|
2000
|
|
|
Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta hizkuntzaz ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. Ezjakin bezain harro, mendebaldeko pentsalari horiek gizateria osoaren epaile bihurtzen zuten beren burua, beren kultura industrialetik beren hizkuntza propioak gehiegi goretsiz,
|
munduko
gainerako herrien kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere sarturik.
|
|
|
Nire irudikapena hurrengo metaforaren bidez bakarrik deskriba dezaket: gizon batek benetako etika liburua izango litzatekeen etika liburu bat idatzi balu, liburu honek eztanda batean
|
munduko
gainerako liburu guztiak suntsituko lituzke. Gure hitzak, zientziaren baitan bezala erabilita, esanahia eta zentzua, esanahi eta zentzu naturalak, eraman eta edukitzeko ontziak baino ez dira.
|
|
|
1929an emandako Etikari buruzko hitzaldian ere ideia bera errepikatuko digu: gizon batek benetako etika liburua izango litzatekeen etika liburu bat idatzi balu, liburu honek eztanda batean
|
munduko
gainerako liburu guztiak suntsituko lituzke. Baina eztanda etikoa ez zaigu maiz gertatzen.
|
|
2001
|
|
|
Nolanahi ere, Txina OMCn sartzeak beste herrialdeei kezka sorrarazi die. Une honetan, Japoniakoa bezala, munduko ekonomia nagusiak atzeraldi batean daudenean, barne produktu gordina goraka doa Txinan urtean %7 baino gehiago haziz, eta
|
munduko
gainerako herrialdeetan, berriz, aurreikusten den hazkundea %2koa da. Txina munduko zortzigarren herrialdea da BPGari dagokionez, nahiz eta per capita errentaren alorrean 140 lekuan egon.
|
|
2002
|
|
|
Zinematografoak mundu berri bat aurkitu zuen Errusian. 1917 urteko Urriko Iraultzak aldatu egin zuen zinema errusiarraren mundua, goitik behera eraberritu zuen; eta zinema sobietarra eredu berri bilakatu zen
|
munduko
gainerako zinematografiarentzat.
|
|
|
Ipoiak, ikerketaren buruan Hegalaburra lantzeko lehen ikerketak 1970ean hasi ziren Japonian, eta hamarkada bat geroago, laborantzarako lehen enpresa ekimenak hasi ziren.
|
Munduko
gainerako lekuetan, Japoniako erakundeekin elkarlanean sortzen dira ekimenen ikerketa eta garapena. Kanadan 1976tik aurrera hasten da jarduera, Australian 1990ean eta Marokon 1992an.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gaixotasun arraroen izendapen honetan 10.000 pertsonako 5 kasu baino gutxiagoko prebalentzia dutenak hartzen ditu barne; hain zuzen ere, gaixotasun horiek ugariagoak eta ohikoagoak dira, besteak beste, hemofilia edo nananismoa, eta Gaucher, Fabry Anderson gaixotasuna, esaterako, «kristalezko hezurren» sindromea bezalako beste batzuk. Zenbait ingurumen estimuluk eragindako patologiak ere sartzen dira, kokapen geografiko oso aldakorra dutenak, adibidez, «olio toxikoaren sindromea», Espainian eragin handia duena, baina ia ezezaguna
|
munduko
gainerako lekuetan. Gaixotasun Arraroen Espainiako Federazioko (EGEF) lehendakaria, Moisés Abascal, 300 gaixo eta familia mota baino gehiago ordezkatzen dituzten 48 elkarte biltzen dituena, administrazioak laguntza gehiago eskatu du.
|
|
|
«. es» domeinua ez da abiarazten. Egia esan, sortu zenetik, duela sei urte, «espainiakoaren» domeinu gisa, agintariek ez dute asmatu
|
munduko
gainerako lekuetan Espainiak Interneten zer identitate izan behar lukeen arautzeko. Baldintza gehiegi, izapide denbora luzeegia eta garestiegia, espainiarrek gero eta gehiago aukeratzen dute«. com»,«. net» edo «org» generikoen bidez erregistratzeagatik, askoz merkeagoak eta lortzeko errazagoak.
|
|
|
Gro Harlem Brundtland, Osasunaren Mundu Erakundeko (OME) lehendakaria, hiru egunez bildu da Afrikan goseak gehien mehatxatzen dituen 10 herrialdeetako ordezkariekin, Mendebaldeko milioika herrialdek genetikoki eraldatutako artoa arazorik gabe kontsumitzen dutela konbentzitzeko. Harlem Brundtland en arabera, Afrikan zereala kontsumitzea ez da
|
munduko
gainerako lekuetan bezain segurua. Jacques Diouf zuzendari nagusiak Zambiako Gobernuak Johanesburgoko goi bileran izan zuen jarrera aipatu zuen atzo.
|
|
|
Hala ere, osasunerako arriskua ez dago gehigarrietan, ezta transgenikoetan ere, Calvoren iritziz, “salmonelan” baizik. Legeria murriztailea Espainiako legeria oso murriztailea da elikagai gehigarrien erabilerari, hautapenari eta erabiltzeko baldintzei dagokienez, eta EBko eta
|
munduko
gainerako herrialdeetako araudira ezin hobeki egokitzen da. “Legeria egokia da, baina, agian, kasu eta eremu jakin batzuetan zaintza handitu litzateke.
|
|
|
Espainian eta Gaztela Mantxan ekoizpenaren eta landutako azaleraren erorketaren eragile nagusietako bat, herrialdeko ekoizlerik handiena den aldetik, Iran, Irak, Grezia edo Turkia bezalako beste herrialde batzuetako azafranen lehia handia da. Manuel González Ramos Albaceteko Nekazaritza ordezkariak azaldu duenez, alde handiak daude Mantxako azafraiaren eta
|
munduko
gainerako azafraiaren artean, «zalantzarik gabe munduko azafrai onena baitugu». Nekazaritzako ordezkariak argitu zuen eskualdeko azafraia munduko onena dela, modu naturalean moduzko eta txigortzeko prozesu tradizionala dela eta.
|
|
|
Nekazaritzako ordezkariak argitu zuen eskualdeko azafraia munduko onena dela, modu naturalean moduzko eta txigortzeko prozesu tradizionala dela eta. Horren ondorioz, azafraiaren estigmarekin ez dira nahasten lorearen beste zati batzuk,
|
munduko
gainerako azafreekin gertatzen den bezala. «Laborantza, landatze eta lantze prozesu horren ondorioz, gure azafraiak munduko beste edozein azafrairen gainetik du ahalmen koloratzaile eta aromatikoa, gutxienez %40 50ean».
|
|
|
González Ramosek azaldu du eskualdeko baldintza klimatikoek ere laguntzen dutela Gaztela Mantxako azafraia munduko onena izan dadin. Faktore horien guztien ondorioz, Gaztela Mantxako azafraiak
|
munduko
gainerakoek baino askoz prezio handiagoa du, eta oso zaila da gainerakoekin lehiatzea. Zehazki, eskualdeko azafraiak 1.100 edo 1.200 euro balio dezake kilogramo bakoitzeko, eta iranak, berriz, 360 euro kiloko.
|
|
|
Hasteko, mulato itxura hartu baitzion Sararen amak Sergiori. Eta mulatoak, beltzak eta
|
munduko
gainerako desheredatuak ongi zeuden misioetako lurretan, ez bere etxean. Alde ederra zegoen Edurekin!
|
|
2003
|
|
|
Europako eta
|
munduko
gainerako herrialde ugari dabiltza kezkati, beren ekonomietan igartzen den prozesu inflazionista (prezioen indizearen igoera) dela kausa. Beste herrialde batzuk, aldiz, agian garrantzitsuenak, edota jada kontrako egoeran daude, hots deflazioa dute (jaitsiera iraunkorra prezioen indizean), hala nola Japoniak, edota ia muga horretara iristeko zorian dira (egoera horretan dago Alemania nonbait, eta Estatu Batuak ere ez dabiltza urruti).
|
|
|
Etxebizitzen merkatuaren egoera egunetik egunera kezkagarriagoa da, ez bakarrik Euskal Herrian, baita Espainiako Estatu guztian ere, halako punturaino, non Espainiako Bankuak berak eta Nazioarteko Moneta Funtsak, beren banketxeen osasun finantzarioan kontsumitzaileenean baino interesatuagoak, publikoki agertu baitute beren kezka, burbuila immobiliario horrek eztanda egin eta prezioen bat bateko gainbehera gerta ez dadin, horrek azkenean entitate finantzarioak ere herrestatuko bailituzke. Ez dugu ahaztu behar burbuila immobiliario horiek banku krisi larriak sorrarazi izan dituztela, ez bakarrik Espainiako Estatuan(), non etxebizitzen prezioa %32 jaitsi baitzen, baita
|
munduko
gainerako herrialdeetan ere: Mexikon() %81 jaitsi zen, Herbehereetan (1982) %48, Kanadan (1983) %21, eta Irlandan (1985), Japonian (1992), Suedian (1992), Thailandian (1997) eta Malaysian (1998) %10 eta %45 bitartean beheratu ziren prezioak.
|
|
|
Garapen eredu autozentratuek, aldiz, kanpokoaribegiratu beharrean, barrukoari begiratzen diote: tokian tokiko beharrak zein direnikusi eta horien (eta ez kapital transnazionalen) araberako kultura, lurralde edoelikadura politikak, azpiegiturak eta giza mailako ekonomiak diseinatzen dituzte.Eta hori ez da norberaren baitara biltzeko saioa,
|
munduko
gainerako herriekin benetan solidario izateko eman beharreko estreinako urratsa baizik16.
|
|
|
Azkenik, eta kasu honetan ordenak inporta du, Hirugarren
|
Munduko
gainerako herrialdeak dira, G77 taldearen inguruan bilduak. Horien aburuz, hitzarmenaberrikusi behar da, bere horretan uzteak hegoaldekoen kalterako izaten jarraitukoduelako.
|
|
|
Colonek lehen bidaian aurkitu zuen eta gure herrialdean sartu zuen. Zalantzarik gabe, AEBetako landare horrek
|
munduko
gainerako herrialdeei egiten dien ekarpena, jarduera pikantearen izendapen eta gradu guztietan, munduko gastronomia prestaketarik ezagunenetako bat da, kontsumitu eta estimatuenetako bat. Eltzekarien berezko osagaia Piperminak oso jaki ezagunak dira gure herrialdeko gastronomian, plater askoren gozagarri gisa erabiltzen baitira (janaria, haragia, arraina…).
|
|
|
Azkenik, Mundu Artekoak bere “Ski Plus” produktuaren estaldurak eskaintzen ditu eskiarentzat eta “snowboard” produktuarentzat: bost euro egunean Espainian, zortzi euro Andorran eta bederatzi euro Europan eta bederatzi euro
|
munduko
gainerako lurraldeetan; hiru egunetarako, prezioa hamar euro igotzen da Espainian, hamabost euro Andorran eta 16 euro Europan eta gainerako herrialdeetan; urteko modalitateak 49 euro balio du, eta errehabilitaziodun aseguruak.
|
|
|
Adituen arabera, latako atun kontsumoa oso handia den herrialdeetan, gomendio horrek prebentzio balioa izan dezake, baina ez Espainian, arrain kontsumoaren aniztasuna askoz handiagoa den herrialdeetan. Berriki egindako azterketa baten arabera, espainiarrek merkurio gutxiago kontsumitzen zuten metal horretarako Eguneko Ingesta Onargarrien (ADI) azpitik, eta arrain, molusku eta krustazeoen taldea zen, dietarako merkurio hornitzaile nagusia,
|
munduko
gainerako lekuetan gertatzen den bezala. Gomendatutako merkuriozko adi ak 46 mikrogramokoak dira eguneko.
|
|
|
“Premiazko neurririk hartu ezean, Australiako fauna eta flora bitxiaren zati handi batek desagertzeko mehatxuari aurre egin behar dio”, esan zuen Kevin Thomson ingurumeneko bozeramaile laboristak. Australiak,
|
munduko
gainerako herrialdeetatik urte askoan isolatuta egon arren, biodibertsitate bakarra du, eta animalia espezie bereziak ere bai, hala nola kangurua. Hala ere, bertako dozenaka espezie galdu ditu Europako animaliak, laboreak eta intsektuak sartu ondoren, Erresuma Batuak 1788an bere lehen espetxe kolonia ezarri ondoren.
|
|
|
Balio hori, oraingoz, toxikologoei dagokie. Espainian egin zen dieta osoaren azterketa batean ikusi zen merkurioa ADIen azpitik zegoela metal horrentzat, eta arrainen, moluskuen eta krustazeoen taldea zela, dietarako merkurio hornitzaile nagusia,
|
munduko
gainerako lekuetan bezala. Bitxia bada ere, Espainian arrain asko kontsumitu arren, merkurioaren guztizko kopuru dietetikoa ADIen oso azpitik zegoen.
|
|
2004
|
|
|
Beste batzuek frantsesa edo gaztelania ikasi ondoren euskararen berri jaso eta euskara ikasten dute. Linguistika orokorra ikasten duten gehienei interesatzen zaie euskara nire ustez, oso ezberdina baita
|
munduko
gainerako hizkuntzekin alderatuta. Finlandiera, Estoniako hizkuntza eta abar antzekoak dira.
|
|
|
Alexandro Handia boterera heltzean, estatua ezin zen soilik hiriaren mugen barruangaratu; beraz, metropolia baliabidez hornitzeko,
|
munduko
gainerako lekuak mendeanhartzeko premia izan zuen. Handik aurrera, Hiri estatuan parte hartzen zuten hiritatrak ezziren benetako eskubide politikoen subjektuak.
|
|
|
Ikertzaileek bi tona izokin baino gehiago aztertu dituzte mundu osoko merkatuetan, bai arrain haztegietatik datozenak, bai ibaietan hazitakoak, eta ondorioztatu dute 14 kutsatzaile organokloraturen indize altuek, hala nola PCB, DDT, HCB, mirex edo nonakloroenak, Osasunaren Mundu Erakundeak (OMS) baimendutakoa gainditzen dutela. Ikerketaren arabera, Europako izokinen kutsatzaile maila
|
munduko
gainerako izokinena baino handiagoa da, baita aske hazitakoena baino 14 aldiz handiagoa ere. Emaitza horien aurrean, Oceana ozeanoak babesteko nazioarteko erakundeak plan bat eskatu dio Europako Batasunari, akuikulturan kutsadura kentzeko eta arrain haragijaleen ekoizpena arautzeko.
|
|
|
Espainiak kontsumitzen duenaren bikoitza kontsumitzen du, eta, ondorioz, hipoteka ekologikoa “jasanezina” izango da, eta “ezin izango dugu onartu”. Diagnostikoa WWF/ Adenaren Planeta Bizia 2004 txostenean agertzen da, eta
|
munduko
gainerako herrialdeei aplika dakieke, garapen mailaren arabera graduazio desberdinak izan arren. Hala, Espainiak, mendebaldeko herrialdea den aldetik, munduko ingurumen gastuaren batezbestekoa baino askoz handiagoa du, eta WWF/ Adenak baliabideen %20 egiten du.
|
|
|
Hortxe dago, nire ustetan, afera honen gakoa. Zinemaren historia Euskal Herriko historiatik horren urruti egon ez badago ere, ezin izan da orain arte gure kulturatik —hau da, gure hizkuntzaz, estetikaz zein berezko gaiez—
|
munduko
gainerako kulturekin harremanetan jarriko lukeen euskal ikusleriarik burutu. Honetan ere, bada, herrikolonizatuak gara ezinbestean... baina Olasagastik dioenez:
|
|
2005
|
|
|
Desabantailazkoegoera batetik abiatuz eta soilik giza sektore konkretu baten aldekoak direnpolitika sozialak indarrean jarriz, giza taldeen arteko diferentziak murriztu eta gizataldeen arteko berdintasuna errealagoa izan dadin lan egiten denean instituzio publikoen aldetik, ekintza positiboei buruz hitz egiten ari gara. Adibidez, emakumeekgizonezkoen lan aukera berdinak izan ditzaten edota ezinduek lan
|
munduan
gainerako langileen aukera berdinak izan ditzaten enpresei laguntza fiskalak eskeintzenzaizkienean gertatzen den bezala. Honela diote 1998 urtearen hasieran kaleratutako bi epai garrantzitsuek:
|
|
|
Bereziki, autoak erabilera pribaturako erabiltzeak garraioak eragindako co2 emisioen %83 hartzen du, eta proportzio hori handitu egiten da hiriguneetan, Ingurumen Ministerioaren datuen arabera. World Watch elkarteak ohartarazi duenez, Estatu Batuetako eredua, ia edozein pertsonak ibilgailu pribatua duena eta erabiltzen duena, ez da bideragarria, eta
|
munduko
gainerako herrialdeek haren jarraipena egiteak ingurumen krisi atzeraezina dakar. “Gaur egungo emisioak zazpi aldiz biderkatuko balira, eta hori izango litzateke eredu iparramerikarraren eta Europa aberatsaren hedapenak ekarriko lukeena, bizitza ezinezkoa izango litzateke.
|
|
|
AOLek ez du ia hamar milioi erabiltzaile inguru Estatu Batuetatik kanpo. Estatu Batuetako indar harremana ia orekatua da;
|
munduko
gainerako erkidegoetan, berriz, erabiltzaileen% 81,4 eta AOLen% 18,6 dira. Erabiltzaile estatubatuarrak kontuan hartzen ez badira, proportzioa% 95,5 izango da, eta AOL% 4,5 Mundu mailako proportzio horrek pentsarazi die analista batzuei agian ez dela AOL bakarrik Microsoft eta Yahoo! ren helburua.
|
|
|
“Gutemberg” en alde egitea oso akats arrunta da hispanohablatzaileen artean, “m b baino lehen” idatzi behar dela adierazten duen araua dela eta. Baina
|
munduko
gainerakoek zuzen idazten dute. Google erabiliz gero, hitza modu desegokian idazten den bakoitzean, bilatzailearen goiburuan adeitsu bat agertuko da:
|
|
2006
|
|
|
Espainiako gidabaimenak Europar Batasunean bidaiatzeko balio du, baita Espainiak hitzarmena sinatuta duen herrialde guztietan bidaiatzeko ere: Andorra, Aljeria, Argentina, Bulgaria, Bolivia, Brasil, Kolonbia, Kroazia, Txile, Ekuador, Filipinak, Guatemala, Maroko, Peru, Paraguai, Dominikar Errepublika, San Salvador, Serbia, Turkia, Tunisania, Ukrainia, Uruguai eta Venezuela
|
Munduko
gainerako herrialdeentzat nazioarteko gidabaimena izan behar da. Eskaera egiteko, Trafiko Zuzendaritza Nagusira jo behar da.
|
|
|
Munduko Baso Egunean, ekologistek, ingeniariek eta enpresek baso masaren defentsa eta basoen eginkizuna aldarrikatzen dute, ezinbestekoak baitira ziklo hidrologikoari eusteko. Espainiako baso azalera hazten ari da,
|
munduko
gainerako lekuetan ez bezala. Hala ere, basoberritze gabezia handia dago oraindik, ohartarazi du Mendi Ingeniarien Elkargoak.
|
|
|
Azkenik, lehenengo 500 unitateak Hego Koreako merkatura iritsi ziren hilaren 10ean 2005eko azaroa. ‘Bugs’ ekin iritsi zen (ahultasunak) Eguneratzeen bidez ebatzi ziren online, baina egun gutxitan 15 banatzaile zeuden
|
munduko
gainerako tokietan saltzeko interesa dutenak. Jaio zen bideo-jokoen merkatuko lehen kontsola guztiz librea.
|
|
|
Maputxe horiek Txileko 400.000 maputxe inguruk hitz egiten dute, eta beren hizkuntza bereganatzea leporatzen diote. Microsoftek, produktu hau merkaturatzean, maputxeei aro digitala besarkatzen lagundu nahi ziela esan zuen, eta mapuzugunen dagoen softwareak “leiho bat irekitzen du
|
munduko
gainerakoek herri honetako kulturaren aberastasuna izan dezaten”. Hala ere, maputxeen liderrek Estatu Batuetako enpresari egotzi zioten beren kultura eta talde herentzia bortxatzea, softwarea mapuzugun bihurtuta baimenik gabe.
|
|
|
«Politikariek publikoki hitz eman zuten osasun publikoa beti interes ekonomikoen gainetik egongo zela, eta, berez, hori ez da gertatzen», deitoratzen du. Zergatik da HIESa Espainian eta beste herrialde garatu batzuetan gaixotasun kronikoa eta
|
munduko
gainerako herrialdeetan gaixotasun hilgarria? 1997an hasi zenetik, HIESaren Munduko Kanpaina helburu argi batekin sortu zen:
|
|
|
Datu horiek erakusten dutenez, “Artiko osoa estres izugarriaren pean dago klima aldaketaren ondorioz”, diote Naturarentzako Mundu Funtsetik (WWF). Izan ere, planetako eskualde hori
|
munduko
gainerako eskualdeak baino bi aldiz azkarrago berotzen ari da, eta 2040an udan ez dela izotzik egongo iragartzen da. Izotz iraunkorrik gabe, hartz polarrek zailtasun handiak izango dituzte etorkizunean, itsas izotz horren mende baitaude bizitzeko, ehizatzeko eta hazteko.
|
|
|
Beste herrialde batzuetara ere ezin da deitu. “Lineak birdoitu ditugu, eta dagoeneko ez gaude hain kaltetuta”, Txinako telekomunikazio sareak eta
|
munduko
gainerako herrialdeak lotzen dituzten itsaspeko kable optikoen hausturaren ondorioz, adierazi zuen China Unicom en bozeramaile batek, linea finkoko bigarren operadore nazional nagusiak. Bestalde, Txina Netcom ek, Espainiako telefonia finkoko enpresa handienak, adierazi zuen bere langileek “48 orduz lan egin dutela larrialdietarako prozedurak abian jartzeko; beraz, komunikazio asko berreskuratu dira”.
|
|
2007
|
|
|
Europatik
|
munduko
gainerako lurraldeetara zabaldu zen, eta, gaur egun, populazio hazkunde handiko herrietan geroz eta gehiago lantzen da patata, Indian eta Txinan, esaterako. Hain zuzen ere, Txina da patata gehien ekoizten duen herrialdea (munduko ekoizpen osoaren hirurehun milioi tona urtean bosten bat baino gehiago); Europako Batasuna eta Errusia dira zerrenda horretan hurrengoak datuak 2002an FAOk emanak dira.
|
|
|
Nomaden komunitateen eta bizilagunen arteko harremanak bultzatzea nekazari sedentarioetan. Kultura.Kultura tuarega
|
munduko
gainerakoei ezagutaraztea eta beren herria ezagutzen laguntzea. Tuaregak, kultura nomadako herria Gizon urdinek beren jantzien eta, batez ere, turbantearen kolore gorriari zor diote izena.
|
|
|
2006an, 2006ko azarora arte indarrean egon den ‘Gurutzatze argiak biziak salbatzen dituzte’ kontsulta dokumentua kaleratu zuen, neurria lehenbailehen sartzeko interesa duten alderdien proposamenak biltzeko.
|
Munduko
gainerako herrialdeetan, hamar herrialdek ezarri zuten arauaren indarraldia: Kanada, Uruguai, Estatu Batuak, Argentina, Kolonbia, Txile, Brasil, Paraguai, Israel eta Japonia.
|
|
|
Edateko urik gabe NBIPk aldaketa handiak aurreikusten ditu edateko eta ureztatzeko uraren eskuragarritasunean, baita itsas maila handitzea, ozeanoetako uraren zirkulazioko patroiak aldatzea eta ekosistema horietan bizi diren ehunka flora eta fauna espezie desagertzea ere. Artikoa, adibidez, ia
|
munduko
gainerako lurraldeak baino bi aldiz azkarrago berotzen ari da, eta, eremu askotan, eremu menditsuetan ere altitude txikiko lurretan baino tenperatura igoera handiagoak izaten ari dira. Era berean, Afrikako hiru glaziarrek Kenia mendian, Kilimanjaron (Tanzania) eta Ugandako Rwenzori mendietan azaleraren %82 galdu dute, eta oso litekeena da Kilimanjaroko glaziarrak 20 urtean erabat desagertzea.
|
|
|
“Ahalik eta azkarren izatea espero dugu; izan ere, umetoki lepoko tumoreak eragin txikia duen arren, emakumeen ugaltze aparatuko minbizia da prebenitzeko hautagai bakarra”, adierazi zuen sailburuak. Euskal Herriko emakumeen artean, zerbixeko minbizia “zortzigarren intzidentzia da, eta
|
munduko
gainerako herrialdeetan bigarrena”, Inclán en arabera. Osakidetzak txertoa jarri nahi die 13 urteko gazteei.
|
|
|
1981ean lehen sare mugikorra jarri zen martxan, eta, 19 urte geroago, 2000n, ez zen lortu munduko biztanleen %10i estaldura eskaintzea; estaldura %50era zabaltzea, berriz, hilabete batzuk besterik ez zen izan. Txosten horren arabera,
|
munduko
gainerako biztanleei estaldura ematea ez da erraza izango. Izan ere, txosten horren arabera, 2009ra arte %60raino igo liteke sarpena, eta %66ra iristeko, berriz, 2012ra arte itxaron da.
|
|
|
Idazle bezala, askozaz zoriontsuagoa izango litzateke Jon Benito Megadendako erakusleihoan baino,
|
munduko
gainerako idazleekin, Euskal Gaiak bezain baztertua dagoen poesiaren apalean, Benedettiren liburu zaharren baten ondoan.
|
|
2008
|
|
|
Ohiko sistema analogikoan kanal bat sartzen den lekuan, sistema digitalari esker lau inguru sar daitezke. Horrek eragin du Europa osoan, eta
|
munduko
gainerako herrialde aberatsetan, LTDa bultzatzea azken hamarkadan. Gainerakoak, pobreak, motelago dabiltza, baina luze gabe iritsiko zaie txanda.
|
|
|
Irailaren 18tik 27ra bitartean izango den Donostiako Zinemaldiko Horizontes Latinos sailean, hamalau pelikula lehiatuko dira Horizontes saria lortzeko. Sari hori 35.000 eurokoa izango da.Aukeratutako lanen artean, osorik edo zati bat Latinoamerikan egindako film luzeak, jatorri latinoamerikarreko zuzendariek egindako filmak edota
|
munduko
gainerako txokoetako giza-talde latinoak esparrutzat edo gaitzat dauzkaten filmak daude. Gainera, Espainiako Estatuko beste jaialdietan aurretik aurkeztu gabekoak eta Estatuko zinemetan eman gabekoak izan behar dute.Heddy Honigmanen El olvido pelikularen estreinaldi mundialak emango dio hasiera sailari eta Locarnoko zinemaldian Urrezko Lehoinabar saria jaso zuen lanarekin, Parque Vía filmarekin, arituko da lehian, nazioartean sarituak izan diren bestelako pelikulekin lehiatzeaz gain, besteak beste, Intimidades de Shakespeare y Victor Hugo (Buenos Aires, Mexiko eta Transilvania), Perro come perro (Guadalajara), La sangre brota (Cannes) eta Sleep Dealer (Sundance eta Berlin). Horrez gain, Acné, Gasolina eta Tony Manero filmak ere hautatu dituzte.
|
|
|
Izan ere, batasunaren hasieran ez genuen oraindik ordenagailurik eta hortaz, gure literaturako egile garrantzitsuenen eragina idazleok, haiek egiazki irakurriak genituelako, beraiez genuen iritzi subjektibo baina egiazkoan oinarritzen zen, zuzen edo oker,
|
munduko
gainerako hizkuntza guztietan gertatu den bezala, derradan bide nabar. Geroago, informatikaren teknologia heldu zitzaigun, baina mende guztietako autoreen datuak aurkitzeko unean horren laguntza preziagaitza izanik ere, aukera ez da oraingo literaturgileen benetako irakurketa eraginetan oinarritu, fikzio estatistiko batean baizik.
|
|
|
Beraz Azkue ez da Caro Baroja bezain kategorikoa euskaldunak folkloreari dagokionez europarrak direla esatean, baina duda gabe euskal folklorea europar testuinguruan kokatzen zuen. Eta esan bezala, Azkueren konparazioa ez zen nahitaez esklusiboki Europara mugatzen, baizik
|
munduko
gainerako herrialdeetara ere heda zitekeen, nahiz denbora faltak esparrua Europara murriztera behartu.
|
|
|
Ibilgailu kutsagarrienak kanpoan geratzen dira, non eta ez duten ordaintzen eguneko tarifa handia (254 euro inguru) “city” n zirkulatzeagatik. Horri dagokionez, Londresko sistema
|
munduko
gainerako hiri handiek jarrai dezaketen adibide ona da. Britainia Handiko hiriburuak, Europako hiri kutsatuenetako batek, otsailetik munduko LEZ handiena du, arduradunen arabera.
|
|
|
Krillaren deribatuak, hala nola olioa edo hauts estraktu lehorra, nutrizio gehigarri gisa erabiltzen dira, propietate elikagarriak eta sendagarriak dituztelako.
|
Munduko
gainerako tokietan, krillaren deribatuak besterik ez dira erabiltzen, hala nola olioa edo hautsezko estraktu lehorra, nutrizio gehigarri gisa erabiltzen baitira, bai nutrizio aldetik bai medikuntzari dagokionez. Izan ere, produktu horien merkaturatzea zabaltzen ari den merkatu gisa deskribatu da irabazizko sektore dietetiko, kosmetiko eta farmazeutikoetan Antartikako uretan, krustazeo horren urteko harrapaketa 100.000 tona ingurukoa da, eta Japonian 70.000 tona ingurukoa.
|
|
|
“Afrikaren aztarna ekologikoa eta giza ongizatea” izeneko txostenean, Global Footprint Network ek WWF/ Adenarentzat egina eta aste honetan Ingurumenari buruzko Afrikako Ministerio Biltzarrean argitara emana, zehazten da Afrikan biztanleria hazkunde etengabeak bere muga ekologikora hurbiltzea eragiten duela. Hala ere, afrikar ertaina da
|
munduko
gainerako kontinenteetako biztanleekin alderatuta aztarna ekologiko txikiagoa sortzen duen pertsona. Afrikar ertainek, 2003an, 1,1 hektareako aztarna ekologikoa zuten (pertsona bakoitzak bere kontsumoa asetzeko eta hondakinak xurgatzeko behar duen ekoizpen azaleraren kalkulua), “munduko batez besteko per capita aztarna (2,2 hektarea) baino askoz txikiagoa, eta, jakina, herrialde garatuetako aztarna ekologikotik oso urrun dago”, adierazi du lan horrek.
|
|
|
Sustatzaileek uste dute formatu berri horrek balio izango duela hurrengo belaunaldia osatzeko, hau da, mota guztietako euskarrietarako erreproduzitzaileak eta musika produktuak sortzeko eta abestiak erreproduzitzeko eta aldatzeko erabiltzaileekin elkarreraginean aritzeko.
|
Munduko
gainerako tokietan komertzializatuta egon dadin, espero da “MPEGIndustry Forum” (multimedia formatuen garatzaileak) laster Alemanian ospatuko dela, eta formatu hori nazioarteko estandar gisa onartuko dela. Horrela, etorkizunean mp3rekin lehiatu ahal izango den formatua izango da.
|
|
|
Sailkapenak Lehen 50 sailkatuen artean, 42 Ipar Amerikako unibertsitateak dira Sailkapen honetan sailkatutako lehen 50 unibertsitateetatik, Massachusetts Institute of Technology, Harvard Unibertsitatea, Stanford, Berkeley… 42 estatubatuarrak dira. Datu horrek berretsi egiten du oraindik ere herrialde honetako erakunde akademikoak eta
|
munduko
gainerakoak bereizten dituen oztopo teknologiko handia, nahiz eta, rankingean adierazten den bezala, Europak gero eta aurrerapauso gehiago egiten dituen Erresuma horretan. Espainiako zentroei dagokienez, 2008ko uztaileko azken sailkapenean aurreko txostenekin alderatuta puntuazioa hobetu bada ere, egoera ez da oso txarra.
|
|
|
Orain, gasolina gero eta garestiagoa denez, erreserba horiek ateratzeko ideia berriro planteatzen da. Aldeko eta kontrako argudioak eredu paradigmatikoak dira
|
munduko
gainerako herrialdeentzat: petrolio gehiago ala energia berriak?
|
|
|
Berotegi efektua eragiten duten gasen emisioak gehitzea edo espezie inbaditzaileak hedatzea dira nazioarteko garraioaren ondorio negatiboetako batzuk Kasu batzuetan, bidaia luze eta bitxiak egiten dira, The New York Times egunkariko artikulu batek agerian uzten zuenez: bakailaoa Norvegian dago, Txinara bidaltzen da xerratan egiteko, eta Norvegiara itzultzen da
|
munduko
gainerako herrialdeetara eraman dezan; limoi argentinarrak Espainiako toki beretan saltzen dira, tradizioz zitriko horiek ekoizten dituztenak; Kenyako ilarrak dira, eta Europako fruta erdiak saltzen Joan etorri horien aurrean, “localtarianoek” beren hurbileko esparruan egindako produktuak kontsumitzea proposatzen dute. Dieta horren jarraitzaileek diote ingurumen, osasun, elikagai eta ekonomia abantailak askotarikoak direla:
|
|
|
Hegazti horietan espezializatuta dauden erakundeek azken urteetan gertatutako desfasea azpimarratu dute, kopuruaren eta eskura dagoen elikagai kopuruaren artean, bereziki penintsularen iparraldean eta ekialdean. Hori dela eta, hegazti populazio osoek autonomia batetik bestera alde egin behar izan dute – egun batean 200 km baino gehiago egin dezakete hegan, eta horrek areagotu egin ditu elektrokuzioak, pozoitzeak, aerosorgailuekin talka egitea, errepidean harrapatzea, etab.
|
Munduko
gainerako lekuetan ere, egoera ez da onena beste espezie batzuentzat, Natura Kontserbatzeko Nazioarteko Batasuneko Zerrenda Gorriaren arabera. Asian, buru gorriko sai zuria (Sarcogyps calvus) eta egiptoarra (Neophron percnopterus) arrisku kritikoko espezie bihurtu dira.
|
|
|
Lakuak, ibaiak eta errekak oso kalteberak dira ingurumen aldaketekiko, hala nola deforestazioarekiko eta kutsadurarekiko. Eta ez da bertako biztanleei bakarrik eragiten dien arazoa,
|
munduko
gainerakoei ere eragiten baitie: planetako azaleko ur gezaren erdia, gutxienez, mendietatik dator.
|
|
|
Bestalde, lurraren erabileraren aldaketak, euri azidoak, berotze globalak eta beste zenbait arazok eragin negatiboa dute lur azpiko ekosistemetan baino azkarrago eta nabarmenago, sentikortasun berezia dutelako. Horri dagokionez, gogoratu behar da mendiko baso tropikalek jasaten dutela
|
munduko
gainerako basoek baino galera handiena. Imagen:
|
|
|
Iazko abuztutik aurtengo iraila bitartean, bi hilean behin exekuzioak egiteko ohitura abiarazi zuen Hatoyamak.
|
Munduko
gainerako herrialdeetan exekuzio kopurua behera egiten hasia zenean, Japonian gora egiten hasi zen hari esker. –Heriotza zigorrak krimenen aurkako funtzio prebentiboak betetzen ditu?, esan zuen kargua hartu berritan.
|
|
|
3) Europako goi mailako hezkuntza eremua erakargarri egitea
|
munduko
gainerako herrialdeentzat.
|
|
2009
|
|
|
Gainera, beste denda txikiago batzuekin ere akordioaklortzekotan dira Pearl Jamen disko berria sal dezaten. Hori bai,
|
munduko
gainerako lurraldeetarako, Universal Music Groupmultinazionalak banatuko du diskoa. Eddie Vedder eta beretaldekideak iragan astean Cameron Crowe zuzendariarekin iragarki batgrabatzen aritu ziren euren hirian bertan denda kate ezagunhorretarako.
|
|
|
Gainera, bestedenda txikiago batzuekin ere akordioaklortzekotan dira Pearl Jamendisko berria sal dezaten. Hori bai,
|
munduko
gainerako lurraldeetarako, Universal Music Groupmultinazionalak banatuko du diskoa. Eddie Vedder eta beretaldekideak iragan astean Cameron Crowe zuzendariarekiniragarki batgrabatzen aritu ziren euren hirian bertan denda kateezagun horretarako.
|
|
|
Zapatero espainiarrari egokituko zaio lehen lehenik probatzea koexistentzia hori presidente iraunkorra, Van Rompuy eta aldi baterako presidente Zapateroren artean, uztaila bitartean. Eta ondoren, beharrezko izango da
|
munduko
gainerako liderrek aintzakotzat hartzea Van Romuy eta Ashton jaun andreak.
|
|
|
2)
|
Munduko
gainerako hizkuntz akademien antzera, guk ere, teknologia berrien aurrerapenez baliatzen ikasi behar dugu euskararen eta euskal kulturaren onerako, maiz behar diren egokitzapenak eginez. Esanetatik eginetara igaro beharra daukagu, beste kultura hizkuntzetan egiten diren lanak ere egiaz euskaraz burutzeko gai garela erakutsiz.
|
|
|
uharteak, kostaldeak, hiriburuak eta barrualdea. Bidaiak Espainiako esparrura mugatzen diren arren, ostatu eskaintza Europako hiriburuetara eta
|
munduko
gainerako hiriburuetara zabaltzea da helburua. Hala, bidaia agentziaren arabera, datozen hilabeteetan Erroma, Venezia eta Florentzia sartuko dira.
|
|
|
Lehen hiruhilekoan, turistak Espainiara iristen direnean,
|
munduko
gainerako herrialdeetan baino bi aldiz gehiago joaten dira.
|
|
|
Komeni da gogoratzea pasaportea ezin dela hiru hilabetetik beherako maskotetara luzatu, eta, lehen esan bezala, Europako estatu batzuek dokumentazio gehigarria eskatzen dutela. Eta zer gertatzen da
|
munduko
gainerakoekin. Kasu horretan, aukerak biderkatu egiten dira, beraz, Europar Batasunetik kanpoko estatu batean sartzeko, beharrezkoa izango da herrialde bakoitzak eskatzen duen dokumentazioa.
|
|
|
Cabrek ez du uste katalanez idazten duelako bere egoera
|
munduko
gainerako idazleen egoera baino okerragoa denik: Beste hizkuntza minorizatuetako idazleak antzeko egoeran bizi direla pentsatzen dut, eta nahi duzuna egiten ari zarenez, ez zara kexatzen.
|
|
|
Neurri hauekin batera, hiritar zibilei eskatzen diegu, ahal duten neurrian, erabateko boikota egin diezaietela Israelgo Estatua ordezkatzen duten produktu eta kultur edo kirol ekitaldi guztiei,
|
munduko
gainerako herrialde guztiak bezala nazioarteko legalitateari atxiki arte, eta palestinarren aurkako politika arrazista eta baztertzaileak bertan behera utzi arte. Era berean, euskal enpresei eskatzen diegu Israelekiko merkataritza loturak badauzkate, bertan behera utz ditzatela.
|
|
2010
|
|
|
Horregatik, nire mapak ez dira inolako helburu, baizik eta gero hizkuntzen sustapenneurri egokienak aplikatzeko bitarteko egokiak izatea da asmoa, hizkuntza gizartean zenbateraino sartuta dagoen. az eta hizkuntzarekiko atxikipenaz edo berezko hizkuntzatzat jotzeaz. ez da soilik primus inter pares hizkuntzatzat jotzen dela. besterik gabe, beste hizkuntzen gainetik jartzen da, bai eta erroldan ere, eta ez da hari buruzko galderarik egiten. Soilik hala eskatzen duten lurraldeetan, hizkuntzaezagutzari buruzko galderak txerta daitezke, baina betiere hizkuntza erregionalei buruz, argi eta garbi beheragoko mailan jarrita; izan ere, inolaz ere ezin da gaztelania maila berean jarri, ezta formalki soilik izanda ere. beste behin ere, espainiako demolinguistikaren eta lehen
|
munduko
gainerako estatu guztietan aplikatzen denaren arteko aldea erabatekoa da. gainerako estatuetan, erroldan hizkuntzari buruzko galderak txertatzen direnean, gehiengoaren hizkuntza edo komunikazio hizkuntza hizkuntza bat gehiagotzat jotzen da, nahiz eta biztanleriaren ehuneko laurogeita hamarren berezko hizkuntza izan, adibidez. demolinguiSTiKa eTa geolinguiSTiKa: oinarrizKo eKarpen BaT normalizazioraKo ez nuke gehiegi luzatu nahi erakutsiko ditudan bi mapak aurrez azaltzen. ziurtzat jotzen dut irakurleen zati batek izango zuela inoiz esku artean nire liburuetakoren bat (euskaltzaindiak argitaratuak). lan horiek ezagutzen ez dituztenentzat, azaldu behar dut XX. mendeko soziolinguistikan ezinbestekotzat jotzen dudan betebehar baten alde egiten dela, aurkezten ditudan ezagutza mapen bidez; hau da, hizkuntza gutxituaren gizarte ezagutza lurraldetik ahalik eta gertuen kokatzearen alde. normalizazio prozesuetan gai hori funtsezkoa dela uste dut, baina ez naiz azalpenetan luzatuko. hizkuntza politikarik onena gizartera egokien eta modurik hurbilenean egokitzen dena da. horregatik, nire mapak ez dira inolako helburu, baizik eta gero hizkuntzen sustapen neurri egokienak aplikatzeko bitarteko egokiak izatea da asmoa, hizkuntza gizartean zenbateraino sartuta dagoen. horretarako, gaur egungo errealitatera egokitu behar da ohiko hizkuntza kartografia (errealitate hori oso aldakorra baita, gainera); eta kartografia horrek oinarrizko bi ezaugarri hauek izan behar ditu, nire ustez:
|
|
|
Joera horren arrazoietariko bat Txinak izan duen hazkunde ekonomikoazkarra da eta, horren ondorioz, 475 milioi pertsona muturreko pobreziarenegoeratik irten direla estimatzen da.
|
Munduko
gainerako lurraldeetan aurrerapenaaskoz motelagoa izan da eta egoerarik larriena Saharaz hegoaldeko Afrikakoa da: gero eta lagun gehiago daude pobrezia gorrian eta behartsuak gero eta behartsuagoak dira. 2005 urtean lurralde horretan muturreko pobrezian 100 milioi pertsonagehiago zeuden 1900 urtean baino, eta pobrezia tasa% 50 baino altuagoa zen.Gauzak horrela, mundu mailan helburua lortzea posible izan daiteke baina argidago hainbat lurraldetan ez dela lortuko eta horrek esan nahi du mila milioipertsonak baino gehiagok muturreko pobreziaren egoera jasango dutela.
|
|
|
Hain zuzen, Europa, Ipar Amerika eta Asiako ekialdea dira nazioarteko merkataritzaren gunenagusiak, zehazki hiru eremu horietan munduko esportazio osoen% 85 egiten da.Hiru eremuko ardatz hori gaur egungo munduko ekonomiako gunea da ekonomiaren dimentsio eta dinamikotasunaren aldetik behatuz gero bederen. Beraz, Mendebaldeko herrialde gutxi batzuek merkataritzaren gehiena bideratzen duten bitartean,
|
munduko
gainerako herrien multzo zabala bazterrean geratzen da merkataritzadinamikatik. Gutxien garatutako herriak dira marjinalizazio prozesu hau nozitzendutenak batez ere, baina hainbat garapen bideko herrik ere oso zaila dute mundukomerkatuetako sarbidea.
|
|
|
Estrukturalismoak, herrialde azpigaratuek duten izaera ekonomiko ahula etaheterogeneoa eta lurralde garatuekin duten etengabeko borroka azpimarratzenzuen. Nazioarteko Lanaren Zatiketa klasikoaren ondorioz, AEBek eta Europakmundu mailaren zentroa osatzen zuten eta Latinoamerikak zein Hirugarren
|
Munduko
gainerako herrialdeek, ordea, periferia. Beren azterketa historikoan azpimarratzen zuten heredaturiko ekoizpen egiturek Latinoamerikako ekonomien dinamika baldintzatzen zutela, eta zentroko herrialdeen portaeretatik urruntzen zituztela.
|
|
|
‘Science’ en artikulua sinatu duten zientzialarien arabera, ustiategi horien kopurua mundu osoan hazi da, eta garatzeko bidean dauden herrialde askotan neurri handi batean handituko dela aurreikusten da. Ikertzaileek Estatu Batuetako Gobernuari eskatu diote luzamendu bat egin dezala meatzaritza mota horren baimenak blokeatzeko, eta, hala, eredu bihurtu dadila
|
munduko
gainerako herrialdeentzat. Energia merkea bilatzeak ezin ditu arriskuan jarri pertsonen osasuna eta ingurumena.
|
|
|
red hand records Hutsune hori akatsaren sinonimoa da. Saharako hegoaldea eta Asiako hegoaldea dira kaltetuenak, %40tik gorako tasekin;
|
munduko
gainerako lurraldeak, berriz, %3tik %17ra bitartekoak dira. Testuinguru horretan, emakumeek zeregin nabarmena dute.
|
|
|
Orain, Google TV garatzen ari da Google, edukiak on line etxeko aretora eraman ditzakeen ekimena. Hala ere, ohikoa denez, oraingoz Estatu Batuetan bakarrik ezarriko da, eta ez du datarik
|
munduko
gainerako herrialdeentzat.
|
|
|
2006an, munduko batezbestekoaren bikoitza baino handiagoa izan zen EIAko kide ziren herrialdeen aztarna ekologikoa. Hori dela eta, gaur egungo Europako kontsumoa eta ekoizpena ezin dira
|
munduko
gainerakoetara transferitu ekosistema globalen zerbitzuak behin baino gehiagotan gehiegi ustiatu gabe. Europaren aztarnak hazten jarraitzen du, eta biztanleko bioahalmen erabilgarria, bai Europan bai munduan, hazkunde demografikoak eta ekosistemen degradazioak murrizten dute.
|
|
|
Datozen hamarkadetan, Patagoniako eta Alaskako glaziar asko desager daitezke, batez ere Patagonian (Argentina eta Txile) eta Alaskan (Estatu Batuak).
|
Munduko
gainerako glaziarrek baino masa azkarragoa eta denbora gehiagoz galdu dute, “Goi mendiko glaziarrak eta klima aldaketa. Erronkak eta egokitzapena”, aste honetan Nazio Batuen Ingurumen Programak (NBIP) eta mundu osoko beste ikerketa zentro batzuek, hala nola Norvegiako Institutu Polarrak, aurkeztua.
|
|
|
Txit plurala. Horrexegatik galaraziko dio zenbait idazle independentistari artikuluak argitaratzea, eta horrexegatik izango du,
|
munduko
gainerako egunkariek ez bezala, erreferentzia esparru bat, bere merkatuarekin bat ez datorrena. Beraz, nahas mahas moduko bat dugu, pluraltasunez mozorrotua, baina, konparazioan La Vanguardia eta El Periódico baino katalanagoa iruditzen zaigunez, irakurri egiten dugu, hau pentsatzen dugulako:
|
|
|
Modu berean, hogeita hamar edo berrogei dira krateropodoen familiako txoriak, elkarren oso aldamenekoak eta Txinan eta inguruetan aurkitzen direnak, baina Europan ahaiderik ez dutenak. Gertaera hauetan eta beste askotan oinarrituta, pentsatu al daiteke, aldamenekoak baina bestelakoak diren espezieen kopuru hain handiak leku berberetan eta gaitasun eta antolakuntza berberekin ab origine kreatuak eta kokatuak izan direla
|
munduko
gainerako lekuak hutsik utzita. Ez litzateke arrazonagarriagoa izango, ba, onartzea ezen, behin eta animalia eta landareen tipo nagusiak lurrazalean agertu eta gero, Kreatzaileak gogokoen izan zuen erara zeina gizakiarentzat beti misterio bat izango baita zalantza gabe, oinarrizko tipo horiek aldaketa astitsuak jasan dituztela, arrazak, barietateak, espezieak, generoak... eratuz, zeintzuok jatorrizko guneetatik hurbil hedatzen segitu baitute?
|
|
|
Baina, txirrindularitza ikusteaz gain, beste gauza baterako aukera aproposa dela uste dut. Pirinioetako egun hauek
|
munduko
gainerako herriei txirrindularitza zalego onena dugula erakusteko erabil ditzakegu. Nola animatzen ditugun, lehenengotik azkenera.
|
|
2011
|
|
|
Europako debekuarekin fini izan balitz asbestoarena, orain arte erabilitakoaren ondorioak geldituko lirateke, une oro azaltzen ari diren mesotelioma eta kantzer berriak. Baina kontua da
|
munduko
gainerako herrialde gehienetan legezko izaten segitzen duela, askotan betiko izen zaharrekin, Eternit bera tartean.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian, ordea, Disney Channel ikusteko ordaindu egin behar da, kate iparramerikarra ikus daitekeen
|
munduko
gainerako tokietan bezalaxe. LTDaren bitartez ume eta gazteentzako kate estatubatuarra irekian ikus daitekeen toki bakarra Espainia baita.
|
|
|
Nazioarteko gutun eta posta txartelen tarifei dagokienez, 20 g rainoko tarifa normalizatua, Europarako, zentimo bat garestituko da, eta 0,65 euroko frankeoa da (0,64 euro izan ordez), tarifa arrunta bada, eta 2,95 eurokoa (2,88 euro izan beharrean), ziurtagiria badu. 20 g rainoko gutun normalizatua
|
munduko
gainerako herrietara (Europatik kanpo) bidaltzeak 0,80 euro balioko du (0,78 euro beharrean), gutun arrunta bada, eta 3,10 euro (3,02 euro beharrean), ziurtagiria badu. Nahiz eta Correos en tarifak garestitu, posta sozietate publikoak ziurtatu zuen Espainia Europako Batasuneko herrialdeen artean dagoela posta tarifarik merkeenekin, eta Europako batez besteko tarifarekiko aldea (0,45 euro) 10 zentimo da bidalketa bakoitzeko.
|
|
|
Berriro eskolara joateak autoestimua handitzen du, prestakuntza eta bizi kalitatea hobetzen ditu, eta, aldi berean, lan merkatuan lekua egitera bultzatzen ditu.
|
Munduko
gainerako herrialdeetan, erakundeak eta GKEak ere lanean ari dira hezkuntzara iristen diren emakumeen tasa handitzeko.
|
|
|
Japonia, tsumamien eta lurrikaren kontra prestatutako herrialdea Hondamendi naturalei erantzuteko
|
munduko
gainerako herrialdeek jarraitu luketen eredua dira japoniarrak. Lurrikara erregistratu zen unean bertan, 8,9 graduko Richter, Japoniako Meteorologia Agentziak (JMA) alerta gailua jarri zuen martxan.
|
|
|
Zientzialariek zaintza sismikoko sare bat dute eta arrisku mapak egiten dituzte. Sustapen Ministerioaren mendeko Geografia Institutu Nazionalak (IGN) Espainiako eta
|
munduko
gainerako herrialdeetako azken hamar egunetan erregistratutako lurrikarei buruzko datuak eskaintzen ditu bere webgunean, baita Iberiar Penintsulako eta inguruko sismikotasun mapei buruzko txosten sismikoak ere. Iragarpen fidagarriak egiteko, Topo Iberia jarri da martxan.
|
|
|
Ildo horretatik, adierazi du, institutu igorleak egindako simulazio baten arabera, “guztizko soldata malgutasun” egoeran, eta inflazio asaldura ororen prezioekiko bigarren itzuliaren ondorioak bertan behera uzten direla, eta, beraz, desagertu egiten dela soldaten zantzua, petrolioaren prezioa %50 garestituz gero, egungo egoeran baino 85.000 lanpostu gehiago mantenduko liratekeela. Agertoki horretan azpimarratzen du 2011rako aurreikuspenek indarberritze horizonte “motela eta oso mendekoa” marrazten dutela,
|
munduko
gainerakoen bultzada aprobetxatzeko gaitasunaren araberakoa, lehiakortasunean funtsezko hobekuntzak eginez, kanpoko eskaerak jarduera eta enplegua sor ditzan. Egoera horrek, gainera, “ziurgabetasun handia” eta “desbideratze arriskuak beherantz” ditu.
|
|
|
Zein dira onenak? Estatu Batuetako eta
|
munduko
gainerako unibertsitateen arteko eten digitala argi islatzen da zibermetriaren rankingean. Sailkapenaren buru Massachusetts Institute of Technology (1), Harvard University (2) eta Standford University (3) dira, eta atzetik beste 59 unibertsitate daude, lehenengo 100en artean.
|
|
|
Errege Dekretu berri batek Itsas Inguruneko Parke Nazionala eta haren biodibertsitate handia zaintzera behartuko ditu erakundeak. Berri ona izan arren, hainbat erakunde ekologistek gogorarazten dute Espainia eta
|
munduko
gainerako herrialdeak urrun daudela itsasoa babesteko konpromisoak betetzetik: munduko ozeanoen %0, 6 baino ez dira AMP.
|
|
|
Arma nuklearrak beste herrialde baten aurka erabili dituen eta puskaz arma biltegirik handiena daukan estatuko herritarra naiz. Gure gastu militarrak
|
munduko
gainerako herrialde guztiek batera dituzten adinakoak dira. Hala ere, esaten didate (baita zuei ere) Amerikak duela" suntsipen masiboko armak" zabaltzea galarazteko erantzukizuna, eta horrek barne hartzen du egoskorrak inbaditzeko" eskubide" bereganatua.
|
|
2012
|
|
|
Mundializazioaren, uniformizazio kulturalaren eta estatu hizkuntza indartsuenen hegemoniaren eskutik, hizkuntzak desagertzen ari dira egunez egun munduan. Ildo horretan, eta gureekin alderagarriak diren datuak ez ditugun arren, ez dago zalantzarik azken 20 urteotan euskarak izan duen bilakaera
|
munduko
gainerako hizkuntza gutxituek izandakoarekin alderatuko bagenu, gureak pozik egoteko moduko datuak liratekeela, bere guztiekin. Horrela, bada, munduko testuinguruan, ez dira txarrak izango artikulu honetan aurkeztutako datuak.
|
|
|
Hau esanda ez dugu autokonplazientziarako atea ireki edo kontsolamendu merkea bilatu nahi. Testuinguratze horrek balio liguke, ordea, egindako ahaleginen eta lanen fruituak hobeto baloratzeko, euskarak
|
munduko
gainerako hizkuntza gutxitu gehienen bilakaera joera baino hobea badu, alde ugaritatik egindako lanaren eta ahaleginaren ondorio baita.
|
|
|
Ez dago zalantzarik azken 20 urteotan euskarak izan duen bilakaera
|
munduko
gainerako hizkuntza gutxituek izandakoarekin alderatuko bagenu, gureak pozik egoteko moduko datuak liratekeela, bere argi ilun guztiekin.
|
|
|
Munduan erlijioari buruz gertatutako liskar, oker, eztabaida eta istilu guztiak, bai dotrinen zorroztasunak izan edo elizaren gobernu egitasmoak, denak alferrikakoak ziren guretzat, eta, orain ikus dezakedanaren arabera, alferrikakoak izan ziren baita
|
munduko
gainerako guztientzat ere. Zerura iristeko bide erakusle ziurra genuen Jainkoaren Hitza, eta guk, bedeinkatua izan dadila Jainkoa?
|
|
|
Gero, ez hain xehe, Europatik gertu dauden lurralde batzuetakoak (Anatolia eta Hego Kaukaso, 162 arauan; Ekialde Hurbila eta Ipar Afrika, 164 arauan). Ondoren,
|
munduko
gainerako lurraldeei heldu zaie txanda. Afrikako leku izenak lehenengo (167 araua eta 168 araua), Ozeania gero (169 araua), eta Amerika orain (170 araua).
|
|
|
Gero, Europatik gertu dauden lurralde batzuetakoak (Anatolia eta Hego Kaukaso, 162 arauan; Ekialde Hurbila eta Ipar Afrika, 164 arauan). Ondoren,
|
munduko
gainerako lurraldeei heldu zaie txanda. Afrikako leku izenak lehenengo (167 araua eta 168 araua), Ozeania (169 araua) eta Amerika gero (170 araua), eta Asia orain (171 araua).
|
|
|
Pertsona libreek osatutako herri libre bat eraikitzeko, kultur propioa behardugu
|
,
munduko gainerako kulturekin harremanetan egongo den kultura, eta herribezala eratuko gaituena. Eta horretarako egungo joera homogeneizatzaile zeinukatzaileei aurre egingo dien kultur politika bat garatu beharra dago.
|