|
2000
|
|
|
Era berean, hirugarren
|
munduko
herri indigenen hizkuntzek, hango bizimodua apala eta gutxi garatua izaten delako, gramatika eta lexiko aldetik oso sinple izan behar zutelako uste okerra ere guztiz bazterturik dago gaur egun, Afrikako, Asiako, Amerikako, eta Ozeaniako herri jatorren mintzaira gehienek daukaten aberastasun eta garapen maila harrigarrien argitan. Hortaz, ezerk ez digu esaten mota honetako edo hartako hizkuntza bat gainerakoak baino hobea denik; aitzitik, guztiak tresna ezin egokiagoak izan daitezke giza komunikaziorako.
|
|
2006
|
|
|
Horretan zerikusia dute beste gobernuen arteko harreman ekonomiko eta presioek", esan zuen ordezkari indigenak. “Errespetu falta” Bestalde, Phil Fontaine Kanadako Lehen Nazioen Batzarreko buru nazionalak adierazi zuen atzerapena “errespetu falta bat” dela
|
munduko
herri indigenentzat, bereziki Deklarazioa loteslea ez delako. Era berean, Giza Eskubideen Nazioarteko Zerbitzua erakundeko Alison Grahamek deitoratu zuen NBEk aukera historiko bat galdu izana indigenen eta gainerako herritarren artean giza eskubideen arloan dagoen arrakala aztertzeko.
|
|
2011
|
|
|
–Kultur indentitatea sendotzeari esker, jarrera aldaketa nabaritu dugu hainbat eta hainbat hiztun herritan. Jatorrizko hizkuntzari eusteko ahaleginari darion aldarrietan islatzen da jarrera aldakera hori, nahiz eta
|
munduko
herri indigena gehienen baldintza ekonomikoak eta sozialak arras makurrak izan. Ez dezagun ahantzi, izan ere, hizkuntza galeraren kontzientziari erraz hartzen diola gain komunitateak jasaten duen egoera ekonomiko eta sozial penagarriaren arazoak?.
|
|
|
Aitortuz Arrazismo, Arraza bereizkeria, Xenofobia eta horrekin lotuta dauden Intolerantzia moduen aurkako Munduko Konferentziak,
|
Munduko
Herri Indigenenen Nazioarteko Hamarkadarekin batera, eskaintzen dutela aukera paregabea, dela, herri indigenek mundu osoan zehar gure gizarteen garapen politiko, ekonomiko, sozial, kultural eta espiritualari egiten dizkioten ekarpen ordainezinak, dela, aurrez aurre haiek dituzten erronkak aztertzeko, bereziki arrazismoa eta arraza bereizkeriaren inguruan,
|
|
|
Gomendatzen du Nazio Batuen idazkari nagusiak
|
Munduko
Herri Indigenen Nazioarteko Hamarkadaren() emaitzen ebaluazioa egin dezala eta hamarkada honen amaiera ospatzeko moduei buruzko gomendioak egin ditzala, jarraipenerako neurri egokiak barne;
|
|
|
...eta erakunde espezializatuei, euren aurrekontu arruntarekin eta euren organo artezkarien jardunbideekin bat etorriz: Lehentasun berezia eman diezaioten eta baliabide nahikoa esleitu, euren eskumen esparruetan, herri indigenen egoeraren hobetzeari, arreta berezia eskainiz biztanleria horiek garapen bideko herrialdeetan dituzten beharrizanei, batez ere, egintza programa zehatzak prestatzearen bidez,
|
Munduko
Herri Indigenen Nazioarteko Hamarkadaren helburuak lortzeko xedearekin; Proiektu bereziak egin ditzaten, bide egokien bidez eta herri indigenekin elkarlanean, euren ekimenei laguntza emateko erkidego mailan eta informazioa eta ezaguera teknikoen elkartrukea erraztea, herri indigenen eta gai horretako adituen artean;
|
|
|
Ospatu egiten dugu Nazio Batuen sistemaren barruan Gai Indigenetarako Foro Iraunkorra sortzeko erabakia, horren bitartez
|
Munduko
Herri Indigenen Nazioarteko Hamarkada eta Vienako Akzio Adierazpen eta Programaren helburu nagusiak modu zehatzean adierazita gelditzen direlarik;
|
|
2012
|
|
|
32.Giza Eskubideen Munduko Konferentziak gomendatzen dio Biltzar Orokorrari aldarrika dezala
|
munduko
herri indigenen nazioarteko hamarkada bat, 1994 urteko urtarrilean hasita. Hamarkada horrek bilduko ditu egintzetara bideratutako programak, hain zuzen ere, herri indigenek, euren artean ados jarrita, zehaztutakoak.
|
|
|
Atseginez harturik
|
Munduko
Herri Indigenen Nazioarteko Urtea, 1993an izendatua, orduan berretsi baitzen nazioarteko erkidegoaren konpromisoa zertarako eta, zaintzeko herri horiek goza ditzaten giza eskubide eta oinarrizko askatasun guztiak eta, oro har, errespetatzeko euren kulturen eta nortasunen balioa eta aniztasuna,
|
|
|
1993an Batzar Nagusiak abenduko 48/ 163 ebazpenean
|
Munduko
Herri Indigenen Hamarkada onartu zuen. Horrekin batera, NBEk 1993a Herri Indigenei eskaini zien, herri indigenekin zuen konpromisoa erakutsiz.
|
|
|
Laugarren Mundua nazioartean esku hartzeko eta bertan garaturiko kontzeptua dela diosku honetan jakintsua den Daes ek (2001). Haren ustez, nazioarteko nortasun indigena eta haren diskurtsoa
|
munduko
herri indigenek eta nazioarteko gizarteak izandako elkarreraginaren ondorioa da. Beraz, Laugarren Mundua, tokian tokiko herri indigenek nazioartean aritzeko erabiltzen duten komeni den izena dela argiago izan behar dugu.
|
|
|
Ikuspegi horrekin bat dator Smith (1999: 7), berak «herri indigena» deitura
|
munduko
herri indigenak bere baitan hartzen dituen txapela erraldoi baten antzekoa dela esaten du. Baina, kolonizazioaren biktima izateaz gain, nazioarteko sare baten partaide direla ere aipatzen du.
|
|
|
Laburbilduz, Laugarren
|
Mundua
herri indigenek nazioartean aritzeko sorturiko mundu mailako sarea dugu. Errealitate garaikidea, modernoa, dinamikoa da eta bere garapena nazioarteko erkidegoak azken 30 urteetan ezaguturiko aldaketei lotuta aurkitzen dugu.
|
|
|
Laugarren Mundua
|
munduko
herri indigenen mundu gisa definitzen da. Ameriketako eta beste eskualdetako bertako jendea, euren lurraldeetan marjinatuak izan direnak, gizarte zibiletik kanporatuak, aukera ekonomikoak ukatuak izan dituztenak eta «Konkistaren mitoak eta Aurkikuntzaren Dotrinak» estigmatizatu egin dituztenak?, hauek erori dira garapena izeneko determinismo ekonomikoak eraikitako eskailera faltsuaren azken mai... Laugarren Munduko herriak. Andeetako goi lurraldeetan, tundra eta Antartikoan, Amazoniako oihanetan, Australiako lurralde urrunetan, Siberiako taigan edota munduko hiri nagusien basamortu antzeko kaleetan, bai New York, Sao Paolo, Jakarta edo Nairobin aurkitzen direnak?
|
|
|
historian zehar hainbat hitzarmenetan naziotzat aitortutako herriak, esate baterako irokesak (Woo, 2003), nazioarteko agertokitik desagertu egiten direla (Anaya, 1996), eta estatuen menpeko izatera pasatu. Hau prozesu konplexu eta etengabea da, gehienbat XIX. mendean gertatu zena, baina
|
munduko
herri indigenekiko diskurtso nagusi eta praktika nagusiaren parte izatera helduko dena (Tilley, 2002). XIX. mendean Ameriketako indigenei aplikaturiko estigma munduratu egiten da eta bihurtu egiten da orduko nazioarteko gizartean baztertzeko irizpide (Daes, 1996).
|
|
|
Urteetan zehar mobilizazio pan indigenaren helburu bat bete zuen: honelako urte bat izatea
|
munduko
herri indigenek bizi zuten egoera larriaren gainean munduko arreta eta interesa erakartzeko. Gura errealitate bihurtu zuen NBEk 1993ko urtea zeregin honetarako izendatu zuenean.
|
|
|
Herri indigenen giza eskubideei dagozkien nazioarteko arauak egitea, kontuan hartuz
|
munduko
herri indigenek dituzten antzekotasun nahiz ezberdintasunak egoera eta igurikimenei dagokienez.
|
|
|
NET). Guda Hotzaren erdian
|
munduko
herri indigenek osatzen zuten Laugarren Mundua aurkeztu zen. Aktore berri horrek beste blokeekiko independentzia eta bere izaera eta eskaeren berezitasuna aurkeztu zion nazioarteko erkidegoari.
|
|
|
Amazoniarekin batera Asiako basoen defentsa
|
munduko
herri indigenen eta ekologisten ikur bihurtuko da. Testuinguru horretan aniztasun ekologikoa mantentzeko kultur aniztasunak duen garrantzia gizarte zibilaren printzipioen artean sendotu egingo da.
|
|
|
PIL sortu zenetik, indigenen ekimen nagusia eremu honen inguruan kokatu da, bere locus nagusia izatera heldu delarik. Foro horretan
|
munduko
herri indigenek bizi dituzten arazoei buruzko aurrez aurreko testigantzak eskaintzeko parada lortu zuten. Horrelakoak entzun ondoren, NBEko adituen laguntzarekin gobernu, herri indigenak eta nazioarteko erakunde eta aktoreen arteko negoziazioak gertatu ziren.
|
|
|
Aurrerago aipatu dugun bezala, NLEk bultzaturiko 107 Hitzarmenak
|
munduko
herri indigenen egoera zertxobait hobetu zuen, baina asimilazio bidean jartzeko gomendioa berebiziko mehatxua zen herri indigenentzat. Indigenenentzat asimilazioa heriotza zen.
|
|
|
NBEko Batzar Orokorrak izendatu egin zuen
|
Munduko
Herri Indigenen
|
|
|
Indigenek deskolonizazio bera eskatzen zuten eurentzat (Pino Robles, 1996). Gainera, PeangMeth ek (2002) gogoratzen digun bezalaxe, 1981ean proposamen bat aurkeztu egin zen izen hori erabiltzeko
|
munduko
herri indigena guztiei aipamena egiteko. Gero 1980ko hamarkadan herri indigenek erabili zuten Hirugarren Munduko indigenen kasua ez eragozteko (Stavenhaguen, 2010).
|
|
|
XXI. mendeko indigenak euren tokian tokiko mugetatik atera eta gure mundu garaikidean partaide ditugu. Munduko aniztasun kultural eta biologikoaren aldeko borrokak
|
munduko
herri indigenak ditu kasu askotan protagonista. Are gehiago, gaur egun ditugun hainbat arazoren aurrean indigenek euren aldizkatzea dute eta, ahozko kulturak direnez, eurak ezagutarazteko mila esaldi, kondaira, metafora, kantu eta mezu esanguratsu dituzte.
|
|
|
Teknologiaren aurrerapenarekin eta jakintzaren jabegoarekin zuzenean loturiko auziak herri indigenei erronka berriak eta konplexutasun handikoak planteatzen dizkie. TRIP babes sistema honek Mendebalde industrializatuaren tradizioa hartzen du kontuan,
|
munduko
herri indigenek zein nekazaritza herriek garaturiko babesmoduak eta tradizioak ukatuz (Seini, 2003). Mendebaldeko tradizioan jabegoa diruari zein beste mota batzuetako etekinen lorpenari lotuta dago.
|
|
|
TRIPen bidea jorratuko balitz, horrelako trukeak debekatu egingo lirateke, gaur egun, ezagutzen dugun aniztasun biologikoa eta kulturala mugatuz, eta praktika kulturalak kolokan jarriz (Lidgard, 2004). TRIPen 27 artikuluak argi ezarri du produktu baten gainean patentea jartzeko derrigorrezkoa dela berau berria izateaz gain industri inplikazioa/ aplikazioa izatea. Baldintza horrek kanpoan uzten ditu
|
munduko
herri indigenek zein nekazaritza herriek mila urtetan garaturiko jakinduria eta berrikuntza zein elkartrukea gobernatzeko sistema. Bigarrenak babes sistema modernoan eta industrialean ez du tokirik aurkitu oraindik.
|
|
|
Ingurumenarekin izandako ohiko harremana mantendu ezinak gauzak larriagotu egin ditu krisialdi kultural eta soziologikoa piztuz (Parajuli, 1990). Gogoratu egin behar dugu
|
munduko
herri indigena eta nekazari askok inguruko natura eta basoetan aurkitzen dituztela bizirauteko behar dituzten hainbat jaki eta lehengai (Shiva, 1997b). Horretaz gain euren nortasuna, kultura eta erlijioa basoari lotuta egoten dira (Colchester, 1999).
|
|
2013
|
|
|
Europako hiztun komunitate txikiak? Hirugarren
|
munduko
herri indigenak. Kontinente guztietako pentsalari prestigiodunak?
|
|
2015
|
|
|
|
munduko
herri indigenetan. Altitude handietan mendizale
|
|
|
PARERIK
|
MUNDUKO
HERRI INDIGENETAN
|
|
2016
|
|
|
TURISMOAN JOKATZEN DUTEN ROLAK EZ DU PARERIK
|
MUNDUKO
HERRI INDIGENETAN
|
|
|
Duela 50 urte igo zuten lehenengoz Everest mendia, eta ordutik hona turismoak eztanda egin du; gaur egun urtero 20.000 bisitaritik gora hurbiltzen dira hara munduko gailurrik garaiena igotzeko asmoz. Indartsuak, adiskidetsuak eta negozioan trebatuak, xerpek turismoan jokatzen duten rolak ez du parerik
|
munduko
herri indigenetan. Altitude handietan mendizale trebatuentzat zamaketari lanak egiteaz gain, eskualdean txango lasaiagoak egiten dituzten mendizale
|
|
2023
|
|
|
|
Munduko
herri indigenen kultur aniztasuna eta eskubideak aitortzen ditu hitzarmenak. Are, herri indigenetako kideek kartzelan dituzten eskubideak ere zehazten ditu.
|