|
2004
|
|
|
|
Munduko
Lehen Gerla ondotik hamabi bat urte iragan ziren. Garai hartan Tolosan ostatu asko ireki ala berrireki ziren.
|
|
2015
|
|
|
Pirinioetako hitzarmenaren ondotik utzi zuten tokiko jendeari. Eritasun garai bat eta
|
munduko
lehen gerlaren ondotik mahastizain batzuk sortu zuten kooperatiba bat Baigorrin eta arno horiek AOC ardietsi dute 1970eko urrian. Hasieratik eta gaur arte horri lotuak izan diren pertsonaietaz eta mendeetan zehar izan gorabeheretaz mintzatuko zaiku Vigier anderea Lapurdi gelan 18: 30etarik goiti.
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla maizetan aipatzen zion aitatxi Miguel-ek Francisco bere arrahaurrari. Miguel ez zen gerlara altxatua izan, zuen adina gatik eta gaztetik zaukan eritasun baten gatik.
|
|
2016
|
|
|
Armistizioaren urtemuga Azaroaren 11n ospatuko da ohi bezala
|
munduko
lehen gerlaren armistizioaren urtemuga. Meza izanen da Itsasuko elizan goizeko 11etan.
|
|
|
Lekuko historiaren bila Jean Pujo ikastetxe elebiduneko 3 eko ikasleek Marko Armspasch komikigileari ongi etorria egin diote buruilaren 27an. Bi orenez, berrogei bat ikaslek entzun dituzte Markoren solasak bere ofizioaz eta
|
munduko
lehen gerlaz ari zela. Izan ere, lehen gerla baitute aurtengo gai nagusietarik bat, kolegioen erreformaren karietan.
|
|
|
Izan ere, lehen gerla baitute aurtengo gai nagusietarik bat, kolegioen erreformaren karietan. Dokumentazioko, historiako, frantseseko eta euskarako erakaslek bat egin dute eta bi hilabetez,
|
munduko
lehen gerla erakatsiko diete ikasleei hanbat ikuspegi desberdinetatik. Besteak beste, Jean Pujoko ikasleek" Baigorriko soldadoak, lehen mundu gerlan" ikergaia jorratuko dute, Baigorriko
|
|
2017
|
|
|
Durruty familia horrek gure historiarekin lotura handia du.
|
Munduko
Lehen Gerla denboran Hazparneko Etienne Durruty gazteak soldaduzkari ihes egin zion Nafarroara pasatuz, Baztango Erratzun kokatuz eta familiatuz. Horren seme gazteenak, Gregoriok, Iparraldean eskubide batzuen berriz eskuratzeko, soldaduzka Frantziako armadan egitea hautatu zuen.
|
|
|
Frantziako legeak beharturik, frantses izena eman zioten, eta ohi bezala eguneroko hizkuntzan nolabait euskaldundu.
|
Munduko
Lehen Gerla, «Gerla Handia», bukatu berri zen, haatik aztarna latzak utziz herrian, familiako batzuek, beste askok bezala, jasan zituzten oinazeak barne.
|
|
|
Erdaraz ez al dago intolerantziarik? Esate baterako, liburu berean —alegia, 1919ko Momentum catastrophicum horretan—, Barojak" Los mitos de los aliadofilos" izeneko testu kontraesankorra plazaratu zuen, hain justu
|
Munduko
Lehen Gerla amaitu berritan, eta beharbada komenigarria litzateke gogoraraztea Frantzia —le Pays des Lumieres, la Doulce Franceitsumen fanatiko handienarekin murgildu zela sekulako harakintza horretan, zeinean ia 6000 laborari euskaldun zendu baitziren, kasik erdiak 28 urtez beherakoak: Liberte, Higualite eta Fraternite:
|
|
|
esan genezake, Adema Zaldubiren maneran. Nolanahi ere, bretoiek euskaldunek baino suerte are eta okerragoa eduki zuten, zeren Bretainiako 130 000 soldadu hil baitziren Gerla Handian, baina kopuru absolutu ikaragarri hori (Barakaldo gehi Sestaoko egungo biztanleria!) ikaragarriago bihurtzen da modu erlatiboan adieraztean; izan ere, estimazio batzuen arabera,
|
Munduko
Lehen Gerlan hildako Frantziako lau soldaduetarik hiru bretoiak izan ziren; beste estimazio batzuen arabera, Frantziako hamar soldadu hiletarik bat izan zen bretoia. Zenbakien magia nonbait.
|
|
|
Kontua da
|
Munduko
Lehen Gerla amaitu berritan Frantzian edertasun lehiaketa bat antolatu zutela, eta zenbat eta 1700 neska aurkeztu zirela. Denen artetik Agnes Souret aukeratu zuten irabazle, eta hamazazpi urterekin hor abiatu zen haren karrera artistikoa:
|
|
|
Estatu hau sortzen lagundu zuen 1943an Siriatik banatuz. Frantziak Siria okupatzen zuen
|
munduko
lehen gerlaren ondotik, Societe des Nations delakoaren izenean, otoman inperioa desegin zenetik.
|
|
|
Haatik soldadu potentzialen artean, luzaz hautuak zozketa bidez eginen dituzte. Gauzak sakonki aldatuko dira denak armetara deituko dituztenean, bereziki
|
munduko
lehen gerla handian (1914).
|
|
|
Idazlea, Barkoxe Salahanka etxeko Pierre Appeceix (Apezetx), gerlan zinez kolpatua izana da, aktoreak ere gerlari ohiak dira. Antzerkiak
|
munduko
lehen gerla hori kontatzen du burutik burura, gertakizun handienak oinarritzat hartuz, dena frantziar historia ofizialaren arabera, ikuspegi nazionalista batetik. Bistan dena, pastoralaren ohiko manikeismoa errespetatzen du:
|
|
|
|
Munduko
lehen gerlaz aipatu beharra da halaber Eneko Bidegainen liburu hau: " Gerla Handia, muga sakona, Lehen Gerla Mundialaren() hastapenak Eskualduna eta Euzkadi aldizkarietan".
|
|
|
Titulua berak emana zion. Idazlea bere hemeretzigarren urtean sartu zen hastetik
|
munduko
lehen gerlan, eta bururaino egin zuen artillerian. Bi aldiz zauritua, kapitain gradoarekin bukatu zuen.
|
|
|
Salba tzaile probidentzialez aberats da: Jeanne d’Arc, Henri IV, Napoleon I.a, Gambetta 1870eko gerlan, Clemenceau eta Poincare
|
munduko
lehen gerla handian(), de Gaulle bigarrenean(), eta gero Aljeriakoan (19541962).
|
|
|
|
Munduko
lehen gerlaren ondotik ere Frantziako gobernuak beste eskaera batzuei buru eman behar ukan zuen, bereziki 1925ean, eta de Monzie hezkuntza nazionaleko ministroak ezetza eman zien Erretoreei zuzenduriko gutun baten bidez." Patois" deitzen dituen hizkera horien irakastea baliogabea eta garestia zaio," luxe" kario bat.
|
|
|
Euskal Argentina (11)
|
Munduko
lehen gerlaren ondorioak
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla eta Alemaniak jasan zigorren gatik hiru herrialdeen (Argentina, Txile, Alemania) arteko salerospenak gelditu ziren eta txiletar Chile Argentina enpresa handia zonbeit hilabete barne suntsitu. Zatika saldu zuten, erosleak ez ziren falta eta.
|
|
2018
|
|
|
|
Munduko
lehen Gerla Handia 1914eko agorrilaren 2tik 1918ko azaroaren lla arte iraun zuenak buruz buru jarri zituen Pays de l’Entente deitzen zirenak (Frantzia, Inperio britanniarra, Errusia, Italia 1915ean, Estatu Batuak 1917an, Serbia) eta Inperio zentralak (Alemania, Inperio Austro Hungariarra, Inperio Otomanoa, Bulgaria) eta 10 miliun soldado hil zituen baita beste hainbeste zibilak.... Frantzian 1562 gerla egunetan bana beste 900 hil zan ziren egunero eta 1 400 000 soldado hilei (gizonen %10a) 4 300 000 kolpatu gehitu ziren.
|
|
2021
|
|
|
Eiki, otoman inperio erraldoiak Europa giristinoa zinez mehatxatzen zuen mendeetan sortu zen. Aldiz inperio hori erori da duela mende bat,
|
munduko
lehen gerla galdu ondoan aleman eta austriar inperioekin batera.
|
|
2022
|
|
|
Euskal kulturari biziki atxikia zen eta batez ere euskarari. Filantropo handiaren fama zaukan
|
munduko
lehen gerla eta 1913an Errobiko urgainditzetarik landa lapurtarrei igorri zien diru laguntzagatik.
|
|
|
Gainera hiru inperiok eskua sartu dute hor luzaz, beren alimaleko etxaldeak beti hedatu nahiz. Hola piztu zen ere 1914 urtean
|
munduko
lehen gerla, Sarajevon hain zuzen.
|
|
|
Agintari handienen aurrean izan zen Uztaritzeko auzapezaren alokuzioa, bertan egon zirelarik Pirinio Apaletako prefeta M. Garipuy, Baionako suprefeta M. Fauconnier, Le Barillier senataria, Ibarnegarai diputatua, Cabaud jenerala, des Galais koronela eta beste hainbat. Badakigu hiru urte lehenago amaitutako
|
Munduko
Lehen Gerlan ia 6000 laborari euskaldun zendu zirela, eta Maurice Souberbiellek gogorarazten digu erori andana horretan bazirela" lauetan hogoi eta sei herritar [uztariztar]", oro Frantziarentzat eroriak. Gerlaren izugarrikeria hastio du, jakina, eta, bai, nola halako bakezaletasuna erakusten digu:
|
|
|
Errepublika horien sortzeak euskal emigrazioa indartu zuen, bereziki XIX. mende erditik. Mexikoa eta Txile bazter utzirik, Rio de la Platarantz bideratu zen, Euskal Herritik, nagusiki Iparraldetik Argentinara eta Uruguaira jende ostea bilduz
|
munduko
lehen gerlaraino (1914).
|
|
|
Kontserbagia gotorrik plantatuko da Donibane Ziburun, mila eta erdi bat gizon eta sustut emakumeri lana emanez.
|
Munduko
lehen gerlaren ondotik bigarrenaren ondora, sardinaren arrantzan Frantziako portu nagusia dugu, hirurogei bat itsasontzik bost mila tonako uzta bilduz urtero, bereziki Gaskoniako golkoan eta Maroko aldean. Baina laster lehiakide indartsu eta ugarien aurrean behera eginen du.
|
|
|
1777 urteko apirilaren 26an hortik AEBetarantz abiatu zen Lafayette jauna, La Victoire itsasontzian, frantziarsoldadu andanabatekin, independentziaren alde jaiki ziren hamahiru ingeles kolonien laguntzera. XIX. mendeko bigarren zatian eta
|
munduko
lehen gerlaraino, Iparraldeko euskaldunek burrustan ontzia Pasaian hartuko dute Rio de la Platarantz.
|
|
|
Mende zaharra gaizki bukatu zuen Kuba eta Filipinak bere azken koloniak galduz 1898an, eta mende berria gisa berean hasi Bartzelonako nahasmenduekin. Gero,
|
munduko
lehen gerlan ez zen sartu, eta garai hori ongi pasatu zuen, bereziki ekonomian. Baina laster gorabehera handiak ezagutuko zituen berriz.
|
|
|
Jende xehea ordea euskaldun hutsa zen naturalki, abertzale izan gabe.
|
Munduko
lehen gerlak frantsestuko zuen.
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla()
|
|
|
Anartean matxinada garrantzitsurik jaikiko da: bat orokorra eta izigarria Kabilian 1871an, beste zenbait xumeagoak eskualde ezberdinetan barreiatuak, bereziki Aures mendietan
|
munduko
lehen gerla denboran, 1916an_
|
|
|
|
Munduko
lehen gerlak, beste kalte askoren gainera, lau ondorio lazgarri ekarri zituen: Armeniarren aurkako genozidioa Turkian, XX. mendeko lehena boltxebismoaren garaipena errusiar inperioan, fazismoaren sorrera Italian eta horren gailurra laster Alemanian, munduko 2 gerlaren pizlea, Japoniak bere gisan bide bertsua hartzen zuelarik, Munduko bigarren gerlari bidea ireki zion, Versaillesko tratuan baldint...
|
|
|
Haatik soldadu potentzialen artean, luzaz hautuak zozketa bidez eginen dituzte. Gauzak sakonki aldatuko dira denak armetara deituko dituztenean, bereziki
|
munduko
lehen gerla handian (1914).
|
|
|
Idazlea, Barkoxe Salahanka etxeko Pierre Appeceix (Apezetx), gerlan zinez kolpatua izana da, aktoreak ere gerlari ohiak dira. Antzerkiak
|
munduko
lehen gerla hori kontatzen du burutik burura, gertakizun handienak oinarritzat hartuz, dena frantziar historia ofizialaren arabera, ikuspegi nazionalista batetik. Bistan dena, pastoralaren ohiko manikeismoa errespetatzen du:
|
|
|
|
Munduko
lehen gerlaz aipatu beharra da halaber Eneko Bidegainen liburu hau: " Gerla Handia, muga sakona, Lehen Gerla Mundialaren (18141918) hastapenak Eskualduna eta Euzkadi aldizkarietan".
|
|
|
Independentziara iristea zail ageri da epe laburrera. Europan XX. mendean beregaintasunari esker beren Estatua eraiki duten nazioek krisi geopolitiko larri batzuei esker lortu dute, batzuek
|
munduko
lehen gerlaren ondotik, besteek Sobiet Batasuna eta Iugoslabia desegin direnean. Salbuespen bakarra Txekia eta Eslobakiarena, adostasunean dibortziatu baitira 1993ko urtatsez.
|
|
|
|
Munduko
lehen gerla 283
|
|
|
izena ere Sabino Arana Goirik asmatua da XIX. mende bukaeran. Gure arbaso hurbilek,
|
munduko
lehen gerlaraino(), kantonamendua zuten beren egiazko patria edo matria, zuberotarrek gehienetik ere Zuberoa, anitzek oraino" Uskal Herria" deitzen duten lurralde txikia Beraz ez dugu historia nazionalista bat idatzi behar, baina historia nazional bat, ez baita ber gauza.
|