|
2022
|
|
|
Hain zuzen, 1995ean inkesta bat egin genuen, Gilen Irigoin bunuztar kolaboratzaileak eraman zuena. Inkesta horrek helburutzat zaukan jakitea zertan genuen
|
euskara
Euskal Herrian –horretarako Siadeco institutuak egin ikerketa batean oinarritu ginen–, Herria astekariaren harpidedunak zein ziren eta ere zer zioten euskal astekari honetaz. Siadecok 16 urtetarik goitikoen datuak bildu zituen.
|
|
|
"
|
Euskara
Euskal Herrian". Hiru ataletan banatua zen ikerketa, euskara baizik mintzatzen ez zutenak, elebidunak, eta erdara baizik mintzatzen ez zutenak, iparraldean eta hegoaldean.
|
|
|
" Euskara Euskal Herrian". Hiru ataletan banatua zen ikerketa,
|
euskara
baizik mintzatzen ez zutenak, elebidunak, eta erdara baizik mintzatzen ez zutenak, iparraldean eta hegoaldean. Iparraldeko zenbakiak hauexek ditugu.
|
|
|
Iparraldeko zenbakiak hauexek ditugu.
|
Euskara
baizik ez zekitenak: 2.900 lagun, horietatik 2.100 Lapurdin, 500 Nafarroa Beherean eta 300 Zuberoan.
|
|
|
3.000 erdaldun huts, 300 euskaradun huts eta 9.900 elebidun. Zuberoako elebidunen kopuru horri zehatzagoki so eginez, agertu zen 2.100 zuberotar elebidunek
|
euskara
zeukatela lehen, 2.400ek erdara lehen, 3.600ek erdizka eta 1.800 pasiboak zirela.
|
|
|
Eta erantzunen% 50ek hauxe dute aitortzen:
|
euskaraz
delakoz, euskara atxiki behar baita eta hedatu, euskararen irakurtzeko, euskararen ikasteko, euskara maite baitut, euskalduna delako. Kopuru apalagoko beste ihardespenetan:
|
|
|
Eta erantzunen% 50ek hauxe dute aitortzen: euskaraz delakoz,
|
euskara
atxiki behar baita eta hedatu, euskararen irakurtzeko, euskararen ikasteko, euskara maite baitut, euskalduna delako. Kopuru apalagoko beste ihardespenetan:
|
|
|
Eta erantzunen% 50ek hauxe dute aitortzen: euskaraz delakoz, euskara atxiki behar baita eta hedatu,
|
euskararen
irakurtzeko, euskararen ikasteko, euskara maite baitut, euskalduna delako. Kopuru apalagoko beste ihardespenetan:
|
|
|
Eta erantzunen% 50ek hauxe dute aitortzen: euskaraz delakoz, euskara atxiki behar baita eta hedatu, euskararen irakurtzeko,
|
euskararen
ikasteko, euskara maite baitut, euskalduna delako. Kopuru apalagoko beste ihardespenetan:
|
|
|
Eta erantzunen% 50ek hauxe dute aitortzen: euskaraz delakoz, euskara atxiki behar baita eta hedatu, euskararen irakurtzeko, euskararen ikasteko,
|
euskara
maite baitut, euskalduna delako. Kopuru apalagoko beste ihardespenetan:
|
|
|
Kopuru apalagoko beste ihardespenetan: plazerez, gure kazeta da, goxoa da, herrikoia, etxekoa, familiakoa, ondoko belaunaldiari zerbait uzteko, maitagarria da, gabe ez nuke nahi, ene adinean ohartzen naiz
|
euskara
ez dakidala ontsa, Euskal Herria sartzen zait ene ganbaran (eri batek), herrietako berriak jakiteko, ohiduraz, aita amekin beti irakurri dugulako, 50 urte hauetan irakurtzen dut, ama zena bezala egiteko, aspaldikoa delakoz, ez du politikaren trabarik, pilota aipatzen du, gure inguru hurbileko gauzez arduratzen da, berrien jakiteko, euskaldun berriak ematen ditu, erlijiozko artikuluentzat, denbora...
|
|
|
2008az geroztik bulegoa osatzen duten 11 presidenteordeetarik bat naiz.
|
Euskara
, kultura eta ondarearen batzordeburua naiz. Presidentea bera zen nire bila etorri.
|
|
|
Mende Berriren aldizkari horretan hasi nintzen kolaboratzen.
|
Euskaraz
alfabetatu nuen neure burua. Zeruko Argia irakurriz ikasi nuen batua; ulertzen ez nituen hitzak azpimarratzen nituen, eta hiztegian bilatzen.
|
|
|
Maulen, jada erran dudanez, harrera ona jaso genuen... baina Atarratzen!
|
Euskararen
sustatze lanetan diharduen Sü Azia elkartekook igorri genien gutunari, oso suminduta erantzun diote atarraztar merkatarien batasunekoek. Haien" harridura eta amorrazioa jakinarazi" nahi zi guten eta," pentsaezinezkoa" zela euren baimena eman zezaten" euskara ez dakitenentzako kaltegarria litzatekeen ekitaldi diskriminatzaile bati".
|
|
|
Euskararen sustatze lanetan diharduen Sü Azia elkartekook igorri genien gutunari, oso suminduta erantzun diote atarraztar merkatarien batasunekoek. Haien" harridura eta amorrazioa jakinarazi" nahi zi guten eta," pentsaezinezkoa" zela euren baimena eman zezaten"
|
euskara
ez dakitenentzako kaltegarria litzatekeen ekitaldi diskriminatzaile bati". Hori bera!
|
|
|
Hori bera! Hargatik, atarraztar merkatari hauek"
|
euskarari
begirune handiena" diotela segurtatzen zuten, nahiz eta" nahasketa eta bereizketa besterik eragin ez zezakeen egitasmo hori berehala bertan behera uzteko" eskatzen ziguten...
|
|
|
|
Euskararekiko
lotsarik ez baina, hala ere, peko errekarat goaz
|
|
|
Atarratze tik sei kilometrotan kokatutako Etxebarre herriko seme naiz eta betidanik su matu dut Atarratzeko merkatarien munduak gutxiespenez hartu duela bere inguruko nekazari mundua. Atarraztarrak beti izan dira guretzat" hühü handiko jankillot frantximantak" eta hau ez da gaur egungo kontua,
|
euskara
aspaldidanik baztertua baita Atarratzeko saltegietatik. Hala ere, atzoko eta gaurko giroak bai badaukala ezberdintasun nabari bat.
|
|
|
Hala ere, atzoko eta gaurko giroak bai badaukala ezberdintasun nabari bat. Atarraztar merkatariak ohartu egin di ra, gutxi edo aski,
|
euskaraz
karrikan hitz egitea" lotsagarria" zen garai haiek atzean daudela, euskarak, nola edo hala, bere duintasuna berreskuratu duela. Ez bakarrik, Hego Euskal Herriko euskaldunak etortzen ikusi baitituzte, bai ordea, Ipar Euskal Herriko euskaltasuna zein abertzaletasuna sendotu egin
|
|
|
Hala ere, atzoko eta gaurko giroak bai badaukala ezberdintasun nabari bat. Atarraztar merkatariak ohartu egin di ra, gutxi edo aski, euskaraz karrikan hitz egitea" lotsagarria" zen garai haiek atzean daudela,
|
euskarak
, nola edo hala, bere duintasuna berreskuratu duela. Ez bakarrik, Hego Euskal Herriko euskaldunak etortzen ikusi baitituzte, bai ordea, Ipar Euskal Herriko euskaltasuna zein abertzaletasuna sendotu egin
|
|
|
Jakin 58 baitira. Eta hain zuzen ere, nire ustea da Atarratzeko" frantximantek" nolabait gaizki bizitzen dutela egoeraren bilakaera hori, hots
|
euskaraz
jakitea beraiek ez daukaten zerbait gehiago dela eta ohartze horrek diela min egiten.
|
|
|
|
Euskara
, beraz, ez da gaur egun lotsaz hartzeko gauza gure Ipar Euskal Herrian. Bai baina, hara paradoxia kezkagarria, gaur egun atzo baino gutxiagok hitz egiten dugu euskaraz.
|
|
|
Euskara, beraz, ez da gaur egun lotsaz hartzeko gauza gure Ipar Euskal Herrian. Bai baina, hara paradoxia kezkagarria, gaur egun atzo baino gutxiagok hitz egiten dugu
|
euskaraz
. Zuberoako kontuekin jarraitzeko, demagun eus kaldunenik bezala hartua den herri bateko karrikan gabiltzala, esaterako Altzain edo Altzürükun aurkitzen garela.
|
|
|
Zuberoako kontuekin jarraitzeko, demagun eus kaldunenik bezala hartua den herri bateko karrikan gabiltzala, esaterako Altzain edo Altzürükun aurkitzen garela. Denbora gutxi behar izango dugu ohartzeko be launaldiak gero eta gazteagoak izan, orduan eta
|
euskara
gutxiago ematen dutela. Egun, 10 urteko gazte bat euskaraz hitz egiten entzutea Zuberoan, ia mirakulutik dago.
|
|
|
Denbora gutxi behar izango dugu ohartzeko be launaldiak gero eta gazteagoak izan, orduan eta euskara gutxiago ematen dutela. Egun, 10 urteko gazte bat
|
euskaraz
hitz egiten entzutea Zuberoan, ia mirakulutik dago. Are larriagoa, txikitatik erdaldun gisa hezitzen dira haur horiek eta, gurpil zoroarena ezin geldiarazirik, haur eta gazte erdaldun hauek are erdalduntzenago dute ingurugiroa, euren etxekoetatik hasita.
|
|
|
Horiek horre la, Zuberoa mitikoa, euskal kulturaren gotorleku ezin hartutakoa, mito hu tsa dela argi geratzen da.
|
Euskararen
beherakada itzelaren kontutik, Ipar Eus kal Herriko beste bi herrialdeei alderatuta, ez dugu berezitasunik... Peko errekarat goaz guztiak.
|
|
|
|
Euskararen
gizarte eta ekonomia baliagarritasuna bultzatu
|
|
|
Hara egoeraren oharpena baina heriozbide honi nola aurpegi eman? Ez dut mirakuluzko errezetarik baina uste dut jokabide egokienetatik bat izan dai tekeela
|
euskararen
zokoratzeko baliatua izan den argudio nagusi bat al derantziz erabiltzea lortu behar genukeela. Euskarak ezertarako ez zuela balio sinetsarazi zieten gure aitetamei, frantsesa zela aurrerakuntzarako eta lorpe nerako hizkuntza, alegia.
|
|
|
Ez dut mirakuluzko errezetarik baina uste dut jokabide egokienetatik bat izan dai tekeela euskararen zokoratzeko baliatua izan den argudio nagusi bat al derantziz erabiltzea lortu behar genukeela.
|
Euskarak
ezertarako ez zuela balio sinetsarazi zieten gure aitetamei, frantsesa zela aurrerakuntzarako eta lorpe nerako hizkuntza, alegia.
|
|
|
Alabaina, nik uste dut gaur badela garaia eta aukera, alderantzizkoaz gog orarazteko, hau da
|
euskaraz
jakitea dela erdaldunek ez daukaten zerbait gehiago. Euskaraz jakiteak aukera eta ahalik ematen duela Euskal Telebistari begiratzeko eta ulertzeko, Hego Euskal Herrikoekin harremanak edukitzeko eta, egia baita ere zenbait kasutan, lanpostu baten lortzeko.
|
|
|
Alabaina, nik uste dut gaur badela garaia eta aukera, alderantzizkoaz gog orarazteko, hau da euskaraz jakitea dela erdaldunek ez daukaten zerbait gehiago.
|
Euskaraz
jakiteak aukera eta ahalik ematen duela Euskal Telebistari begiratzeko eta ulertzeko, Hego Euskal Herrikoekin harremanak edukitzeko eta, egia baita ere zenbait kasutan, lanpostu baten lortzeko. Azken finean, euskarari begira he rabe direnak (etsai amorratu daudenak konbentzitzea alferrikako lana da, ordea) euskararen aldeko jarrerara ekartzera saiatu behar genukeela.
|
|
|
Euskaraz jakiteak aukera eta ahalik ematen duela Euskal Telebistari begiratzeko eta ulertzeko, Hego Euskal Herrikoekin harremanak edukitzeko eta, egia baita ere zenbait kasutan, lanpostu baten lortzeko. Azken finean,
|
euskarari
begira he rabe direnak (etsai amorratu daudenak konbentzitzea alferrikako lana da, ordea) euskararen aldeko jarrerara ekartzera saiatu behar genukeela.
|
|
|
Euskaraz jakiteak aukera eta ahalik ematen duela Euskal Telebistari begiratzeko eta ulertzeko, Hego Euskal Herrikoekin harremanak edukitzeko eta, egia baita ere zenbait kasutan, lanpostu baten lortzeko. Azken finean, euskarari begira he rabe direnak (etsai amorratu daudenak konbentzitzea alferrikako lana da, ordea)
|
euskararen aldeko
jarrerara ekartzera saiatu behar genukeela.
|
|
|
Ororen buru,
|
euskarak
gizarte eta ekonomia baliotasuna badaukala onartarazi behar diogu euskal jendeari. Hemen da, beharbada, berreskalduntzerako xedean, Zuberoan pairatzen dugun okerren bat, hau da, kultura alorreko osagai gi sa ikusia dela bakarrik euskara eta ez gizarte eta ekonomia harremanetarako bitarteko bat bezala.
|
|
|
Ororen buru, euskarak gizarte eta ekonomia baliotasuna badaukala onartarazi behar diogu euskal jendeari. Hemen da, beharbada, berreskalduntzerako xedean, Zuberoan pairatzen dugun okerren bat, hau da, kultura alorreko osagai gi sa ikusia dela bakarrik
|
euskara
eta ez gizarte eta ekonomia harremanetarako bitarteko bat bezala. Oharkuntza hori gizartean nagusiaraztea oso bide luzea izanen da baina, nahitaez, horretarako urratsak behar ditugu eman.
|
|
|
Oharkuntza hori gizartean nagusiaraztea oso bide luzea izanen da baina, nahitaez, horretarako urratsak behar ditugu eman. Ho rretarako ere, beste euskal lurraldetatik ez gara bereiztuta egon behar eta eredu gi sa ere baliatu behar ditugu,
|
euskararen
ofizialtasun egoera berri emanda. Badakit eskas ugari eta euskararen kalterako jokaera asko daudela, bai Euskal Aut onomi Erkidegoan zein Nafarroako Foru Erkidegoan, baina, hala ere, euskarak estatutuak badauzka, hobetu beharrak baldin badira ere.
|
|
|
Ho rretarako ere, beste euskal lurraldetatik ez gara bereiztuta egon behar eta eredu gi sa ere baliatu behar ditugu, euskararen ofizialtasun egoera berri emanda. Badakit eskas ugari eta
|
euskararen
kalterako jokaera asko daudela, bai Euskal Aut onomi Erkidegoan zein Nafarroako Foru Erkidegoan, baina, hala ere, euskarak estatutuak badauzka, hobetu beharrak baldin badira ere. Oraingoz, horre tatik oso urruti gaude Ipar Euskal Herrian, kontu hau lotuta baita gure onarpen juridiko instituzionalari.
|
|
|
Ho rretarako ere, beste euskal lurraldetatik ez gara bereiztuta egon behar eta eredu gi sa ere baliatu behar ditugu, euskararen ofizialtasun egoera berri emanda. Badakit eskas ugari eta euskararen kalterako jokaera asko daudela, bai Euskal Aut onomi Erkidegoan zein Nafarroako Foru Erkidegoan, baina, hala ere,
|
euskarak
estatutuak badauzka, hobetu beharrak baldin badira ere. Oraingoz, horre tatik oso urruti gaude Ipar Euskal Herrian, kontu hau lotuta baita gure onarpen juridiko instituzionalari.
|
|
|
|
Euskararen
onarpena gora... euskararen erabilpena behera!
|
|
|
Euskararen onarpena gora...
|
euskararen
erabilpena behera!
|
|
|
|
Euskararen
onurarako giro bat
|
|
|
Diru publikoarekin eraikiko da honezkero Atharratze inguruko ikastola, Zuberoan dagoen bestea —Sohütako Eperra ikastola— ez bezala, hau aldiz gu rasoen eta laguntzaileen lanez, diruz eta, oro har, konpromiso osoz altxatua izan baitzen. Eperra ikastola eraiki zelarik, Herri Elkartea ez zen sortua, baina hala izan balitz ere, ez da erabat ziurtatua Zuberoa osoko zinegotzien batzarre batek aho batez ontzat hartuko zuenik
|
euskarazko
erakaskuntzako egitura bat sustatzea. Euskararen onurarako giroa nabarmen aldatu da urte gutxitan, eta hori gertatzeko erabakigarria izan da hautetsiek eta egitura publikoek hartu duten joera baikorra.
|
|
|
Eperra ikastola eraiki zelarik, Herri Elkartea ez zen sortua, baina hala izan balitz ere, ez da erabat ziurtatua Zuberoa osoko zinegotzien batzarre batek aho batez ontzat hartuko zuenik euskarazko erakaskuntzako egitura bat sustatzea.
|
Euskararen
onurarako giroa nabarmen aldatu da urte gutxitan, eta hori gertatzeko erabakigarria izan da hautetsiek eta egitura publikoek hartu duten joera baikorra.
|
|
|
|
Euskararentzat
giro hobetze horrek eragile bat baino gehiago izan du, hauen artean direlarik, nire ustez, azken udal bozetan abertzale andana zin ego tzi bilakatu izana, baita euskara herrialde baten garapenerako osagai izan dai tekeela ohartzea ere. Euskara esparru publikora zabaltzea izan da lehenengo urratsetatik bat Zuberoan zein Ipar Euskal Herriko beste eskualde gehienetan.
|
|
|
Euskararentzat giro hobetze horrek eragile bat baino gehiago izan du, hauen artean direlarik, nire ustez, azken udal bozetan abertzale andana zin ego tzi bilakatu izana, baita
|
euskara
herrialde baten garapenerako osagai izan dai tekeela ohartzea ere. Euskara esparru publikora zabaltzea izan da lehenengo urratsetatik bat Zuberoan zein Ipar Euskal Herriko beste eskualde gehienetan.
|
|
|
Euskararentzat giro hobetze horrek eragile bat baino gehiago izan du, hauen artean direlarik, nire ustez, azken udal bozetan abertzale andana zin ego tzi bilakatu izana, baita euskara herrialde baten garapenerako osagai izan dai tekeela ohartzea ere.
|
Euskara
esparru publikora zabaltzea izan da lehenengo urratsetatik bat Zuberoan zein Ipar Euskal Herriko beste eskualde gehienetan. Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Komunitatean esparru publikoan elebitasuna bultzatzea autonomia egituraketa bateko eskumenei lotuta baldin badago, kontuan hartzekoa da Ipar Euskal Herrian euskarak ez
|
|
|
Euskara esparru publikora zabaltzea izan da lehenengo urratsetatik bat Zuberoan zein Ipar Euskal Herriko beste eskualde gehienetan. Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Komunitatean esparru publikoan elebitasuna bultzatzea autonomia egituraketa bateko eskumenei lotuta baldin badago, kontuan hartzekoa da Ipar Euskal Herrian
|
euskarak
ez
|
|
|
kultura daukala inolako ezagupen ofizialik.
|
Euskararen
plazaratzea tokian tokiko egitura publikoen aukerako jokabidea da; ez da legez babestua eta are gutxiago be hartutakoa den egonmolde bat.
|
|
|
Kontzientzien kolonizazio luze, sakon eta maltzurra jasan duen herri batean, egun batetik bestera, lekuen, egoitzen, zerbitzuen, lantokien eta gaineratiko argibideen
|
euskarazko
izenak seinale ofizialetan agertzea, zin zinez, gogoen iraultza baten antzekoa izan zen. Euskararen aldeko jarduleek soilik egina izan bazen, salaketa egileak egongo ziren, duda barik...
|
|
|
Kontzientzien kolonizazio luze, sakon eta maltzurra jasan duen herri batean, egun batetik bestera, lekuen, egoitzen, zerbitzuen, lantokien eta gaineratiko argibideen euskarazko izenak seinale ofizialetan agertzea, zin zinez, gogoen iraultza baten antzekoa izan zen.
|
Euskararen aldeko
jarduleek soilik egina izan bazen, salaketa egileak egongo ziren, duda barik... Baina hautetsiek, lekuko botere publikoek bultzatuta zenez, herritarrek ez dute zalantzan jarri!
|
|
|
Baina hautetsiek, lekuko botere publikoek bultzatuta zenez, herritarrek ez dute zalantzan jarri! Kontrako iritzirik ez da aditu, halaber, Herri Elkarteak aurten bertan ere moldatu eta aho batez onartu duelarik
|
euskararen
sustatzeko egitarau bat jasotzen duen liburu zuria. Ez nago, hargatik, ameskerietan ibiltzen; jakin badakit euskararen plazaratze horren aurkakoak badaudela, baina hauen iritzi esparrua estutu egin da.
|
|
|
Kontrako iritzirik ez da aditu, halaber, Herri Elkarteak aurten bertan ere moldatu eta aho batez onartu duelarik euskararen sustatzeko egitarau bat jasotzen duen liburu zuria. Ez nago, hargatik, ameskerietan ibiltzen; jakin badakit
|
euskararen
plazaratze horren aurkakoak badaudela, baina hauen iritzi esparrua estutu egin da. Gaur egun, oso zaila bihurtu da euskararen aurka, argiki ala zeiharka, agertzea, kargudunen munduan batez ere.
|
|
|
Ez nago, hargatik, ameskerietan ibiltzen; jakin badakit euskararen plazaratze horren aurkakoak badaudela, baina hauen iritzi esparrua estutu egin da. Gaur egun, oso zaila bihurtu da
|
euskararen aurka
, argiki ala zeiharka, agertzea, kargudunen munduan batez ere. Lotsa aldez aldatu da.
|
|
|
Lotsa aldez aldatu da. Lehen, orain dela ez hain aspaldi,
|
euskararen alde
mintzatzea eta jokatzea gaizki ikusia ze goen, euskarak ez zeukan sinesgarritasunik ezta kargudunen babesik ere. Oraingoan, aitzitik, euskararen aurka hitz egitea da gaizki ikusia dena eta po litika zein gizarte arduradunek nabarmendu gogo dute euskarari atxikiak daudela, hitzetan baizik ez bada ere.
|
|
|
Lotsa aldez aldatu da. Lehen, orain dela ez hain aspaldi, euskararen alde mintzatzea eta jokatzea gaizki ikusia ze goen,
|
euskarak
ez zeukan sinesgarritasunik ezta kargudunen babesik ere. Oraingoan, aitzitik, euskararen aurka hitz egitea da gaizki ikusia dena eta po litika zein gizarte arduradunek nabarmendu gogo dute euskarari atxikiak daudela, hitzetan baizik ez bada ere.
|
|
|
Lehen, orain dela ez hain aspaldi, euskararen alde mintzatzea eta jokatzea gaizki ikusia ze goen, euskarak ez zeukan sinesgarritasunik ezta kargudunen babesik ere. Oraingoan, aitzitik,
|
euskararen aurka
hitz egitea da gaizki ikusia dena eta po litika zein gizarte arduradunek nabarmendu gogo dute euskarari atxikiak daudela, hitzetan baizik ez bada ere. Giro eroso honi esker da Basabürüko ikastola nola edo hala nahikunde publiko baten ondorioz eraikiko, 25 urtez egoitza finkorik gabe noraezean egon ondoren.
|
|
|
Lehen, orain dela ez hain aspaldi, euskararen alde mintzatzea eta jokatzea gaizki ikusia ze goen, euskarak ez zeukan sinesgarritasunik ezta kargudunen babesik ere. Oraingoan, aitzitik, euskararen aurka hitz egitea da gaizki ikusia dena eta po litika zein gizarte arduradunek nabarmendu gogo dute
|
euskarari
atxikiak daudela, hitzetan baizik ez bada ere. Giro eroso honi esker da Basabürüko ikastola nola edo hala nahikunde publiko baten ondorioz eraikiko, 25 urtez egoitza finkorik gabe noraezean egon ondoren.
|
|
|
Ofizialtasuna,
|
euskararentzat
premiaz lortu beharrekoa
|
|
|
Onartutako eta sustatutako ikastola horrek
|
euskararen
erabilera esparrua zabalduko duelako esperantzaz hazi behar gara, zeren eta, gure hizkuntzaren egoera etengabe larriagotuz baitoa Ipar Euskal Herri osoan oro har, eta Zuberoan bereziki. Eta horra hor, hain zuzen ere, paradoxa:
|
|
|
Eta horra hor, hain zuzen ere, paradoxa:
|
euskararen
onarpena gero eta gorago joaten ari den unean bertan, euskararen erabilpena gero eta beherago doala. Ikastolan dauden haurrez kanpo, ia ume eta gaztetxo bakar bat ere ez da euskaraz mintzatzen gaur egun Zuberoan.
|
|
|
Eta horra hor, hain zuzen ere, paradoxa: euskararen onarpena gero eta gorago joaten ari den unean bertan,
|
euskararen
erabilpena gero eta beherago doala. Ikastolan dauden haurrez kanpo, ia ume eta gaztetxo bakar bat ere ez da euskaraz mintzatzen gaur egun Zuberoan.
|
|
|
euskararen onarpena gero eta gorago joaten ari den unean bertan, euskararen erabilpena gero eta beherago doala. Ikastolan dauden haurrez kanpo, ia ume eta gaztetxo bakar bat ere ez da
|
euskaraz
mintzatzen gaur egun Zuberoan. Mirari huts bat bilakatua da haur edo gaztetxo bat euskaraz hitz egiten entzutea, Zuberoako herri ustez euskaldun batean ere.
|
|
|
Ikastolan dauden haurrez kanpo, ia ume eta gaztetxo bakar bat ere ez da euskaraz mintzatzen gaur egun Zuberoan. Mirari huts bat bilakatua da haur edo gaztetxo bat
|
euskaraz
hitz egiten entzutea, Zuberoako herri ustez euskaldun batean ere. Gainera, euskaraz dakiten bi haur egonda ere leku batean, haur
|
|
|
Mirari huts bat bilakatua da haur edo gaztetxo bat euskaraz hitz egiten entzutea, Zuberoako herri ustez euskaldun batean ere. Gainera,
|
euskaraz
dakiten bi haur egonda ere leku batean, haur
|
|
|
Jakin 62 erdaldun bat haiekin bateratzearekin, akabo
|
euskara
eta gora frantsesa! Ez da egungo kontua ezta atzo goizekoa ere, baina egoera gero eta okerragoa bihurtzen ari dela, hori bai begi bistakoa... edo belarriz nabarmen ohartu daitekeena dela.
|
|
|
|
Euskara
hilzorian dago Zuberoan eta erdipurdiko neurriek ez dute ezer tarako balio izango. Nahitaez, legez behartutako neurriak hartzearekin bakarrik buelta eman ahal izango zaio heriozbide honi.
|
|
|
Nahitaez, legez behartutako neurriak hartzearekin bakarrik buelta eman ahal izango zaio heriozbide honi. Argiki mintzatzearren,
|
euskara
eskola publikoan —Frantziako Hezkunde nazionalaren sarean— derrigorrez sartu da. Ezinbestekoa da, euskarazko irakaskuntza, gurasoen bo ron datezko urrats bat izatetik, bete beharreko araua izatera bilaka dadin eta, ordu tegi kontu, oso nabarmen haz dadin.
|
|
|
Argiki mintzatzearren, euskara eskola publikoan —Frantziako Hezkunde nazionalaren sarean— derrigorrez sartu da. Ezinbestekoa da,
|
euskarazko
irakaskuntza, gurasoen bo ron datezko urrats bat izatetik, bete beharreko araua izatera bilaka dadin eta, ordu tegi kontu, oso nabarmen haz dadin. Horrelakorik ez da egongo legeak hala aginduko ez duen bitartean; eta legezko betebeharra izan dadin, euskarak, baitezpada eta premia gorrienez, ofizialtasuna lortu behar du Ipar Euskal He rrian.
|
|
|
Ezinbestekoa da, euskarazko irakaskuntza, gurasoen bo ron datezko urrats bat izatetik, bete beharreko araua izatera bilaka dadin eta, ordu tegi kontu, oso nabarmen haz dadin. Horrelakorik ez da egongo legeak hala aginduko ez duen bitartean; eta legezko betebeharra izan dadin,
|
euskarak
, baitezpada eta premia gorrienez, ofizialtasuna lortu behar du Ipar Euskal He rrian. Abertzaleen, euskaltzaleen, herrizaleen —izen ezberdinak erabil daitezke eus kararen alde jardun dutenentzat— indar egitez eta mobilizazioz lortu da ikastolen ezagupen publiko zerbait, euskara plazara zabaltzea, euskararen al deko giroa haztea.
|
|
|
Horrelakorik ez da egongo legeak hala aginduko ez duen bitartean; eta legezko betebeharra izan dadin, euskarak, baitezpada eta premia gorrienez, ofizialtasuna lortu behar du Ipar Euskal He rrian. Abertzaleen, euskaltzaleen, herrizaleen —izen ezberdinak erabil daitezke eus kararen alde jardun dutenentzat— indar egitez eta mobilizazioz lortu da ikastolen ezagupen publiko zerbait,
|
euskara
plazara zabaltzea, euskararen al deko giroa haztea.
|
|
|
Horrelakorik ez da egongo legeak hala aginduko ez duen bitartean; eta legezko betebeharra izan dadin, euskarak, baitezpada eta premia gorrienez, ofizialtasuna lortu behar du Ipar Euskal He rrian. Abertzaleen, euskaltzaleen, herrizaleen —izen ezberdinak erabil daitezke eus kararen alde jardun dutenentzat— indar egitez eta mobilizazioz lortu da ikastolen ezagupen publiko zerbait, euskara plazara zabaltzea,
|
euskararen
al deko giroa haztea.
|
|
|
Orain, haatik, gehiago berantetsi ezin den borroka saila da gure hizkuntzaren ofizialtasuna eta honek deragitzan ondorio guztiak behingoz onar ditzan estatu frantziarrak.
|
Euskara
hizkuntza ofiziala bihurtzearekin, eskola publikoetan euskarazko irakaskuntza nahitaez onartu eta obratu dute irakasle eta gu rasoek. Ez dela demokratikoa, esango du baten batek?
|
|
|
Orain, haatik, gehiago berantetsi ezin den borroka saila da gure hizkuntzaren ofizialtasuna eta honek deragitzan ondorio guztiak behingoz onar ditzan estatu frantziarrak. Euskara hizkuntza ofiziala bihurtzearekin, eskola publikoetan
|
euskarazko
irakaskuntza nahitaez onartu eta obratu dute irakasle eta gu rasoek. Ez dela demokratikoa, esango du baten batek?
|
|
|
Bati baino gehiagori zinikoa irudituko bazaio ere, menperatzea jasan duen herri batean, aginteak ebazten duena ezinbestez onesten dute herritarrek. Ipar Euskal Herrian, Parisko gobernuak bihar erabakiko balu
|
euskarak
behar duela ofiziala izan, ez litzateke aurkako oldarraldi handirik izango, non ez den, be harbada, Hezkunde nazionaleko irakasleen artean, hauetatik asko" Errepublika batu eta zatiezin" aren zaindari zorrotzak baitaude. Oldarraldirik egon ala ez, irakasle hauetatik gehienen euskararen menperatze mailaz eta eus karazko irakaskuntzarik obratzeko gaitasunaz, baina, zalantza handienak badaude.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian, Parisko gobernuak bihar erabakiko balu euskarak behar duela ofiziala izan, ez litzateke aurkako oldarraldi handirik izango, non ez den, be harbada, Hezkunde nazionaleko irakasleen artean, hauetatik asko" Errepublika batu eta zatiezin" aren zaindari zorrotzak baitaude. Oldarraldirik egon ala ez, irakasle hauetatik gehienen
|
euskararen
menperatze mailaz eta eus karazko irakaskuntzarik obratzeko gaitasunaz, baina, zalantza handienak badaude. Beraz, bidea oso luzea da eta bada garaia euskararen ofizialtasunaren lor tzeko urrats eraginkorrak egiteari ekin diezaiogun.
|
|
|
Oldarraldirik egon ala ez, irakasle hauetatik gehienen euskararen menperatze mailaz eta eus karazko irakaskuntzarik obratzeko gaitasunaz, baina, zalantza handienak badaude. Beraz, bidea oso luzea da eta bada garaia
|
euskararen
ofizialtasunaren lor tzeko urrats eraginkorrak egiteari ekin diezaiogun. Bestenaz, hemendik gutxira, ofiziala izango den kontu bakarra euskararen heriotza izango da.
|
|
|
Beraz, bidea oso luzea da eta bada garaia euskararen ofizialtasunaren lor tzeko urrats eraginkorrak egiteari ekin diezaiogun. Bestenaz, hemendik gutxira, ofiziala izango den kontu bakarra
|
euskararen
heriotza izango da.
|
|
|
|
Euskararen
aurkariak, gaur egun, agerian azaltzera ez direla ausartzen erran dut lehenago. Ez da osoki egia, toki jakin batzuetan menturatzen bai ti ra euskaltasunari arbuio egiten edo behintzat politika jokaerazkotzat ematen duten euskaltasunaren kontra azaltzen.
|
|
|
Ez da osoki egia, toki jakin batzuetan menturatzen bai ti ra euskaltasunari arbuio egiten edo behintzat politika jokaerazkotzat ematen duten euskaltasunaren kontra azaltzen. Eta hara beste paradoxa bat,
|
euskararen
etsaigo hori euskaldun petto pettoak direnek aldarrikatzea. Horra hor lekuko datorkigun urteko pastoralaren egile izango den Santa Grazin hartua izan den erabakia.
|
|
|
Ikastolari arbuio eginagatik, santagraztarrak euskaldunak, euskal hiztunak, direla ezin da uka. Egunero
|
euskaraz
ari diren arizaleak izango dira, beraz, pastorala honetan, hori ez baita, tamalez baina, betiko kontua... Joan den urtean, esaterako, Ligi, Atherei, Lexantzü, Zunharre eta Etxebarrek taularatu duten Bereteretxe pastoralean ia esan daiteke erdaldunak euskaldunak baino kopuru handiagoan zirela!
|
|
|
Horrek agerian uzten du beste behin ere Ipar Euskal Herriak pairatzen duen diglosia egoera oso larria.
|
Euskara
da zokoratua eta baliabiderik gabe utzia den hizkuntza eta, aldiz, euskaldunak, euskal hiztunak gara erdaldunen zokoratzaile bezala agertzen garenak euskaraz mintzatzeagatik... Edo, beharbada, guk geuk geure buruari zokoratzaile izatea egozten diogu oharkabean.
|
|
|
Horrek agerian uzten du beste behin ere Ipar Euskal Herriak pairatzen duen diglosia egoera oso larria. Euskara da zokoratua eta baliabiderik gabe utzia den hizkuntza eta, aldiz, euskaldunak, euskal hiztunak gara erdaldunen zokoratzaile bezala agertzen garenak
|
euskaraz
mintzatzeagatik... Edo, beharbada, guk geuk geure buruari zokoratzaile izatea egozten diogu oharkabean.
|
|
|
Albert Memmi gogoetalari eta idazle tunisiarrak hain ongi aztertu duena Portrait du colonisé saiakera entzutetsuan. Egoera larri honen aurrean, intolerantea izateko gogorik banuke ia..., kasu honetan, tolerantziak esan bahi (sic) baitu
|
euskararen
zo koratzeari eta itotzeari" halabiz" esaten diogula.
|
|
|
Irmotasunez jokatu genuke pastoralak bezalako abaguneetan behintzat, zinez harrigarria iruditzen baitzait
|
euskarazko
kultur sorkuntzaren adie raz garri bat izan behar lukeen ikus entzungai hau erdaraz moldatu dadin.
|
|
|
Gamere Zihiga eta Aloze Ziboze Onizegaine aipatu izan dira, baita Ezpeize Ündüreine, Ainharbe, Ürrüstoi Larrabile eta Sarrikotapea herrien arteko elkarlanerako zerbait ere. Ezpeize Ündüreine eta Sarrikotapea herrietan, esaterako,
|
euskara
daki ten bakanak, salbuespenak salbuespen, 60 urtetik gorakoak dira. Pastoralei dagokienez, 18 mendean eman zituzten azkenak.
|
|
|
Ainharbe eta Ürrüstoi ere kasu berean dira, baina herri hauek euskaldunagoak dira, nolabait esatearren. Pastoralik egiten bada, ho nek sor dezakeen giroak, euskaraduna izatearen harro tasuna pizteak, gizarte lokarri eta harremanetarako baliabide den hizkuntza bizidunik gabe bizirik den kulturarik ezin dela izan kontzientzia hartzeak... horiek guztiek agian eragotziko du te
|
euskara
eta euskal kulturaren etorkizuna tragedia bihurtzea.
|
|
|
|
Euskarari
errespeturik ez!
|
|
|
Asko aipatu da —nire aldetik ere egin dut behin eta berriro— Ipar Euskal He rrian
|
euskararen inguruan
azken urteotan nabaritzen den" giro ona", hau da, hain luzaz eta horren gogorki gutxietsia, baztertua eta borrokatua izan den gure hizkuntzari buruzko oniritzia eta haren onespena, jendartean eta maila ezberdinetako hautetsi edo agintari politikoen aldetik. Giro ona bai, hala nahi bada...
|
|
|
Egoera zehazki aztertuz gero, erantzuna gazi gozoa dela erran daiteke eta, ziur asko, gozo baino nabarmen gaziagoa ere. Jakin en zenbaki berezi honetarako urtero egin ohi dudan aipamentxo honetan, aldi bakoitz edo, adierazi izan dut
|
euskararen aldeko
" giro on" horrek, dohakabez, argiune baino itzalalde gehiago dauzkala. Beste behin ere hotz eta motz esatearren, euskararen aldeko giro hori nabaritu daitekeenetik, gure hizkuntzaren eguneroko erabilera neurria beti eta gutxiagotuz joan da.
|
|
|
Jakin en zenbaki berezi honetarako urtero egin ohi dudan aipamentxo honetan, aldi bakoitz edo, adierazi izan dut euskararen aldeko" giro on" horrek, dohakabez, argiune baino itzalalde gehiago dauzkala. Beste behin ere hotz eta motz esatearren,
|
euskararen aldeko
giro hori nabaritu daitekeenetik, gure hizkuntzaren eguneroko erabilera neurria beti eta gutxiagotuz joan da. Badirudi —eta hau ere uste dut jada adierazi dudala— euskararen egoera nolabait" hobea" zela haren alde gogor borrokatu behar zen garai haietan.
|
|
|
Beste behin ere hotz eta motz esatearren, euskararen aldeko giro hori nabaritu daitekeenetik, gure hizkuntzaren eguneroko erabilera neurria beti eta gutxiagotuz joan da. Badirudi —eta hau ere uste dut jada adierazi dudala—
|
euskararen
egoera nolabait" hobea" zela haren alde gogor borrokatu behar zen garai haietan. Haatik, borroka garai horietara, beharbada, itzultzeko unean gaude, ikusiz Frantziako Estatuaren aldetik itsuke riaren jarreretara berriro lerratzeko joerak daudela.
|
|
|
Anartean, aldi honetan ez nuke Frantziari harria bota nahi,
|
euskararen alde
ko usteko" giro on" honetan, euskarari errespeturik eza nabarmentzeko orduan. Gaur egun, euskararen gutxiesle handienetarik agertzen direnak tokiko hau tetsi batzuk dira, auzapez nahiz zinegotzi batzuk.
|
|
|
Anartean, aldi honetan ez nuke Frantziari harria bota nahi, euskararen alde ko usteko" giro on" honetan,
|
euskarari
errespeturik eza nabarmentzeko orduan. Gaur egun, euskararen gutxiesle handienetarik agertzen direnak tokiko hau tetsi batzuk dira, auzapez nahiz zinegotzi batzuk.
|
|
|
Anartean, aldi honetan ez nuke Frantziari harria bota nahi, euskararen alde ko usteko" giro on" honetan, euskarari errespeturik eza nabarmentzeko orduan. Gaur egun,
|
euskararen
gutxiesle handienetarik agertzen direnak tokiko hau tetsi batzuk dira, auzapez nahiz zinegotzi batzuk. Gure hizkuntzarekiko axo lagabezia horren agerpen agerizkoenak karrika edo bide bazterretan ikus di tzakegu, hots, herri batzuetan jarrarazi dituzten etxaldeen edo auzoen izenen idazkerarekin.
|
|
|
Jakin 66 biak uztar daitezkeela erran daiteke azkenean. Itsuskeria, bai,
|
euskaraz
dauden etxe, etxalde edo auzoen izen horiek ortografia frantsesa oinarritzat harturik egin baitira. Itsukeria, berriz, hautetsi horiei okerrean daudela eta euskarazko grafia besterik dela erraten bazaie... eta euren ustezko jakintzaz oso seguru daudela erantzuten dutelarik.
|
|
|
Itsuskeria, bai, euskaraz dauden etxe, etxalde edo auzoen izen horiek ortografia frantsesa oinarritzat harturik egin baitira. Itsukeria, berriz, hautetsi horiei okerrean daudela eta
|
euskarazko
grafia besterik dela erraten bazaie... eta euren ustezko jakintzaz oso seguru daudela erantzuten dutelarik.
|
|
|
Frantsesa,
|
euskaraz
idaztearen erreferentzia...
|
|
|
|
Euskarari
errespetu eza agertze horren aurrendaria Sohüta herria izan zen, hango udal zinegotziek, orain dela zenbait urte, euskararen idatzizko arauez jakinean izan zitekeen inori ere argibideak eskatu gabe, Hoki auzoko etxaldeen izenak ustez euskaraz ezarrarazi baitzituzten. Oraindik ere bide bazterrean age ri dira ohol horiek, gure hizkuntzarekiko ezaxolaren eta begirunerik ezaren seinale.
|
|
|
Euskarari errespetu eza agertze horren aurrendaria Sohüta herria izan zen, hango udal zinegotziek, orain dela zenbait urte,
|
euskararen
idatzizko arauez jakinean izan zitekeen inori ere argibideak eskatu gabe, Hoki auzoko etxaldeen izenak ustez euskaraz ezarrarazi baitzituzten. Oraindik ere bide bazterrean age ri dira ohol horiek, gure hizkuntzarekiko ezaxolaren eta begirunerik ezaren seinale.
|
|
|
Euskarari errespetu eza agertze horren aurrendaria Sohüta herria izan zen, hango udal zinegotziek, orain dela zenbait urte, euskararen idatzizko arauez jakinean izan zitekeen inori ere argibideak eskatu gabe, Hoki auzoko etxaldeen izenak ustez
|
euskaraz
ezarrarazi baitzituzten. Oraindik ere bide bazterrean age ri dira ohol horiek, gure hizkuntzarekiko ezaxolaren eta begirunerik ezaren seinale.
|