|
2000
|
|
|
|
munduko
herrialde gehienei jasanarazten zaien finantza esklabotzari aurre egiteko modua da
|
|
2003
|
|
|
|
Munduko
herrialde gehienetan horrekin dirua lor dezakegu eta hiri handietan erosketak, janariak eta bestelako zerbitzuak ordain ditzakegu.
|
|
|
11 milioi herrialde industrializatuetan, 30 milioi trantsizio herrialdeetan eta 799 milioi garapen bidean dauden herrialdeetan. Kopuru horiek gorabehera, eta goseak edo desnutrizioak planetako zazpi pertsonatik bati eragiten badio ere,
|
munduko
herrialde gehienek oraindik ez dute beren legerietan «elikatzeko eskubidea» sartu justizia epaitegien aurrean eskubide eraginkor eta galdagarri gisa. Une honetan, FAOk 1996an Elikadurari buruz egindako Munduko Goi Bileran finkatutako helburua, gosea duten pertsonen kopurua erdira jaistea, loraezina izango da, argi eta garbi:
|
|
|
–Lituania –esan zuen Mercedesek eta, esateko moduari erreparatuta, Matiasek pentsatuko zukeen" Lituania" hitza hitz erotikoa zela, aurretik jakin izan ez balu Lituania herrialde bat dela, mapa gehienetan Letoniaren ondoan agertzen dena eta koordenada jakin batzuk dituena,
|
munduko
herrialde gehienek dituzten moduan.
|
|
2005
|
|
|
Elikadura horniduren katearen globalizazioak, Codex Alimentarius Batzordearen gero eta garrantzi handiagoak eta Munduko Merkataritza Erakundearen (MME) Akordioen esparruan hartutako betebeharrek aurrekaririk gabeko interesa sortu dute elikadura arauak eta erregelamenduak egiteko, bai eta
|
munduko
herrialde gehienetan elikagaiak kontrolatzeko azpiegitura indartzeko ere.
|
|
|
Horrela, Kiotoko Protokoloaren jarraipena bermatzen da lehenengo konpromiso aldiaren ondoren. Erakunde kontserbazionistaren arabera,
|
munduko
herrialde gehienek batera eta erabakigarriago borrokatu behar dute klima aldaketaren aurka, Kiotoko Protokoloaren jarraipena ziurtatu da 2012aren ondoren, eta emisioak gehiago murrizteko bideak ezarri dira. “Sen ona nagusitu da, eta ministroak prest daude emisio murrizketa berriei buruz hitz egiteko”, esan zuen Jennifer Morganek, WWFko Klima Aldaketaren Nazioarteko Programaren zuzendariak”.
|
|
|
Garapen iraunkorrerako ezinbesteko baldintza gisa, estatu eta pertsona guztiek pobrezia desagertarazteko lanean elkarlana egin dute, bizitza mailen arteko desberdintasuna murrizteko eta
|
munduko
herrialde gehienen beharrei hobeto erantzuteko.
|
|
2007
|
|
|
Bestalde, Development, Concepts and Doctrine Centre delakoak, txosten bat landu du Britainiako Defentsa Ministeritzarako eta bertan aipatzen du, beste hirurekin batera identitatearena izango dela etorkizuneko funtsezko gaietako bat. Garbi dago beraz,
|
munduko
herrialde gehienek jorratzen dituztela gai hauek, ez bakarrik euskaldunek edo katalanek.
|
|
2008
|
|
|
Sinaltrainal Kolonbiako Janarien Industriako Langileen Sindikatuko idazkari nagusia da Javier Correa.
|
Munduko
herrialde gehienetan lan nekagarria eta gogorra dena, heroien jarduna da Hego Amerikako herrialdean. Aurten hil dituzten 50 sindikalistak kontuan hartu, osterantzean.
|
|
2009
|
|
|
|
Munduko
herrialde gehienetan estreinatu da jada film ezaguna, baita soinu banda ere.
|
|
2010
|
|
|
Merkatu ekonomiarako trantsizioa egin dutenak lehen planifikaziozentraleko ekonomiak ziren baina azken urteotan euren sistema ekonomikoa eraldatu dute, haien artean Errusiako Federakuntza. Azkenik, garapen bidekoherrialdeak
|
munduko
herrialde gehienak dira: Afrika, Latinoamerika eta Asiakoherrialdeak, Japonia izan ezik.
|
|
|
Horrela, herrialde horien batezbesteko GGI 0,955ekoa da. Hala ere,
|
munduko
herrialde gehienak giza garapenertaineko taldean kokatzen dira eta 24 herrialdek osatzen dute giza garapen baxukotaldea. Azken talde horren batez besteko GGI 0,423koa da; bizi itxaropena 51urtekoa; helduen alfabetatze tasa eta matrikulazio tasa konbinatua% 50 bainotxikiagoa eta, azkenik, per capita errenta bereziki apala, 862 dolarrekoa.
|
|
|
Nazioarteko merkataritza azaltzeko laburbildu diren teoria hauek guztiekmerkataritzaren liberalizazioa hobesten dute trukean sartzen diren herrien onuragehitze aldera. Haatik,
|
munduko
herrialde gehienek merkataritza politika anbiguoakdituzte zeren liberalizazioaren erretorikaren azpian praktika protekzionista edobabes praktika ugari ezkutatzen baitira, globalizazioaren testuinguruan ere.Munduko Merkataritzaren Erakundeko partaide diren herrialdeek teorian merkataritzaren aldeko jarrera izan lukete erakunde horren hastapenak partekatzendituzten heinean.... Baina, errealitatean herrialdeen ekonomia politikaren lehentasunatokiko industria eta ekonomia garatzea denez, babes neurrietara jotzen dute sarritanegitura ekonomikoa bermatzeko aitzakiarekin.
|
|
|
Beste autore batzuek Lehenengoeta Hirugarren Munduaz hitz egin dute, azken hauek herrialde independente berriekzuten indarra azaltzeko (hirugarren botere modura). Hortaz, hasiera batean HirugarrenMunduak eduki zehatza zuen eta nortasun desberdin baten adierazlea ere bazen.1950etik 1970eko hamarkada amaitu arte, antzeko arazo ekonomikoak, MendebaldeEkialdearen arteko gatazkatik at geratzeko gogoa eta sistema ekonomiko globalaberreskuratzeko nahia izan ziren Hirugarren
|
Munduko
herrialde gehienek bloke bezalajarduteko motibazio politiko nagusiak.
|
|
|
Horren isla, 1945eko Nazio Batuen Erakundeko Gutunean topatzen dugu. Bertan,
|
munduko
herrialde gehienek «bizi maila garaiagoa, enplegu betea eta aurrerapen ekonomiko eta sozialerako baldintzak» ezartzeko konpromisoa itundu zuten. Hortaz, garapena, mundu mailako giza ongizatea hobetzeko helburu gisa hitzartu zuten.
|
|
|
Baliabide horren originaltasuna da mapak jolas gisa irudikatzen direla geografia ikasteko. Puzzleak, “Nola du izena? ” eta “Non dago? ” dira
|
munduko
herrialde gehienetako hiriburuak, probintziak, ibaiak, erliebeak edo kostak modu entretenigarrian ikasteko aukera ematen dieten hiru proposamen ludikoak. Espainiako geografiaren gako orokorren sintesia biltzen du Espainia mapen bidez:
|
|
2011
|
|
|
Lotura hori eteten baldin bada, erarik suntsigarrienean erasaten dio hiztunaren nortasun sistemari. Ondorio tamalgarri hori edukita, dio, ez dela sinestekoa
|
munduko
herrialde gehienetan gailentzen den jokamolde zitala: alegia, herri mintzaira xumeekiko gizarte nazional hegemonikoetako kideen begiradan nabari den mesfidantza, etsaitasuna, erdeinua; are bortxakeria.
|
|
|
Noski, elebakarrak eta hizkuntza nagusietan, gainera. Baina uste hori guztiz faltsua da,
|
munduko
herrialde gehien gehienak eleaniztunak baitira.
|
|
2012
|
|
|
Hasteko, arrazoi ekonomikoengatik; Erdialdeko Amerikako herrialde gehienen antzera, zaila da oso urrutira iristea hilean batez beste hogei dolar irabazten dituenarentzat. Bestalde,
|
munduko
herrialde gehienek sartzeko bisa eskatzen diete Kubako herritarrei, eta hori eskuratzea ere kostatu egiten da, dirutan eta ahaleginetan. Horregatik, orain arte pribilegio hori zutenek gogo txarrez hartzen zituzten gobernuak jarritako baldintza bereziak herrialdetik irteteko.
|
|
2015
|
|
|
Horri erantsi diezaiokegu berriki Errusiak NBEn nazismoa, arrazismoa eta xenofobiaren apologiaren kontra aurkeztutako mozioa.
|
Munduko
herrialde gehienek babestu egin zuten proposamena, aurkako hiru boto bakarrik egon ziren: Ukraina, AEB eta Kanada.
|
|
|
Egun,
|
munduko
herrialde gehienak demokrazian bizi dira eta Europako herrialdeak sistema horren
|
|
|
Baina, Billigen iritziz nazio identitatea ez da soilik etiketatze bat edo" barne egoera psikologiko" bat, ondo gauzatuta egon daitekeen bizimodu bat baizik: " nazio estatuen mundu batean egunero bizi beharreko bizimodua". 41 Nazioa esan barik doan errealitate egituratzailea da mendebaldeko jendarte guztietan eta
|
munduko
herrialde gehienetan. Nazionalismoa bizi paradigma bat da, soziala bezain erreala.
|
|
|
Gerra igaro ahala, gaueko paseoek jarraitzen zuten. Eta baita
|
munduko
herrialde gehienetan noizbait erabili den ihesen legearen erabilerak ere. " Zoaz, libre zara, etxera joan zaitezke." Burdin sare ondoan boluntarioak zain, armak kargatuta zituztelarik.
|
|
2016
|
|
|
etikotik nahiz sozialetik. Hala, klonazioa debekatuta dago
|
munduko
herrialde gehienetan.
|
|
|
eta handitzen joan ziren Europako zein
|
munduko
herrialde gehienak gerran sartu ahala.
|
|
|
Egun,
|
munduko
herrialde gehienak demokrazian bizi dira eta Europako herrialdeak sistema horren bidez daude gobernatuta. Demokrazian, herrialdeak monarkiak ala errepublikak izan daitezke, eta estatuburuak errege erreginak edo presidenteak dira, hurrenez hurren.
|
|
2017
|
|
|
Europar Batasunean sendagaiak merkaturatzeko baimenak eman edo ukatzen dituen organismoa Medikamentuen Europako Agentzia da, EMA ingelesezko sigletan. AEBetan FDAk egiten du lan hori, eta
|
munduko
herrialde gehienetan bi horiek esandakoari men egiten zaio orobat. Baina sistemak ez du beti horrela funtzionatu.
|
|
|
Adibidez, onuragarria izan daiteke desagertzeko arriskuan dauden espezieak berreskuratzeko, baina gizakiei aplikatzeko aukeraren aurrean, iritzi kontrajarriak daude, ikuspuntu etikotik nahiz sozialetik. Hala, klonazioa debekatuta dago
|
munduko
herrialde gehienetan.
|
|
|
Aliatuak, Entente Hirukoitza oinarri zutenak, eta Erdialdeko Inperioak edo Aliantza Hirukoitza. Bandoak berrantolatzen eta handitzen joan ziren Europako zein
|
munduko
herrialde gehienak gerran sartu ahala.
|
|
2019
|
|
|
Neoliberalismo ekonomikoa inoizko tokirik urrunenera eraman du, eta martxan jarri du birbanaketa fiskal bat, diru gehiena dutenen mesederako. Elkartasun tresnak eraitsi ditu, eta horregatik uste dugu ikaragarria dela gai hori mahai gainean jarri izana, are gehiago kontuan hartuta Frantzian Macron dela desberdintasunen artisaua.Azken 40 urteotan, desberdintasunak handitzen ari dira
|
munduko
herrialde gehienetan, eta zazpi estatuburu eta gobernuburu horien neurriek ez diete aurre egiten desberdintasunei, joera hori sakontzen dute. Baieztatuta geratu da G7a zazpi politikari horien neurrien erakusleihoa dela, eta hori salatzeko gaude hemen.Mugimendu altermundialistatik zatoz.Attacen izenean hitz egingo dut, bereziagoa delako.
|
|
2020
|
|
|
Munduan desberdintasun soziala handiegia dago, eta herrialde gutxik ditu programa sozial aurreratuak. Hau dela eta,
|
munduko
herrialde gehienetan LGTBI komunitateko gizabanakoek ez dute inongo babesik; gainera, historikoki baztertuak eta zigortuak izan gara. Horregatik, gu bezalako erakundeak hil ala bizikoak dira komunitate hartako pertsonek bizitza hobea izan dezaten.
|
|
|
|
Munduko
herrialde gehienetan debekatuta dagoelarik ez bakarrik eutanasia aktiboa baizik eta baita laguntzea ere minak behingoz amaitzeko bere burua hiltzea erabaki duenari, eskubide hori lege eta araudietan sartzeko kanpaina luzean ari dira hainbat elkarte, Hego Euskal Herrian DHE Duintasunez Hiltzeko Eskubidea, Espainiako DMDren barne dena. Baina trantze larrian dagoen pertsonak zer egin dezake urtetik urtera atzeratzen doan lege berria erabaki bitartean, edo heriotza duina errazteko jadanik dauden aukera legalen muga zurrunetan baimenik ez duenak?
|
|
|
' El hoyo' Netflixen ikusle gehien dituzten filmen zerrendako lehen postura iritsi da
|
munduko
herrialde gehienetan, tartean AEBetan. Bilboko talde batek sortu du proiektua.
|
|
|
|
Munduko
herrialde gehienetan populazioaren zahartzea jazotzen ari da, eta gero eta gehiago dira adin aurreratuenetara heltzen diren adineko pertsonak. Literatura zientifikoari jarraikiz, zahartzaroan arrisku faktore ezberdinak elkar daitezke, askotariko nahasmendu eta gaixotasunen garapena erraztuz.
|
|
2021
|
|
|
Ongizateeta kontsumo mailei eusteko, batetik, eta, beraz, lan merkatuaren eskaerari erantzuteko, bestetik, ikasleen formazioa interes ekonomikoak lehenetsiz programatzen dute hezkuntza sistema desberdinek, eta horrek trebakuntza tekniko hutsaren eta hezkuntzaren ikuspegi utilitaristaren sustapena dakar (Cordua, 2012). Ondorioz,
|
munduko
herrialde gehienetan Natur Zientziak zein Zientzia Zehatzak legez ezagutzen diren jakintza arloak balioestera eta lehenestera jotzen dute hezkuntza lege markoek, alderdi kurrikularretik, batez ere, noski, curriculumak erabakitzen baitu zer ikasgairi garrantzia eman eta zeini ez (Iztueta, 2006).
|
|
|
Beste 10 urte geroago, 2015ean, Parisko Akordioa sinatu zen. Lehen aldiz,
|
munduko
herrialde gehienek bat egin zuten, juridikoki loteslea zen ahalegin globalean, eta etorkizun itxaropentsua zuten: 2050ean “zero emisio garbi” lortzea.
|
|
2022
|
|
|
Ikasturtearen iraupenari dagokionez, herrialde batetik bestera aldaketak badira. Eskola erritmoa
|
munduko
herrialde gehienetan anitz eztabaidatzen den gaia da. Eskola sartze aldia ez da berdina Europan edo atzerriko beste herrialde batzutan.
|
|
|
Orain ikerketak egiten ari dira ikusteko zer eragin izan ditzaketen mutazio horiek. Alde batetik, badirudi aldaerok kutsakorragoak direla, eta datu epidemiologikoak, nolabait ere, hori erakusten ari dira; kasuak ugaritzen ari dira
|
munduko
herrialde gehienetan. Bestetik, oraindik ez daukagu argi aldaera horiek patogenikoagoak diren.
|
|
|
Ukrainako gerrak sortu du horretarako abagunea. Izan ere, Errusiak ekoizten duen gasaren prezioen igoerak eta horrek eragin duen inflazio orokortuak «energia garbiak» erabiltzera «behartu» ditu
|
munduko
herrialde gehienak, Birolek azaldu duenez. Energia «garbiak» karbono dioxido isuri murritzak dituztenak dira; energia berriztagarriak eta energia nuklearra, alegia.
|
|
|
IEAko zuzendari exekutiboak esan du hiru arrazoik bultzatuta egin dutela
|
munduko
herrialde gehienek karbono dioxido gutxi isurtzen duten energia iturrien alde: «Energia seguruagoa delako, klimaren inguruko erantzukizuna dutelako, eta gobernu askok parte hartu nahi dutelako datorren industria aro berrian, zeina energia garbien industrian oinarrituko baita».
|
|
|
Ukrainako gerrak sortu du horretarako abagunea. Izan ere, Errusiak ekoizten duen gasaren prezioen igoerak eta horrek eragin duen inflazio orokortuak «energia garbiak» erabiltzera «behartu» ditu
|
munduko
herrialde gehienak, Birolek azaldu zuenez. «Energia garbiak» karbono dioxidoko isuri apalak dituztenak dira; energia berriztagarriak eta energia nuklearra, alegia.
|
|
|
IEAko zuzendari exekutiboak esan zuen hiru arrazoik bultzatuta egin dutela
|
munduko
herrialde gehienek karbono dioxido gutxi isurtzen duten energia iturrien alde: «Energia seguruagoa delako, klimaren inguruko erantzukizuna dutelako, eta gobernu askok parte hartu nahi dutelako datorren industria aro berrian, zeina energia garbien industrian oinarrituko baita».
|
|
|
Arazo nagusietako bat alborapena da. Izan ere, mundu mailan, hirugarren
|
munduko
herrialde gehienak ingurumen beroetan edota tropikaletan daude kokatuak, non higienea eta osasun sistemak ez diren onenak. Zaila da hain elkarri lotuta dauden bi faktoreren inguruan datu zehatzak lortzea.
|
|
2023
|
|
|
2023ko martxoaren 8rako Adierazpena25 urte baino gehiago igaro dira, Beijineko Adierazpenean eta Ekintza Plataforman, erabakiak hartzerako orduan, gizonen eta emakumeen artean parte hartze politikoa eta boterearen banaketa orekatua lortzeko nazioarteko akordioa hartu zenetik. Nahiz eta aurrerakuntzak izan diren,
|
munduko
herrialde gehienek ez dute genero berdintasunik lortu, eta gutxi batzuk bakarrik ezarri edo bete dituzte sexuen arteko berdintasunean asmo handiko helburuak.Egungo krisi anitzen testuinguru honetan, gizarte, ekonomia, ingurumen eta gobernantza ereduak birplanteatu nahi dira, berdintasun arrakalak gutxitzeko asmoarekin, arrakala horiek gizartearen zati handi batentzat handitu direlako eta, batez e... Orain da liderrak izateko garaia, erakundeak eta gizartea eraldatzeko harreman eredu askoz ere inklusiboagoak, kooperatiboagoak eta sortzaileagoak lortzeko.
|