|
2000
|
|
|
Hala ere, Laspiurrek egindako lanak ez dira
|
euskarara
bakarrik mugatzen, baditu idazten hasi zeneko zenbait bertso eta itzulpen eta Eibarko ikastolaren historia txikia berak idatzia da. Bestalde, bereziki azpimarragarria da, Imanolek aldizkari eta egunkariekin izandako harreman sendoa.
|
|
|
Emaitza benetan argigarria da: %51, 7ak bietan berdin nahiko luke, %8, 7ak euskaraz gehiago erdaraz baino eta %5, 9ak
|
euskaraz
bakarrik. Hau da, Nafarroako populazioaren bi herenek gutxienez elebitasuna nahiko luke 40 urteko epean.
|
|
|
Beraz, UPNren botoak Oinarriak taldeak lortutako sinadurekin alderatzeko ezegokitasuna agerikoa da, alderdi honen botoemaleen artean ere euskararen aldeko apustua soma daitekeelako. PSNren kasuan %46, 9ak bietan berdin nahiko luke, EHrenean, %25ak bietan berdin, baina %37ak euskaraz gehiago eta %34, 8ak
|
euskaraz
bakarrik. Ezker Batuaren kasuan %69, 2ak bietan berdin, %60ak EA EAJren kasuan (EHren kasuan bezalaxe kopuru handiak daude bakarrik euskaraz eta euskaraz gehiago erantzunetan) eta CDNrenean %61ak nahiko luke bietan berdin.
|
|
|
Agiriak erdaldun huts eta euskaldun elebidun arruntentzat gaztelaniazko predikua segurtatzen zuen, lehenik;
|
euskara
bakarrik zerabilen gehiengo nagusi nagusirikzegoen tokietan (hortaz, ehuneko altuko baldintza betetzen zenetan) euskaraz egingoziren sermoiak.
|
|
|
Izena duenak izana baldin badu, izenetik has gintezke;
|
euskaraz
bakarrik, adibidez: Zuberoa jatetxea, edo euskaraz eta gaztelaniaz:
|
|
2001
|
|
|
Nire zakurrek Txiki eta Txoko izena dute eta
|
euskara
bakarrik dakite, ez dute ingelesezko hitz bat ere ulertzen. Gainera baditut bi anaia inguruan bizi direnak, eta haiekin ere beti euskaraz egiten dut.
|
|
|
Beldurrik gabe aitortu eta onartu dugu euskaldun guztiok, baita euskaldun jantzi edo prestatuenek ere? ez dutela ziurrenik
|
euskara
bakarrik erabiliko beti eta nonahi. Ez guretzako, ez beste inorentzako estalki edo gozagarririk gabe aitortu eta esan dugu euskararen geroa badela baita ere erantzukizun guztia abertzaleon eskuetan utzi nahi luketen erdaltzale erosoen arazoa; are gehiago, hizkuntzen bilakaerak naturaren halabeharrak gobernatzen dituela sinesteko joera susmagarria dutenek ere gure hizkuntzaren etorkizuna finkatzerakoan badutela zer eginik.
|
|
|
Haien gizarteetan, eskolatik administrazio eta kultur zerbitzuetaraino, ez bide da" obligaziozkoa" (bertako nahiz etorkin diren) guztientzat berenhizkuntzetan jardutea. Haiek menperatu herrietan eskubide eta obligazio guztiak (lortu) dituzte, ezeingo inposaketarik gabe, nonbait; ondorioz, Euskal herrian, adibidez, erdaraz soilik nonahi bizi daitekeen bitartean
|
euskaraz
bakarrik inon ez. Inor hori, gainerat, beti erdalduna da... bereaez den etxean; euskalduna, araiz, inoiz ez dainor, ez etabe re etxean ere.
|
|
2002
|
|
|
Bestalde, Kutxako bezeroei etxera bidaltzen zaizkien kontu laburpenak eta bestelako gutun estandarrak ia beti bi hizkuntza ofizialetan doaz. Dena den, kutxazain automatikoetan euskara soilik erabiltzen dutenei automatikoki gutun pertsonalizatuak
|
euskaraz
bakarrik bidaltzeko sistema martxan jartzen hasiak dira. Euskadiko Kutxaren bezeroek ere makinetan eragiketak euskaraz egiteko aukera dute, baita sukurtsaletan egin ohi diren eragiketak ere; besteak beste, mailegu bat eskatu, kontu bat ireki edo mailegu baten simulazioa egin.
|
|
|
X. AIZPURUA. Bai, ni ere horrekin ados nago, baina ni ez nago prest bizitzaren 24 orduak
|
euskaraz
bakarrik bizitzeko moduko egoeratara soilik mugatzeko. Gasteizen bizi naiz eta zenbait egunetan hala gertatzen da, egun osoa euskara hutsez ari zarela, beste zenbaitetan erdara hutsez.
|
|
|
Geuk bere ba" daukagu euzko abiyatxuba, ama baten semiak garianak bertan batu gaitezan! ¡ ze poz aundija artuko dogun leku baten batzen dirazanak, danak euzkotarrak ixatiagaz eta toki atsegintsu orretan
|
euzkera
bakarrik entzun eta bertako gauza guztijak euzko usaindunak ixanik! ¿ Zelan poztu ez?
|
|
|
" Euzkeldun errietan, itzaldiak euzkeraz bear dira; antzerkiak euzkeraz ere; euzkeldunetan
|
euzkeraz
bakarrik. Ala balitz, etzen gertatuko oi dena; abertzaletasunaren aitzakiarekin sartzen dela euzkeldun errietan, iri andietikako gazterien eta mintzalarien erdera."(" Irular").
|
|
|
¡ Zorijonak gorasarre Batzordia" ri! Opal itza
|
euzkeraz
bakarrik ipintiaz gauzarik bikañena egin dozue. ¡ Txalo, Abaroa zanari!
|
|
|
Edergarri ori nork egin ta zelakua, aste onetan erabagiko da. Opal itza edo" dedicatoria""
|
euzkeraz
bakarrik" biar leube, edo ta euzkeraz ta erderaz.
|
|
|
1 Biitzar honetan zalantzarik gabe, eta biltzar honetatik aparte ere bai, aspaldikoa den euskaldun askoren guraria aztertuko da, Euskal Unibertsitate batsortzekoa, eta izendapen hori darabildanean zentzu etimologikoan erabiltzen dut, hau da, euskarazko unibertsitatea adierazteko, edo are argiago esateko, euskarazeta
|
euskaraz
bakarrik arituko den unibertsitatea izendatzeko.
|
|
|
1 Biitzar honetan zalantzarik gabe, eta biltzar honetatik aparte ere bai, aspaldikoa den euskaldun askoren guraria aztertuko da, Euskal Unibertsitate batsortzekoa, eta izendapen hori darabildanean zentzu etimologikoan erabiltzen dut, hau da, euskarazko unibertsitatea adierazteko, edo are argiago esateko, euskarazeta
|
euskaraz
bakarrik arituko den unibertsitatea izendatzeko.
|
|
|
Batetik, Oñati barruan gertatzen den guztiaren berri ematea, udal kontuak, herrian sortzen diren albisteak... Bestetik, hasieratik garbi geratu zen
|
euskara
bakarrik erabiliko genuela eta gure hizkuntza normaltzeko bide bat izango zela. Jendeak bere herriko informazio guztia euskaraz jaso zezan17.
|
|
|
Penaz ikusten dut, eta honekin zehazten dut pixka bat goian esandako zerbait, batzuetan alderdi abertzaleen eskuetan dauden administrazioekin ere holako gauzak gertatzen direla, ohartu zara horretaz inoiz? Behin, gogoan dut, Bilboko alkate nazionalistak opari bat egin zion Euskaltzaindiari eta eskuratu zion oroigarriko testua erdara hutsean jarri zuen,
|
euskaraz
bakarrik jarri izan balu Euskaltzaindia hango hitzak ulertzeko gai izango ez zelakoan, segur aski ere. Alkate hura ez zen euskararen aldeko, hori argi dago.
|
|
|
Ordea, holako diagnosi gogorra segur aski okerra ez dena egin ondoren, ematen duen konponbidea elebakar bihurtzearena da: mintzo gaitezen denak euskaraz, eta
|
euskaraz
bakarrik, edo ingelesez, euskaldunak ez direnekin: hola, izan ditzagun harremanak ingelesez, konparazione, Arandara bildoskia jatera joaten garenean, hango jatetxeko jabearekin.
|
|
|
Lehentxeago ere mintzatu natzaizu kontu honetaz. Familia euskaldun batean sortu nintzen, eta
|
euskara
bakarrik entzuten nuen inguramenean hazi. Herriko eskola erdaldunean, ezinbestean, egin nituen ikasketak, neskatikoetatik ongi bereizia, hori bai garai hartan mutikoak eraikin batean sartzen gintuzten, eta bestean neskatikoak, nahas mahas ibil ez gintezen, nonbait, ez baitzuten inolako aukerarik izan gure gurasoek euskara aukeratzeko hezkuntza sisteman.
|
|
|
Gaurko errealitate akademikoak ateak irekitzea eskatzen du. Aukeran, nahiago nuke, askoz ere nahiago gainera, unibertsitate bat non euskara, gaztelania, frantsesa edo ingelesa nolanahi erabiltzen diren, denak maila berean, eta ez
|
euskara
bakarrik erabiltzen duen unibertsitatea. Arazo akademikoetan, esan nahi dut.
|
|
2003
|
|
|
Nafarroa gehieneko jatorrizko hizkuntza euskara dela historikoki ondo frogatua dago, baita nafarren gehiengo nagusia euskalduna izan zela XVIII. mendera arte ere. Baina horrek ez du esan nahi lurralde horretan
|
euskaraz
bakarrik hitz egiten zenik, eta hori ere historikoki frogatua dago. Euskararekin batera, gutxienez beste zazpi hizkuntza hitz egiten ziren Nafarroan »erromantze nafarra, okzitaniera, gaskoia eta antzinako frantsesa, hebreera, arabiera eta mozarabiera, eta jakina, gaztelania», eta horien guztien nondik norakoak eskaintzen ditu Aitor Aranak Nafarroako ipar ekialdeko euskara.
|
|
|
Euskal Herriko agintariak ez dabe egundo agertu ardura handirik, kultura arazoetarako: " indiferencia por toda actividad desinteresada" (Ta ez
|
euskeraz
bakarrik; erderaz be bardin).
|
|
|
Hogeita sei urte nituela, eta sakelean nahiko sos bildu nuelarik, maletak bi eskuetan harturik, aita agurtuz eta ama gaixoari masailean bi musu emanez, aldendu nintzen lehenengo aldiz maite nituen pertsonengandik. Aitortu beharra dut, hasieran beldur nuela, inor ez baita egunero Ameriketara joaten eta are gutxiago,
|
euskaraz
bakarrik mintzatzen, erdaraz hitzen batzuk eta ingelesez tutik ere entenditzen ez zuen euskaldun bat. Baina ze erremedio, erabakia hartuta zegoen, horrenbertzez, ez zegoen atzera bueltarik.
|
|
|
Zuek
|
euskaraz
bakarrik irakurtzen zenutela uste nuen, esan du gero Damianek, hizkuntza inperialismoari aurre egiteko edo.
|
|
2004
|
|
|
Euskal txokoetan (geto baino hitz goxoagoa, ala?) hautematen denagatik, aniztasunean ingelesa gaztelania baino errazago sartzen da. Fakultate ikasleen artean gauza arrunta da gure hizkuntza esapideak
|
euskara
bakarrik adieraztea idazlanetan. Baita euskara nola edo halakoa dutenen artean ere.
|
|
|
Eleaniztasunak ere asko kezkatzen ninduen. Oso garbi izan nuen
|
euskararekin
bakarrik euskararen geroa ez genuela ziurtatzen. Alderantziz, arriskutan jartzen genuela.
|
|
|
Patxi Altunak hori uste du: . Nire garaian herriko gehienek
|
euskara
bakarrik zekiten, eta haiek beren gurasoengandik orain dela ehun urte baino gehiago hitz egiten zen euskara zekiten, eta ona. Oraindik ere badira horrelako batzuk, baina nahasketa handia dago?. 577 Euskara on hura ezarian ezarian ahitu eta ihartu egin da euskaldunaren mintzoan, interferentzien erasoak erauzi egin dio orduko euskaltasunari zerion sena:
|
|
|
Ziegara eraman ninduten, eta hara joan zitzaizkidan. Han egin nuen lehendabiziko aldiz gaztelaniaz eurekin,
|
euskaraz
bakarrik hitz egingo nuela esateko?. Gaztelaniaz hitz egiteko agenteen agindua ez betetzeagatik atxilotu eta iraindu zutela dio Kastresanak, Euskaldunon Egunkaria, 2003/1/25 Bittor Hidalgoren kasuan, ondoko iritzia agertu zuten bi euskaltzaleok:
|
|
|
Datuon iturria EUSTATen txostenak dira, 2001eko errolda: . Orain 10 urte, 1991an, EAEn etxean
|
euskaraz
bakarrik egiten zuten euskaldunak %53 ziren, 1996an %45 eta 2001ean %43 Beraz, hamar urteko epean %10 gutxiago dira etxean euskaraz bakarrik hitz egiten duten euskaldunak (Gipuzkoan 182.165; Bizkaian 96.402; Araban 5.504 (2001))?. Erabili.com, Azpeitiko Euskara Patronatua.
|
|
|
Datuon iturria EUSTATen txostenak dira, 2001eko errolda: . Orain 10 urte, 1991an, EAEn etxean euskaraz bakarrik egiten zuten euskaldunak %53 ziren, 1996an %45 eta 2001ean %43 Beraz, hamar urteko epean %10 gutxiago dira etxean
|
euskaraz
bakarrik hitz egiten duten euskaldunak (Gipuzkoan 182.165; Bizkaian 96.402; Araban 5.504 (2001))?. Erabili.com, Azpeitiko Euskara Patronatua.
|
|
|
Eta nik neuk ere, aspaldidanik euskeraren alde saiatu ta euskaltzaleakin itzegin ondoren, ez dut gertaera garbi ikusten: eta, orrengaitik, denak borondate onez
|
euskeraren alde
bakarrik lanegin nai dutela ezin siñista dezaket. Iritzi au izatea gogorra da; bañan ez dut uste, egia esan, euskaltzaleak aspaldi ontan oreka aundia izan dugunik.
|
|
|
Euskal kulturak, kultura euskaldunak, inork baino areago bizi du euskal zinemaren premia. Euskarazko zinemaz ari naiz beraz Jakin en, euskaraz sortutakoaz eta euskaraz hedadutakoaz, jakinik euskal zinema ez dela
|
euskarazkoa
bakarrik.
|
|
2005
|
|
|
\ 2 urterekin hasi eta 6 urtera arte eredu euskalduna (ereduaren antzekoa unibertsalki jarriz) erabili, euskara eta
|
euskaraz
bakarrik irakatsiz.
|
|
|
Ezagutza portzentaje hauetara hurbilduz goazen heinean, aldaketa kualitatibo bat ere badakar igoera honek: jasotzaile mailan bada ere (maila pasiboan), gero eta aukera gehiago daude herritarrei mezuak eta informazioa
|
euskaraz
bakarrik edo nagusiki euskaraz emateko (nahi izanez gero, noski).
|
|
2006
|
|
|
Adituek ama hizkuntza esaten diote 3 urte baino lehenago ikasten denari, horrek definitzen du hiztun tipologi berri bat zeinen arabera hiztunak honako hauek izan daitezkeen: Jatorrizko euskaldunak: 3 urte baino lehenago
|
euskara
bakarrik ikasi dutenak. Jatorrizko elebidunak: 3 urte baino lehenago euskara eta gaztelera ikasi dituztenak (hauei aldibereko elebidunak esaten zaie). Jatorrizko erdaldunak:
|
|
|
(Honek berak nahikoa erakusten du alternatiben abiapuntuko bertako desoreka). Izan ere, euskalduna izan eta beste ezer ez naturaltasun guztiz, ezin da, gaurko Euskal Herrian inon ezin delako naturalki
|
euskaraz
bakarrik bizi, poblemarik gabe, lanean, dendan, klinikan, Unibertsitatean, Ertzaintzan, garraio publikoetan. Gehien gehiengo absolutuko batzar batean euskaraz hitz bat egiten duzu, eta beti dago laidoturen bat.
|
|
|
Hizkuntza askorekin harreman estu estuak izan ditugu, jakina, baina ez dira familiakoak.
|
Euskara
bakarrik dago, umezurtz.
|
|
2007
|
|
|
Sekretu jakina da hori: eman diezaiegun gustuko duten zerbait
|
euskaraz
bakarrik eta hori erakargarri bihurtuko dien erreferente bat. Denborak egingo du euskaltegiarena.
|
|
|
Ur minero medizinalaAltzolako iturria, Elgoibar, Gipuzkoa0, 23 euro litroko, denetan merkeena.Etiketan osaketa kimikoa
|
euskaraz
bakarrik agertzen da, baina Espainian derrigorrezkoa da espainolez adieraztea.Mineralizazio txikikoa.Ez da egokia sodio gutxiko dietetan sartzekoa.Dastatze proban, 6,5 puntu; aldekoa, zapore xuabea; aurkakoak: ahoan utzitako sentsazioa.Bezoyamineral naturala.Mineralizazio oso txikikoa
|
|
|
Bederatzi laginek ematen dute arauak agintzen duen informazio osoa baina Alzola markakoak osaketa analitikoa
|
euskaraz
bakarrik adierazten du, espainolez ere adierazi behar duen arren.
|
|
|
Euskaraz nahitaez eduki behar dugu, bainabadago euskaraz oso ongi ulertzen ez duen jendea ere, Radio Euskadin, adibidez.Hitz egiteko moldatzen dira, baina informazioa irakurtzea pixka bat astuna egitenzaie. Agian, norbait ohartxoa irakurri gabe gera daiteke
|
euskaraz
bakarrik dagoelako, eta beraz, saiatzen gara bietan jartzen. Gauza batzuk euskaraz bakarrik daude.
|
|
|
Agian, norbait ohartxoa irakurri gabe gera daiteke euskaraz bakarrik dagoelako, eta beraz, saiatzen gara bietan jartzen. Gauza batzuk
|
euskaraz
bakarrik daude.
|
|
|
Frankfurten, egin behar izatekotan, alemanez eta
|
euskaraz
bakarrik egin ahal izatea.
|
|
2008
|
|
|
Lehen hizkuntza
|
euskara
bakarrik duten semealaben portzentajea zaharrenen taldeko %17, 6tik gazteenen taldeko %23, 9ra igotzen da.
|
|
|
Portzentajeak nabarmen aldatzen dira banaketa adintaldeen arabera aztertzen badugu. Hala, lehen hizkuntza
|
euskara
bakarrik duten seme alaben portzentajea zaharrenen taldeko %17, 6tik gazteenen taldeko %23, 9ra igotzen da. Bestalde, lehen hizkuntza euskara eta gaztelania dituztenen taldea ez da %5era iristen 25 eta 29 urte bitarteko seme alaben artean eta, aldiz, balio hori hiru aldiz handiagoa (%14, 5) da 2 eta 4 urtekoen artean.
|
|
|
Gurasoek euskaraz ondo hitz egiten ez dutenean7, seme alaben %95ek gaztelania bakarrik jasotzen du lehen hizkuntza gisa, %3, 5ek gaztelania euskararekin batera eta %2 baino gutxiago dira
|
euskara
bakarrik jasotzen dutenak. Hala ere, esan beharra dago ehuneko hori horren txikia izan arren, euskara ez dakiten gurasoen seme alaben multzoa hain handia izanik (seme alaba guztien ia %70 hain zuzen), lehen hizkuntza gutxienez euskara dutenen kopurua handi samarra dela, 17.133 lagunekoa, alegia.
|
|
|
Pertsonaren lehen hizkuntza erabakigarria da hizkuntza gaitasun erlatibo bat ala beste izateko. Horrela, bada, lehen hizkuntza
|
euskara
bakarrik duten pertsonek hizkuntza gaitasun erlatiboa dezentez handiagoa izan ohi dute lehen hizkuntza gaztelania dutenek baino. Bi multzoen erdian daude, baina hurbilago lehenengotik bigarrenetik baino, hizkuntza biak lehen hizkuntza gisa jaso dituzten pertsonak.
|
|
|
atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: hots, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri; esan nahi baita, hamar urte zituenerako, euskarak eta
|
euskarak
bakarrik antolatuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak. Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada?, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beña... Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri, bazekien bazegoela gutxienez?, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...la Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak. Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada?, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz, euskararenak eta
|
euskararenak
bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere, mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere?, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri, bazekien bazegoela gutxienez?, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Ongi pasatzeaz gain, naturaz gozatzeko aukera paregabea daukate haurrek.
|
Euskaraz
bakarrik egiten da, beraz, bertara joaten diren haur guztiak ereduan matrikulatutakoak izan beharra daukate. Bi asteetan irteera ugari egiten dira, modu horretara inguruak ezagutzeko aukera dute neska mutilek.
|
|
|
Egoera hori iraultzeko gogoz, asmo bat ernaldu zen garai hartan Arrasaten euskara eskolak jarduten zuten irakasleen artean: «Txoko bat zeinean
|
euskaraz
bakarrik egingo zen». «Ametsa» baino ez zela diote, baina egia bihurtzeko urratsak hasi zituzten.
|
|
|
Beñardo, izan ere, euskaraz bizi zen eta euskarak bizi zuen... atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: hots, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri; esan nahi baita, hamar urte zituenerako, euskarak eta
|
euskarak
bakarrik antolatuak behar zituela Beñardok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak –Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada–, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ... Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Beñardo, izan ere, euskaraz bizi zen eta euskarak bizi zuen... atera ere, ur garbi fresko bat bezala ateratzen zitzaion ahotik ume umetatik edoskitako hizkuntza, goitik beherako bidean erraz bezain oparo hedatzen zena eta, bere ibilian, ibai ur handi edo errekasto jostalari bihur zitekeena, ur jauzi edo ur zurrunbilo: ...ok burmuinak, non baitzeutzan adimen irudimenen izatea eta funtzionamendua ahalbidetzen zituztèn nerbio zirkuituak eta bestelako azpiegiturak –Beñardoren neuronak elebakarrak ziren ezinbestean, halakorik esaterik bada–, hamar urtetan garatu eta osatutakoak mila estimuluren eraginpean, gelditzen ez den makina baita garuna, baita lotan dagoenean ere; Beñardok, ondorioz, euskararenak eta
|
euskararenak
bakarrik zituen burmuinetako bide sare haiek, begiz ikusten zuèn mundua ulertzera zeramatenak, baita bere egitera ere –mundua bere eginez egiten zuen munduak, aldi berean, bere–, ahoan artikulatutako hotsen bidez, esaldi kate distiratsu edo ateraldi zorrotz bat bitarteko, birao lotsagabe edo bertso hunkigarri bat, oztopo handirik gabe. Gaztelaniarenak, aldiz, bide itsuak ziren Beñardorentzat, ulerkaiztasunaren horman bukatzen zirenak; Beñardok bazekien, bai, mundu haren berri –bazekien bazegoela gutxienez–, baina harresi batek inguratua zuen, eta ez zuen harresi hura baizik ikusten; gaztelaniaren jabe ez zèn heinean mundu itxi bat zen honek eskaintzen ziona:
|
|
|
Gaztelaniaz ez dakitenek (marokoarrek eta beste afrikarrek, asiarrek, europarrek...), berriz, gaztelania ikasteko beharra sumatuko dute lekurik gehienetan. Ingurune batzuetan soilik sumatuko dute lehenengo euskara ikasteko premia, eta oso ezohikoa izango da
|
euskara
bakarrik ikasteko beharra sentitzea. Gaztelaniaz ez dakiten horientzat, gaztelania da aukerarik argiena.
|
|
|
Eta erabilerari dagokionez, Eustateko datuen arabera EAEko zazpi biztanletik batek
|
euskaraz
bakarrik egiten du etxean; Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, aldiz, EAEko biztanleriaren %18, 6k erabiltzen du euskara erdara beste edo gehiago. Bi datuak ezberdinak dira noski, konparatzen duten unibertsoa ezberdina baita; baina kontuan hartzeko moduko informazioa ematen dute eta gainera ez dira kontrajarriak.
|
|
|
Indize horren arabera, Euskal Herriko biztanleriaren %74, 9k erdara bat baino ez du erabiltzen; %9, 8k erdara euskara baino gehiago erabiltzen du; %5, 4k euskara eta erdara maila berean eta %9, 9k euskara erdara baino gehiago.
|
Euskara
bakarrik erabiltzen duenik ez dago momentu honetan, ez behintzat hamasei urte baino gehiagokoen artean, beti ere inkestaren arabera. Datu horiek Euskararen Kale Neurketan behatutako datuekin bat datoz neurri handi batean; izan ere, kale neurketetan kalean erabiltzen den hizkuntza baino ez da jasotzen, eta horregatik IV. Inkestaren datuak baino datu altuagoak jasotzea espero zitekeen eta hala izan zen:
|
|
2009
|
|
|
3 Ez pentsa
|
euskararekin
bakarrik gertatzen denik. Gogoratu bestela nola iaz Eusko Jaurlaritzako Lehiakortasun epaimahaiak zigortu nahi izan zituen sindikatuak negoziazioetan denden ordutegiak liberalizatzearen kontra jarduteagatik:
|
|
|
–Euskara zaharra da, bai, baina gaur egungoa ere bada, Gabinorekin sendategian izan nintzèn denboran ongi konprobatu nuen hori,
|
euskaraz
bakarrik zekièn jendearekin. Ongi gogoratzen naiz emakume batez; nik erdia ulertzen nion, baina beste erdia ez?
|
|
|
–Hori ez zen zure errua izan, harena baizik! Nik
|
euskaraz
bakarrik egiten nuen umetan, baina gero ederki ikasi nuen gaztelania, neure ahaleginaren ahaleginez. –Gogoa dagoen lekuan aldaparik ez?
|
|
|
1968an hasi eta hurrengo hamarkadetan euskara eta Euskaltzaindia normalizazio bidean sartu dira. Normalizazio hori ez da
|
euskararena
bakarrik, erakundearena berarena ere bada. Sorrera xedeei erantzuteko bidean jartzen da erakundea, hizkuntza estandarra bideratuz eta finkatuz euskararen batasuna deitzen den horri bizitza emanez.
|
|
|
Oso militantea izan behar da bat euskararen aldeko apustua egiteko. Hori konpentsatzeko, mundu garbiak,
|
euskaraz
bakarrik aurki daitezkeen guneak eraiki behar dira. Internetek halako gauzak ahalbidetzen ditu.
|
|
|
Lyongo presondegira bidali zituzten orduan atxilotutako andere batzuk. Presondegiko zuzendariak utzi idatziek diotenez
|
euskaraz
bakarrik mintzo ziren beren artean. Lekuko hizkuntza mintzatzeak erakusten du ez zirela arras aparte bizi.
|
|
|
Hezkuntza curriculumak esparru bat zehazten du, eta hortik aurrera eskola bakoitzak du eskumena irakasgaia antolatzeko. Eskola askotan
|
euskara
bakarrik lantzea erabakitzen dute, literaturari tarte txikia eskaintzea. Eskolen esku dago, beraz, irakasgaiak egoki antolatzea.
|
|
|
Ikastola ez zen
|
euskararekin
bakarrik identifikatzen; ikastolak pedagogia berri bat ekarri zuen: neska mutilak elkarrekin, arrazoibidean oinarritutako irakaskuntza, ingurumenarekiko harremana, gure herri kulturan txertatutako eskola.
|
|
|
–Euskara zaharra da, bai, baina gaur egungoa ere bada, Gabinorekin sendategian izan nintzèn denboran ongi konprobatu nuen hori,
|
euskaraz
bakarrik zekièn jendearekin. Ongi gogoratzen naiz emakume batez; nik erdia ulertzen nion, baina beste erdia ez... egun batean gaizki ulertu eta pikutara bidali ninduen arte, beste burko bat jarri beharrean zuena kendu niolako.
|
|
|
–Hori ez zen zure errua izan, harena baizik! Nik
|
euskaraz
bakarrik egiten nuen umetan, baina gero ederki ikasi nuen gaztelania, neure ahaleginaren ahaleginez. " Gogoa dagoen lekuan aldaparik ez" dio esaera zaharrak, eta halaxe da.
|
|
|
Normaltzat hartu behar da, denbora aurrera joan ahala, etorkizuneko gizartean euskaraz jakin beharra izango dela; ez inork legez behartuko duelako, baizik eta gero eta herritar elebidun gehiago daudenez, eta euskarak gero eta balioespen sozial handiagoa duenez, normala izango da euskara eta gaztelania biak jakin behar izatea. Izan ere, hainbat zerbitzu
|
euskaraz
bakarrik eskuratu ahal izango baitira, eta beste batzuk gaztelaniaz bakarrik. Hizkuntza biek izan behar baitute leku propioa.
|
|
|
Estatus berdintasuna da uko egin behar ez zaion helburua, baina gaztelaniaz dagoen guztia euskaraz eduki nahi izatea, ez da eraginkorra; edo auzi honi beste muturretik begiratzen diotenen artean zenbaitek aldarrikatu ohi duenez, hainbat gauza, beren interesekoak ere izan litezkeenak?
|
euskaraz
bakarrik egon daitezen eragotzi nahi izatea ez da ez bidezkoa ezta hizkuntza bizikidetzarako eraginkorra ere. Adibide bat jarriko dugu diogunaren argigarri.
|
|
|
Ez Kataluniako gizarteak ez euskal gizarteak dute katalanaren eta euskararen indarberritzea gaztelaniaren kontra edo gaztelaniaren kaltean garatzen, katalan edo euskal elebakartasun ezinezko eta galgarria amesten duten gutxiengo batzuek salbu?. Ahal izanda ere, ez dugu nahi
|
euskaraz
bakarrik ulertzen eta hitz egiten duten euskal herritarren Euskal Herririk; gaztelania ez daukagu saltzeko, ez albora uzteko. Aspaldi utzi zion euskarak Euskadiko hizkuntza bakarra izateari (inoiz halakorik izan baldin bada), eta ez genuke etorkizunean halakorik nahi.
|
|
2010
|
|
|
• Orokorrean, bi gurasoak euskaldunak direnean gehienek (%80k)
|
euskara
bakarrik jaso dute lehen hizkuntza gisa. (2.2 atala, 14 or.) pertzepzioen inkesta kuantitatiboaren interpretazioa
|
|
|
Orokorrean, bi gurasoak euskaldunak direnean gehienek (%80k)
|
euskara
bakarrik jaso dute lehen hizkuntza gisa.
|
|
|
Lehen hizkuntza
|
euskara
bakarrik jaso dutenen proportzioa goraka doa: 31 urtekoetan, %31; 15 %39.
|
|
|
Graduondokoetan euskarazko eskaintza apalagoa da 3 graduondoko
|
euskaraz
bakarrik eskaintzen ditugu eta beste 17tan euskarazko eskaintza dago, maila aldagarrian bada ere. Datozen urteetan, ahalegin berezia egin da euskarak gaztelaniaren eta ingelesaren presentzia parekidea izan dezan.
|
|
|
Lehengoan, IKASeko zuzendariarekin nengoela, euskararen egoerari buruz aritu ginen, ohi bezala, harik eta, halako batean, zera esan nion arte: interesgarria izango litzatekeela euskarak, eta
|
euskarak
bakarrik, jasan duen pertsekuzioaren historia jasoko lukeen liburu bat egitea; eta berak:
|
|
|
Bi hizkuntzek erabilera aukera berberak izatea nahi dugu, euskara gizartearen alor guztietan erabili ahal izan dezagun eta, hala nahi duenak, euskaraz bizitzeko aukera izan dezan. Ez dugu
|
euskaraz
bakarrik bizi nahi, baina bai euskaraz ere. Ez gabiltza elebakartasunaren militantzian, ez euskal elebakartasunaren militantzian, ez eta erdal elebakartasunarenean ere.
|
|
|
Horrekin batera, ipuin batzuk egin zizkigun Koldo Izagirrek, geuk eskatuta, Marigorriren herriko istorioekin. Hori dena euskaraz zegoen,
|
euskaraz
bakarrik. Horko lan asko jatorriz erdarazkoak dira.
|
|
|
Ulertzen dizut, baina ni naiz —hain zuzen— hiztun horietariko bat. Niretzat
|
euskara
bakarrik da" puntu bateraino" ailegatzen zaidan hizkuntza, eta ez daukat inongo beharrik" hortik aurrera ere" mundua euskaraz izan dadin. Behintzat ez nuke horregatik borrokatuko zoroen pare.
|
|
|
Udalak auzi bat ireki zien Ezpeleta eta bere zerbitzariari eta notarioaren aktan Garrizen iragarpena
|
Euskaraz
bakarrik egin zuela azaltzen da: "...
|
|
2011
|
|
|
Niri, berriz, euskara erdaren etorkizunaz hitz egin beMikel Zalbide – Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka harra zegoela iruditzen zitzaidan, ez
|
euskararenaz
bakarrik. Alde horretatik ezinbestekoa ikusten nuen diglosiazko formulazioa kontuan hartzea. ezinbestekoa eta, are, lehentasunezkoa. honela nioen txostenean:
|
|
|
Language community edo hiztun elkarte gisa euskaldunon (hots, etxetik edo gero, ikasketaz, euskaraz dakigunon eta gutxi asko euskaraz egiten dugunon) multzoa hartzen badugu, bistan da ez dugula (euskal hiztun elkarteak, bere osoan, ez duela) diglosiaren ezinbesteko atributuen zerrenda hori osorik betetzen. euskaldunok ez dugu (ez erabat eta ez oro har) etxean eta kalean, lagunartean eta lan giro hurbilean, gure eguneroko bizimodu arruntaren situazio informalMikel Zalbide – Diglosiaren purgatorioaz. Teoriatik tiraka intimoetan euskaraz (are gutxiago
|
euskaraz
bakarrik) egiten eta gero gutako batzuek (apur batzuek, hainbatek edo ia denok) unibertsitatean, udaletxeko bulegoetan, aurrezki kutxako jestioetan, eleberriak irakurtzerakoan edota jendaurreko hitzaldi formala ematerakoan beti erdaraz egiten. gure egoera ez da hori. egoera nahasia da gurea, oso, noiz euskaraz eta noiz erdaraz egiten dugun esateko orduan. ezer garbi baldin badago, horixe dago gar... euskaldungoa oro har harturik erreferente, gure hiztun elkarteak ez dauka euskara erdaren arteko konpartimentazio argirik:
|
|
|
Ikaskideen artean, taldetxu bat egoan berezia. Guk ordura arte hemengoxe
|
euskerea
bakarrik entzunda eta ezagututa, eurakandik hasi nintzan hain erraz eta bizi egiten eben beste euskera mota bat entzuten. Mota hori ez zan besterik, giputzek egiten eben gipuzkera baino.
|
|
|
Tradizioak lotu egin ditu saguak eta saguzarrak. Saguzar izenean islatzen da hori, eta ez
|
euskaraz
bakarrik. Inguruko hizkuntzetan ere egiten zaio saguari erreferentzia saguzarraren izenean.
|
|
|
Will Kymlicka, Ciudadanía multicultural, 1995, 111 or. Euskal poeta baten begietan, berriz, hizkuntzaren eta askatasunaren arteko lotura honela irudikatzen da: . Euskaraz naiz ni bakarrik/ euskaraz naiz ni libre,/ eta
|
euskaraz
bakarrik/ nezake mundua maite. / Nire libertatea ezin da/ euskara besterik izan?.
|
|
|
Geroxeago, Urruñan bizi zela, ikasi bazuen ere. Ama, berriz, biziki giristinoa zen, eta
|
euskaraz
bakarrik hitz egiten zuen. Jadanik ezkonduta zirela, eta Espainiak Marokoko Rif aldean zuen gerlara ez joateko, desertatu, gurdia etxeko ondasunez eta hargin ofizioko tresnez bete, eta Iparraldeko bideari ekin zioten.
|
|
|
Ahozko euskal literatura Garazin. Ipuin luzeagoak biltzen ditu,
|
euskaraz
bakarrik. Hemen aurkezten dira berrogei bat alegia, ipuin eta kondaira Pierre Duny Pétré k bildurik Garazin (Nafarroa Beherean).
|
|
|
Berdin ere horrelakoai, beraz, bokoita egiten diegu. Aberriaren kontrakotzat dauzkagu edo ta
|
euskeraz
bakarrik, edo ta frantsesezespañolez euskeraz (hiruetan) agertzen diran aldizkariak oro.
|
|
2012
|
|
|
Garbi esan nahiko genuke, hizkuntza politika saihestu ezina dela, beti egiten dela. Gaizki ohituta gaude Euskal Herrian, oraindik ere jende askok pentsatzen du hizkuntza politika
|
euskararen aldekoa
bakarrik dela. Ezer ez dago errealitatetik harago; euskararen aldekoa ez denean, gaztelaniaren hegemoniaren aldekoa da hizkuntza politika.
|
|
|
Eta badira, azkenik, oso bakanak baldin badira ere, errotulazioa, eta kasu batzuetan furgonetetako idazkiak ere,
|
euskaraz
bakarrik dituztenak.
|
|
|
Hekimen hainbat komunikabideetako 600 profesional batzen dituen elkartea da;
|
euskara
bakarrik erabiltzen duten enpresak osatzen dute eta publikoak ez direnek.
|
|
|
Hekimen 600 profesional batzen dituen elkartea da;
|
euskara
bakarrik erabiltzen duten enpresak osatzen dute eta publikoak ez direnek.
|
|
|
Gu hizkuntzaz gaindiko gertakaria dela esaten ausartuko gara; alegia, ez dela berariaz
|
euskaraz
bakarrik gertatzen. Auzi honetan, Geoffrey Numbergen aipua interesgarri gertatzen zaigu:
|
|
|
2 Gutxieneko irakaspenak erabakitzea.2.1 Hezkuntzaren hizkuntzatzat
|
euskara
bakarrik hautatu ahal izatea.2.2 Curriculumaren helburuak eta edukiak finkatzea.2.3 Ebaluazioaren irizpideak ezartzea.2.4 Eskola liburuen baldintza orokorrak legeztatzea.
|
|
|
Horrekin batera, gutxieneko irakaspenak erabakitzea; hezkuntzarenhizkuntzatzat
|
euskara
bakarrik hautatu ahal izatea; curriculumaren helburuak etaedukiak finkatzea; ebaluazioaren irizpideak ezartzea; eskola liburuen baldintzaorokorrak legeztatzea.
|
|
|
Gainera, Euskal Herriko hedabide erdaldunek agertzen ez duten euskal nortasun plurala garatzeko eragile egokiak izan daitezke. Euskaldun izateko zenbait ikuskera
|
euskaraz
bakarrik eman daiteke. Aldi berean, nazioarteko kazetaritzaren erronka bertsuei erantzun behar diete euskarazko hedabideek:
|
|
|
testu baten zolitasunak –musikak, alegia– garrantzia baldin bazeukan –eta argi zegoen bazeukala– zergatik idatzi euskaraz? Edo beste modu batera esanda, zergatik idatzi
|
euskaraz
bakarrik. Milaka hizkuntza daude munduan.
|
|
|
Sudurraren aurrean, ezarri zautan potret edo irudi bat eta galdetu: Ezagutzen duzu hau nor den. BaL„bai.. Hea, nor den. Katolikoa zira beraz... eta otoitzak badazkitzu?
|
Euskaraz
bakarrik! Nungoa zara beraz. Euskal Herritarra!
|
|
2013
|
|
|
Mari Karmenek aipatutako kuadrilla kolpera ezagutu nuen eta" lehenengo hitza euskaraz" proba egin nien denei. Ia denekin egiten dut
|
euskaraz
bakarrik gaudenean, taldean dena erdaraz. Proba hartan kale egin zidan Mari Karmenek, ez zen ausartu euskaraz dakien apurra egiten.
|
|
|
Beste zailtasun bat erabilera da,. Erriberan ez baitago euskaraz bizitzeko baldintza nahikorik. Euskaldunok saiatzen gara ahalik eta inguru euskaldunenetan mugitzen eta gure bizitzaren zati bat euskaraz ematen, baina, esan bezala,
|
euskaraz
bakarrik aritzeko aukerarik ez dago?. Hori dela eta, Erriberan euskara ikastea, beste era batekoa da?; izan ere,, ez ditugu beste zonalde batzuetako baldintzak?.
|
|
|
Garrantzitsua iruditzen zitzaidan biok genekien hizkuntzan egitea horregatik erabaki genuen gazteleraz egitea. Pena handia ematen zidan, baina uste nuen ez nintzela gai izango
|
euskaraz
bakarrik egiteko. Dena den, semeak euskara ezagutzea nahi nuen eta topatu nuen euskararekin harremana izateko modua:
|