
|
2010
|
|
|
ingelesaren hedapena.
|
Munduko
potentzia politiko eta ekonomiko indartsuen hizkuntza izanik, ingelesa munduan zehar hedatu da. Zaila da ingelesaren hiztunen kopuru zehatza jakitea, baina gutxi gorabehera 328 milioi pertsonarentzat lehen hizkuntza da (Lewis, 2009).
|
|
|
Gobernuak jakinarazi duenez,
|
munduko
potentzia ekonomiko handienetakoak dira Japonia eta Txina eta horien babesa lortzeko egingo du Zapaterok bilera sorta. Gobernuburuarekin batera Miguel Angel Moratinos Atzerri Gaietarako ministroa, Miguel Sebastian Industria ministroa eta Cristina Garmendia Zientzia eta Teknologia ministroa joan dira.
|
|
|
Krisi ekonomikoak gure ingurua gogor jo du, baina, gugandik urrunago, garapen bidean dauden herrialdeek ere energia nuklearraren aldeko apustua areagotu egin dute. Horren lekuko, Txina eta India ditugu, etorkizuneko
|
munduko
potentzia handiak. Txinak 11 erreaktore nuklear ditu martxan; beste 11, eraikitze fasean; 26, planifikatuta; eta 72, proposatuta.
|
|
|
Francorentzat, beraz, urrezko aukera bihurtu zen
|
munduko
potentzia handienaren babesa jasotzea, ordura arte nazioartean bizitako blokeo politikotik eta ekonomikotik irten zelako, eta adiskidetasun akordio hark Espainiaren modernizazioa ekarri ziolako: gerraondoko urteetako autarkiatik garapen ekonomikora igaro zen.
|
|
|
XX.mendearen erdian Mendebaldeko herrialdeek merkataritzaren% 67ren erantzuleziren. Gogoan izan gerrak suntsitutako Europa eta Japonia oso egoera ekonomikoahulean zeudela eta, aldiz, AEB
|
munduko
potentzia ekonomiko oro ahalduna zela.Hegoaldeko herrialdeek menpeko posizioa zuten merkataritza arloan eta oso presentzia xumea nazioarteko merkataritzan. Hurrengo bi hamarkadetan azken horiekmerkataritzan zuten pisu urria are gehiago ahuldu zen, Hegoko herriek mundukomerkataritza osotik laurdeneko ekarpen eskasa eginez 1973ko krisia lehertuzenean.
|
|
|
Energia Nuklearrerako Agentziak AGP gomendatzen du erreferentziazko aukera gisa. Frantziak,
|
munduko
potentzia nuklear nagusietako batek, kokapen bat hautatuko du 2013 urtean. Beste herrialde batzuk, hala nola Alemania, Erresuma Batua eta Suitza, kokaleku bat bilatzen hasi dira.
|
|
|
Alabaina, gaiak gaurkotasuna hartu du:
|
munduko
potentzia nagusi Amerikako Estatu Batuek lotsazko harresiak bota ditu 22 urteren ostean, ateak zabalduz hiesa duten atzerritarrei.
|
|
2011
|
|
|
Energia berriztagarri hori sustatzen duten Espainiako enpresek munduan aitzindari direla adierazten duten datuak aurkeztu dituzte. Iberdrola Renovables izan zen 2010ean
|
munduan
potentzia eoliko handiena jarri zuen enpresa: 23 herrialdetan eskaintzen ditu zerbitzuak.
|
|
|
Kopuru horren %60 Estatu Batuetan dago. Iberdrola Renovables izan zen 2010ean
|
munduan
potentzia eoliko handiena jarri zuen enpresa Iberdrola ere Espainiako rankingaren buru da; 5.168 mw eko potentzia instalatua du, eta %25eko merkatu kuota. Acciona Energía (4.036 MW eta %19, 5eko kuota) eta EDPR (1.862 MW eta %9ko kuota) dira Espainiako beste enpresa sustatzaile nagusiak.
|
|
|
Itsasoko haize energia ere sektorearen beste erronketako bat da. Lehorrean
|
munduko
potentzia nagusietako bat den bitartean, Espainiak ez du horrelako instalaziorik bere uretan. Kalkulu optimistenen arabera, 2012 eta 2014 arteko periodoak abiaraz daitezke.
|
|
2012
|
|
|
Berokuntza gisa erabil daiteke, etxebizitzetan, igerilekuetan, ura berotzeko, elikagaiak egosteko edo produktuak lehortzeko. Etxeko sistemez gain, eguzki instalazio handietan ere erabiltzen da (Espainiak
|
munduko
potentzia handienetako batzuk ditu). Ohiko sistema termikoek egunez funtzionatzen dute.
|
|
|
Horri esker, olio ekoizpen zabala eta askotarikoa lor daiteke. “7.620.695 tona oliba ehotzeak ekoizpen ahalmen miresgarria esan nahi du, eta ekoizpen eta kalitate horrek,
|
munduko
potentzia ez ezik, gure oliba teknika eta elaioteknikoa nazioarteko erreferentzia ere bihurtzen gaitu”, esan zuen idazkari nagusiak. Orain arte, guztira 943.300 tona oliba olio merkaturatu dira; hau da, aurreko kanpainan baino %2 gehiago eta azken lau kanpainetako batez bestekoa baino %12 gehiago.
|
|
2013
|
|
|
pagatzea sakratua omen zaie. Alta, duela 60 urte
|
munduko
potentzia nagusiek zorraren zati handia barkatu zioten gerra galdu berria zuten alemanei. Barkamen hura gabe ezin ulertu gaurko Alemaniaren indarra.
|
|
|
Ekonomikoki, Europa kontinentala modu iraunkorrean kontrolatzeko helburua zuen Bethmann Hollweg kantzilerrak,. Arrazoi ekonomiko, politiko eta demografiko horiek zirela medio,
|
munduko
potentzien artean lekua egin nahi zuen Alemaniak. Eta borondate hori tentsio iturri izan zen urte haietan.
|
|
|
Eskualduna k pangermanismoa azaldu zuen bere hitzekin. 1913an Gilen II.a boterera heltzearen mende laurdena ospatu zuten, eta han Friedrich von Bernhardi jeneralak aurkeztu zuen liburuakAlemania
|
munduko
potentzia bihurtzeko asmoak azaldu zituen. Ez zuen gehiago behar Manex Hiriart Urrutik gerla alemanen bizkar ezartzeko.
|
|
|
e) Etorkizunean, zeintzuk izango dira
|
munduko
potentzia ekonomikoak?
|
|
2014
|
|
|
Labradorreko eta Ternuako itsasertzak arrantzalez betetzen ziren XVI. eta XVII. mendeetan, euskaldunak balearen ehizan
|
munduko
potentzia nagusi ziren garaietan. Gure unibertso itsastarra ahanzturatik berreskuratzeko makina bat ekimen sortu dira azkenaldian, eta ziur Kanadako Red Bay herriko euskal baleazaleen arrastoak gizateriaren ondare izendatu izanak berebiziko bultzada emango diola zeregin horri.
|
|
|
XVI. mende erdialdetik XVII. mendera arte, euskaldunak izan ziren bale arrantzan
|
munduko
potentzia nagusia; industria hark sekulako etekina ekarri zion itsasora begira bizi zen Euskal Herriari. Uda sasoia iristean milaka arrantzale abiatzen ziren Ternua eta Labrador inguruetara balearen bila; Red Bayen 2.000 lagun inguru aritzen zirela uste da.
|
|
|
«Terrorismoa, droga trafikoa, erradikaltasuna eta eskualdeen arteko gatazkak» dira, besteak beste, munduak aurre egin beharreko arazo larrienak, Errusiako presidente Vladimir Putinen aburuz, eta horiei aurre egiteko «neurri eraginkorrak» aplikatzen hasteko deia egin zien
|
munduko
potentzia handienei. G8 taldeak Sochin egindako gailurraren karira egin zituen Putinek adierazpenok. Errusiak bere gain hartu zuen atzo taldearen urtebeteko presidentetza?, eta zuzenean aipatu ez bazuen ere, Volgogradeko erasoari ere erreferentzia egin zion inplizituki.
|
|
|
etengo duela eta Afganistango indar armatuak finantzatzeko nazioarteko funtsak ere kolokan egon daitezkeela nabarmendu du AEBetako Gobernuak. Bien bitartean,
|
munduko
potentziak hasiak dira alde batera ala bestera lerratzen. Alemaniak eta Erresuma Batuak, adibidez, bat egin dute Washingtonekin eta segurtasun ituna sinatzeko deia egin diote Karzairi.
|
|
|
Bada zerbait. Zenbaki handia da futbolaren
|
munduan
potentzia ez den herrialde batentzat. Exotiko izateari aspaldi utzi zion, horrenbestez.
|
|
|
Eta, haien guztien gainetik? Euskal Herri zahar, txiki, langile, baserritar/ arrantzale eta neokostunbristaren ipuina dago, eta?
|
munduko
potentzia gastronomiko nagusiaren, gaurko ipuin hau.
|
|
|
Aro Modernoaren hasieran, europarrak Amerikara iritsi zirenean, Frantzia zen
|
munduko
potentziarik handiena, Italiarekin batera. Karlos I.ak, aitona amonen herentziaz jasota, Gaztela eta Aragoiren lurralde guztiez gain (Australiako koloniak, Mediterraneokoak, Probintzia Batuak&) Europa erdialde guztia ere bere esku zuen.
|
|
|
Karlos I.ak, bere seme Filipe II.a errege izendatzearekin batera, Europa erdialdeko lur gehienak bere anaiari eman zizkion eta enperadore titulua galdu zuen. Dena den, 1580an Portugal eskuratzean, hark Antartika eta Ozeaniako kontinenteetan zituen kolonia guztiak bereganatu zituen,
|
munduko
potentzia txikiena bilakatuz.
|
|
|
ziren eta euren artean gatazka ugari izan bazituzten ere, XVIII. menderako Frantzia zen
|
munduko
potentzia aipagarriena. Aro Modernoan boterea Espainiako koroatik Frantziara eta, ondoren, Ingalaterrara igaro zela esan dezakegu.
|
|
|
Guztira zazpi partida jokatu dituzte. Lehendabizikoak
|
munduko
potentzia handienen aurka jokatu zituzten, gogor hasi zuten txapelketa euskaldunek. Amaieran talde xumeagoen aurka jokatzeko aukera izan dute.
|
|
|
aurreneko mundu gerraren ostean bat; deskolonizazio garaian bigarren bat; hirugarren bat sobiet batasunaren amaierarekik; eta galdera da, orain egon al gaitezkeen beste olatu edo halako garai baten aurrean. Eskozian, hau da,
|
munduko
potentzia baten barruan dagoen nazio batean erabakimena egotea aldaketa sakona da. Europar Batasunaren barruan paradigma aldatzen ari da, eta horrek, etorkizunean ere izan dezake eragina.
|
|
2015
|
|
|
Lehengai merkeak erabiliz, hilabete gutxian eguneko hiru milioi litro erregai ekoiztuko zituzten eta, hala, estatuak ez zuen petroliorik inportatu. Handik aurrera, austriarraren formula harrigarriari esker Espainiak aukera garbia zuen
|
munduko
potentzia nagusietakoa izateko.
|
|
|
bizi izan ditu. Sobiet Batasuneko hamabost errepublika sozialistetatik bat,
|
munduko
potentzia handienetakoaren parte zen Moldavia bera jaio zenean, 1972an. Bigarren Mundu Gerraren garai gogorretatik urrun, indar ekonomiko, politiko eta militarra zen bloke komunista artean ere, ikerkuntzan eta garapenean mundu mailako aurreratuena, AEBekin batera.
|
|
|
–Hasteko eta behin, geure burua prestatu behar dugu. Kontzientzia hartu behar dugu gure herriak bizi duen egoera politikoaz,
|
munduko
potentzia nagusiak gure herriaren gainean ezarrita duen mehatxuaz. Zenbat eta gehiago formatu, modu egokiagoan egin ahal izango diogu aurre edozein egoerari.
|
|
|
Testuinguru berri horretan faktore garrantzitsuenetako bat AEBren agerpena(
|
munduko
potentzia berri gisa) izango da, zeinak Frantzia eta Erresuma Batuaren errelebo kolonialista eta inperialista hartuko duen. Azken bi horiek, aurreko protagonismoaren gehiengoa galdu arren, Ekialde Ertainean zein mundu mailan eragiten jarraituko dute eta haien pisua handia izango da.
|
|
|
Bigarren Mundu Gerraren ostean, AEBko indar armatuek herrialde ugari erasotu dituzte zuzenean, beste hainbestetan zeharkako izan duen artean, adibidez, estatu kolpeak babestuz. Oro har,
|
munduko
potentzia nagusiak zuzenean edo zeharka hil dituen pertsonak milioika kontatzen dira.
|
|
|
Ordutik Indiak beti bereganatu nahi izan du Pakistan, hortik dator borrokaren arrazoia. Gogoratu India
|
munduko
potentziarik garrantzitsuenetakoa dela.
|
|
|
Utzi egidazu amaitzen, osaba, semaforoa atoan berdatuko da. Loa galduta bizi da gure Historia irakaslea, ongi baitaki norbanako zein gizarteen erabateko suntsipenaren ostean,
|
munduko
potentzia handienek egoera baliatuko dutela inperioak kapitalismoaren eredurik anker eta militarrenean hedatzeko. Zapaldutako herrialdeen aberastasunak ahalik eta azkarren eta merkeen eskuratzea izango dute guztiek ere helburu.
|
|
2016
|
|
|
Horregatik, NBEk, AEBek eta Errusiak kezka agertu dute Saudi Arabiaren eta Iranen arteko tentsioa okertzeak Ekialde Hurbileko gatazketan izan dezakeen eragin kaltegarriaz: Siriako eta Yemengo gerretan, eta Iranek
|
munduko
potentziekin sinatutako akordio nuklearrean, batez ere. NBEk jakinarazi du Staffan de Mistura Siriarako mandatariak Riadera eta Teheranera bidaiatuko duela, bi herrialdeek euts diezaioten Sirian bakea lortzeko prozesu politiko bat egiteko konpromisoari, prozesu hori hil honetan hasi nahi du De Misturak?.
|
|
|
Ipar Koreak adierazi du proba nuklear bat egin duela hidrogeno bonba batekin. Piongiangek adierazitakoaren inguruan nazioarteko aditu batzuek hainbat zalantza agertu badituzte ere,
|
munduko
potentzia nagusiek eta Ipar Korearen inguruko herrialdeek berehala gaitzetsi dute jakinarazpena. Txina, Ipar Korearen aliatu nagusi eta ia bakarra, proba egitearen aurka agertu da «erabat», eta NBE Nazio Batuen Erakundeko Segurtasun Kontseiluaren gaitzespen ebazpenari ere babesa eman dio.
|
|
|
Du Wenlong Txinako armadako ikerlariak ere zalantza bera agertu dio CCTV kate publikoari. «Datuek ez dute babesten hidrogeno bonba bat denik».Dena den, hidrogeno bonba izan zein ez,
|
munduko
potentzien eta inguruko herrialdeen kritika saldoa jaso du Piongiangek. Haren etsai nagusiek, Hego Koreak eta AEBek, «probokazio» deitu diote saio nuklearrari.
|
|
|
|
Munduko
potentzia nagusiek hartu zuten parte, bi bandotan banatuta: Aliatuak, Entente Hirukoitza
|
|
|
Eta aipatu berri ditugun kezkek, ingelesaren identifikazio glotofagikoak
|
munduko
potentzia inperialistenetakoekin, pentsatzekoa zen bezala, eragina izan du gure euskaldunon komunitatearen sektore gazteen arteko jarreretan, dirudienez sektore euskaltzaleenetan, hauek adierazten bide baitute gaitzespen jarrera aktiboena ingelesarekiko gure gizartean. Gure planteamenduetan, ezinbestean argitu/ konpondu/ aldatu beharreko jarrera bat.
|
|
|
Kontrol hori juduen bitartez egitea zen gobernu britainiarraren helburua. Balfour en deklarazioa gatazka luze baten lehen pausua izan zen. Ordutik aurrera juduek
|
munduko
potentzien onespena izan zuten lurralde propio bat izateko eskubidea burutzeko.
|
|
|
Erresuma Batua izatea ez zen kasualitatea izan. Garai hartan
|
munduko
potentzia kolonial nagusia zen, eta presentzia handia zuen Ekialde Hurbilean. Palestina lortzeko ordea arazoak zituen, besteak beste Frantziarekin.
|
|
|
Gaur, Txina lehen
|
mundu
potentzia izango da estralurtarren aurkako gerra adierazten.
|
|
|
1884KO BERLINGO KONFERENTZIAN
|
MUNDUKO
POTENTZIA KOLONIALEK
|
|
2017
|
|
|
Ekialde Hurbila mila pusketatan zatitu da. Zatiketa etnikoak, politikoak eta erlijiosoak daude, eta eskualdeko eta
|
munduko
potentziek zeharkako borrokak dituzte. Han jaio dira Al Qaeda eta Estatu Islamikoa bezalako muturreko taldeak, denborarekin mehatxu globala bilakatu direnak, eta Ekialde Hurbilean hil dituzte zibil gehien talde horiek.
|
|
|
Ignacio Rupérezek, 2005etik 2008ra Bagdaden Espainiako enbaxadorea izan zenak, Daños colaterales liburuan, garai hartako diplomazialarien ezintasuna jaso zuen: ?
|
Munduko
potentziek ez zituzten gure txostenak irakurri. Iraken bizi ginenok ondo genekien horren hondatuta zegoen herrialde batek ezin zuela produzitu, gorde eta mantendu legez kanpoko armek behar duten azpiegitura.
|
|
|
Dena den, eta abisuak abisu, asko izan ginen 2016ko azaroko bigarren astearte hartan ordenagailuaren pantailak zioena sinetsi ezinik geratu ginenak. Politikan inolako eskarmenturik ez zuen, alderdikide asko bere aurka jartzeko gai izan zen eta diskurtso misogino eta arrazista maite zuen enpresari aberats bat aukeratua zuten estatubatuarrek
|
munduko
potentzia nagusia zuzentzeko. Nola zen posible ordu batzuk lehenago aurreneko emakumezko presidentea iragartzen zuten komunikabide eta analista horiek horrenbeste okertzea?
|
|
|
Nola da posible estatubatuarrek,
|
munduko
potentzia nagusia zuzentzeko, politikan inolako eskarmenturik ez zuen, alderdikide asko aurka zituen eta diskurtso misogino eta arrazista zabaltzen zuen enpresari aberats hura aukeratu izana?
|
|
|
16 mendearen zehar, Espainia,
|
munduko
potentzia bezala, itsas bideen segurtasuna bermatubehar zuen bere nagusitasuna mantentzeko. Artilleriak garrantzi handia izan zuen itsas gerretan, eta horren ondorioz, kalitate oneko artilleria piezak lortze arren Espainiak inbertsio handiakegin behar izan zituen [1].
|
|
|
|
Munduko
potentzia nagusiek hartu zuten parte, bi bandotan banatuta: Aliatuak, Entente Hirukoitza oinarri zutenak, eta Erdialdeko Inperioak edo Aliantza Hirukoitza.
|
|
|
Espainia,
|
munduko
potentzia barazkiak izoztearen prozesuan
|
|
|
Frantziaren handitasuna zen de Gaulleren helburu eta jomuga nagusia. Xede hori bi aldiz bete zuen, bere aberria
|
munduko
potentzia handienen lerroan kokatuz. Lehenik munduko bigarren gerla bukatzean, garaile nagusien artean agertzea lortu zuen ofizialki, baita ONUko Segurtasun Kontseiluan jartzea Amerikako Estatu Batuak, Sobiet Batasuna, Txinako Errepublika eta Bretainia Handiko Erresuma Batua bezala.
|
|
|
Puntu horretan gaizki dabil, anglo saxoien atzetik neo liberalismoaren patua jasanez, beste biderik ez balego bezala, ezta izaten ahal ere. Europa egunero zatitzen da,
|
munduko
potentzia erraldoien erasoei buruz defentsarik gabe gelditzen, Troiako zaldi guziei harresiko sarrera zabalik. Bere lantegiak eta langileak babesik gabe uzten ditu.
|
|
2018
|
|
|
Hain justu, Txina
|
munduko
potentzia nagusia bilakatzeko bidean, berrarmatze ikusgarrian abiatua da. Hiru urtean behin, gerra plataforma izugarria den itsasontzi hegazkin eramaile bat ekoiztuko dute datozen 15 urteetan.
|
|
|
Nekazaritzaren industrializatzea bizkortuz doaz, lurren jabetzak kontzentratuz eta
|
munduko
potentzia ekonomikoak ez txinatarrak bakarrik biharko elikadura kontrolatzeko lehian ari dira.
|
|
|
Siriako Gerra
|
munduko
potentzien eta Ekialdeko herrialdeen xake partida odoltsu bilakatu da, eta egoera horretan estaturik gabeko herriak dira oro har galtzaile, kurduak esaterako. Zentzu horretan, kurduek bere biziraupen politikoa bermatzeko hirugarren bidea abiatu zuten Sirian; Konfederalismo Demokratikoaren alde egin zuten, lerrokatu gabe Assadekin, ezta oposizioarekin ere.
|
|
|
Errepresioaz eta adierazpen askatasunaz mintzo ziren antzezlanak antzeztu ziren Espainiako antzeztokietan. Koherentzia eskasez zentsuraren zereginaren kontra ari zirela bazirudien ere,
|
munduko
potentzien aurrean Espainiarekiko modernitate eta askatasun irudia barreiatu zen, erregimenaren xedea huraxe izanik. Euskal Herrian, bide beretik, Miller, lonesco, Durrenmatt, Frisch, Camus, Tagore, Gazzo edota Brecht-en antzezlanak oholtza gainean ikusi ahal izan ziren 60ko hamarkadan, eta zentsurak ez zituen oholtza gainetik erauzi.
|
|
2019
|
|
|
Espainiak gerra hartan zuzenean eskurik sartu ez zuenez, Hego Euskal Herriko enpresek Europara produktu gehiago esportatzeko abagunea baliatu zuten. Aldiz, Iparraldeko familiek larrutik pagatu zuten
|
munduko
potentzia handiek beren nagusitasuna jokatuz Europan eragin zuten hekatonbea. Ehun urte geroago, gerrak dira munduko errealitate konplexuaren datu garrantzizkoenetakoak.
|
|
|
Gerlari Ohi Zaurituen Elkartearen sortzaileetako bat izan zen eta luzaz bertako lehendakaria. Hor hasi zen Nazioen Elkartearekin kolaboratzen eta lan handia egiten
|
munduko
potentziak bertara sar zitezen. Hitlerren gobernuaren gehiegikeriak ikusita, Europa ohartzen eta esnarazten ahalegindu zen, beste gerla baten atarian zeudela garbi baitzekusan.
|
|
|
Pekinek erantzun erantzungo duela ziurra baita.
|
Munduko
potentzia nagusia izan nahi duenak nekez utz dezake zigorrik gabe bere enpresa izarretako bat kinka larrian uzten duen eraso bat. Are gutxiago nagusitasun teknologikoa izateko borrokaren lehen ataletako bat izanik, XXI. mendeak aurrera egin ahala nagusitasun ekonomikoaren tronuan nor eseriko den erabakiko duen joko baten lehen tiraldia.
|
|
|
Nazioarte mailan, jada aurreratu da Txinako legeak guztiz malguak direla. Horren lekukodira Asiako Estatu horretan gertatutako makina bat esperimentu, nahiz eta EBn legezkanpokoak izan; beste horrenbeste gertatzen da Errusian16. Kontrara, eta AEBnaskatasuna nabaria den arren, helburu terapeutikoak dira gaindi ezineko muga, eta orduraarte entseguak baino ez dira burutu17 Dena dela, ematen du irabazi asmoa eta karrerateknologikoa gailentzen direla
|
munduko
potentzia nagusien artean.
|
|
2020
|
|
|
(11) Trinidad eta Tobago independenteko lehen buruzagi beltza, haren lan fundazionalak agerian utzi zuen Ingalaterrak beharrezko izan zuela XVII. eta XVIII. mendeko esklabotza ehungintza garatu eta
|
munduko
potentzia bihurtzeko.
|
|
|
|
Munduko
potentzia, zeinen diruarekin?
|
|
|
Mende horietan euskaldunok itsasoan
|
munduko
potentzia bilakatu ginela diote gaur egungo teoriek. Baserri dolareen ingeniaritza eta basoko egurra erabili genuela, nola barkuen gilak egiteko edo metalezko piezentzako burdinolak sutzeko Albaola Pasaian erreplikatzen ari den San Juan baleontzia dugu adibide.
|
|
|
Askotan ahazten dugun errealitatea erakutsi ziguten haren hitzek:
|
munduko
potentzia ekonomiko, politiko, militar eta zientifiko handienean badira umeak, pobrezia latzenean jaiotzen direnak. Horretaz ohartu ginen Beyonce kantatzen ari zen bitartean?
|
|
|
AEBen ekintzaren inguruan jarrera ezberdinak erakutsi dituzte
|
munduko
potentzia nagusiek, baina guztiek azpimarratu dute agerikoa dena: tentsioa areagotu egingo da eskualdean.
|
|
|
Ondorioz, AEBetan badira estratega batzuk Txina aurkari gisa definitzen dutenak. Txinak, ordea, ez ditu AEBak ordezkatu nahi
|
munduko
potentzia hegemoniko gisa, baina Txinaren kontrako estrategia batek bere burua defendatzera behartuko du. Harremana orain tirabiratsua da.
|
|
|
Egibarrek dionez elikadura burujabetzaren ideia euskal politikagintzaren agendan sartzeko ahalegina egon zen bolada batean, “baina berehala gutxietsi zuten, Francoren garaiko autarkiara itzultzea zela, eta lokalista, atzerakoia… zela esanda. Baina
|
munduko
potentzia guztiek (Errusia, AEB, Alemania, Israel, Txina…) lehen sektore indartsua daukate; zerbaitengatik da hori”.
|
|
|
Mundua astintzen ari ziren gertakariak izan zituzten ahotan elkarrizketaren hasieran –Vietnamgo gerra, bloke sozialistaren gorabeherak... – Horren ostean, baina, interesez sumatu zuen Revellek presidentea, zientzialariak zekarren txostenaren ondorioen inguruan galdetu baitzion zuzenki, bilera amaitu baino lehenago... Egoeraren larriaz jakin nahi zuen
|
munduko
potentzia nagusiko presidenteak. Eta zalantza azaldu arren, pentsatzen zuena aitortu zion zientzialariak.
|
|
|
Txinako Alderdi Komunistak (PCCh) herri txinatarraren aurrean herrialdea gobernatzeko duen legitimitatea hiru zutabetan oinarritzen da: egonkortasun sozial eta politikoa, hazkunde eta garapen ekonomikoa eta Txina
|
munduko
potentzia lider gisa berrezartzea. Azken urteotan, bigarren zutabea zaildu ahala, hirugarrenak garrantzi handiagoa hartu du.
|
|
2021
|
|
|
|
Munduko
potentziek iragarri dituzten 16.000 bilioiren inbertsioen zati txiki bat bakarrik (380 bilioi) dagokie proiektu energetiko «iraunkorrei». «Energia garbietako inbertsio horiek, mundua mende erdirako iragarritako karbono neutraltasunetik urrun kokatzeaz gain, ez dute lortuko beste isurketa errekor bat galarazterik», ohartarazi du Fatih Birol IEAko zuzendariak.
|
|
|
Egoera horrek
|
munduko
potentzia handien eta herrialde horien arteko lubakia handituko duten beldur da IEA. Hain justu ere, arazo horren neurria erakusten du agentziak astelehenean argitaratu zuen 2021eko lehen sei hilabeteko merkatu elektrikoaren txostenak.
|
|
|
2 Sozialismo erreal gisa ezagututako esperientziak ugariak dira, askotarikoak, eta denbora luzez garatu dira. Lehen
|
munduko
potentzia bilakatzeko bidean doan Txinak sozialistatzat hartzen du bere burua, baita Kubak ere, esaterako. Propaganda neoliberala oso oldarkorra izan da:
|
|
|
G20koen taldea osatzen duten
|
munduko
potentzia industrializatuenek hizpide izango dituzte klima aldaketa, pandemia, eta, besteak beste, suspertze jasangarria. Vladimir Putin Errusiako presidenteak eta Xi Jinping Txinakoak ez dute estatuburuen eta gobernuburuen goi bileran aurrez aurre parte hartuko.
|
|
|
Bi bider erabili du genozidio hitza Otomandar Inperioak armeniarren aurka egin zuen sarraskia izendatzeko. Eragin diplomatiko handiko erabakia da
|
munduko
potentzia nagusiak hori onartzea, Turkiako Errepublikak ukatu egiten baitu armeniarrek jasan zutena genozidio bat izan zela, eta nazioartean exijitu ohi du halakorik ez erabiltzeko. Armeniako Gobernuak, berriz, «egia ezartzeko pauso erraldoitzat» jo du.
|
|
|
komunitate zientifikoa koronabirusaren txertoaren bila buru belarri ari zela, D. Trumpek Alemaniako laborategi ospetsuei eskaintza ekonomikoa egin zien frankizia erosteko asmoz. Krisialdiak, aldi berean, agerian utzi zuen
|
munduko
potentzia ekonomiko horren osasun sistema publikoaren ahulezia. Negozioa ala bizitza?
|
|
|
Ez du ematen, eta are gutxiago 2020ko koronabirusaren hedapenaren adibidea ikusi eta gero. Birusak gogor jo du Ameriketako Estatu Batuetan, transhumanismoaren lurraldean,
|
munduko
potentzia ekonomiko horren osasun sistema publikoaren ahulezia agerian utziz.
|
|
|
Horixe da Luis Alvarez-ek bonba jaurti berritan idatzita utzi zuen autojustifikazioa. Egia esateko, ez zait iruditzen denborak arrazoia eman dionik, eta Alfred Nobelen kasuan bezala kontrakoa gertatu da, harrezkero joandako urteotan bizkortu besterik ez baita egin arma lasterketa, eta amesgaiztorik gaiztoenaren mailara iritsia da
|
munduko
potentzien arma nuklearren mehatxu ahalmena. Alegia, Alfred Nobelen lan hipotesitzat aurkeztu zuena guztiz baztergarria da, edonorentzat begi bistakoa baita ez dela predikzioa bete, ez herrialdeen batasunari buruzkoa, ez gerlen prebentzioari buruzkoa.
|
|
|
Rosikaren adierazpenak esanguratsuak izan ziren,
|
munduko
potentzien desarmatze osoaren ideia bota zuen. Ideia erabat utopikoa, baina orduan egingarri begitantzen zitzaiena.
|
|
2022
|
|
|
" Kuba erortzen bada, Latinoamerikako beste herrien konfiantza galduko genuke, Sobietar Batasunak, potentzia handikoa izanik ere, ez zuela Kubarentzat ezer egin ikusiz". Bi
|
munduko
potentzia handienentzat, Kuba gune estrategikoa bilakatu zen.
|
|
|
Etenik gabekoa da goizetik
|
munduko
potentziek eta gobernuek kaleratutako erreakzioen soka. Mendebaldetik kanpo ere ugariak dira altxatu diren ahotsak.
|
|
|
gurea baino askoz handiagoa, eta, geopolitikoki, oso liztor habia berezi eta korapilatsua. Ekialde Hurbilaren historiak, presio etnikoak, erlijiosoak, estatuenak,
|
munduko
potentzienak... denek egiten dute bat hor. Hala ere, jakin izan dute oso herri progresista eta eredugarria izaten.
|
|
|
Kurdistan herri «berezia eta korapilatsua da»; bertan egin dute bat Ekialde Hurbileko historiak, presio etnikoek, erlijiosoek,
|
munduko
potentziek... Hala azaldu zion BERRIAri eskainitako elkarrizketan.
|