|
2004
|
|
|
Hamabi urteren buruan, egoerak bere larrian dirau. Berriki ateak zabaldu dituen 2004ko Bartzelonako Kulturen Forumak
|
munduko
hizkuntza aniztasunari eskaini dio Abotsak erakusketa. Teknikoki nola estetikoki ongi zaindutako erakusketa horrek munduan 5.000 hizkuntza daudela dio eta horietatik %95 galtzeko arriskuan, debekuak, bazterkeria eta migrazioak direla medio.
|
|
2009
|
|
|
Eta hori ez da diskriminatzea, ez da inposatzea, lorpen demokratikoa baizik. Tokian tokiko hizkuntzen iraunkortasuna eta
|
munduko
hizkuntz aniztasuna iraun ahal izateko modu bakarra da. Aplikatu beharreko oinarri juridiko unibertsala da.
|
|
|
Berdintasunezko printzipioa hori behar dugu, gure eskubideak ez ezik, munduko pertsonen, hizkuntzen eta herrien eskubideak gauza daitezen; Euskal Herriak eta munduko hizkuntz komunitate guztiek lehentasun osoa izan dezaten beren lurralde historikoetan. Herritar guztien hizkuntz eskubideak bermatzeko, hizkuntz komunitate bakoitzaren osotasunaren baitan, eta
|
munduko
hizkuntz aniztasuna bermatzeko.
|
|
|
Hizkuntzen deskribapenaren arloan oraindik ere badagoelako zer ikerturik, batetik, eta, bestetik, kasu askotan ez delako erraza izaten hizkuntza ala dialektoa zer ote den erabakitzea, batez ere arrazoi horiengatik ikergai jarraitzen du hizkuntza kopuruak. Nolanahi ere, kopuruak kopuru eta direnak direla, era honetako ikerketetan eta
|
munduko
hizkuntza aniztasunaren aldeko jardunean aitzindari den UNESCOk behin eta berriz ohartarazten gaituenez, hizkuntza aniztasuna arrisku bizian dago munduko toki askotan.
|
|
|
Gaur egun 6.700 hizkuntza inguru eta sei mila milioitik gora biztanle dituen mundu honetan, hogei mila hizkuntza hitz egiten omen ziren biztanleak gaur egun baino milaka milioi batzuk gutxiago zirenean. Bilakaera horren argitan badago, beraz,
|
munduko
hizkuntza aniztasunari kezkaz erreparatzeko motiborik. Abere eta landare espezieak hutsik egin gabe babesteaz edo ondare arkitektonikoa gordetzeaz hain sentsibilitate handia erakusten duen mundu honek gutxienez beste horrenbestekoa luke hizkuntza aniztasunari eusterakoan.
|
|
2011
|
|
|
Liburu hau geLA (Arriskuan dauden hizkuntzen Ikerketa Taldea) proiektuaren parte da, eta ikasleekin hizkuntza aniztasuna lantzea da xedea. Material honekin irakasleek kreditu bat antola dezakete, eta horren helburuak asko dira; adibidez,
|
munduko
hizkuntza aniztasuna ezagutzea, hizkuntza guztien berdintasuna ulertzea, hizkuntza aurreiritziekiko jarrera kritiko bat bultzatzea, hizkuntza ukipenaren osotasuna agerian uztea, munduko hizkuntza homogeneizazioaren prozesuari buruz hausnartzea, hizkuntzen hiltzeko arriskuaz ohartaraztea... Liburuaren osagarri gisa 2000 urtean ere argitaratutako gida didaktikoa dugu.
|
|
|
Amaitzeko, proposamen interesgarriak plazaratu erizek aurrera begira: hizkuntzen ekologiaren kontzeptua koherentzia etikoan sakonduz berrindartzea eta ekologiaren ordez iraunkortasuna kontzeptua erabiltzea, praktikan nahiz ikerkuntzan giza komunitateen iraupena dimentsio sozio-kulturala, ekonomikoa eta ekologikoa kontuan hartuta bilatzen duelako. itziar idiazabal irakasleak
|
munduko
hizkuntza aniztasunaren iraunkortasunari begira heziketa eleanitzak izan behar duen paperaz idatzi du bere artikulua. Nola erantzun —behar bezalauniformetasuna eta homogeneotasuna bilatzen duen eskolatik, hain anitza den ikasleen nortasun eta gaitasun bakoitzari?
|
|
|
Atal hau laburbilduz gogora dezagun, alde batetik, hizkuntza aniztasuna geroz eta gertukoagoa eta arruntagoa den errealitate bezala irudikatu daitekeela, eta norbanakoaren gaitasun bezala ere edonorentzat eskuragarri edo beharrezko zerbait bezala planteatzen dela.
|
Munduko
hizkuntza aniztasuna mantentzeko, bestalde, irtenbide bakarra hizkuntza gutxituak ere, ikasi beharreko hizkuntza merkatuan sartzea izango da.
|
|
|
|
Munduko
hizkuntza aniztasuna mantentzeko, bestalde, irtenbide bakarra hizkuntza gutxituak ere, ikasi beharreko hizkuntza merkatuan sartzea izango da. eta jakina, eskolan egindakoak ditugu gogoan. hasteko, hizkuntzak (ba) direla, gurea bezalako aberastasuna duen giza eraikuntzak direla, eta beraz, gure kultur ondarea aberasten dutela ozenki adierazi behar litzateke. hizkuntzen ezaugarriak, haien egoera, h...
|
|
|
Laburpena. Itziar Idiazabal irakasleak
|
munduko
hizkuntza aniztasunaren iraunkortasunari begira heziketa eleanitzak izan behar duen paperaz idatzi du bere artikulua. Nola erantzun behar bezalauniformetasuna eta homogeneotasuna bilatzen duen eskolatik, hain anitza den ikasleen nortasun eta gaitasun bakoitzari?
|
|
|
hogei urte geroago, artikulu hartan esaten zena, hizkuntza aniztasunetik birbegiratzen dugu. hizkuntza aniztasuna gizartean (immmigrazioaren ondorioz) komunikabideetan, lan munduan, politikan, geroz eta nabariago agertzen zaigu, eta eleaniztasuna norbanakoaren formazioan ezinbesteko erronka bihurtu da. Aspalditik askok gogoratzen duten bezala, bestalde,
|
munduko
hizkuntza aniztasuna mantenduko bada, norbanakoa ere eleaniztun beharrean da. Askorentzat utopia izango da, baina perspektiba apur batekin begiratzen bada ez dugu hain urrun, hain ezinezko ikusiko, eta batez ere, ez dago beste erremediorik!
|
|
|
|
Munduko
hizkuntz aniztasunari buruzko ikuspegi orokor baten jabe izateko beste datu batzuk ere argigarri gerta dakizkiguke. Besteak beste, hizkuntzen emana kontinenteka behatzea izan daiteke ikusmira esanguratsu bat.
|
|
|
Eta hori ez da gezurra, alde batetik. Baina, beste alde batetik,
|
munduaren
hizkuntz aniztasunari begira jarrita Europaren hizkuntz ondarea hondar ale bat besterik ez da panorama osoaren barruan.
|
|
|
–Honetan guztian badago gauza bat egiazkoa:
|
munduko
hizkuntz aniztasuna mantentzeko dirutza mordoa behar da. Falazia zertan datza, orduan?
|
|
|
la situación del euskara?, Gara, Hari beretik tiraka, Papua Ginea Berriko egoeraz nahiko baikor ageri zaigu Unescoren azken txosten hau: ?
|
Munduko
hizkuntza aniztasunik handiena Papua Ginea Berrian dago (800 hizkuntza baino gehiago daude bertan), eta proportzioan hartuta, hantxe daude arrisku gutxien duten hizkuntzak ere?.
|
|
|
–1996ko Deklarazio Unibertsalaren arabera,, hizkuntz komunitatea da zuzenbidezko subjektua?. Berdintasunezko printzipio hori behar dugu, gure eskubideak ez ezik, munduko pertsonen, hizkuntzen, eta herrien eskubideak ere gauza daitezen; Euskal Herriak eta munduko hizkuntz komunitate guztiek hizkuntz eskubideak bermatzeko, hizkuntz komunitate bakoitzaren osotasunaren baitan, eta
|
munduko
hizkuntz aniztasuna bermatzeko?. Inazio Agirre,? 30 urteren ondoren?, Gara,.
|
|
|
Guztira 6.909 hizkuntza daudela kontuan hartuz gero, hizkuntza horien guztien% 82 lehen hizkuntza modura 22 herrialdetan bakarrik egiten dira. Hau da,
|
munduko
hizkuntza aniztasunaren pisu handia oso herrialde gutxiren gainean dago, nahiz eta gogoan izan behar den hemen ez dela kontuan hartzen herrialde bakoitzean zenbat hizkuntza egiten diren bigarren, hirugarren hizkuntza modura.
|
|
|
Ziur asko, hizkuntza aniztasunaren berme nagusia, gaur egun, hizkuntza gutxituak dira. Hizkuntza handiak euren garapena (hau da, aniztasunaren kontrako garapena) hizkuntza gutxituen kontura egiten ari diren bitartean, hizkuntza gutxituak dira «euren burua» iraunaraziz
|
munduko
hizkuntza aniztasuna gordetzen ari direnak.
|
|
|
Hizkuntzen desagertzearen kopuruak kopuru, eta hori eragiten duten faktoreak faktore, eztabaidarik gabeko baieztapena honakoa da: aurrez inoiz ez bezalako abiadurarekin ari dira hizkuntzak desagertzen eta
|
munduko
hizkuntza aniztasuna arriskuan dago.
|
|
|
1
|
Munduko
hizkuntza aniztasuna eta hizkuntza gutxituak
|
|
|
|
Munduko
hizkuntza aniztasunaz kezkatu diren ikertzaile ugarik heldu behar izan diote auzi honi. Zein irizpideren arabera erabaki dena delako hiztun taldeak hitz egiten duena hizkuntza bat dela, ala, aldiz, aldaera edo dialekto bat dela?
|
|
|
1
|
MUNDUKO
HIZKUNTZA ANIZTASUNA ETA HIZKUNTZA
|
|
|
Liburua bost ataletan banatu dute egileek,
|
munduko
hizkuntza aniztasuna eta hizkuntza gutxituen auziarekin hasi, eta hizkuntza gutxituen indarberritzeko gure artean egon diren eta dauden proposamen teoriko eta praktiko ezagunenak aurkeztuz, bigarren; hirugarren atalean, hizkuntza gutxituen giza eskubideak eta hezkuntza aztertzen dira, elkarren arteko lotura estuak agerian jarriz; laugarren atala berriz, hizkuntza hauen irakaskuntzari eskaintzen z... Aipagarria da bertan eskaintzen den informazio aberatsa, munduan leku ezberdinetan hainbat hizkuntza gutxiratu hezkuntzaren bitartez biziberritzeko dauden proposamen eta esperientzia ezberdinak aurkezten baitira.
|
|
|
Tailerrean atal hauek landuko dira:
|
munduko
hizkuntz aniztasuna eta hori deusezten ari den prozesu globalizatzeaz ohartarazi; munduko hizkuntzen egoerari begirada bat eman; Euskal Herriko legeek aitortzen dituzten eskubideak ikusi; hizkuntz eskubideen inguruko hausnarketa egin adibide praktikoen bidez; Behatokiaren lan ildoak ezagutarazi eta hizkuntz eskubideen urraketak salatzeko tresna den Euskararen Telefonoaren berri eman....
|
|
2012
|
|
|
Sarrionandiak, ordea,
|
munduko
hizkuntza aniztasuna ez du arazo bezala ulertzen, ezta itzulpena jarduera inperfektu bezala ere. Itzulpenean gertatzen diren, erredukzio, gehitze, kentze eta aldaket [ak]?, itzulpengintzaren diskurtso modernoek galera edo huts gisa interpretatu izan dituztenak, botere edo ahalmen gisa ulertzen ditu Sarrionandiak:
|
|
2013
|
|
|
Fortalecimiento del uso de la lengua nativa en el proceso de educación escolar para las comunidades embera en el Departamento del Chocó. UPV EHUko
|
Munduko
Hizkuntza aniztasunaren UNESCO Katedrari laguntza eskatu zioten. Artikulu honetan, aldian garatutako lana zein izan den azalduko da.
|
|
|
|
Munduko
hizkuntza aniztasunaren ondarea gorde eta garatu beharraz sentiberatasuna sustatu nahi du
|
|
|
Azkenik,
|
munduko
hizkuntza aniztasunaren ondarea gorde eta garatu beharraz sentiberatasuna sustatu nahi du Euskal Herrian Garabide Elkarteak, euskaldunok besteengandik ikasteko dugunaz jabetu gaitezen. •
|
|
|
Beste pertsona batzuek arrazoi etikoak, politikoak edo ekologikoak izan ditzakete: herrieskubideen eta
|
munduko
hizkuntz aniztasunaren alde egon, eta enpatiagatik erabaki daiteke euskaraz aritzea. Esentzialismoa edota transmisioa ere izan daitezke euskaraz bizitzeko arrazoiak, eta pentsa daiteke, euskalduna izanik, euskara dela berezko hizkuntza.
|
|
|
Jaia antolatu duzue, baina badu aldarrikapenik ere, ezta. Bai. Aldarrikatu nahi dugu badela beste bide bat homogenizazioaren eta indibidualismoaren bidetik ezberdina dena;
|
munduko
hizkuntza aniztasuna zaintzearen aldekoa, auzolanean funtzionatzen duena... Horixe da euskara elkarteen mugimendutik beste gizarte mugimendu batzuekin batera egunero herriz herri jorratzen dugun bidea, euskaltzaletasunetik geure hizkuntza komunitatea herrikoa nahiz nazio mailakoa sendotzeko ahaleginean.
|
|
2015
|
|
|
142 in UNESCO, 2003: 1). Horrenbestez,
|
munduko
hizkuntza aniztasunaren pisu ia osoa hiztun gutxi batzuek dute bere gain. Hau ez da betidanik horrela izan, munduko hizkuntza gehienak hizkuntza galera prozesuan murgilduta baitaude.
|
|
2016
|
|
|
Gaur egun munduan dauden 6.000 hizkuntza pasatxotik, gero eta gutxiagok dute bermatuta euren biziraupena, azken lau hamarkadetan
|
munduko
hizkuntza aniztasuna %20 murriztu baita, eta munduko 16 hizkuntza hedatzaileenek, dagoeneko, munduko biztanleriaren %60 ordezkatzen baitute (Skutnabb Kangas, 2009: 9).
|
|
|
2
|
Munduko
hizkuntza aniztasunaren berezitasunak
|
|
|
|
Munduko
hizkuntza aniztasunaren hirugarren berezitasuna da, hamar milioi hiztun baino gehiago dituzten munduko hizkuntzak 70 direla.
|
|
|
Bilbon, Euskararen Etxean, emango zaio hasiera lehiaketaren 5.edizio honi, eta Donostian izango da finala, Ekogunean. Aurtengo edizioaren gaia: Hizkuntza praktika ekologikoakMunduko bioaniztasuna babesteko ekintzaile ekologisten lana eta ekintzak ezagunak ditugun arren,
|
munduko
hizkuntza aniztasunak ere babesa behar duela ez dugu horren barneratua. Hamabost egunero hizkuntza bat hiltzen ari den garai honetan, hizkuntzen aldeko ekintzaileak behar ditugu, hizkuntza ekologistak! Euskararen Ginkanaren 5 edizioan hizkuntza ekologistak izateko hizkuntza praktika ekologikoak hartu ditugu gaitzat.
|
|
|
Gainditu beharreko probak eta galderak, hizkuntzen garapen jasangarrirako lagungarri gertatzen diren hiztun eta hizkuntza komunitateen ekimen eta praktikei lotuak izango dira. Hizkuntza aniztasuna bermatzeko erronka unibertsalari jolasaren bidez helduko diogu euskararen lurraldean eta tokian tokikoa babestuaz eta aniztasuna balioan jarriaz, mundu mailan ematen ari den homogeneizazioari aurre egiten diogu. Euskara biziberrituaz
|
munduko
hizkuntza aniztasuna ere babesten dugulako, mundu anitzagoa eraikitzen dugulako.LehiaketaBi fasetan gauzatuko da ginkana: lehenengo faseak 6 asteko iraupena du, abenduaren 3an hasi eta urtarrilaren 19an amaituko da.
|
|
|
Euskaldunok ondo dakigu zer den hizkuntza gutxitu baten hiztunak izatea. Testuinguru honetatik abiatuz, zikloak
|
munduko
hizkuntza aniztasuna balorean jarri eta ezagutarazi nahi du. Saio bakoitzean marko teorikoa eskaintzeaz gain hizkuntzaren oinarrizko kontzeptuak ikasteko tailerrak egingo dira. 2 ikasturte honi maiatzean emango zaio amaiera Udaberri jaia hizkuntza gutxituen musika jaialdiaren edizio berri batekin.
|
|
2019
|
|
|
“Munduko bioaniztasuna babesteko, ekintzaile ekologisten lana eta ekintzak ezagunak ditugun arren,
|
munduko
hizkuntza aniztasunak ere babesa behar duela ez dugu horren barneratuta. Hizkuntzen aldeko ekintzaileak behar ditugu, hizkuntza ekologistak”, esan dute antolatzaileek.
|
|
|
Oihaneder Euskararen Etxeko lagunek jakinarazi dutenez,
|
munduko
hizkuntza aniztasunaren galera arazo edo gertakari linguistiko bezala aztertu izan da historian zehar, eta gaur egun jakina da herrien hizkuntza eta kultura galtzeak haien garapena baldintzatzen duela. " Euskaldunak gure hizkuntzaren biziberritze prozesuarekin batera ohartu gara beste herrietako hizkuntzek ere, eta bereziki gutxituek, aldeko jarrera eta ahalegina eskatzen dutela.
|
|
2021
|
|
|
Hizkuntza aniztasuna munduak duen ondare materiagabe handienetarikoa da, baina hizkuntzak bizirik mantentzeko ezinbestekoa da haiek erabiltzea eta transmititzea. Katedra
|
munduko
hizkuntza aniztasuna eta haren egoera zaurgarria ezagutu eta ezagutarazteko helburutik abiatu bazen ere, laster ikusi zen ezagutza hutsak, ezinbestekoa izanik ere, ez zuela egoera horri aurre egiteko indar nahikorik. Hizkuntza gutxituetako zenbait komunitateren eskaerari erantzun ahal izateko, Euskal Herriko eskarmentuan oinarrituta, eskolatze ekimenak izan dira heldulekurik eskuragarrienak eta, aldi berean, eraginkorrenak ere bai.
|
|
|
|
Munduko
hizkuntza aniztasuna, gure ondare materiagabe nagusiari nola eutsi
|
|
|
Laburpena.
|
Munduko
hizkuntza aniztasunari buruzko ezagutza zabaltzeko eta partekatzeko xedearekin sortu zen Euskal Herriko Unibertsitateko Munduko Hizkuntza Ondarearen UNESCO Katedra, 2006an. Denbora honetan jorratu dituen ildo ezberdinen berri ematen du artikulu honek, beti ere, hizkuntza ondarea eta, batez ere, hizkuntza gutxiagotuak babesteko baliagarriak diren ekimenak garatzera bideratu izan direnak, bereziki, garapen iraunkorrarekin bateratzen diren hizkuntza lankidetzaren eta hezkuntza eleaniztunaren inguruko ekimenak.
|
|
|
Hitz adina mintzo hitzaldi ziklo bat da, antolatzaileen esanetan" munduko errealitate soziolinguistikoaren perspektiba zabaldu eta aberastea helburu duena":
|
munduko
hizkuntza aniztasuna balorean jartzea eta ezagutaraztea, alegia. Bere baitan ideia asko biltzen ditu HIGA topaketekin bat datozenak.
|
|
|
Halakoetan, zein diren hizkuntza komunitate txikiek dituzten ahuleziak agerikoak dira. Euskara eta
|
munduko
hizkuntza aniztasuna, biologikoa nahiz linguistikoa, zaindu nahi badugu, modu etikoan jokatu behar dugu, etxean eta munduan, gure bizitzen testuinguru eleanitzean euskara erabiliz ahalik eta egoera gehienetan.
|
|
2022
|
|
|
Munduko hizkuntza gehienak ere egoera kezkagarrian edo larrian daude, UNESCOk eta beste hainbat erakundek eta adituk, behin eta berriro, ohartarazi dutenez. Bioaniztasuna galtzen ari den modu berean ari da galtzen
|
munduko
hizkuntza aniztasuna, horrek dakarren giza, kultura, eta ezagutza galerarekin.
|
|
|
1) bizidun guztiak komunikatzen gara (bakteriak, landareak, animaliak), eta gizakion komunikatzeko tresna berezkoena hizkuntza da, hizkuntzak egiten gaitu gizaki; 2) hizkuntza guztiak komunikatzeko baliagarriak dira, noski; baina, gainera, hizkuntza bakoitzak bere hizkuntza komunitatearekin eta bizi den lurraldearekin eta kulturarekin lotura bereizia du. Euskara ez da soilik komunikaziorako hizkuntza bat; hizkuntza ukipen egoera gutxituan dagoen hizkuntza endemikoa da, euskararen lurraldean garatu edo desagertuko den (ordezkatuko den) hizkuntza da,
|
munduko
hizkuntza aniztasuna handitzen duen eta euskararen lurraldea interpretatu, kudeatu eta eraldatzeko aukera ematen duen hizkuntza.
|
|
2023
|
|
|
" Lau ikasle bakarrik ditut frantses eskolan, oso langileak, eta aukera polita zela uste nuen". Hala, ikasleek txosten akademiko bat osatu dute; besteak beste,
|
munduko
hizkuntza aniztasunaren inguruko informazioa jaso dute, EAEko hezkuntza eleaniztuna jorratu dute, Unamuno eskolako egoera zein den azaldu dute, eta emaitzak bildu dituzte, ondorio, bibliografia eta eranskinekin. " Horretarako, egindako lanen artean, aurretik galdetegi batzuk bidali dizkiegu ikasle, irakasle eta familiei, zenbat hizkuntza hitz egiten dituzten eta ama hizkuntza zein duten jakiteko", aipatu du Josune Antolinek.
|